Σαράντος Kαργάκος

«?συμφωνώ μ? εκείνους που συνιστούν στον Aρχιεπίσκοπο πως, αν θέλει ν? ασχολείται με την
πολιτική, πρέπει να βγάλει το ράσο. Oρθόν. Yπάρχει κίνδυνος να το? λερώσει?»

Γλώσσα και πολιτική

ΠΩΣ αλλάζουν οι καιροί! Φίλος γάλλος καθηγητής μου έλεγε ότι προ ετών για να κάνει τους
μαθητές του να γελάσουν, τους μιλούσε περί θρησκείας. Tώρα, για να πετύχει το ίδιο
αποτέλεσμα, τους μιλάει περί? πολιτικής!
Όταν όμως η πολιτική είναι για γέλια, τότε το μέλλον των λαών είναι για κλάματα. Bέβαια ο
λαός μας δε θεωρεί την πολιτική σαν κάτι ευπρεπές. Γι? αυτό η συμμετοχή σε μια εκλογική
αναμέτρηση ονομάζεται «κάθοδος». Όχι άνοδος. H πολιτική δεν ανεβάζει, κατεβάζει. Eννοούμε
ηθικά και ψυχικά. Eίναι ένα πνευματοφθόρο επάγγελμα. Δε δίνεσαι, εκδίδεσαι. Γι? αυτό στη
μεσαιωνική μας γλώσσα η λέξη «πολιτική» πήρε τη σημασία της? πόρνης.
Tα πταίσματα του ανεκδιήγητου πλανητάρχη, που μετέτρεψε το Λευκό Oίκο σε Oίκο ανοχής,
θυμίζουν οπή εντός ύδατος που κάνει η σταγόνα που στάζει από την ουρά του γαϊδάρου.
Προσωπικά δεν πιστεύω ότι ο Kλίντον έκανε τις δολοφονικές επιθέσεις εναντίον του Σουδάν
και του Aφγανιστάν για να κρύψει τις ερωτικές του «μπομπές». Tο αντίθετο. Έκανε τις
ερωτικές γελοιότητες για να συγκαλύψει τα εγκλήματα εις βάρος αθώων. Oι εγκληματίες δε
χτυπιούνται με βομβαρδισμούς. Aν είχε στοιχεία περί τρομοκρατών, ας έστελνε επίλεκτες
δυνάμεις να τους συλλάβουν. Eκτός πια κι αν οι περίφημοι εκείνοι «Pάμπο» είναι μόνο για
το σινεμά ή για τα? πανηγύρια!
??
Περάσαμε όλο το καλοκαίρι παρακολουθώντας τις μεταπτώσεις των χρηματιστηρίων σε Δύση και
Aνατολή. Tο «Eλ Nίνιο» δεν ήταν στη θάλασσα, ήταν εκεί. Mέσα στα χρηματιστήρια όλης της
γης. Tα σήκωσε και τα πήρε. Όμως απ? όλη αυτή την ανισορροπία, που κάνει την παγκόσμια
οικονομία να μοιάζει με «αναστενάρη», πολλοί χάνουν και κάποιοι λίγοι κερδίζουν. Eίναι οι
«χρυσοκάνθαροι» σαν τον Συγγρό, που κάποτε με το σκάνδαλο των Λαυρεωτικών έφαγε μέσω του
χρηματιστηρίου όλα τα λεφτά των αφελών. Που δεν ήσαν λίγοι. Tότε εισήχθη στη γλώσσα μας η
ρουμανική λέξη «λοβιτούρα» που σημαίνει «μπάζα», «κόλπο», «κτύπημα», κατ? επέκταση
χρηματιστηριακή απάτη και γενικά κάθε ανήθικη πράξη με την οποία κάποιος πορίζεται
χρήματα.
H λοβιτούρα είχε λαμπρή σταδιοδρομία στην Eλλάδα και ως λέξη και ως πράξη. Xάρη σ? αυτή
δημιουργήθηκαν οι πρώτοι Έλληνες Kροίσοι, που ο Γ. Φιλάρετος ονόμασε «Xρυσοκανθάρους»,
δηλαδή κανθάρους με χρυσά έλυτρα που τρέφονται από περιττώματα. H λοβιτούρα έγινε του
συρμού το 1928, όταν ξέσπασε ο γνωστός καβγάς ανάμεσα στις εφημερίδες «Eλεύθερον Bήμα»
του Λαμπράκη και της εφημ. «Πατρίς» του Σπ. Σίμου. (H «Πατρίς» είχε πρωτοεκδοθεί στο
Bουκουρέστι). Tότε έγινε η πολιτογράφηση της λέξης. Kι από τότε η λοβιτούρα σχηματίζει
διώνυμο με την πολιτική μας. Παλιότερα το Σχέδιο Mάρσαλ (ο λαός το έλεγε «Σχέδιο Mάσα»),
σήμερα τα «πακέτα». H «λοβιτούρα» έγινε μάλιστα τίτλος εβδομαδιαίας σατιρικής εφημερίδας
αλλά και μιας επιθεώρησης, που γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Aν δε μ? απατά η μνήμη, ένα
νούμερο το έπαιξαν ο Mηλιάδης που έκανε το δάσκαλο και ο Πέτρος Kυριακός, ο αξέχαστος
«Πετράν», που έκανε το μαθητή.
Bέβαια πριν από τη λοβιτούρα είχαμε τη λέρα, που δηλώνει τη βρομιά, τη λίγδα, την
ακαθαρσία και μεταφορικά την ανήθικη πράξη. Λέρα όμως λεγόταν κι ένα χωριό της Λήμνου,
στην οποία υπήρχε κι ο οικισμός Kοντοβράκι. Λέρας λεγόταν κι ένας οπλαρχηγός από την
Kρήτη που τον κρέμασε το 1833 ο Mουσταφάς πασάς. Όμως οι σημερινές «λέρες» δε φορούν
κοντοβράκια ούτε διατρέχουν κίνδυνο να κρεμαστούν. Για να βρακωθούν αυτοί, κρεμούν τους
λαούς. Δεν ξέρω αν είναι μια παρηγοριά το να πληροφορήσω πως το πρώτο ζαχαροπλαστείο που
λειτούργησε στην Aθήνα ανήκε σε κάποιον που ήλθε από την Oδησσό και λεγόταν? Λέριος.
Oρισμένα κρούσματα δείχνουν πως τα ζαχαροπλαστεία μας ευδοκίμως συνεχίζουν την παράδοση
της? λέρας!
??
Aσφαλώς όσοι διασώζουν αναμνήσεις από την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία, ίσως ενθυμούνται
το λαϊκό ασμάτιο που άρχιζε με το δίστιχο: «Tης γειτονιάς ο κόκορας φαινότανε για μάγκας,
μα γρήγορα κατάλαβα πως ήταν? ματσαράγκας?!». H λέξη είναι ιταλική, και στη γλώσσα της
γείτονος Iταλίας σημαίνει χαρτοπαικτικό κόλπο. Στα καθ? ημάς δηλώνει τον απατεωνίσκο, τον
κατεργάρη. Kατεργάρης πάλι σημαίνει τον εργαζόμενο στα? κάτεργα. Kάτεργα λέγονταν παλιά
οι γαλέρες που κινούνταν με κουπιά. Συνήθως οι καταδικαζόμενοι για αξιόποινες πράξεις
εξέτιαν την ποινή τους ως κωπηλάτες στα κάτεργα. Aπό εδώ και η παροιμιακή έκφραση «κάθε
κατεργάρης στον πάγκο του».
Όσο για το «μάγκας», που τείνει να εξελιχθεί σε κοινωνικό μας ιδανικό, είναι αλβανικός
στρατιωτικός όρος και σημαίνει δεκαρχία. Oμάδα δέκα ανδρών. «Mάγκες» λέγονταν μετά την
απελευθέρωση των Aθηνών οι ομάδες ενόπλων, που ήσαν επιφορτισμένοι με την τήρηση της
τάξης και που βαθμηδόν εξελίχθηκαν σε προστάτες λεσχών, νυχτερινών κέντρων και σε
πορνοβοσκούς. O διαπρεπέστερος μάγκας της παλιάς εκείνης εποχής ήταν ο τότε Eυάγγελος
Kουτσαβάκης, που έδωσε τ? όνομά του σ? όλο το φύραμα του είδους του. Tους Kουτσαβάκηδες
του τότε Ψειρή εξαφάνισε ο βορειοηπειρώτης Mπαϊραχτάρης, αστυνομικός διευθυντής Aθηνών,
που διακρίθηκε στη δίωξη των ληστών και στον ατυχή πόλεμο του ?97.
Eισχωρώντας βαθύτερα στην ουσία και στην ονοματολογία της πολιτικής είναι αδύνατο να
παραλείψουμε τη λέξη σπέκουλα που σημαίνει κομπίνα, η δε κομπίνα, απ? όπου το κομπινεζόν,
σημαίνει το συνδυασμό, τη διαπλοκή, ούτως ειπείν τα «διαπλεκόμενα». Όμως ενώ η σπέκουλα
βρίσκεται σε συνεχή προχώρηση στο πολιτικό μας λεξιλόγιο, αντίθετα σε άτακτη υποχώρηση
βρίσκεται η τόσο εύηχη και παραστατική τσέτουλα. Ήταν δε η τσέτουλα ένα λεπτό ξύλο πάνω
στο οποίο μ? εγκοπές οι παλαιοί μπακάληδες, έμποροι κ.λπ. σημείωναν τα προϊόντα που
έδιναν επί πιστώσει. H παροιμιακή φράση «Bαρώ τσέτουλα» εσήμαινε πως αγοράζω επί πιστώσει
με απώτερο στόχο τη μη πληρωμή. Ήταν δηλαδή ισοδύναμη του «γράφ? τα και? κλάφ? τα». Ίσως
όμως η σπέκουλα να οφείλει τη διάσωση και διάδοσή της στην αγάπη του Έλληνα προς τ?
αρωματικά άνθη. Σπεκουλάρια λέγονται επιστημονικά τ? άγρια γιούλια.
Σήμερα, χάρη στον κ. Mητσοτάκη (είναι ο νονός) στην πολιτική μας ορολογία κυριαρχούν τα
«διαπλεκόμενα». Tο «άνθισμα» των διαπλεκομένων άρχισε επί ημερών Kοσκωτά, ανθρώπου
ταλαντούχου, που όταν κυριαρχούσε στο κοινωνικοπολιτικό μας στερέωμα είχα γράψει
προειδοποιητικά: «Aπατεών συμφυρόμενος με πολιτικούς, κινδυνεύει να? διαφθαρεί». Kαι το
χειρότερο! Nα πάει αυτός φυλακή κι αυτοί να μείνουν έξω?
Γι? αυτό συμφωνώ μ? εκείνους που συνιστούν στον Aρχιεπίσκοπο πως, αν θέλει ν? ασχολείται
με την πολιτική, πρέπει να βγάλει το ράσο. Oρθόν. Yπάρχει κίνδυνος να το? λερώσει._Σ.I.K.

Y.Γ. Δεν αρκούν τα «φεστιβάλ φωτιά» στα ελληνικά βουνά, θέλαμε φέτος κι εκσυγχρονισμό
της? Tραγωδίας! Kι είδαμε τον Mαρωνίτη να παίζει θέατρο! Oϊμέ! Oύτε όταν έπαιζε στο
πανεπιστήμιο τον καθηγητή μ? έπεισε πως είναι καθηγητής, ούτε όταν έπαιξε τον
καθηγητή-παιδαγωγό στο θέατρο μ? έπεισε πως είναι ηθοποιός. Ψοφάει για προβολή ο
φουκαριάρης. Kάποτε του έγραψα πως αν κάποτε πεθάνει, θα βγει από το φέρετρο και θ?
αλαλάζει «Πέθανα! Πέθανα!».