Kαλειδοσκόπιο
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ KAI ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Οι επιστημονικοί σύλλογοι είναι ένας θεσμός ιδιαίτερα διαδεδομένος σε όλες
τις χώρες του κόσμου, λόγω της αναμφισβήτητης χρησιμότητάς τους και για την
πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας, αλλά και για την ανάπτυξη της
χώρας στην οποία δραστηριοποιούνται, αφού δίνουν τη δυνατότητα σε
επιστήμονες του ίδιου κλάδου να ανταλλάσσουν απόψεις, να πραγματοποιούν
συνδυασμένες προσπάθειες για την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων, να
πραγματοποιούν εκδηλώσεις και να εκδίδουν έντυπα που συμβάλλουν στη
βελτίωση των γνώσεών τους και στην ευρύτερη διάδοση των νέων επιστημονικών
εξελίξεων και γενικότερα να συμβάλλουν στην ανάπτυξη του επιστημονικού τους
κλάδου και του γνωστικού τους αντικειμένου επ? ωφελεία και των ιδίων και
του κοινωνικού συνόλου.
Σε όλες τις πολιτισμένες χώρες, η επίτευξη των παραπάνω στόχων είναι
δεδομένη. Και πολύ συχνά οι μεγάλοι επιστημονικοί σύλλογοι χρησιμοποιούνται
σαν επίσημοι επιστημονικοί σύμβουλοι των κυβερνήσεων των χωρών τους σε
θέματα του αντικειμένου τους ή αναλαμβάνουν τη δημιουργία εθνικών
προδιαγραφών για τα προϊόντα που σχετίζονται μ? αυτό και τον έλεγχο της
εφαρμογής αυτών των προδιαγραφών και της έκδοσης των σχετικών
πιστοποιητικών. Αυτό υποτίθεται ότι συμβαίνει και στην Ελλάδα με ορισμένους
συλλόγους, στους οποίους μάλιστα είναι μερικές φορές υποχρεωτική η
συμμετοχή όλων των επιστημόνων ενός κλάδου που θέλουν να ασκήσουν κάποιο
συγκεκριμένο επάγγελμα για να τους δώσει μεγαλύτερο κύρος και να
δικαιολογήσει τη χρησιμοποίησή τους από την πολιτεία σαν αντικειμενικών
συμβούλων.
Όλα αυτά όμως που στις άλλες χώρες είναι καθημερινή πράξη, στην Ελλάδα
παραμένουν θεωρητικά και στην πραγματικότητα το επιστημονικό έργο αυτών των
συλλόγων είναι συνήθως πενιχρό αλλά και η χρησιμοποίηση του δυναμικού τους
από την πολιτεία από ελάχιστη ως ανύπαρκτη. H εξήγηση γι? αυτό είναι πολύ
απλή. Στις άλλες χώρες η λειτουργία αυτών των συλλόγων έχει καθαρά
επιστημονικό αντικείμενο και απέχει ολκληρωτικά από την πολιτική και τον
συνδικαλισμό. Χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει ότι πολλά από τα μέλη τους δεν
είναι πολιτικά και συνδικαλιστικά ενεργά, μέσα από τις δραστηριότητες όμως
των κατάλληλων φορέων, όπως τα πολιτικά κόμματα και τα συνδικάτα.
Σαν υπεύθυνοι πολίτες, οι άνθρωποι αυτοί κάνουν σαφή διαχωρισμό μεταξύ της
πολιτικής τους δραστηριότητας, που αφορά στην επικράτηση μιας παράταξης,
και της επιστημονικής τους δραστηριότητας, που αφορά ολόκληρη την κοινωνία,
ανεξάρτητα από την πολιτική τοποθέτηση των μελών της. Γι? αυτό άλλωστε και
οι επιστημονικοί σύλλογοι του εξωτερικού όχι απλώς δέχονται, αλλά και
επιδιώκουν να έχουν ξένους σαν μέλη τους, ώστε να διευρύνεται το
επιστημονικό δυναμικό από το οποίο αντλούν γνώσεις και εμπειρία. Και είναι
χαρακτηριστικό -ο υπογράφων έχει προσωπική εμεπειρία από τη συμμετοχή του
σε δυο ξένους επιστημονικούς συλλόγους- ότι στις εκλογές για την ανάδειξη
των διοικήσεών τους δεν υπάρχουν παρατάξεις και πολλά ψηφοδέλτια, αλλά οι
διοικήσεις είναι ευρύτατης αποδοχής, με βάση την επιστημονική επάρκεια και
το ήθος των μελών τους.
H σύγκριση με τα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα, όπου η πολιτικοποίηση και η
κομματικοποίηση κάθε δραστηριότητας έχει δηλητηριάσει και τους
επιστημονικούς χώρους, είναι νομίζουμε αρκετή για να δώσει το μέτρο της
αποτυχίας της συλλογικής επιστημονικής δραστηριότητας. Συγχέοντας τα
συνδικαλιστικά τους όργανα με τους επιστημονικούς συλλόγους ή ακόμα και
πολιτικοποιώντας τους τελευταίους παρά την ύπαρξη άλλων, καθαρά
συνδικαλιστικών φορέων που μπορούν να τους καλύψουν, οι Έλληνες επιστήμονες
απλά δεν έχουν τη δυνατότητα συνεργασίας με τους συναδέλφους τους σε καθαρά
επιστημονικό επίπεδο, ανεξάρτητα από τις πολιτικές αντιλήψεις του καθενός.
Με αποτέλεσμα να αναλώνονται σε ατέλειωτες πολιτικολογίες και να εξαντλούν
τη συλλογική τους δραστηριότητα σε αμέτρητα ψηφίσματα για κάθε γεγονός που
συμβαίνει σ? αυτή τη χώρα και σ? ολόκληρο τον πλανήτη. Δεν είναι λοιπόν
τυχαίο το γεγονός ότι το ήδη χαμηλό επιστημονικό επίπεδο των περισσότερων
πτυχιούχων των ελληνικών πανεπιστημίων γίνεται χαμηλότερο με την πάροδο του
χρόνου, ούτε το ότι είναι ελάχιστοι ως ανύπαρκτοι οι μεγάλοι Έλληνες
επιστήμονες πού δραστηριοποιούνται στους επιστημονικούς συλλόγους του
κλάδου τους.
Πάνος Φιλιππακόπουλος
O ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ TA ΑΣΤΡΑ ΠΕΡΝΑ ΑΠΟ THN ATOMIKH ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Έχουν περάσει 66 χρόνια από την ημέρα που ο Ρόμπερτ Γκοντάρ εκτόξευσε μια
μικρή ρουκέτα υγρών προωθητικών από μια φάρμα στη Μασσαχουσέτη, κάνοντας
ίσως το σημαντικότερο βήμα στην κατάκτηση του διαστήματος αυτόν τον αιώνα.
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, πύραυλοι με υγρά προωθητικά μετέφεραν τον
άνθρωπο στη Σελήνη, έστειλαν βολιστήρες στους γειτονικούς πλανήτες και έξω
από τα όρια του ηλιακού συστήματος και συνεχίζουν να θέτουν δορυφόρους σε
τροχιά γύρω από τη Γη. Τα υγρά καύσιμα εξακολουθούν να τροφοδοτούν τους
ισχυρότερους πυραυλικούς φορείς αλλά είναι ανεπαρκής λύση για διαπλανητικά
ταξίδια μεγάλης διάρκειας, δεδομένου ότι ο όγκος των προωθητικών που αυτά
απαιτούν είναι πολύ μεγαλύτερος από ό,τι μπορεί ο κάθε πύραυλος να
μεταφέρει. Φυσικά η χρήση συμβατικών προωθητικών αποκλείεται για αποστολές
έξω απο το ηλιακό μας σύστημα, όπου οι αποστολές απαιτούν τεράστιες
ταχύτητες για τη συρρίκνωση του χρόνου που χρειάζεται για να προσεγγίσουμε
το κοντινότερο προς εμάς άστρο . Έτσι οι επιστήμονες στρέφονται σε άλλες
μορφές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης και της ατομικής. H χρήση πυρηνικής
τεχνολογίας στο διάστημα όμως δεν αποτελεί καινοτομία. Αν και η συνήθης
μέθοδος παραγωγής ενέργειας στις περισσότερες διαστημικές εφαρμογές είναι
οι φωτοβολταϊκές κυψέλες που μετατρέπουν το ηλιακό φως σε ηλεκτρική
ενέργεια, εντούτοις σε μερικές περιπτώσεις η χρήση τους είναι αδύνατη. Σε
βολιστήρες που στάλθηκαν για να εξερευνήσουν τις εσχατιές του ηλιακού μας
συστήματος, όπου ο Ήλιος διακρίνεται σαν ένα αμυδρό άστρο στο σκοτεινό
ορίζοντα, χρησιμοποιήθηκε ένα σύστημα τροφοδοσίας γνωστό σαν
«θερμοηλεκτρική γεννήτρια ραδιοϊσοτόπων». Αυτό εκμεταλλεύεται τη φυσική
διάσπαση ραδιενεργών στοιχείων όπως του Πλουτωνίου και την επακόλουθη
έκλυση θερμότητας για την παραγωγή ενέργειας. Το όραμα όμως των επιστημόνων
για τον ατομικό κινητήρα αφορά όχι τη φυσική διάσπαση αλλά την πυρηνική
σχάση, όπου το άτομο απορροφά ένα νετρόνιο και διασπάται σε δυο μέρη,
απελευθερώνοντας μεγάλα ποσά ενέργειας. Με άλλα λόγια, ο απλούστερος και
περισσότερο εφικτός σήμερα ατομικός κινητήρας θα είναι ανάλογος των
αντιδραστήρων ηλεκτροπαραγωγής, με τη σημαντική διαφορά ότι η θερμότητα που
θα παράγει θα μετατρέπεται σε ώση και όχι σε ηλεκτρισμό.
Οι αρχικές προσπάθειες σχεδίασης ενός τέτοιου κινητήρα χρονολογούνται από
τη δεκαετία του 1960. Στη διάταξη εκείνη, πεπιεσμένο υδρογόνο θερμαινόταν
από ράβδους καρβιδίου του Ουρανίου που είχαν αποκτήσει υψηλή θερμοκρασία,
αποτέλεσμα της πυρηνικής σχάσης. H θέρμανση ήταν τόσο έντονη ώστε στο
σημείο εξόδου του αερίου η θερμοκρασία ξεπερνούσε τους 4.500ψ C, με
αποτέλεσμα η ταχύτητα στο ακροφύσιο να φτάνει τα 9 χιλιόμερα το
δευτερόλεπτο. H επίδοση αυτή είναι διπλάσια της μεγαλύτερης ταχύτητας που
έχει ποτέ επιτευχθεί με την καύση συμβατικών καυσίμων. Αξίζει να σημειωθεί
ότι η κατανάλωση υδρογόνου για την παραγωγή των ίδιων ποσών ενέργειας ήταν
περίπου το 10% της ποσότητας που θα απαιτείτο εάν το αέριο χρησιμοποιείτο
σε συμβατικό πυραυλοκινητήρα. Ένας τέτοιος όμως ατομικός κινητήρας, λόγω
της περιορισμένης ποσότητας υδρογόνου που μπορεί να θερμάνει, δεν έχει τη
δυνατότητα παραγωγής ώσης άρα και την ανυψωτική δυνατότητα των σημερινών
συμβατικών πυραυλικών φορέων. H χρήση του θα περιοριστεί στην κίνηση
διαστημοπλοίων όταν αυτά έχουν ξεφύγει από τη βαρύτητα της Γης στο δρόμο
προς τα γειτονικά άστρα.
ΝΕΕΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ ΓΙΑ THN ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ TOY ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟΥ ΟΖΟΝΤΟΣ
Τον περασμένο Νοέμβριο υπουργοί περιβάλλοντος από περισσότερες από 60 χώρες
συναντήθηκαν στην Κοπεγχάγη σε μια προσπάθεια να εκτιμήσουν τα μέχρι
στιγμής αποτελέσματα των προσπαθειών για τον περιορισμό της καταστροφής της
στιβάδας του όζοντος και να αναθεωρήσουν το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, τη
συμφωνία-χρονοδιάγραμμα εξάλλειψης των χημικών ουσιών που συμβάλλουν σ?
αυτήν την περιβαλλοντική καταστροφή. Αποτελεί όμως τραγική ειρωνεία ότι τις
ημέρες της διάσκεψης, οι μετρήσεις του όζοντος στις περισσότερες περιοχές
του βορείου και νοτίου ημισφαιρίου ήταν έως και 40% χαμηλότερες του
κανονικού, ενώ σε αρκετές περιοχές στην ευρύτερη περιφέρεια των Πόλων έχουν
ήδη αποκτήσει τις δικές τους «τοπικές» τρύπες στην προστατευτική στιβάδα,
ανάλογες με αυτήν της Ανταρκτικής.
Το πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, περιορίζει μέχρι της ολοκληρωτικής εξάλειψης
και βάσει χρονοδιαγράμματος την παραγωγή και χρήση των πλέον καταστρεπτικών
για το Όζον της ατμόσφαιρας ουσιών. H αναθεώρηση της Κοπεγχάγης, υπό την
πίεση νέων επιστημονικών παρατηρήσεων ότι η κατάσταση χειροτερεύει
δραματικά, συρρικνώνει σημαντικά την ανοχή στη χρήση αυτών των ουσιών και
επιταχύνει την απομάκρυνσή τους, αλλά οι αποφάσεις δεν υπήρξαν ομόφωνες,
ενώ οι διαφωνίες σε αρκετά σημαντικά θέματα υπογραμμίζουν τη διάσταση
απόψεων που υπάρχει στην αντιμετώπιση του προβλήματος σε παγκόσμιο επίπεδο.
H πλήρης απαγόρευση χρήσης των χλωριοφθορανθράκων ή CFC, κοινού συστατικού
των ψυκτικών μέσων σε ψυγεία και κλιματιστικά μηχανήματα αλλά και στην
κατασκευή αφρωδών πλαστικών, θα πρέπει να συντελεστεί μέχρι το τέλος του
1995, πέντε δηλαδή χρόνια νωρίτερα από ότι αρχικά προβλεπόταν. Παρ? όλα
αυτά, υπήρξαν σοβαρές αντιρρήσεις από πολλές, κυρίως αναπτυσσόμενες, χώρες
που ισχυρίστηκαν ότι χρειάζονται οικονομική βοήθεια για να μετατρέψουν τη
σχετική βιομηχανία στην παραγωγή των υποκαταστάτων των CFC. Καταγγελίες
όμως υπήρξαν και από οικολογικές οργανώσεις στις αναπτυγμένες βιομηχανικά
χώρες ότι οι έρευνες για την κατασκευή «ασφαλών» για το όζον ψυκτικών
συσκευών αντιμετωπίζει σε πολλές περιπτώσεις την «αναισθησία» των
υπευθύνων. Αλλά και το κυριότερο υποκατάστατο των χλωριοφθορανθράκων, HCFC.
είναι απλώς λιγότερο καταστροφικό για το όζον και θα πρέπει με τη σειρά του
να αποσυρθεί σταδιακά, κάτι που σημαίνει επιπρόσθετες οικονομικές
επιβαρύνσεις, ιδιαίτερα για τις ασθενέστερες οικονομικά χώρες.
H χρήση τριών άλλων επικίνδυνων χημικών, του Halon που χρησιμοποιείται σαν
πυροσβεστικό μέσο, των τετραχλωρανθράκων που αποτελούν τη βάση πολλών βαφών
και φυτοφαρμάκων και του Μεθυλοχλωροφορμίου που αποτελεί κοινότατο
διαλυτικό-καθαριστικό, θα πρέπει να ανασταλεί εντελώς μέσα στην περίοδο
1995-96.
Χημικές όμως βιομηχανίες ανά τον κόσμο, τόνιζαν στα περιθώρια της διάσκεψης
ότι δεν υπάρχει ακόμη η κατάλληλη υποδομή για την αντιμετώπιση των αναγκών
παραγωγής υποκαταστάτων που θα προκύψουν από την προώθηση των σχετικών
ημερομηνιών κατά 5-10 χρόνια ενωρίτερα, από ότι προέβλεπε το πρωτόκολλο του
Μόντρεαλ. H μεγαλύτερη όμως διάσταση απόψεων υπήρξε στην απαγόρευση χρήσης
του Βρωμιούχου Μεθυλίου, ενός χημικού που χρησιμοποιείται σχεδόν κατ?
εξοχήν για την απολύμανση εδαφών σε αγρούς και ιδιαίτερα θερμοκηπίων, αλλά
και τον ψεκασμό φρούτων και λαχανικών που προορίζονται για εξαγωγή.
H καταστρεπτική για το όζον δράση του απολυμαντικού ήταν άγνωστη μέχρι πολύ
πρόσφατα και εντοπίστηκε από επιστήμονες που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν τις
απώλειες στη στιβάδα του όζοντος, παρ? όλο τον αποδεδειγμένο περιορισμό στη
χρήση των υπολοίπων βλαπτικών χημικών. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι παγκόσμιοι
επιστημονικοί φορείς που αποτελούν τα συμβουλευτικά όργανα των μελών της
φετινής διάσκεψης περιέλαβαν στους υπολογισμούς τους τη δράση του
Βρωμιούχου Μεθυλίου μόλις το 1992. Σήμερα είναι τεκμηριωμένο ότι το 10% του
όζοντος στην κατώτερη στιβάδα της ατμόσφαιρας που έχει καταστραφεί,
οφείλεται στο Βρωμιούχο Μεθύλιο, αντίθετα με το CFC που καταστρέφει το όζον
στη Στρατόσφαιρα.
Είναι σημαντικό για την κατανόηση του μεγέθους του προβλήματος ότι στην
Κοπεγχάγη οι ειδικοί επιστήμονες τόνιζαν ότι η απαγόρευση της χρήσης
Βρωμιούχου Μεθυλίου θα είχε το ίδιο αποτέλεσμα στη διάσωση της στιβάδας το
όζοντος με την ολοκληρωτική απαγόρευση της χρήσης CFC (που προβάλλεται και
σαν ο κύριος υπεύθυνος της οικολογικής καταστροφής) τρία χρόνια νωρίτερα
από ότι προβλέπεται σήμερα. Οι προτάσεις όμως αυτές συνάντησαν την ισχυρή
αντίδραση αρκετών αναπτυσσόμενων χωρών και της EOK, πρωτοστατούντων μάλιστα
των χωρών-μελών του Νότου, ιδιαίτερα της Ελλάδας. Οι χώρες αυτές παράγουν
μεγάλες ποσότητες φρούτων και λαχανικών, βασίζοντας σημαντικό μέρος της
οικονομίας τους σ? αυτά. Είναι έτσι εξαρτημένες από το Βρωμιούχο Μεθύλιο
και ζητούν πριν τη λήψη οποιουδήποτε μέτρου, την περαιτέρω μελέτη του
θέματος. Το πρόβλημα όμως αφορά περισσότερο τις αναπτυγμένες χώρες, που ενώ
παράγουν το σύνολο του Βρωμιούχου Μεθύλιου και καταναλώνουν το 80% από
αυτό, δεν φαίνεται να μπορούν να συμφωνήσουν για την απαγόρευση χρήσης του.
Οι εξελίξεις στην Κοπεγχάγη αποδεικνύουν για άλλη μια φορά ότι οι
προσπάθειες για την προστασία του περιβάλλοντος υπολείπονται σημαντικά των
καλών, κατά τα άλλα, προθέσεων. Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι το πρωτόκολλο του
Μόντρεαλ εισήχθη προς κύρωση στην Ελληνική Βουλή, ενώ στην Κοπεγχάγη
συζητείτο η αναθεώρησή του.
Στη φωτογραφία διαδοχικές απεικονίσεις της απώλειας όζοντος στη στιβάδα της
Ανταρκτικής με χρονική διαφορά ενός χρόνου. Το μωβ χρώμα δείχνει τα σημεία
με τη μεγαλύτερη απώλεια.
O «ΔΙΑΣ» KAI O «ΚΡΟΝΟΣ» ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ TH ΖΩΗ ΣΤΗ ΓΗ
Μια ομάδα επιστημόνων στο αμερικανικό ινστιτούτο «Κάρνεγκι» υποστηρίζει ότι
η ζωή στη Γη οφείλεται στην παρουσία στο ηλιακό μας σύστημα των δυο
«γιγάντων» πλανητών, Δία και Κρόνου. Σύμφωνα με τη θεωρία τους, το ηλιακό
μας σύστημα θα ήταν γεμάτο από εξαιρετικά επικίνδυνους κομήτες, που η,
μαθηματικά βέβαιη κατά καιρούς, σύγκρουσή τους με τη Γη θα είχε σαν
αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της ανάπτυξης ανώτερων μορφών ζωής στον πλανήτη
μας.
O Δίας και ο Κρόνος είναι οι λεγόμενοι «αεριώδεις γίγαντες», δεδομένου ότι
αποτελούνται από έναν βραχώδη πυρήνα, ενώ η υπόλοιπη μάζα τους είναι μια
πυκνή ατμόσφαιρα από Υδρογόνο και Ήλιο. Με μέγεθος 318 και 95 φορές
αντίστοιχα μεγαλύτερο από αυτό της Γης ήσαν υπεύθυνοι για τον εξακοντισμό
«τρισεκατομμυρίων» κομητών έξω από τον διαπλανητικό χώρο κατά το σχηματισμό
του ηλιακού μας συστήματος, χάρις στα τεράστια βαρυτικά πεδία που
αναπτύσσουν.
Στη μελέτη τους οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ένα μοντέλο του ηλιακού μας
συστήματος όπου οι δυο πλανήτες Δίας και Κρόνος είχαν μάζα μόλις 15 φορές
μεγαλύτερη από τη μάζα της Γης και ήσαν σχεδόν στο ίδιο μέγεθος με τον
Ποσειδώνα και τον Ουρανό. Στην προσομοίωση της δημιουργίας του σχηματισμού
πλανητών από την ύλη που περιβάλλει ένα άστρο (όπως ο Ήλιος μας τη στιγμή
που γεννήθηκε), με τη βοήθεια ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, αποδείχθηκε ότι
οι υποθετικά μικρότεροι πλανήτες Δίας και Κρόνος εξουδετέρωσαν πολύ
λιγότερους κομήτες από ότι συνέβη στην πραγματικότητα.
Σύμφωνα με τα όσα πιστεύουμε σήμερα, κομήτες μέσα στον διαπλανητικό χώρο
συγκρούονται με τη Γη με συχνότητα 100 εκατομμυρίων ετών. Στο μαθηματικό
μοντέλο η συχνότητα αυτή ήταν 1000 φορές μεγαλύτερη με αποτέλεσμα οι
θεωρητικές συγκρούσεις να συμβαίνουν κάθε 100.000 χρόνια. Με βάση την
ιστορία της εξέλιξης της ζωής στη Γη, με τη συχνότητα αυτή των καταστροφών
ήταν αδύνατον να εξελιχθούν ανώτερες μορφές ζωής στην επιφάνεια του πλανήτη
μας. Να υπενθυμίσουμε ότι είναι ευρύτερα αποδεκτό ότι η εξαφάνιση των
δεινοσαύρων οφείλεται στη σύγκρουση ενός κομήτη (μετεωρίτη κατ? άλλους) με
τη Γη πριν μερικά εκατομμύρια χρόνια. Στη φωτογραφία μια διπλή φωτογραφία
του Κρόνου «τραβηγμένη» από το βολιστήρα «Βόγιατζερ 2».
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟ «ΦΡΕΣΚΑΡΙΣΜΑ»
Ένα επιβατικό αεροσκάφος χρειάζεται να ξαναβαφεί μετά την πάροδο 6-8 χρόνων
χρήσης όχι μόνον για λόγους εμφάνισης αλλά και για να μειωθεί η
οπισθέλκουσα, αποτέλεσμα της τριβής του αέρα με τη φθαρμένη επιφάνεια της
πτέρυγας και της ατράκτου. Στη διάρκεια της τριαντάχρονης «ζωής» ενός
αεροπλάνου, το στρώμα βαφής υφίσταται σημαντικές καταπονήσεις. Οι
διαδοχικές συμπιέσεις και αποσυμπιέσεις της καμπίνας, η σκόνη και η άμμος,
διάφορα χημικά και καύσιμα, καυσαέρια, «όξινη» βροχή αλλά και η υπεριώδης
ακτινοβολία είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη βαφή.
Για να εμποδιστεί η διάβρωση του μετάλλου που βρίσκεται από κάτω αλλά και
για να γίνει έλεγχος της κατάστασής του θα πρέπει περιοδικά να αφαιρεθεί
εντελώς το προηγούμενο στρώμα βαφής, μια διαδικασία που απαιτούσε μέχρι
σήμερα τη χρήση εξαιρετικά τοξικών διαλυτών. Τα χημικά αυτά απαιτούσαν τη
λήψη ειδικών προστατευτικών μέτρων στους χώρους εργασίας αλλά και τα
κατάλοιπα αποτελούσαν σοβαρή πηγή μόλυνσης του περιβάλλοντος. Με δεδομένο
ότι η διαδικασία αυτή έπρεπε να επαναληφθεί πέντε ή έξι φορές στη διάρκεια
της ζωής ενός αεροπλάνου, αλλά και του γεγονότος ότι καταναλώνονται σχεδόν
δυόμισυ τόννοι ισχυρών διαλυτικών για ένα επιβατικό του μεγέθους ενός A300,
μπορεί κανείς να καταλάβει το μέγεθος του προβλήματος. Επιπλέον, τα
συνεργεία βαφής είναι αναγκασμένα να φορούν βαριές και δύσχρηστες
προστατευτικές στολές που κάνουν τη διαδικασία εξαιρετικά χρονοβόρα, άρα
και δαπανηρή.
H Λουφτχάνσα, σε συνεργασία με τη θυγατρική της Γερμανικής Αεροπορικής
Βιομηχανίας DASA, ανέπτυξαν μια μέθοδο αφαίρεσης της βαφής που όχι μόνο δεν
χρησιμοποιεί καθόλου τοξικά χημικά αλλά βασίζεται αποκλειστικά στη χρήση
πεπιεσμένου νερού που μπορεί μάλιστα να ξαναχρησιμοποιηθεί. Το σύστημα
αποτελείται από περιστρεφόμενες κεφαλές από όπου το νερό εκτοξεύεται με
πολύ μικρή γωνία ως προς την επιφάνεια και με πίεση 500 bar. Το νερό
εισχωρεί κάτω από το στρώμα του χρώματος και το αφαιρεί χωρίς καμία ζημιά
στο μέταλλο. O έλεγχος του μηχανήματος επιτυγχάνεται χάρις στη βοήθεια ενός
ηλεκτρονικού υπολογιστού που ανιχνεύει το πάχος της μπογιάς που έχει
απομείνει και μετακινεί κατάληλλα τις κεφαλές. O δε αισθητήρας που κρατά
επίσης σταθερή την απόσταση του συστήματος από το αεροσκάφος στα 30 περίπου
χιλιοστά είναι μια ακτίνα λέιζερ. Το σύστημα εκτοξεύει νερό με ρυθμό 37
λίτρα το λεπτό, το 97% του οποίου μπορεί να ανακυκλωθεί.
Στις φωτογραφίες, το σύστημα εν λειτουργία και οι κεφαλές που
περιστρέφονται με ταχύτητα 6.200 σ.α.λ.
ΑΠΟ TON ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
IATPIKH
- Σύμφωνα με μια μελέτη υπό την αιγίδα της IBM, γυναίκες που εργάζονται σε
ορισμένες φάσεις της παραγωγής ηλεκτρονικών στοιχείων ημιαγωγών,
παρουσιάζουν σημαντικότερα υψηλότερο βαθμό αποβολών από ό,τι συνήθως. Το
φαινόμενο αυτό φαίνεται να συνδέεται με χρήση ορισμένων διαλυτικών, αν και
δεν υπάρχουν ακόμη επαρκή στοιχεία ώστε να δικαιολογείται απαγόρευση της
χρήσης τους. Το περίεργο στην όλη υπόθεση είναι ότι μια άλλη πρόσφατη
έρευνα από άλλη εταιρία ηλεκτρονικών όπου είχαν επίσης παρουσιαστεί ανάλογα
προβλήματα δεν έδειξε καμία σχέση με την παρουσία χημικών. H IBM πάντως
συνεχίζει την έρευνα.
- Οι χρήστες κοκαϊνης έχουν σήμερα έναν ακόμη λόγο να ανησυχούν, μετά τα
αποτελέσματα μιας πρόσφατης έρευνας πανεπιστημιακού νοσοκομείου στο
Ντιτρόιτ. Σύμφωνα μ? αυτήν, οι χρήστες αυτού του ναρκωτικού έχουν
πιθανότητες εγκεφαλικών αιμορραγιών 20 χρόνια ενωρίτερα από ότι ένας που
δεν είναι χρήστης. Τα τοιχώματα των εγκεφαλικών αγγείων αδυνατίζουν
σταδιακά και δημιουργούν εξογκώματα (ανευρύσματα). O μέσος όρος ηλικίας των
ασθενών που αποδείχθηκαν χρήστες ήταν μόλις 37. Το 48% από αυτούς έπασχε
από χρόνιους πονοκεφάλους, ενώ τα προβλήματα σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις
εμφανίστηκαν 6 έως 12 ώρες από την τελευταία λήψη κοκαϊνης.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
- H ηφαιστειακή σκόνη είναι ένας ακόμη παράγοντας που απειλεί το στρώμα του
Όζοντος της ατμόσφαιρας. Σύμφωνα με επιστήμονες του πανεπιστημίου του
Γουαϊόμινγκ, το ηφαιστειακό νέφος που δημιουργήθηκε από την έκρηξη του
ηφαιστείου στο όρος Χάτσον στη Χιλή, τον Αύγουστο του 1991, είχε δραματικές
συνέπειες στο στρώμα του Όζοντος πάνω από την Ανταρκτική. Το ηφαιστειακό
νέφος αποτελείται από στερεά σωματίδια ή σταγονίδια που λόγω του εξαιρετικά
μικρού βάρους τους αιωρούνται στην ατμόσφαιρα. Οι φόβοι των επιστημόνων
είναι τώρα ότι ένα τέτοιο νέφος που αιωρείται στα ανώτερα στρώματα της
ατμόσφαιρας μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Πινατούμπο στις Φιλιππίνες τον
Ιούνιο του 1991 θα κατέλθει τελικά στο νότιο ημισφαίριο και θα επιδράσει
στο Όζον πάνω από το Νότιο Πόλο.
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
- Τον περασμένο Νοέμβριο, ο γαλλικής υπηκοότητας δύτης Θεόδωρος
Μαυροστόμος, συνέτριψε το παγκόσμιο ρεκόρ για τη βαθύτερη κατάδυση με 701
μέτρα, χωρίς ποτέ να μπει στο νερό! O δύτης «επέτυχε» αυτό το ρεκόρ σε ένα
θάλαμο αποσυμπίεσης στη Μασσαλία όπου δοκίμασε ένα νέο μίγμα Οξυγόνου,
Ηλίου και Υδρογόνου που θα επιτρέπει τις καταδύσεις σε μεγάλα βάθη. O
Μαυροστόμος ήταν μέλος μιας ομάδας τριών δυτών που έπαιρνε μέρος στο
πείραμα, αλλά υπήρξε ο μόνος που «έφτασε» στα 701 μέτρα, ενώ οι δυο
συνάδελφοί του αναγκάστηκαν να σταματήσουν στα 650 και 675 μέτρα
αντίστοιχα.
- H ιαπωνική εταιρία Κάνον υπέβαλε πρόσφατα αίτηση για τη χορήγηση
διπλώματος ευρεσιτεχνίας από το αρμόδιο ευρωπαϊκό γραφείο για μια
φωτογραφική μηχανή που αντιλαμβάνεται το σημείο που κοιτά το μάτι του
φωτογράφου και εστιάζει κατάλληλα το φακό. H πρόσφατη αυτή υποβολή έφερε
στο φως ένα ανάλογο, αλλά περισσότερο προωθημένο σύστημα που έχει υποβάλλει
η επίσης ιαπωνική Νίκον πριν δυο χρόνια. Τα συστήματα αυτά βασίζονται στην
παρακολούθηση των κινήσεων του οφθαλμού από το ανακλώμενο από την επιφάνεια
του βολβού φωτός. Μια συστοιχία από φωτοδιόδους ανιχνεύει τις αλλαγές στη
γωνία διαφόρων μερών του ματιού από τις οποίες υπολογίζεται η σχετική θέση
του. Το σύστημα της Νίκον χωρίζει το οπτικό πεδίο σε διάφορες περιοχές και
ζώνες έτσι ώστε μόνον η μετακίνηση από περιοχή σε περιοχή να προκαλεί
επανεστίαση του φακού, προκειμένου να περιορίζεται η κατανάλωση ισχύος και
η φθορά των κινουμένων μερών. H συστοιχία των φωτοδιόδων έχει 96 στοιχεία
σε διάταξη 8X12 που λαμβάνουν 500 ενδείξεις κάθε 5 χιλιοστά του
δευτερολέπτου.
- H χρήση των φούρνων μικροκυμάτων παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες, αφού
υπάρχει ο κίνδυνος το φαγητό να «παραγίνει», ή η διαδικασία του
μαγειρέματος να μην ολοκληρωθεί, δεδομένου ότι το χρώμα και οσμή δεν είναι
χαρακτηριστικά των φαγητών από τις συσκευές αυτού του τύπου. Οι εταιρίες
έτοιμων φαγητών προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν κάποια τυποποιημένη
κλίμακα-οδηγό για την ισχύ που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την κατά
περίπτωση προετοιμασία. Το πρόβλημα είναι όμως ότι η ισχύς των διαφόρων
τύπων φούρνων μικροκυμάτων στην αγορά κυμαίνεται σημαντικά, από 400-1000
βατ, με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να μην μπορεί, παρά τους αυτοματισμούς, να
είναι ποτέ σίγουρος για τη διαβάθμιση που πρέπει να ακολουθήσει κατά το
μαγείρεμα. Επιπλέον η λυχνία «Μάγνετρον», επάνω στην οποία βασίζεται και η
λειτουργία των συσκευών αυτών χάνει την ικανότητά της με την πάροδο του
χρόνου. Μια αλυσίδα σούπερ-μάρκετ στις ΗΠΑ, κυκλοφόρησε πρόσφατα μια απλή
δοκιμαστική συσκευή που επιτρέπει στον καθένα να βαθμολογήσει το φούρνο
μικροκυμάτων που διαθέτει. H συσκευή αποτελείται από ένα απλό πλαστικό
δοχείο στο οποίο τοποθετείται νερό από ψυγείο και στη συνέχεια σφραγίζεται
ερμητικά. Το δοχείο τοποθετείται στο φούρνο, στη μέγιστη ισχύ για ένα
λεπτό. Ένα ενσωματωμένο θερμόμετρο δείχνει τη διαβάθμιση του φούρνου σε
βατ, ενώ ένας πίνακας βοηθά στην περαιτέρω αξιολόγηση των δυνατοτήτων της
συσκευής.