Oι άλλοι Έλληνες
Συνέντευξη στους «Τροχούς»; Και μάλιστα «...από Γραμματικάκη άρξασθε;».
Γιατί όχι;
Θα είμασταν ασυνεπείς με τους εαυτούς μας και το κυριότερο με όσα αυτό το
περιοδικό πρεσβεύει ένα τέταρτο του αιώνα τώρα, αν δίπλα σε όσα
καταγγέλλουμε μήνα με το μήνα, με όσα γελοιοποιούμε, δεν προσπαθούσαμε να
βρούμε, να ανακαλύψουμε, να «διαφημίσουμε» τους «Αλλους Έλληνες», όσους
καθημερινά με το έργο τους, τα λόγια τους, τη στάση τους εν γένει, βοηθούν
την Ελλάδα να κάνει ένα βήμα μπροστά (αντί πολλά βήματα πίσω).
ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑΚΗΣ
«Πολιτισμός είναι και η ευχέρεια να τεμπελιάζεις. Να ζεις δημιουργικές
στιγμές χωρίς την ένταση της εποχής?»
Τόσο στο καινούριο του βιβλίο τα «Κοσμογραφήματα», όσο και στο προηγούμενο
«Η Κόμη της Βερενίκης», ο ακαδημαϊκός Γιώργος Γραμματικάκης αναζητά την
ποιητική των επιστημών.
Τη συμφιλίωση συναισθήματος και απόδειξης, την απόδοση γήινων χρωμάτων στη
θεωρία, την καταγραφή καίριων ερωτημάτων, την τεκμηρίωση λύσεων?
H «Κόμη της Βερενίκης» ίσως τύχει και οπτικοακουστικής ολοκλήρωσης, καθώς
υπάρχει σχετική πρόταση για επιστημονική τηλεοπτική σειρά (στην EPT).
Είναι γεγονός ότι η αμεσότητα, η επαφή με τον κόσμο και τις κρίσιμες
ανάγκες του σήμερα, ο διάλογος, το έναυσμα συμμετοχής στα κοινά, ήταν και
είναι το στοίχημα του τέως Πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ένα στοίχημα
που ξέρει να το κερδίζει. Και που ευελπιστεί να το δει να προκρίνει ένα
κόσμο διαφορετικό, μια εποχή χαρούμενης γνώσης, όπου ο άνθρωπος θα πάψει να
είναι «κρίκος» στην αλυσίδα παραγωγής.
Τότε το ευ ζην δεν θα έχει μόνο στατιστική υπόσταση. Τώρα όμως?
?Τώρα όμως, διώκεστε ακόμη και για την ευσυνείδητη υποστήριξη των δικαίων
των ακαδημαϊκών θεσμών και των «συμφερόντων» της Παιδείας!
Ζούμε σε παρακμιακή εποχή. Είναι φανερό?
Μήπως αυτό που οξύνει τις όχι και άριστες σχέσεις Πολιτείας και Παιδείας,
είναι το «πολιτικό κόστος» κάποιων αποφάσεων και ακόμη πιο στυγνά η
διαχείριση κονδυλίων; Ποιος και πώς οργανώθηκαν, ας πούμε, τα ερευνητικά
προγράμματα της EOK;
Ήταν πρόχειρα οργανωμένα? Και ξεκίνησαν λάθος. Γιατί ήταν ερευνητικά
προγράμματα της Ευρώπης. Συχνά πολύ προχωρημένα σε σχέση με τις δυνατότητες
της χώρας μας. Ξένα συνήθως προς τις δικές μας ανάγκες. Συγκρίνονται οι
τεχνολογικές εφαρμογές της Ευρώπης με τις δικές μας; Ούτε οι
προσανατολισμοί μας ταυτίζονται. H EOK για παράδειγμα, αναζητούσε τη
δημιουργία ενός νέου προϊόντος που θα μπορούσε να απορροφηθεί από την
αγορά. Ελάχιστα, λοιπόν, από τα τελικά προϊόντα απορροφήθηκαν. Μπορεί και
κανένα. Στην Ελλάδα υπήρχε και υπάρχει η ανάγκη για πολλά ερευνητικά
προγράμματα, στον πολιτισμό, στη γλώσσα, στην εθνολογία, που δεν
ενδιαφέρουν αυτή τη στιγμή την κοινότητα. Ενδιαφέρουν όμως τη χώρα, ασχέτως
αν οι νόμιμοι εκπρόσωποί της αδιαφορούν. Δυστυχώς?
Έχουν μερίδιο ευθύνης και οι πανεπιστημιακοί; Τι μπορούν αλλά ίσως δεν
απαιτούν;
A, το θέμα αυτό είναι πλατύτερο. Έχει πραγματικά μεγάλη σημασία να
αναρωτηθούμε όλοι και για όλα, ποιο μερίδιο ευθύνης αντιστοιχεί στον καθένα
μας ξεχωριστά. Μήπως συνηθίζουμε να δίνουμε μια απάντηση κατά πως μας
βολεύει; Ως προς την Αθήνα, για παράδειγμα. Φταίνε σίγουρα οι εργολάβοι γι?
αυτό το τέρας, φταίνε οι μηχανικοί, φταίει το κράτος, αλλά φταίει και ο
απλός πολίτης, ο ιδιοκτήτης, που έδωσε το σπίτι του αντιπαροχή. Δεν ήταν
υποχρεωμένος να το κάνει? Να λοιπόν, βρίσκουμε αποδιοπομπαίους τράγους και
κοιμόμαστε με τη συνείδησή μας ήσυχη. Αυτή η στάση μας συνθέτει την εικόνα
μας, την καθημερινή μας ζωή, το πολιτιστικό μας στίγμα. H ευθύνη έχει το
σχήμα της κοινωνικής πυραμίδας. Ξεκινά από πάνω, από την «εξουσία» και
φτάνει ως κάτω στη «βάση» που στηρίζει όλο το οικοδόμημα. Προφανώς τον τόνο
της καταστροφής του Λεκανοπεδίου τον έδωσε η πολιτική ηγεσία. Πρωθυπουργοί,
υπουργοί, δήμαρχοι? Στο ότι έφτασε όμως στην έκταση που έφτασε, φταίμε
όλοι. H παθητική στάση μας. Αν και για να λέμε του στραβού το δίκιο, η
πανεπιστημιακή κοινότητα έκανε και κάνει τα «διαβήματα» που της επιτρέπουν
οι θεσμοί, καταθέτοντας συγκεκριμένες προτάσεις στους κατά καιρό αρμόδιους.
Εν τέλει τι είναι σήμερα ο έλλην πανεπιστημιακός; Δάσκαλος, Ερευνητής,
Συνδικαλιστής ή Γραφειοκράτης;
Οι σπουδές και η ψυχή του Έλληνα Καθηγητή ή ερευνητή -αν αξίζουν- τον ωθούν
στα δύο πρώτα, το υπουργείο Παιδείας στα άλλα. Το αποτέλεσμα είναι μια
ασταθής ισορροπία.
...Και ο Γιώργος Γραμματικάκης; Ποιος είναι; Περιγράψτε μας τον εαυτό σας
με λίγες λέξεις
Μου είναι δύσκολο να περιγράψω κάποιον άλλο άνθρωπο με λίγες λέξεις, πολύ
περισσότερο ν? αυτοπεριγραφώ. Αλλωστε, εκτός από τον εαυτό μας μου
φαίνεται, έχουμε και εκείνους που δεν φαίνονται. Αν επιμένετε, πάντως, θα
χαρακτήριζα τον εαυτό μου ως «Κοσμογράφο». Αυτό το χαρακτηρισμό μου απέδωσε
ένα περιοδικό, και μάλιστα γυναικείο, και μου άρεσε.
Τι σημαίνει;
Δεν ξέρω ακριβώς και αυτό είναι το σπουδαίο. Από κει μάλιστα εμπνεύσθηκα
και τον τίτλο του νέου μου βιβλίου, που είναι «Κοσμογραφήματα». Είναι μια
λέξη που απ? όσο ξέρω δεν υπάρχει στα λεξικά, αλλά αποδίδει πολύ το
περιεχόμενό του. H λέξη κόσμος πάντως είναι από τις πιο πλούσιες σε
σημασίες και η λέξη γραφή επίσης.
Πρόσφατα σας έγινε πρόταση αναμείξεως στην ενεργό πολιτική...
Ναι, από τον κ. Σημίτη και τους συνεργάτες του και την θεώρησα πολύ
τιμητική. Δήλωσα όμως ότι από τον ελκυστικό, αλλά ταυτόχρονα ολισθηρό δρόμο
της πολιτικής, προς το παρόν προτιμώ τη στάση ζωής του διανοούμενου, του
δασκάλου και του πολίτη.
Το να είσαι υποδειγματικός σε πείσμα όλων, δεν είναι ο κύριος ρόλος εν
δήμω;
Ασφαλώς. Και πάντα υπάρχουν χρυσές εξαιρέσεις που όμως, όπως τα πάντα,
υπόκεινται και αυτές στο νόμο της εντροπίας. O χρόνος φθείρει και η γενική
τάση είναι αρνητική. Υπήρξε το Τρίτο Πρόγραμμα του Χατζιδάκι. Ανεπανάληπτη
εποχή. Πέρασε ωστόσο?
H στατιστική δεν αποκλείει πιθανότητες.
Μόνο που είναι πιθανότητες εξαιρέσεων.
Οι εξαιρέσεις δεν ανανεώνουν τους κανόνες;
Το «Τρίτο» γέννησε πράγματα. Βγήκαν από αυτό άνθρωποι που στελέχωσαν τα
ραδιόφωνα ή έδωσαν αλλιώτικο τόνο στη μουσική μας ζωή, έκαναν ανθρώπους που
δεν είχαν καμία σχέση με την κλασική μουσική ή με τη λογοτεχνία, να
πλησιάσουν καινούριες εμπειρίες, να μυηθούν στο ευ του ζην. Το ίδιο,
αναλογικά, μπορεί να συμβεί και με ένα πανεπιστημιακό τμήμα. Να αποδώσει,
για όσο κρατήσουν οι ισορροπίες του, η πρώτη του ώθηση?
Ποιος είναι ο πραγματικός ρόλος ενός διανοούμενου; O μέσος Έλληνας ζητά
λύσεις, όχι διαπιστώσεις.
Υπάρχουν άνθρωποι που λένε τα πράγματα με το όνομά τους και που βάζουν κάτω
το μυαλό τους να προτείνουν διεξόδους. Ισχύει όμως πολύ συχνά η γενικότερη
αδράνεια, η αντίσταση ενάντια στο διαφορετικό, η επικράτηση της ερήμου σε
βάρος της φωνής? Πριν 15 χρόνια φωνάζαμε μερικοί για την καταστροφή του
περιβάλλοντος.
Ακουστήκαμε; Όχι. Απλώς η φωνή μας έγινε ρητορική στο στόμα όσων δεν έχουν
τη διάθεση να πράξουν...
Ίσως χρειάζονται υψηλότεροι τόνοι διαμαρτυρίας, γιατί ζούμε πια δραματικές
στιγμές καταστροφής.
Φοβάμαι πως ο «μέσος» Έλληνας έχει ήδη εθιστεί στις κραυγές και μάλιστα
στις λάθος κραυγές. Οπότε πια δεν δίνει και τόση σημασία.
Εσείς φτάσατε ως τα δικαστήρια?
Σας λέω λοιπόν ότι η παιδεία διαρκώς χειροτερεύει σε όλα τα επίπεδα.
Ισορροπίες, πολιτική ανικανότητα, ο ίδιος φαύλος κύκλος που δουλεύει ρολόι
εν αντιθέσει με όλα τα άλλα. Ή σχεδόν?
Ίσως είναι κι αυτός ένας τρόπος επικοινωνίας?
Στις αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες πάντως, οι «κινήσεις πολιτών»
αναπτύσσουν ισχύ ελεγκτή και μεταρρυθμιστή. Οι κινήσεις «καταναλωτών» κ.λπ.
Μεμονωμένα εμφανίζονται και εδώ. Αυτό είναι ευοίωνο σημάδι. Στην Τήνο, ας
πούμε, η ΔΕΗ αναγκάστηκε να ξοδέψει κάτι παραπάνω προκειμένου να περάσει
τις καλωδιώσεις της υποβρυχίως και όχι πάνω απ? το νησί.
Αισθάνεσθε προδομένος ή όχι ως Έλληνας;
Απεχθάνομαι τις μεγάλες λέξεις, όπως τα παράγωγα της «προδοσίας» που έχουν
μάλιστα φορτισμένη σημασία στην Εθνική μας πορεία. O Σεφέρης είπε, με
σεμνότερο και ουσιαστικότερο τρόπο, ότι «όπου και να ταξιδεύσω η Ελλάδα με
πληγώνει». Εγώ προσθέτω απλώς, ότι αυτό συμβαίνει είτε ταξειδεύω είτε όχι.
Αν όμως η Ελλάδα μας πληγώνει ή μας προδίδει, το ίδιο κάνουμε και μεις
απέναντί της ως Έλληνες: Προδίδουμε με τις επιλογές μας το καλύτερο μέλλον
που της άξιζε, είμαστε πατριώτες στα λόγια αλλά ελάχιστα στις πράξεις,
κακοποιούμε προς ίδιον όφελος την ελληνική φύση και τα μνημεία που μας
κληρονόμησαν οι αιώνες. Υπάρχουν όμως ευτυχώς και άλλοι, που την Ελλάδα
σέβονται ως χώρα και ως πατρίδα: Με τη δουλειά τους ή το ταλέντο τους, με
την ευσυνειδησία και το ψυχικό τους πάθος. Το αποτέλεσμα είναι ότι βλέπουμε
γύρω μας. Ένα μείγμα καθημερινής ή διαρκούς προδοσίας, αλλά και μικρών ή
μεγάλων επιτευγμάτων και εξάρσεων.
Ποιες κουλτούρες συγκρούονται στον ελληνικό χώρο; Υπάρχει περιθώριο
«σύνθεσης» σήμερα όπως παλιά;
Απ? όσο γνωρίζω εγώ, στον ελληνικό χώρο σήμερα απλώς κυριαρχεί η
υποκουλτούρα. Είναι εκείνη που εκφράζεται από δημοφιλείς τηλεοπτικές
εκπομπές, από ένα νέο είδος περιοδικών με μεγάλη κυκλοφορία και ευτέλεια,
από τραγούδια και τραγουδιστές ανεξακρίβωτου ύφους ή προσόντων. Πραγματική
κουλτούρα υπάρχει ασφαλώς, και μάλιστα ορισμένες φορές εκπληκτικής
ποιότητας. Είναι όμως μοναχική, εξόριστη θα έλεγα. Δεν συγκρούεται με την
υποκουλτούρα, όπως κανένας δεν συγκρούεται με έναν αντίπαλο που περιφρονεί,
όπως οι παλιοί εξόριστοι περιφρονούσαν τους διώκτες τους. Το παρήγορο είναι
ότι η πραγματική κουλτούρα -που έχει δηλαδή απαιτήσεις από τους άλλους και
τον εαυτό της- ενώ λίγο στηρίζεται από οικονομικά μέσα ή διαφημιστικά
τερτίπια φαίνεται όχι απλώς ν? αντέχει, αλλά και σε περιπτώσεις να έχει
απήχηση. Δεν έλειψε η καλή λογοτεχνία, η καλή μουσική ακούγεται και
ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους ανθρώπους κυκλοφορούν υπόγεια ρεύματα που
ίσως κάποτε μας εκπλήξουν. Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι μόνον να επιβιώσει
η πραγματική κουλτούρα, είναι να επιβιώσει η πραγματική Ελλάδα, η άλλη
Ελλάδα.
Μετά από αυτά, πώς αντιλαμβάνεστε την πολιτιστική θέση της σύγχρονης
Ελλάδας στον κόσμο;
H μόνιμή μας ομφαλοσκόπηση, η διεκδίκηση των Ελγινείων μαρμάρων, η πλαστή
μας προγονολατρεία -αφού πραγματικό σεβασμό και γνώση, για τον αρχαίο μας
πολιτισμό δεν έχουμε- δεν αποτελούν πολιτιστική παρουσία στο σύγχρονο
κόσμο.
Ευτυχώς, υπήρξαν και υπάρχουν Έλληνες, που ξέφυγαν από αυτή τη μοίρα: O
Θεοδωράκης, ο Αγγελόπουλος, ο Καβάφης και ο Σεφέρης, ο Ξενάκης, το θέατρο
του Κουν παλαιότερα, αλλά και διανοητές, όπως ο Αξελός και ο Καστοριάδης, ο
Κονδύλης.
Ακόμα, στο χώρο της επιστήμης, ο φυσικός Γιάννης Ηλιόπουλος, ο βιολόγος
Φώτης Καφάτος, πολλοί άλλοι.
Είναι όμως αιχμές και όχι συνεχής παρουσία. Εδώ, ακόμα και σημαντικοί
έλληνες συνθέτες, ανάμεσά τους και ο Σκαλκώτας, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό
ανέκδοτοι και άγνωστοι στην ίδια τους τη χώρα. Για να μην αναφερθώ, σε όσα
τραγελαφικά συνέβησαν σε σχέση με τη Θεσσαλονίκη, ως πολιτιστικής
πρωτεύουσας της Ευρώπης. Μια λοιπόν, που δεν μας λείπουν οι δημιουργοί, την
πολιτιστική μας θέση θα την κερδίσουμε μόνον αν κερδίσουμε πρώτα μια
καλύτερη θέση όσον αφορά τη σοβαρότητα και την ευθύνη μας.
Υπάρχει θέση για την ελληνική ταυτότητα στο διεθνιστικό μέλλον;
Βέβαια και υπάρχει. Αρκεί να ορίσουμε και να δημιουργήσουμε εμείς, αυτήν
την ταυτότητα. Προς το παρόν, την συγχέουμε με όψεις της υποαναπτύξεως μας,
ενώ ταυτόχρονα μιμούμαστε συνήθως μόνον τα κακά της δύσεως. Ελληνική
ταυτότητα είναι και ο Ελύτης και τα ρεμπέτικα τραγούδια, αλλά έπρεπε να
είναι και η καλή κλασική μουσική ή τα επιστημονικά μας επιτεύγματα. Όσο κι
αν φανεί περίεργο, οι 4Τροχοί είναι ένα ενδεικτικό παράδειγμα ελληνικής
ταυτότητας, όπως την εννοώ εγώ. Γιατί, σαν περιοδικό για αυτοκίνητα, είναι
από τα καλύτερα στον ευρωπαϊκό χώρο. Ταυτόχρονα όμως με τις συνεργασίες που
περιέχει και τα «πολιτικά» του σχόλια, έχει το δικό του ύφος, το δικό του
μοναδικό στίγμα. Ένα τέτοιο περιοδικό δεν θα μπορούσε να υπάρξει στην
Ελβετία ή στην Αγγλία, γιατί απαιτεί ειδικά ανοίγματα ψυχής.
Πώς εξασφαλίζεται όμως αυτή η ταυτότητα; Από τις θυσίες των λαών ή τη
βούληση των πολιτικών;
Φοβούμαι, με κανένα από τα δύο. Οι θυσίες των λαών είναι συχνά μάταιες, και
οι πολιτικοί συνήθως «βουλεύονται» κατά πως ωφελεί τους ίδιους. H ταυτότητα
κάθε λαού είνα προϊόν μακρόχρονης διεργασίας ιστορικής, παραδόσεων και
παιδείας. Σε μας λείπει η Παιδεία -που δεν πρέπει να συγχέεται με την
εκπαίδευση- και περισσεύουν τα κούφια λόγια, που ακριβώς ασχολούνται με την
ταυτότητά μας.
Θα συνιστούσατε να διαβάσει την «Κόμη της Βερενίκης» ο υπουργός
Οικονομικών;
Μόνον για να κατανοήσει το ασήμαντο των δικών του αριθμών, σε σχέση με
εκείνους που χαρακτηρίζουν το Σύμπαν. Θα αισθανθεί άλλωστε ανακούφιση, αφού
«πληθωρισμός» υπάρχει και στις σύγχρονες θεωρίες για τη δημιουργία του
Σύμπαντος. Είναι η ιδέα, ότι λίγο μετά τη γένεσή του το Σύμπαν υφίσταται
μια κατακλυσμική διαστολή. Και ενώ ο πληθωρισμός αυτός λύνει το κύριο
πρόβλημα της παρατηρούμενης ομοιογένειας του Σύμπαντος, δημιουργεί -όπως
και ο άλλος πληθωρισμός, της καθημερινής ζωής- προβλήματα πιο δυσεπίλυτα.
H επιστημονική γνώση έχει διάδοση στην Ελλάδα;
H Ελλάδα είναι από κακή παράδοση μια χώρα φιλολογίζουσα και νομικίζουσα. Σ?
αυτό το κλίμα δύσκολα επιβώνει η νοητική αξία της σύγχρονης επιστήμης. Δεν
βοηθά άλλωστε ο τραυματικός τρόπος που διδάσκεται η επιστήμη στα σχολεία,
αλλά εν πολλοίς και στα Πανεπιστήμια.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει εν τούτοις μεγάλη πρόοδος, που κυρίως οφείλεται
σε αξιόλογες εκδόσεις και στην κούραση από τις μικροκομματικές διαμάχες
περί όνου σκιάς. Δεν κουράζομαι να λέω ότι η επιστημονική γνώση είναι και
αυτή μια μορφή κουλτούρας και μάλιστα πολύ σημαντική.
Για παράδειγμα, η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας, έχει μεγάλη αισθητική
ομορφιά― και επί πλέον, εξηγεί γιατί λάμπει Ήλιος. Επίσης, η ανακάλυψη της
δομής του DNA, χώρια που άλλαξε τη Βιολογία και την Ιατρική, υπήρξε μια
συναρπαστική περιπέτεια -όπως ένα καλό μυθιστόρημα- προσωπικοτήτων και
ιδεών.
Είστε αναγνώστης των 4T, ποια όμως είναι η σχέση σας με το αυτοκίνητο;
Είμαι λάτρης του αυτοκινήτου. Είναι ένα μέσο που παρέχει κατά βούληση
συνθήκες ελευθερίας, μοναξιάς ή ανθρώπινης επαφής. Εκτός μάλιστα από αυτά
είναι κάποτε, εκτός από τεχνολογικό επίτευγμα, και θαύμα αισθητικής.
Επικρίνω μάλιστα τους 4T, γιατί, σ? αυτό το τελευταίο, δεν δίδουν την
πρέπουσα σημασία. Αν τώρα το αυτοκίνητο, ειδικά στις σύγχρονες πόλεις, έχει
μετατραπεί σε εφιάλτη ή αν οδηγείται συχνά με τρόπο καταναγκαστικό και
ασυνείδητο, δεν είναι φυσικά υπεύθυνο το ίδιο, αλλά ο άνθρωπος και η ιδέα
που έχει για την πρόοδο.
Πιστεύετε στο ελληνικό δαιμόνιο;
Ασφαλώς και πιστεύω. Μόνον, που όπως κάθε σοβαρό δαιμόνιο, έχει δύο όψεις:
Της δημιουργίας και της καταστροφής.
Έχετε παραδείγματα;
Ας πούμε, εκδήλωση του δημιουργικού δαιμονίου ήταν η ευκολία και η
ικανότητα, με την οποία οι Έλληνες -και κυρίως τα παιδιά- έμαθαν περίπου
αυτοδίδακτα, τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Είναι εκπληκτικό. Σε
άλλα, τεχνολογικά προηγμένα κράτη, έγινε οργανωμένη προσπάθεια, ακόμα και
διαφήμιση, αλλά τα αποτελέσματα ήταν πολύ φτωχά.
Όσο για το δαιμόνιο της καταστροφής, χαρακτηριστική υπήρξε νομίζω η
περίπτωση του τουρισμού. Εκεί εξασκήσαμε με επιμονή τις εθνικές μας αρετές,
που είναι η έλλειψη μακροχρόνιας πολιτικής, το εύκολο κέρδος και τα λογής
εξυπνακίστικα του ελληνικού δαιμονίου.
Έτσι, ενώ πετύχαμε να αλλοιώσουμε τα τοπία και την ψυχή μας και να
υποβαθμίσομε κάθε ποιοτική αξία που απευθυνόταν στον καλό επισκέπτη,
κλαυθμηρίζομε σήμερα για την «κρίση» στον τουρισμό. Δίκαια νομίζω, σε ένα
κείμενό μου μέσα στα «Κοσμογραφήματα», χαρακτηρίζω την Ελλάδα ως χώρα των
υποκριτικών εκπλήξεων.
Ποιο είναι το ιδανικό σάουντρακ ενός tour, μιας περιπλάνησης στην Κρήτη;
Δεν μπορώ να απαντήσω σε μια ερώτηση, που έχει φραγκολεβαντίνικη διατύπωση.
Μου θυμίζει κάποιους διαπρεπείς επιστήμονες, στον ελληνικό χώρο.
Ας πούμε με ποια μουσική ταινίας -μουσική γενικότερα, αν θέλετε- ταιριάζει
μια περιπλάνηση στην Κρήτη;
H Ελλάδα έχει αναδείξει ένα σπουδαίο ταλέντο σ? αυτή τη δύσκολη μουσική,
την Ελένη Καραΐνδρου. Είναι ένα άλλο παράδειγμα ελληνικής ταυτότητας, με τη
σωστή σημασία του όρου, στο διεθνή ορίζοντα. Ωρααία, για να συνοδεύσει μια
παρόμοια περιπλάνηση είναι και η μουσική των Χαΐνηδων, ριζωμένη στα βουνά
της Κρήτης και ταυτόχρονα μετέωρη. H εισαγωγή που έγραψα για τον πρώτο τους
δίσκο, υπήρξε από τα σοβαρότερά μου έργα ως πρύτανης. Τέλος, τα τραγούδια
και η μουσική του Μίλτου Πασχαλίδη έχουν αναζήτηση και ήθος και μια
ευγένεια σπάνια. Ας σημειωθεί, ότι ο Μίλτος υπήρξε φοιτητής του Μαθηματικού
μας τμήματος και σήμερα κάνει διατριβή στη φιλοσοφία. Έχει έτσι πολύ
περισσότερα πράγματα να πει -γι? αυτό και δεν μιλά πολύ- από τους
καλλιτέχνες, που κατακλύζουν σήμερα τα τηλεοπτικά δίκτυα ή τα περιοδικά με
την απαιδευσία και την οίησή τους.
H καλωδίωση -γενικώς- σώζει ή παγιδεύει;
Είναι και αυτή μέρος του παιχνιδιού? Το καλύτερο μέλλον ίσως και να το
φέρει μια ολική κρίση. Δεν είναι κοινότυπες οι στιγμές που ζούμε.
Το μόνο θετικό είναι ότι δίπλα στην τεχνογνωσία του ανταγωνισμού και των
πολέμων, αναπτύσσεται η χαρά της τεχνογνωσίας.
H άδολη γνώση...
Ας το δούμε κι αλλιώς. Πολιτισμός είναι και η δυνατότητα να μην παράγεις.
Πολιτισμός είναι και το προνόμιο να αδειάζεις το μυαλό σου, λειτουργώντας
εν λευκώ.
Πολιτισμός είναι και η ευχέρεια να τεμπελιάζεις. Να ζεις δημιουργικές
στιγμές χωρίς την ένταση της εποχής...
Τι θα συμβουλεύατε τους νέους ανθρώπους;
Ακριβώς, να υποπτεύονται τις συβουλές.
H συνέντευξη δόθηκε στους Σπύρο Κάγκα και Χρήστο Τσανάκα
BOX
O Γιώργος Γραμματικάκης είναι από το1982 Καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο
Κρήτης.
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1939, όπου και έζησε τα παιδικά και γυμνασιακά
του χρόνια, ενώ στη συνέχεια σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές και δημοσίευσε τις πρώτες του ερευνητικές
εργασίες στο Imperial College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου -απ? όπου και
έλαβε το 1973 το διδακτορικό του δίπλωμα- και έχει συνεργαστεί με πολλά
άλλα ευρωπαϊκά εργαστήρια. Μετά την επιστροφή του από την Αγγλία εργάσθηκε
σαν ερευνητής στο «Δημόκριτο», αργότερα στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών
Ερευνών (CERN) της Γενεύης, ενώ από το 1978 άρχισε να διδάσκει και να
συμμετέχει στην οργάνωση του Πανεπιστημίου Κρήτης.
H επιστημονική του έρευνα έχει περιστραφεί γύρω από τις θεμελιώδεις
αλληλοεπιδράσεις και τη δομή της ύλης, ενώ σήμερα συμμετέχει σε ένα διεθνές
πείραμα στη θάλασσα της Πύλου για τον εντοπισμό των σωματίων νετρίνο που
έρχονται από το Σύμπαν. Στην Κρήτη ασχολήθηκε επίσης με τη χρήση της
αιολικής ενέργειας, κατά δε την παραμονή του (1989-1990) ως επισκέπτης
Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Harvard με την Ιστορία της Επιστήμης. Το
Μάιο του 1990 εκλέγεται Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, επανεκλεγείς
αργότερα για μία ακόμα τριετία. Είναι τακτικός συνεργάτης στο «ΒΗΜΑ» της
Κυριακής και μόνιμος υποψήφιος συνεργάτης στους 4ΤΡΟΧΟΥΣ.
Εκτός από την «Κόμη της Βερενίκης», υπό έκδοσιν (από τις εκδόσεις «ΠΟΛΙΣ»)
βρίσκεται ένα δεύτερο βιβλίο του, τα «Κοσμογραφήματα», που περιέχει - σε
τέσσερις ενότητες- μια επιλογή κειμένων γύρω από θέματα αστροφυσικής,
πολιτισμού και παιδείας._4Τ.