Αφιέρωμα: 25 χρόνια Eλληνικοί Aγώνες
ΣΥΝΟΔΗΓΟΙ
Συνοδηγός: _Μία απλή τετρασύλλαβη λέξη της ελληνικής
γλώσσας που κρύβει τέτοια ομορφιά και μαγεία που μόνο
όσοι έχουν ιδρώσει το δεξί κάθισμα ενός αγωνιστικού
αυτοκινήτου μπορούν να καταλάβουν την έννοιά της_.
κείμενο: Κώστας Στεφανής
λεζάντες: Σ.Χ.
φωτογραφίες: Αρχείο 4T, Γ. Κακολύρης/Φ. Φλώρος
TO ΞΕΚΙΝΗΜΑ της δεκαετίας του _70 ήταν η αρχή της εποχής που ο
συνοδηγός έπαψε να επισκέπτεται το κάθισμα του οδηγού για να
τον ξεκουράσει.
Αν και η διάρκεια των αγώνων ήταν τεράστια (το Εαρινό της
εποχής -κάτι αντίστοιχο με το σημερινό μονοήμερο Ανοίξεως-
ξεκινούσε Σάββατο μεσημέρι και χωρίς ανασυγκρότηση τερμάτιζε
Κυριακή απόγευμα), οι σημειώσεις είχαν μπει και στη ζωή των
ελληνικών πληρωμάτων.
H μπαλαντέζα και το κλασικό μαύρο Χάλντα (όργανο μέτρησης
χιλιομετρικών αποστάσεων) ήταν ο αχώριστος βοηθός-σύντροφος του
συνοδηγού, αφού το γράψιμο και μία επαλήθευση στις ειδικές ήταν
για την εποχή εκείνη κορυφαία δουλειά, στην προσπάθειά του να
_ταξιδέψει_ μαζί με τις διασταυρώσεις του βιβλίου διαδρομής
(Road Book) και να καθοδηγεί τον οδηγό. Οι οργανωτές σχεδίαζαν
τους αγώνες με τέτοια θεωρία που πολλές φορές οι απλές
διαδρομές ήταν τόσο σφικτές ώστε η μ.ω.τ. ήταν πολύ μεγαλύτερη
από αυτή των ειδικών διαδρομών. Και δεν ήταν λίγες οι φορές που
τα _καπέλα των απλών_ (βαθμοί ποινής) έβγαζαν τον νικητή του
αγώνα. H πετρελαϊκή κρίση του _74 δεν άφησε άθικτο το μέγεθος
των ράλλυ. H χιλιομετρική μείωση που ακολούθησε έδωσε την
ευκαιρία στα πληρώματα να δουλεύουν περισσότερο τις σημειώσεις
των ειδικών διαδρομών. Παράλληλα τα σέρβις άρχισαν να ξεφεύγουν
από τον _φίλο_ με το Autobianchi: δύο λάστιχα και ένα κάνιστρο
και να πηγαίνουν σε φορτηγάκια με πλήρωμα μηχανικό και βοηθό.
Φυσικά το _μπαλάκι_ του καθορισμού των σημείων σέρβις, αλλά και
η χάραξη του δρομολογίου των φορτηγών το δέχτηκε ο συνοδηγός.
Τα χρόνια περνάνε γρήγορα και το ίδιο γρήγορα εξελίσσονται και τα
αγωνιστικά αυτοκίνητα που έχουν γίνει πολεμικές μηχανές. Πολλοί
αγώνες γίνονται μονοήμερης διάρκειας και το ράλλυ Ακρόπολις χάνει
τη διαδρομή της Πελοποννήσου και τερματίζει Τετάρτη αντί για
Πέμπτη από τη Δευτέρα το πρωί που ξεκινάει. O συνοδηγός γίνεται
ακόμα πιο εξειδικευμένος όπως ο μαέστρος στην ορχήστρα. Δεν
επιτρέπονται λάθη, ο χρωματισμός της φωνής έχει γίνει επιστήμη
και το διάβασμα των σημειώσεων θυμίζει αυτόματο όπλο σε _βολή
κατά ριπάς_. Αρχίζουν να γεννιούνται οι πρώτες ανησυχίες για το
σύστημα σημειώσεων και ο καλύτερος σύμβουλος είναι οι
επαγγελματίες συνοδηγοί που συναντάμε σε κάθε Ακρόπολις. H
εμπειρία τους και ο τρόπος που κυλάει η ζωή τους μας βάζουν σε
σκέψεις συνήθως απαισιόδοξες. H δεκαετία του _80 για τους αγώνες
ράλλυ είναι όπως η βιομηχανική επανάσταση στις αρχές του αιώνα
μας.
Λάστιχα, αναρτήσεις και τετρακίνηση, μετατρέπουν τον ρυθμό των
ράλλυ σε Αναβάσεις. O συνοδηγός καλείται πάλι να καλύψει τα
κενά, να εκσυγχρονισθεί και να δουλέψει πλέον ηλεκτρονικό
Χάλντα. Πολλές φορές το πέρασμα κάθε ειδικής, ανάλογα με τον
αγώνα και τον συναγωνισμό, φθάνει αριθμητικά διψήφιο αριθμό.
Περισσότερο από κάθε άλλη φορά ο συνοδηγός πρέπει να είναι
ψυχολόγος και ύστερα από κάποια άτυχη στιγμή, έξοδο, μηχανική
βλάβη ή κλατάρισμα, πρέπει να μπορεί να ηρεμήσει τον οδηγό που
άθελά του σίγουρα θα κάνει οδηγικές _εξαλλοσύνες_ που πιθανόν
θα φέρουν μεγαλύτερη ζημιά.
Οι σημειώσεις ξεφεύγουν από το κιβώτιο ταχυτήτων και οι στροφές
περιγράφονται πια σύμφωνα με τη φυσική ή τεχνική σχεδίασή τους.
Πόσο κλειστές ή ανοικτές είναι και τι διάρκεια έχουν ώστε ο
οδηγός να ξέρει πως θα τοποθετήσει το αυτοκίνητο. Αναμφίβολα
και σήμερα υπάρχουν οδηγοί που οι σημειώσεις τους είναι δέσμιες
του κιβωτίου ταχυτήτων, δεν σημαίνει όμως ότι το σύστημα αυτό
είναι το τελειότερο.
Μεγάλο ρόλο στην εξέλιξη του έλληνα συνοδηγού έπαιξε ότι η
εμπλοκή του ξεκίνησε από χόμπι, παρέμεινε σε ερασιτεχνικά
επίπεδα, και το μεράκι ήταν αυτό που τον όπλισε με θέληση και
προχώρησε για να επεκτείνει τον κύκλο των γνώσεών του.
Σίγουρα η πλούσια ελληνική γλώσσα δεν είναι από τις
συντομότερες για σημειώσεις με αποτέλεσμα ο συνοδηγός να
καταπονείται πολύ.
Συγκεκριμένα, στις σημειώσεις του έλληνα συνοδηγού η περιγραφή
μιας γρήγορης στροφής δεξιάς διαρκείας ας πούμε γίνεται ως
εξής: ΠΔ και διαβάζεται _πατημένη δεξιά διαρκείας_. Αν
μετρήσουμε τις συλλαβές είναι 11. Αντίστοιχα ένας άγγλος
συνοδηγός γράφει FR και λέει Λονγκ Φλατ Ράιτ. Σύνολο συλλαβών
4. Καταλαβαίνετε λοιπόν πόσο λιγότερη κούραση έχουν σ_ ένα
ράλλυ Ακρόπολις με 35 ειδικές διαδρομές και 15 εκατοντάφυλλα
τετράδια.
Ας γυρίσουμε όμως στην ελληνική πραγματικότητα. Το _δεξί
κάθισμα_ έχει αναλάβει μια ακόμα πολύ σοβαρή δουλειά που είναι
οι σχέσεις του πληρώματος με τους ανθρώπους των _κοντρόλ_.
H άφιξη στην ώρα σου σε κάθε κοντρόλ είναι δουλειά ρουτίνας,
ελέγχοντας χρονόμετρο - βιβλίο διαδρομής και υπόλοιπο
χιλιομέτρων. Είναι πολύ λεπτή ισορροπία όμως όταν φθάνεις
καπελωμένος, οι κριτές _λιωμένοι_ συνήθως μέσα στη ζέστη και τη
σκόνη, να δέχονται τα πυρά εξαγριωμένων οδηγών και συνοδηγών
άδικα πολλές φορές. Εκεί θα φανεί η εμπειρία, το ήθος και η
διαφορά του συνοδηγού.
Το καπέλο έπεσε. O χρόνος δεν γυρίζει πίσω. Ψυχραιμία, χαμόγελο
και ηρεμία απαιτείται για τα επόμενα κομμάτια που ακολουθούν
και που έτσι κι αλλιώς ξεκινάνε με καινούριο ωράριο και ελπίδα.
Από τις σημαντικότερες προσφορές του συνοδηγού είναι ο
καθορισμός της τακτικής και του ρυθμού που θα ακολουθήσει ο
οδηγός. Παρακολουθώντας τους χρόνους του συναγωνισμού γνωρίζει
διαφορές και ανάλογα κανονίζει σε τι ρυθμό θα _παρασύρει_ τον
οδηγό του. Αν οι διαφορές είναι τέτοιες που δεν χρειάζεται ο
οδηγός να πιέζει το αυτοκίνητο ιδιαίτερα, τον ενημερώνει ώστε
να κινηθεί πιο αργά.
Στην περίπτωση που ο οδηγός συνεχίσει να _ορμάει_, πράγμα όχι
σπάνιο, βάζει σε εφαρμογή την παροιμία _το καλό το παλικάρι
ξέρει κι άλλο μονοπάτι_: αργεί ηθελημένα στο διάβασμα των
σημειώσεων. Πρώτη και συνηθισμένη αντίδραση από τον οδηγό τα
ουρλιαχτά στο Peltor (ενδοσυνεννόηση), _αργείς θα σκοτωθούμε_
και φυσικά είναι η σειρά σου να τον _βυσματώσεις_ και να
συνεχίσεις να διαβάζεις σημειώσεις σε ρυθμό εφημερίδας, οπότε
σε λίγο ηρεμεί και ακολουθεί τον επιβαλλόμενο ρυθμό.
Στα χρόνια αυτά που πέρασαν πολλοί συνοδηγοί ήρθαν και έφυγαν ή
έμειναν στο δύσκολο σπορ των ράλλυ. Αρκετοί σημάδεψαν με την
παρουσία τους τα χρόνια αυτά. Θεωρήσαμε σκόπιμο να μην σταθούμε
σε ονόματα γιατί υπάρχει ο κίνδυνος κάποιος να σου διαφύγει και
σίγουρα ο χαρακτηρισμός κάποιων ως κορυφαίων να μην είναι
καθολικά αποδεκτός.
Οι φωτογραφίες λοιπόν του αφιερώματος, περισσότερο σαν
ενδεικτικές μπορεί να χαρακτηρισθούν παρά σαν στοιχεία
απόδειξης και καταξίωσης.
Μακάρι στα χρόνια που θάρθουν τα ράλλυ να μην εξαφανιστούν και
οι νεότεροι που θα εμπλακούν, να έχουν καλύτερη τύχη από εμάς.
Δυστυχώς ούτε 10 χρόνια δεν πέρασαν από τότε που ο συνοδηγός
απέκτησε δικαίωμα δίδυμων κυπέλλων με τον οδηγό και τίτλο που
όμως πρόσφατα υποβιβάσθηκε από πρωτάθλημα σε κύπελλο.
Λες και ο συνοδηγός κάθεται στα σέρβις και διαβάζει από τον
ασύρματο στον οδηγό σημειώσεις και βιβλίο διαδρομής._Κ.Σ.
ΛΕΖΑΝΤΕΣ
O φιλοξενούμενός μας Κώστας Στεφανής, βασικός συντελεστής της
τηλεοπτικής μας εκπομπής στο Μέγκα, συνδέεται με το χώρο τα
τελευταία 25 χρόνια. Καθιερώθηκε με τον Ιαβέρη, έγραψε την
ιστορία του με τον Τζίγγερ, παίζοντας σημαντικό ρόλο μέσα και
έξω από το αυτοκίνητο και ο αγώνας συνεχίζεται, σε όλα τα
επίπεδα. Σύγχρονοί του είναι και άλλοι καταξιωμένοι συνοδηγοί
όπως οι Κώστας Έξαρχος, Γιάννης Βασιλειάδης κ.λπ., ενώ το διπλό
ρόλο που παίζει σήμερα, με πένα ή υπολογιστή, έχουν παίξει οι
δικοί μας Τάκης Πιρπιρής, Γιάννης Σταυρόπουλος και ο Ηλίας
Καφάογλου.
Θωρ ή Δημήτρης Γεωργίτσης. Κλασική φιγούρα δίπλα στον Τζόνι
Πεσματζόγλου είτε με τη _γουρούνα_, είτε με τα Όπελ. _Έπιασε_
και πηδάλιο, άλλοτε για την ευχαρίστησή του, άλλοτε για
εξασφάλιση βαθμών, αφού τότε στο τέλος του _60 και στις αρχές
του _70 οι βαθμοί μοιραζόντουσαν σε οδηγό-συνοδηγό! Εμπλεγμένος
με τα διοικητικά τα τελευταία 15 χρόνια, σήμερα διευθύνει (;)
την ΕΘ.Ε.Α. ?νθρωπος χαμηλών τόνων, αποφεύγει την αντιπαράθεση
με τους προϊσταμένους του, κάτι που δυσαρεστεί τους οδηγούς.
Μίλτος Ανδριόπουλος, ο πρώτος που επέβαλε την αλλαγή σε όλα τα
επίπεδα. Το _δεξί μπάκετ_ της γαλάζιας Αλπίν του Σιρόκο δεν
ήταν αποσκευή ή υπεύθυνος τεχνικής υποστήριξης, αλλά έπαιζε
σημαντικό ρόλο, _διαβάζοντας_, _οργανώνοντας_ κ.λπ. Μεθοδικός
και ευφυής ενεπλάκη και σε θέματα οργάνωσης αγώνων, ενώ είναι
γνωστές οι προσπάθειές του για _αλλαγή_ στην ΕΛΠΑ. Στη φωτό με
το Σιρόκο.
Αλέξης Κωσταντακάτος, ή Σιμετρά 1. Ίσως ο πιο πετυχημένος (σε
νίκες) της νέας γενιάς πέρασε τη σύγχρονη νοοτροπία στο Γιώργο
Μοσχού, εξασφαλίζοντάς του ακόμη και σημειώσεις! Υποδειγματικό
διάβασμα, ήθος ανωτάτου επιπέδου, έπαρση στο μηδέν και εκατό
φορές κρίμα που τα παράτησε. Στην ίδια σχολή φοίτησαν ο
καταξιωμένος Ανδρέας Αρκέντης, οι ενθουσιώδεις Σάσαλος,
Χασάπης, Ελέμ, ενώ σύγχρονοί του ήταν οι Παυλή, Σίλεφ, Τζάνες,
Κριάδης, Πάνου, Αλβανός, Μόκκας, Μπέλας κ.λπ.
Συνοδηγός, ιδανικός ρόλος και για γυναίκα. H Τώνια Παυλή δίκαια
εκπροσωπεί τις παραπλεύρως κυρίες με την δυστυχώς αραιά και που
παρουσία, αφού δεν έχει σε τίποτα να ζηλέψει τους 2-3 της
κορυφής σε όλα τα επίπεδα. Πολύχρονη, πετυχημένη παρουσία μέσα
και έξω από το αυτοκίνητο, ξεκίνησε με τον Παύλο Χουρδάκη,
βραβεύτηκε με τους Λεωνίδα, Στρατισίνο και ξεπέρασε τα όρια των
ε.δ. πολλάκις με το Σώτο Κοκκίνη. H ίδια θεωρεί τέλειους αγώνες
τις προσπάθειες με τον Ρον Χαλιβελάκη, όπου συνδυάστηκε η άνεση
του ερασιτέχνη με την αξιοπρεπή παρουσία. ?λλες κυρίες στον
ίδιο ρόλο, αλλά με σαφώς διαφοροποιημένο
πρόγραμμα-στόχους-αποτελέσματα, η αδελφή της Μαρία Κορρέ, η
?ννα Τακανίκου, η Δανάη Τοτόμη, η Λία Μοσχονά κ.λ.π.
Ανήσυχη φύση οι συνοδηγοί διακρίνονται και για την
οργανωτικότητά τους. Όλες οι ξένες επαγγελματικές ομάδες
διαθέτουν _απόστρατους_ συνοδηγούς στις τάξεις τους. Στην
ελληνική επικράτεια ο Νίκος Κελεσάκος, παλιός συνοδηγός των
Γιώργου και Μιχάλη Μοσχού ορίζει τα τελευταία 15 χρόνια τις
τύχες της ομάδας Θεοχαράκη. Στη φωτό με τον Στρατισίνο.
Συνοδηγός και τεχνικός. Συνδυασμός με ζηλευτό ρόλο τα χρόνια
εκείνα τα παλιά, ατόνισε τη σύγχρονη εποχή οπότε έχει αλλάξει η
μορφή των αγώνων. ?λλοτε ή τώρα, πιο πετυχημένος ο Μανώλης
Μακρυνός, συνοδήγησε αρχικά με τον Σιρόκο, στη συνέχεια με τους
Γιάννη Λέκκα, Γιώργο Μοσχού, Στρατισίνο κ.λ.π. Χαρακτηριστικές
περιπτώσεις ανθρώπων ικανών για δύο ρόλους οι Παναγιώτης
Μηλιαρέσης, Χάρις Καλτσούνης (σε 3 ρόλους), Γιώργος Πετρόπουλος
κ.λ.π. Στη φωτό ο _Σέπο_ με το γυιό του Λευτέρη την εποχή που
συμμετείχε στο Πρωτάθλημα με το Γ. Μοσχού.
Ελληνικοί αγώνες, χώρος για ταλαντούχους με πολύπλευρο ταλέντο.
Παράδειγμα ο Χάρις Καλτσούνης (φωτό). Τεχνικός κλάσης στην
Ελφίνκο, την ίδια ώρα συνοδηγός με νεύρα από ατσάλι δίπλα στον
Τζόνι και τα τελευταία 15 χρόνια, οδηγός που πρωταγωνιστεί στο
Πρωτάθλημα Ράλλυ! Αντίστοιχα ταλαντούχοι; O Σπύρος Αναλυτής, ο
Νίκος Ζουμπρούλης κ.λπ.