Nέστος
O Παράδεισος, η Κόλαση και ο Θησαυρός του Νέστου«Μας φτάνει το νερό ή, μήπως, πρέπει να κάνουμε ακόμη περισσότερα
φράγματα;»
Κάθε φορά που περνάω από το νομό Καβάλας στο νομό Ξάνθης γίνομαι έξω
φρενών. Τα σύνορά τους τα ορίζει ο ποταμός Νέστος και ακριβώς εδώ, στο
χωριό Παράδεισος, αρχίζει η κόλαση του ποταμού. Ακούτε συνεχώς αγαπητοί μου
διαμαρτυρίες για τα φράγματα και αρκετά ακόμη. Πόσοι, όμως, σας έχουν
ενημερώσει ότι ο Νέστος δεν έχει νερό από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο;
Κείμενο & Φωτογραφίες: Ν.Σ. Μάργαρης
ΑΠΕΙΡΕΣ φορές έχετε διαβάσει για το Δέλτα του Νέστου και την ανάγκη για την
προστασία του. Πόσοι από σας ακούσατε έστω και μια φορά ότι ο Νέστος δεν
έχει Δέλτα; Είναι ή όχι παρανοϊκό ν? αναφερόμαστε σε κάτι ανύπαρκτο; Ας μου
επιτραπεί ν? αντιγράψω τι έγινε στο περίφημο Δέλτα μετά το 1952 όπως το
περιγράφει το 1991 ο καθηγητής Κωτούλας: «Μετά το 1952 το ελληνικό δημόσιο
άρχισε ν? αξιοποιεί την περιοχή του φυσικού δέλτα: εγκοίτωσε τον ποταμό,
δηλαδή κατασκεύασε νέα, ευθύγραμμη κεντρική κοίτη με αναχώματα. Έτσι,
αποφεύγονται οι πλημμύρες και οι κατακλύσεις των εδαφών, τα δε πλημμυρικά
νερά διοχετεύονται αμέσως και ασφαλώς στη θάλασσα».
Την πρώτη φορά που είδα, από το αεροπλάνο, τη νέα κοίτη και διαπίστωσα ότι
το Δέλτα είχε γίνει... γιώτα νόμισα ότι είχα... παραισθήσεις. Είναι
δυνατόν, σκεπτόμουν, να γίνεται κάτι τέτοιο;
Από την άλλη, θ? αναρωτηθεί ο αναγνώστης που έχει κρίση, αυτό σε πείραξε; H
απάντηση είναι φυσικά θετική μια και δεν είναι -ρωτάω με τη σειρά μου-
απαραίτητη προϋπόθεση της σωστής διαχείρισης η γνώση της κατάστασης;
Ίσως ζητάω πολλά, αλλά ας πάμε λίγο παραπίσω, το 1986, που ανέλαβα τη
μελέτη των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την ίδρυση ενός διαλυτηρίου
πλοίων στην περιοχή. H ανάθεση, ας το ξεκαθαρίσουμε, έγινε από τη Νομαρχία
και την Τοπική Αυτοδιοίκηση και όχι από τον ιδιώτη-επενδυτή. Χωρίς, βέβαια,
αυτό να σημαίνει ότι παντού και πάντοτε οι ιδιώτες έχουν άδικο και οι
δήμαρχοι δίκιο.
Δεν είναι όμως οι 4T χώρος για περισσότερα κονταροχτυπήματα απ? όσα είναι
αναγκαία. Γι? αυτό και παρόλες τις τότε τραυματικές εμπειρίες επανήλθα. H
επιστροφή έχει για στόχο την ανησυχία μου σ? ό,τι αφορά τους υδατικούς
πόρους της Μακεδονίας και της Θράκης.
Το έγραφα και σε προηγούμενο σημείωμα και θα το επαναλάβω. Αν οι Σκοπιανοί
και οι Βούλγαροι αγρότες αποφασίσουν να ποτίσουν τα καλαμπόκια τους και τον
ηλίανθο με το ένα τρίτο του νερού που χρησιμοποιούν οι Έλληνες συνάδελφοί
τους τότε ο Αξιός, ο Στρυμώνας, ο Νέστος και ο Έβρος θα πάψουν να έχουν το
καλοκαίρι νερό. Τα έχω ξαναγράψει αυτά αλλά όπως τόνισε και ο Νίκος Δήμου,
«...ο αρθρογράφος έχει τη δυνατότητα ν? αλλάξει τη φορά των πραγμάτων τόσο
όσο ο αστρονόμος τη φορά των άστρων».
Από την άλλη σε μία εποχή οικολογικών συγκρούσεων (και παρακρούσεων) δεν
πρέπει κάποιος να ενημερώσει τον αναγνώστη των οπαδών των παραοικολογικών
(κατά το... παραεκκλησιαστικές) οργανώσεων που χαλάνε τον κόσμο στις
διαμαρτυρίες για τα υπό κατασκευή φράγματα στο Νέστο;
Όπως και να έχει το πράγμα οι συνεργάτες μου κι εγώ αποφασίσαμε να
μελετήσουμε, με το δικό μας τρόπο, τόσο τη δυνατότητα ανάπτυξης αυτού που
θα λέγαμε «οικολογικού τουρισμού» στο Νέστο όσο και την ανάγκη της
ορθολογικοποίησης στη διαχείριση των υδατικών του πόρων.
Όπως γίνεται συνήθως δεν βλάπτει τους υποψήφιους οικολογικούς ηγέτες και
λίγη καταστροφολογία για την ποιότητα των νερών, των εδαφών και του αέρα.
Έτσι, μονίμως βλέπω να γράφονται του κόσμου οι ανακρίβειες για τη ρύπανση
των νερών του Νέστου όχι μόνο από αστικά και βιομηχανικά απόβλητα, αλλά
ακόμη και από ραδιενεργά!
Εδώ την απάντηση έχει δώσει έγκυρη εργασία που ξεκίνησε επειδή, όπως γράφει
ο επικεφαλής της ομάδας που την έκανε ο καθηγητής του Δημοκρίτειου
Πανεπιστήμιου Θράκης, κ. Ουζούνης: «Κατά διαστήματα βλέπουν το φως της
δημοσιότητας ειδήσεις ιδιαίτερα ανησυχητικές για την ποιότητα των νερών του
ποταμού Νέστου. Ειδήσεις που μιλούν για νερά ρυπασμένα με τοξικές ή
καρκινογόνες ουσίες ποικίλης προέλευσης. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε την
αφορμή για την έρευνα της ποιότητας των νερών του ποταμού».
Μετά τις μετρήσεις, που κράτησαν ένα χρόνο, ο καθηγητής Ουζούνης καταλήγει
να δηλώσει την άνοιξη του 1991 ότι: «ο ποταμός Νέστος μπορεί να
χαρακτηρισθεί ως ένα από τα περισσότερα καθαρά και υγιή ποτάμια της
πατρίδας μας και της Βαλκανικής».
Κι όμως σε πρόσφατα «αφιερώματα» «οικολογικών» περιοδικών «το γουδί το
γουδοχέρι» αυτοί. Ομιλούν περί σημαντικής ρύπανσης και όποιος τρομάξει
τρόμαξε.
Αλλά, πώς είναι δυνατόν να μελετήσεις σωστά ένα ποτάμι του οποίου τα νερά
κατά 70% έρχονται από τη Βουλγαρία αν δεν πας κι εκεί; H απάντηση είναι,
προφανώς, θετική κι έτσι αποφασίσαμε να πιάσουμε το Νέστο από τις πηγές
μέχρι τις εκβολές. Εδώ χρειάσθηκε ο Κώστας Καββαθάς με τη βοήθεια του
οποίου η NISSAN μας έδωσε για την αποστολή ένα King Cub 4X4 και ένα Primera
Station Wagon.
Το επόμενο βήμα ήταν να έλθουμε σ? επαφή με Βούλγαρους συναδέλφους με τους
οποίους θα καταγράφαμε την κατάσταση του ποταμού στην πλευρά της χώρας
τους. Εδώ μας βοήθησε σημαντικά ο ελληνομαθής Βούλγαρος πρέσβης καθηγητής
Bogdanov. Του οποίου μπορείτε να φανταστείτε την έκπληξη όταν του δώσαμε τη
διεύθυνση της Επιτροπής Ερευνών του Πανεπιστημίου Αιγαίου που είναι στην
οδό... Βουλγαροκτόνου.
Παραλάβαμε τ? αυτοκίνητα και ξεκινήσαμε για Θεσσαλονίκη όπου και η πρώτη
διανυκτέρευση και πλήρης οργάνωση της ομάδας στην οποία συμμετείχαν και
συνάδελφοι από το εκεί Πανεπιστήμιο.
Φορτώσαμε τα μπογαλάκια μας, αγοράσαμε ξηρά τροφή και κάνιστρα γεμάτα με
αμόλυβδη βενζίνη για το Primera και φθάσαμε στα σύνορα. H περιγραφή της
διαδικασίας δεν είναι απαραίτητη στο όνομα της ελληνοβουλγαρικής φιλίας.
Εδώ καθυστερήσαμε μόνο τέσσερις ώρες επειδή ο υπάλληλος του τελωνείου
μάλλον με... αντιπάθησε. Επειδή είχε χιόνια ο σύντομος δρόμος προς το
Ντόλτσε Βέλτσεβ ήταν κλειστός κι' έτσι, θέλοντας και μη, ακολουθήσαμε τον
μακρύτερο, αλλά περισσότερο σίγουρο. Μπρος το King Cub, πίσω το Primera
φθάσαμε εκεί που μας είχαν κλείσει δωμάτια στις δύο τη νύχτα. Αξιζε, όμως,
τον κόπο η διαδρομή από το βουνό Ρίλα μια και διαπιστώσαμε -εκτός των
άλλων- ότι, στην άδεια από αυτοκίνητα Βουλγαρία, κυκλοφορούν πολλά ζώα όπως
αλεπούδες, κουνάβια, τσακάλια και άλλα.
Στην Ελλάδα ως γνωστόν στους δρόμους κυκλοφορούν μέρα-νύχτα κάποια άλλα
ζώα.
Εκεί μας περίμενε νυσταγμένη μία ομάδα συναδέλφων και αφού τακτοποιηθήκαμε
στα δωμάτιά μας με χίλια ζόρια και με αλλαγές τιμών και συναλλάγματος, όλοι
διαπίστωσαν το πόσο προβλεπτικός είναι ο γράφων που άρχισε να τους μοιράζει
κονσέρβες.
Μείναμε σ? ένα παλιό σανατόριο μ? εκπληκτικό περιβάλλοντα χώρο και
ιδιαίτερα ευχάριστη ατμόσφαιρα μια και είχαμε και συγκατοίκους όλους τους
αρθριτικούς και παραπληγικούς που πηγαίνουν εκεί για να γίνουν καλά στις
θερμοπηγές που υπάρχουν. H απουσία μηχανημάτων φωτοτυπίας, φαξ και
τηλεφώνου έκανε δύσκολη τη συνεργασία, αλλά η καλή διάθεση ξεπέρασε τα
προβλήματα. Οργανώσαμε τη δουλειά, μοιράσαμε τις αρμοδιότητες και τις
ομάδες και την επαύριο αρχίσαμε τις επιτόπιες παρατηρήσεις.
Ξεκινώντας από τον αγροτικό τομέα διαπιστώσαμε ότι στις πεδιάδες οι
καλλιέργειες καλαμποκιού ήταν ιδιαίτερα χαμηλών αποδόσεων χωρίς τη χρήση
μηχανών, υβριδίων και σύγχρονων αρδευτικών δικτύων. H έννοια του «ξερικού»
καλαμποκιού που χάθηκε από την ελληνική σκηνή εδώ και χρόνια κυριαρχεί.
Το ίδιο ισχύει και για τον ηλίανθο για τον οποίο υπάρχει και μια αγορά
λιόσπορου, «για να περνάει η ώρα». Τούτο επειδή στο Ντόλτσε Βέλτσεβ το
πουλούσαν παντού (χωρίς τίποτε άλλο...) θυμίζοντας τα παιδικά μου χρόνια
στο Βόλο και τον πωλητή του «...πασατέμπος να περνάει η ώρα» με το άσπρο
τσουβαλάκι και το ρακοπότηρο-μεζούρα. Με την ευκαιρία, ελπίζω ότι έχετε
προσέξει ότι το «πασα-τέμπο» στα ιταλικά σημαίνει «να περνάει η ώρα».
Στην πόλη αυτή, που αν δεν κάνω λάθος είναι το Πάνω Νευροκόπι, είδαμε να
κυκλοφορούν και πολλοί Πομάκοι που είναι μουσουλμάνοι και στην Ελλάδα
ανεπισήμως τους κατατάσσουμε στους Τούρκους. Είναι αλήθεια ότι το όνομά
τους προέρχεται από το Ιππομάχοι και προέρχονται από το ιππικό του Μεγάλου
Αλεξάνδρου; Κοίταξα και στο λεξικό που πήρα με τα κουπόνια της
«Ελευθεροτυπίας», αλλά δεν με φώτισε περισσότερο μια και στο Πομάκοι
γράφει: «Λαός που κατοικεί στα νότια της Βουλγαρίας και Βόρεια της
Θράκης!».
Δεν γνωρίζω, ομολογώ, αν η ερμηνεία αυτή (Πομάκοι-Ιππομάχοι) είναι σοβαρή
μια και όταν ακούω τις εξηγήσεις που δίνουν οι σύγχρονοι σε σχέση με τα
τοπωνύμια συχνά τρομάζω. Στην Κω, για παράδειγμα, μια από τις ερμηνείες για
το όνομα του νησιού στηρίζεται στο ότι, το σχήμα του θυμίζει πρόβατο. Πώς,
όμως, οι αρχαίοι γνώριζαν πώς ήταν το σχήμα του νησιού όταν δεν είχαν
χάρτες;
Εκεί (στο Ντόλτσε Βέλτσεβ και όχι στην Κω!) είδαμε ένα αυτοκίνητο να έχει
μετατραπεί σε κάρο με άλογα και ακούσαμε κάποιον να τραγουδά στα βουλγάρικα
το «...ένα νερό κυρά Βαγγελιώ».
Γυρίζοντας προς τα πίσω άρχισε η άνοδος στο βουνό όπου πηγαίνει ο Νέστος ή
Μέστα, όπως τον λένε στη Βουλγαρία. Είμαστε σε μια ορεινή περιοχή μ?
ελάχιστη γεωργία -κύρια καλαμπόκι- χωρίς βιομηχανικές και αστικές
ρυπάνσεις. Σκεπτόμουνα κατά την «ανάβαση» προς τις πηγές καθώς και σ? όλη
τη βόλτα στην κοιλάδα όπου περνά ο Νέστος: Πώς είναι δυνατόν να βγάζουμε
μανιφέστα για ρυπάνσεις και τα τοιαύτα χωρίς «να πάμε να δούμε;» Και μη μου
πείτε ότι ήταν δύσκολο μια και αρκεί μια ημερήσια εκδρομή. Από την άλλη,
κάντε μου σας παρακαλώ τη χάρη να μου συγχωρήσετε τις διαμαρτυρίες και τις
εκρήξεις οργής. Αντί να σας περιγράψω το Νέστο βγάζω τ? απωθημένα μου.
Όπως πάντως και να έχει το πράγμα αξίζει σίγουρα τον κόπο μια επίσκεψη σ?
αυτή την περιοχή όπου ο χρόνος έχει μείνει κάποιες δεκαετίες πίσω.
Ιδιαίτερα όταν φθάσετε στην «αερογέφυρα» που την είχαμε δει μόνο σε
ταινίες.
Αφήνοντας κατά μέρος τις εθνικιστικές μας κορώνες σκεπτόμουνα με ποιά
λογική θ? απαιτήσουμε από τους Βούλγαρους περισσότερο νερό για το ποτάμι
όταν μπαίνει στην Ελλάδα; Αντιλαμβάνομαι, φυσικά, τα περί καλής γειτονίας
και ανταποδοτικότητας. Όμως, αν εμείς είμαστε από πάνω δεν θα ρωτούσαμε:
«Με ποιά λογική να σας δώσουμε το δικό μας νερό;». Ας τα έχουμε αυτά υπόψη
μας, λοιπόν, όταν θα κάνουμε σχεδιασμούς. Αν μάλιστα αξιολογήσουμε τη
σημερινή κατάσταση της γεωργίας στη γειτονική χώρα δεν είναι απίθανο στο
απώτερο μέλλον (αυτή τη στιγμή η οικονομία τους στην κυριολεξία παραπαίει)
να χτίσουν κάποιο ή κάποια φράγματα ιδιαίτερα στα στενά του όρους Ρίλα όπου
κατεβαίνει ο Νέστος και η κοιλάδα έχει μικρό άνοιγμα. Όμως, για να λέμε και
«του στραβού το δίκιο» φαντάζεται κάποιος τους Έλληνες αγρότες και τις
«κινητοποιήσεις τους» αν ήταν ανάποδα;
Οι σκέψεις αυτές με απασχολούν καιρό τώρα και θα θυμούνται οι τακτικοί
αναγνώστες των 4T -για τους «άτακτους» τι να πω;- ότι συνεχώς επανέρχομαι
στο θέμα των υδατικών μας πόρων. Ας μου επιτραπεί να το επαναλάβω στο
σημερινό σημείωμα ακόμη μία φορά.
Μετά τη διερεύνηση της βουλγαρικής πλευράς του Νέστου και τη συνεργασία με
τους εκεί συναδέλφους, γυρίσαμε στα πάτρια εδάφη με πρώτη διανυκτέρευση στη
Δράμα. O εκεί αντιπρόσωπος της Nissan, κ. Δημητρακόπουλος δεν βοήθησε μόνο
στον ανεφοδιασμό αλλά μας πήγε και βόλτες και όχι μόνο... ημερήσιες. Από τη
Δράμα αποφασίσαμε η πρώτη εξόρμηση να είναι προς τα φράγματα που
κατασκευάζει η ΔΕΗ και στη συνέχεια να μετακινηθούμε προς Σταυρούπολη με
διανυκτέρευση στην Ξάνθη.
Ομολογώ ότι ουδεμία απέχθεια ένιωσα βλέποντας τη σειρά των φραγμάτων που
κατασκευάζονται. Αντίθεται αισθάνθηκα ικανοποιημένος και ασφαλής. Τόσο
επειδή θα παράγουμε ηλεκτρική ενέργεια όσο και γιατί θα έχουμε τη
δυνατότητα να κατακρατούμε νερό το χειμώνα, που οι Βούλγαροι δεν θα το
χρειάζονται, για να έχουμε το καλοκαίρι. Χώρια που ελπίζω ότι σε κάποια
χρόνια ο «Θησαυρός» (τ? όνομα του πρώτου φράγματος), η Πλατανόβρυση, το
Τέμενος και το Αρκουδόρεμα θα μετατραπούν σ? ωραιότατους υγροβιότοπους όπως
η Κερκίνη στο διπλανό Στρυμώνα. Έχοντας υπόψη την πλούσια ορνιθοπανίδα του
Νέστου, λέτε μετά από κάποια χρόνια όλα τα παραπάνω φράγματα να είναι σε
μια νέα σύμβαση Ramsar; Ευτυχώς δεν υπήρχαν «οικολόγοι» όπως οι σημερινοί
όταν ο Βενιζέλος έκανε το φράγμα της Κερκίνης στο Στρυμώνα στη δεκαετία του
?30 γιατί τα ίδια θα έλεγαν. Τώρα βέβαια ζητούν «να μην αλλάξει η στάθμη σ?
αυτό τον περίφημο υγροβιότοπο» και προσφεύγουν στο Συμβούλιο της Ευρώπης,
στο Ευρωκοινοβούλιο και όπου αλλού τους φέρει η τύχη.
Στη Σταυρούπολη κάναμε μία στάση στο εστιατόριο δίπλα στο σιδηροδρομικό
σταθμό για το σύνηθες νεοελληνικό «ξεκοίλιασμα» με χοιρινές -νοστιμότατες-
«παντσέτες». H διαδρομή από τη Δράμα μέχρι την Ξάνθη από το Παρανέστι και
τη Σταυρούπολη είναι ανεπανάληπτη, ιδιαίτερα με το τρένο. Όταν βγήκαμε από
το εστιατόριο είδαμε να πετούν
ψηλά, με το γνωστό σχηματισμό, αγριόπαπιες. Θυμήθηκα, φυσικά, αυτό που έχει
γράψει ο Χατζιδάκης: «Η σημασία των πουλιών δεν φανερώνεται σαν τα φονεύεις
με δίκανο σε κυνήγι. H σημασία των πουλιών υπάρχει μόνο όταν πετούν για να
θυμίζουν τον ξεχασμένο μας προορισμό».
Μας τον θυμίζει, άραγε, η φωτεινή επιγραφή που υπάρχει στο... Λύκειο και το
Γυμνάσιο της Σταυρούπολης; Σίγουρα, πάντως, δεν είναι πλέον «το κρυφό
σχολειό». Από την άλλη οι κυνηγοί μας εκδικήθηκαν την άλλη μέρα.
Εδώ έχουν βρεθεί και κοιτάσματα ουρανίου και μάλλον θα πρέπει να το
συζητήσουμε μια και στο μέλλον, το ουράνιο κατά τη γνώμη μου θα επανέλθει
ως «καθαρό» καύσιμο. Όπως είναι γνωστό το φαινόμενο του θερμοκηπίου και η
υπερθέρμανση της γης οφείλεται στην καύση των παραδοσιακών καυσίμων, όπως ο
άνθρακας και το πετρέλαιο. Αν επομένως κατασκευασθούν πυρηνικά εργοστάσια
προηγμένης τεχνολογίας και ασφάλειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας
τότε θα λυθεί το πρόβλημα της υπερθέρμανσης της γης με το φαινόμενο του
θερμοκηπίου τουλάχιστον σ? ό,τι αφορά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Ήδη στην Αμερική μια ομάδα -«προοδευτικών» θα έλεγα- οικολόγων προτείνουν
ως λύση τ? ασφαλή εργοστάσια ατομικής ενέργειας. Ειδικά στην περιοχή της
Δράμας και της Καβάλας -με τα λεγόμενα Τενάγη των Φιλίππων στα οποία η ΔΕΗ
σκοπεύει να κάνει παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας- τι είναι άραγε προτιμότερο
στο μέλλον; Μια νέα Πτολεμαϊδα ή, μήπως, ένα εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας
όπως αυτά της Γαλλίας που παράγουν περίπου το ένα τρίτο των αναγκών της
χωρίς ατυχήματα;
Τώρα θα μου πείτε γιατί να γίνει ένα από τα δύο και όχι τίποτε; Γιατί όχι,
λοιπόν ακόμη και στα υδροηλεκτρικά των φραγμάτων του Νέστου;
Στην Ξάνθη διανυκτερεύσαμε που αλλού, στο Ξενοδοχείο ΝΕΣΤΟΣ. Το βράδι μας
έβγαλαν βόλτα κάποιοι τοπικοί «παράγοντες» οι οποίοι ήταν τόσο έξαλλοι που
μας τρόμαξαν.
Με τέτοιους «αρχηγούς» απορώ πώς μένουν στη Θράκη οι πολίτες της. Φυσικά η
πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική και απορείς το πόσο ευχαριστημένοι
δείχνουν όταν μιλάνε για την εγκατάλειψη και την υποβάθμιση. «Είναι
περισσότερο αναπτυγμένη η Αρκαδία;» τους ρωτάς και αυτοί αλλάζουν κουβέντα.
Είναι ελάττωμα να είσαι, που να πάρει η ευχή αισιόδοξος; Θα μας βγάλουν και
κανένα κουσούρι επειδή δεν γκρινιάζουμε σε ημερονύχτια βάση; Θ? αφήσουμε,
επιτέλους ποτέ το πανεθνικό σπορ της γρουσουζιάς; Στο κάτω της γραφής γιατί
να μην είμαι οπαδός του Ουμπέρτο Έκο που μας λέει ότι «είναι γρουσουζιά να
είσαι προληπτικός;». Όπως πάντως και να έχει το πράγμα είναι κρίμα, μια
ωραιότατη πόλη όπως η Ξάνθη, να γίνεται γνωστή στο Πανελλήνιο μόνο διαμέσου
μίζερων διαμαρτυριών.
Το πρωί στο ξενοδοχείο είχαμε μία ευχάριστη έκπληξη στα περί οικολογικού
τουρισμού τον οποίο προσπαθούσαμε ν? αναπτύξουμε μια και διαπιστώσαμε ότι
ερχόμασταν δεύτεροι. Το Alpine Club της Ξάνθης ήδη διοργανώνει ωραιότατες
οικολογικές εκδρομές όπου αρχίζουν από την κατάβαση του Νέστου με φουσκωτά
-δείτε λεπτομέρειες στο ένθετο- μέχρι εκδρομές με ποδήλατα στο βουνό. Εδώ
μας έκανε άριστη εντύπωση ο τοπικός αντιπρόσωπος της Τογιότα κ.
Χαραλαμπίδης που μας εξήγησε τις πρωτοποριακές δραστηριότητες του Alpine
Club.
Από την Ξάνθη πήραμε τον κατήφορο προς τις εκβολές του Νέστου. Φυσικά
κάναμε μια στάση στο χωριό Παράδεισος όπου και το φράγμα της άρδευσης.
Δίπλα στους Τοξότες κατασκευάσαμε ένα μεγάλο φράχτη στο βουνό. Εδώ, με τη
συνεργασία της κοινότητας, προσπαθούμε να δείξουμε ότι ο περιορισμός της
βόσκησης χωρίς έλεγχο δημιουργεί δάσος! Πέρασαν μόνο δύο μήνες από την
εποχή που φτιάξαμε το φράχτη και μέσα σ? αυτόν -εδώ δεν μπαίνουν γίδια- η
βλάστηση έγινε διπλάσια από δίπλα και σε δύο χρόνια θα έχει γίνει από μόνη
της δασάκι μέσα στο τίποτε. «Τι να τις κάνεις τις αναδασώσεις όταν έχεις
φράχτες;»
Από εκεί πήγαμε στη Χρυσούπολη, περάσαμε στο Νομό Καβάλας και προχωρήσαμε
για να δούμε το περίφημο παραποτάμιο δάσος του Κοτζά-Ορμάν. Το οποίο είχε
το 1952 μέγεθος που έφθανε τα 74.000 στρέμματα ή 74 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Από αυτά τα 54 έγιναν γεωργικές καλλιέργειες και τα 20 λευκοκαλλιέργεια.
Αυτό που έμεινε είναι δεν είναι 500 στρέμματα δηλαδή μισό τετραγωνικό
χιλιόμετρο, αλλά παραμένει πανέμορφο. Εκεί κοντά είναι και οι εγκαταστάσεις
της «Φωνής της Αμερικής».
Είναι προκλητικό ν? αναφέρω ότι αυτές οι εγκαταστάσεις των ξένων ευτυχώς
που υπήρξαν κι' έτσι διατηρήθηκε το περιβάλλον;
Όπως τ? αρχαία μας που πήρε μαζί του ο Έλγιν στο Λονδίνο και διασώθηκαν από
τη ρύπανση. Είναι, μήπως αναληθές ότι τα σωστά αποτυπώματα τα παίρνουμε από
εκεί;
Θυμάμαι τους «οικολόγους» να προτείνουν να μετατραπούν οι εγκαταστάσεις της
Φωνής της Αμερικής σε βιολογικό σταθμό ερευνών. Τι θα μελετούσε άραγε ο
σταθμός; Την οικοπεδοποίηση, τις εκχερσώσεις, τ? αυθαίρετα;
Εδώ πρέπει ν? αναφέρουμε και την ιστορία του λεγόμενου κολχικού φασιανού
που συνιστά ένα από τα περισσότερο αξιοπερίεργα είδη της ορνιθοπανίδας στη
χώρα μας και αξίζει τον κόπο να την πούμε.
Σύμφωνα με τον Καθηγητή της Δασολογίας κ. Παπαγεωργίου το είδος αυτό
μεταφέρθηκε στη χώρα μας πριν από 3000 χρόνια με τους Αργοναύτες από τον
ποταμό Φάσιο της Κολχίδας και όποιος ενδιαφέρεται ας διαβάσει και το
«ένθετο» δίπλα.
Ας φύγουμε όμως από τους φασιανούς και ας πάμε στις λεύκες. H καλλιέργεια
των οποίων, όπως ήδη αναφέραμε, κάλυπτε είκοσι τετραγωνικά χιλιόμετρα. H
λευκοκαλλιέργεια είχε στις αρχές κάποια επιτυχία όμως -όπως γίνεται πάντοτε
στις «παρά φύσιν ενέργειες»- η συνέχεια υπήρξε προβληματική. Έτσι, την
τελευταία δεκαετία εμφανίσθηκαν σοβαρότατα προβλήματα που σύμφωνα με το
Γενικό Διευθυντή Δασών, κ. Αλεξανδρή, οφείλονται στην πτώση της υπεδάφιας
στάθμης του νερού και σε σειρά άλλων παραγόντων.
Το βράδι γυρίσαμε στη Δράμα. Την άλλη μέρα το πρωί ξεκινήσαμε για
Σιδηρόνερο έχοντας από αριστερά το όρος Φαλακρό που σίγουρα δεν είναι
γνωστό για τα... δάση του. Στόχος μας ήταν από το Σιδηρόνερο να περάσουμε
στους Ποταμούς πηγαίνοντας παράλληλα προς το Νέστο. Όμως χαθήκαμε επειδή οι
κυνηγοί είχαν πυροβολήσει την πινακίδα από την οποία θα έπρεπε να
στρίψουμε. Αναγκασθήκαμε να γυρίσουμε πίσω με μία ακόμη στάση για
ανεφοδιασμό -τρόμαξαν τα εστιατόρια από την όρεξη της ομάδας!- στο
καφενείο-φαγάδικο του Σιδηρόνερου.
Είναι περιττό να ξαναγράψουμε το χαμό που γίνεται από το κυνήγι σ? όλες τις
περιοχές και τις εποχές και ιδιαίτερα μέσα στα... καταφύγια θηραμάτων.
Ελάχιστες είναι οι πινακίδες που γράφουν «Απαγορεύεται η θήρα» και δεν
έχουν πάνω τους σημάδια από σκάγια. Ίσως γι? αυτό είδαμε και μία «διπλή».
Από πάνω έγραφε «απαγορεύεται η θήρα» και από κάτω... «απαγορεύεται το
κυνήγι!»
Όλες αυτές οι διαδρομές όχι απλά αξίζουν τον κόπο, αλλά όσοι τις κάνουν θα
τις θυμούνται για χρόνια.
Την άλλη μέρα από τη Δράμα πήγαμε προς Κάτω Νευροκόπι. Μια στάση στην
εκπληκτική περιοχή του χωριού Βώλακα σε φέρνει σε άλλη εποχή. Αρκεί να δεις
να σκουπίζουν τους δρόμους με τις «παραδοσιακές» σκούπες από κλαριά θάμνων.
Από το Βώλακα αρκετοί έχουμε διακοσμήσει τα σπίτια μας με μάρμαρο το οποίο
είναι ένας από τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους του νομού Δράμας.
Από το Κάτω Νευροκόπι, με το ρεκόρ χαμηλότερων θερμοκρασιών στην Ελλάδα,
συνεχίσαμε προς τους Ποταμούς όπου ενώνονται με το Νέστο δύο παραπόταμοι.
Ακολουθεί μία διαδρομή μέσα από κανονικά και υποβαθμισμένα δάση βελανιδιάς
(που την τρώνε γίδια) γεμάτη κυνηγούς (που πυροβολούν οτιδήποτε κινείται)
χωρίς κίνηση τροχοφόρων. Στους Ποταμούς συναντήσαμε ψαράδες με πεζόβολα
(δίκτυα που τα ρίχνουν με το χέρι) που μάλλον είχαν επιτυχία. Θα ήταν
αυθάδεια αν δεν λέγαμε ότι εδώ το κράτος απουσιάζει. Αυτή η απουσία, όμως,
μήπως ευνοεί την περιοχή; Μη το θεωρήσετε σας παρακαλώ αυτό ως πρόκληση μια
και συχνά η «επέμβαση» σημαίνει υποβάθμιση και αυτό δεν αφορά μόνο τις
οικολογικές, αλλά και τις οικονομικές παραμέτρους.
Με το χάσιμο του δρόμου την προηγούμενη μέρα βρεθήκαμε εκτός προγράμματος.
Ήταν πέντε το απόγευμα και αντί να είμαστε στην Αθήνα η ομάδα έτρωγε στη
Δράμα. Εδώ θα παρέμεναν δύο άτομα με το King Cub για το στήσιμο μιας
πειραματικής άρδευσης σε καλαμπόκια. Οι άλλοι με το PRIMERA θα έπρεπε να
φθάσουμε την ίδια νύχτα στην Αθήνα.
Ήταν λογικό επομένως να τρέχουμε λίγο περισσότερο απ? ότι έπρεπε και αυτό
στοίχισε τη ζωή ενός σκύλου λίγο πριν από τα Τέμπη και ζημιές στο
αυτοκίνητο 700.000 δραχμών. Ευτυχώς η Nissan, παρόλες τις... διαμαρτυρίες
του φίλου κ. Κελεσάκου, μας κάλυψε. Στα «αντισταθμιστικά οφέλη» που
θεωρήσαμε ότι πρέπει να γίνουν ανήκει η αγορά ενός καινούργιου King Cub σε
τιμή εργοστασίου. Μόνο που θεωρήσαμε ότι θα έπρεπε να το πάρουμε από την
αντιπροσωπεία της Δράμας όπου ο κ. Δημητρακόπουλος μας το έφερε ο ίδιος στο
Βόλο «του κουτιού»._Ν.Σ.Μ.
ALPINE CLUB και εκδρομές στο Νέστο
ΣΤΗΝ ΞΑΝΘΗ, την ομορφότερη ίσως επαρχιακή πόλη της Ελλάδας, μια ομάδα
ανθρώπων, που αγαπάμε τις εκδρομές, το βουνό, τα ποτάμια, τις λίμνες και
τις χαρές τους, οργανώσαμε το ALPINE CLUB και θέλουμε να καλέσουμε και σας
μαζί μας σ? αυτές τις εκδρομές «περιπέτειας».
Με μας δε θ? ακούσετε ποτέ ιστορίες για κτίρια που χτίστηκαν για βασιλιάδες
που πολέμησαν, για πίνακες και για τάφους παλιούς, αλλά θα ζήσετε τη δική
σας ιστορία περιπέτειας.
Διαλέγοντας ένα από τα προγράμματά μας, θα περπατήσετε μέσα στα δάση, δίπλα
στα αιωνόβια δέντρα, δίπλα στα ποτάμια. Θα κατεβείτε στο Νέστο.
Αυτές οι πανέμορφες εκδρομές «περιπέτειας» που σας προτείνουμε
πραγματοποιούνται τα Σαββατοκύριακα και απευθύνονται σε παρέες πέντε έως
είκοσι πέντε ατόμων.
Παρασκευή απόγευμα ή Σάββατο πρωί φτάνετε στην Ξάνθη. Εμείς προτείνουμε
Παρασκευή. Έτσι μπορούμε να σας συνοδεύσουμε σε μια όμορφη βόλτα στην παλιά
φωτισμένη πόλη, να σας παρουσιάσουμε τη φιλοξενία μας σε μια παραδοσιακή
ταβέρνα και το βράδι να σας πάρουμε την καρδιά σ? ένα μπαράκι. Τη νύχτα ο
ύπνος στο ξενοδοχείο θα είναι γλυκός, μα δε θα φτάσει για να σας διηγηθεί
πόσο όμορφο ήταν το απόγευμα που περάσατε και να σας προετοιμάσει για τη
θαυμάσια μέρα που ξημερώνει.
Σάββατο: μέχρι τη μία η ώρα (13.00) είστε ελεύθεροι. Μην ξεχάσετε όμως μια
βόλτα στο μοναδικό «ΠΑΖΑΡΙ». Έλληνες Χριστιανοί, Έλληνες Πομάκοι, Έλληνες
Μουσουλμάνοι, Έλληνες Τσιγγάνοι, Έλληνες Ρώσοι διαλαλούν σε μοναδική
ατμόσφαιρα τις παραγωγές τους, τις τέχνες τους, τα εμπορεύματά τους.
Αγοράστε «ευκαιρίες» καταπληκτικές και οπωσδήποτε λίγα ολόφρεσκα λαχανικά,
κομμένα μόλις το πρωί και φρούτα για το βράδι.
H ώρα μία (13.00) συγκέντρωση σε καθορισμένο από πριν χώρο, για να
ξεκινήσουμε την κατάβαση του ΝΕΣΤΟΥ.
Αυτήν την ώρα και σ? αυτό το προκαθορισμένο σημείο πρέπει να έρθουν και
όσοι προγραμμάτισαν άφιξη για το Σάββατο.
Το αυτοκίνητο θα μας μεταφέρει στο χωριό Γαλάνη 12 χλμ. από την Ξάνθη. Εκεί
παίρνουμε τον «καρβουνιάρη», το τρένο, όπως τον παλιό καλό καιρό και
αρχίζουμε ν? ανεβαίνουμε δίπλα από τις όχθες του Νέστου.
Παίρνουμε τα σακίδια στην πλάτη, περπατάμε μέσα από το δάσος και φτάνουμε
στο Νέστο. Το νερό είναι δίπλα μας! Μπαίνουμε στα φουσκωτά και νάμαστε
κιόλας να κατεβαίνουμε τα ήσυχα νερά του. Εδώ κάθε περιγραφή σταματά.
Τρεις ώρες γλιστράμε στα νερά, ο ένας δίπλα στον άλλον. Με το ηλιοβασίλεμα
φτάνουμε στην Παραλία. Βγαίνουμε, στήνουμε τις σκηνές, ανάβουμε φωτιά,
μαγειρεύουμε, τρώμε και απολαμβάνουμε κρασί γύρω από τη φωτιά. O χορός
ταιριάζει. H παρέα είναι ζεστή. Όλα είναι όμορφα. Ζούμε απλά μια βραδιά
μέσα στη φύση. Καληνύχτα!
Μην ανησυχείτε. Τα πουλιά θα σας ξυπνήσουν νωρίς. Πλυθείτε στο ποτάμι ή
κάντε μπάνιο πρωινό. Σε λίγο όλη η κατασκήνωση θα μοσχοβολάει φρέσκο καφέ.
Χαρείτε την ανατολή του ήλιου, τα βράχια, τις φυλλωσιές. Χορτάστε ό,τι στην
καθημερινή ζωή της πόλης σας λείπει.
Κάποια ώρα και, αφού μαζέψουμε τα πράγματα, ξαναμπαίνουμε στα φουσκωτά και
συνεχίζουμε για άλλες τρεις-τέσσερις ώρες να ζούμε το όνειρο της ομορφιάς
του Νέστου κατεβαίνοντας μέχρι το χωριό που μας περιμένει το αυτοκίνητο.
H ιστορία του κολχικού φασιανού
(Από άρθρο του καθηγητή Παπαγεωργίου)
«...ΤΟ ΕΙΔΟΣ αυτό μεταφέρθηκε στη χώρα μας κατά την παράδοση πριν 3.200
χρόνια από τους Αργοναύτες από τον ποταμό Φάσιο της Κολχίδας της σημερινής
Γεωργίας. Στη συνέχεια ο _φασιανός όρνις_, όπως τον ονόμαζαν αρχικά οι
Έλληνες, μεταφέρθηκε από τους Ρωμαίους στην Ιταλία και μετέπειτα σ?
ολόκληρη την Ευρώπη. Προοδευτικά το είδος εξαφανίσθηκε από την κοιτίδα του
τη Γεωργία, ενώ στις νεοεισαχθείσες περιοχές νοθεύτηκε με διάφορα άλλα είδη
εισαχθέντων φασιανών ασιατικής προέλευσης με αποτέλεσμα να μην υπάρχει
πλέον καθαρόαιμος άγριος πληθυσμός κολχικού φασιανού σ? ολόκληρο τον κόσμο,
πλην της χώρας μας και ενδεχομένως σε ορισμένες περιοχές της Ανατολικής
Βουλγαρίας.
Κατά την περίοδο του Όθωνα διαβιούσε στα περίχωρα των Αθηνών και στην
Εύβοια και βορειότερα σ? όλη την Ελλάδα. Κατά το B' Ευρωπαϊκό Πόλεμο
απαντούσε μόνο στη Μακεδονία και Θράκη. Στη συνέχεια, λόγω της καταστροφής
των βιοτόπων και του έντονου κυνηγίου, περιορίστηκε μόνο στο υδροχαρές
δάσος Κοτζά-Ορμάν, όπου λόγω της μορφολογίας του δάσους η προσέγγιση του
ανθρώπου ήταν πολύ δύσκολη και σε ορισμένα σημεία αδύνατη. Λόγω αυτής της
φυσικής προστασίας ο πληθυσμός του φασιανού μέχρι το 1950 ήταν σε
ικανοποιητικά επίπεδα και αριθμούσε αρκετές χιλιάδες άτομα.»
«...Με την επελθούσα καταστροφή του δάσους και την έντονη αλλαγή της
μορφολογίας του βιοτόπου άμεση και αναμενόμενη υπήρξε η πληθυσμιακή μείωση
των ζωικών ειδών και ιδιαίτερα του φασιανού, τα επίπεδα του οποίου είχαν
φθάσει σε οριακό σημείο επιβίωσης και διατήρησης του είδους. Σύμφωνα με την
απογραφή, που έγινε από το εργαστήριό μας το 1985, ο πληθυσμός του
αριθμούσε μόνο 200-300 άτομα.
Μετά τη δραματική αυτή διαπίστωση η Δασική Υπηρεσία, με δική μας πρόταση,
προέβη στην περίφραξη δύο τμημάτων του δάσους δεξιά και αριστερά της κοίτης
του Νέστου (1.000 και 700 στρ. αντίστοιχα), τα οποία περιλάμβαναν και τα
400 στρ. με τα υπολείμματα της φυσικής βλάστησης με σκοπό την προστασία
αφενός του φασιανού και αφετέρου της ενδημικής χλωρίδας.
Ταυτόχρονα, με υπόδειξή μας, η Δασική Υπηρεσία έλαβε ορισμένα άμεσα
διαχειριστικά μέτρα προστασίας του είδους. Έτσι δημιουργήθηκε στα
περιφραγμένα τμήματα δίκτυο παροχής νερού καθώς και μωσαϊκό με
μικροκαλλιέργειες δημητριακών, τριφυλλιού και ηλιόσπορου για την εξασφάλιση
των αναγκών του φασιανού σε τροφή και θέσεων φωλεοποίησης. Οι παραπάνω
ενέργειες συνέβαλαν σε μία θεαματική και ταχεία ανάκαμψη του πληθυσμού ώστε
σήμερα να αριθμεί 800 περίπου άτομα.»