Nίκος Mάργαρης

"...οι συμπατριώτες μας κατά την περίοδο μετά την επανάσταση του `21 σκότωσαν
αναρίθμητους πελαργούς, επειδή θεωρούσαν ότι αυτά τα πουλιά ήταν άπιστα και εχθροί του
Χριστιανισμού..."

Η μετέωρη πτήση του πελαργού.

TA βαριά μεταναστευτικά πουλιά, όπως οι πελαργοί, είναι αδύνατον να πετάξουν μεγάλες
αποστάσεις χωρίς να υποβοηθηθούν από ανοδικά ρεύματα αέρα. Οι ιστορίες που μαθαίναμε στο
σχολείο για τα μικρά χελιδονάκια, που ξεκουράζονται στην πλάτη του πελαργού κατά το μακρύ
μεταναστευτικό τους ταξίδι, είναι τελείως λανθασμένες. Το ανάποδο ?τέσσερα χελιδόνια να
κουβαλούν ένα πελαργό- είναι, στην παραδοξολογία του, περισσότερο πιθανό.
Όταν ταξιδεύουμε ηλιόλουστες μέρες με τ' αεροπλάνο πάνω από εναλλαγές ξηράς-θάλασσας,
διαπιστώνουμε συχνά ότι υπάρχουν αναταράξεις. Τούτο οφείλεται στο γεγονός, ότι η ξηρά την
ημέρα ζεσταίνεται περισσότερο από τη θάλασσα κι έτσι δημιουργούνται ανοδικά ρεύματα αέρα,
τα οποία ευνοούν την πτήση μεγάλων πουλιών, όπως οι πελαργοί.
Μας έρχονται λοιπόν την ?νοιξη, «πλανάροντας» κατά μήκος της ξηράς από τη Μικρά Ασία,
εισερχόμενοι στη μισή Ευρώπη από το Βόσπορο, και τα Δαρδανέλια μια και οι υπόλοιποι
-αυτοί που διαθερίζουν στην Ισπανία, Ν. Γαλλία και την άλλη μισή Ευρώπη- έρχονταν από το
Γιβραλτάρ.
Επειδή η είσοδός τους είναι από τον Έβρο, είναι λογικό να τους βλέπουμε να κυριαρχούν στη
Θράκη και τη Μακεδονία και οι αριθμοί τους να λιγοστεύουν όσο κατεβαίνουμε προς το Νότο.
Έτσι, σπάνια θα τους δούμε κάτω από τον Ορχομενό, ο δε τελευταίος σχετικά μεγάλος
πληθυσμός τους είναι στη Λαμία. Όταν περνάμε από την Εθνική Οδό πηγαίνοντας προς Βορρά,
τους βλέπουμε τις περισσότερες φορές πάνω στις κολώνες με τα φώτα στη δεύτερη έξοδο προς
Λαμία.
Σύμφωνα με παλαιότερα στοιχεία οι πελαργοί έφθαναν και στην Πελοπόννησο. Σε γκραβούρες
του περασμένου αιώνα της Τρίπολης φαίνονται οι φωλιές των πελαργών στο τζαμί.

Εδώ ίσως αξίζει τον κόπο ν' αναφέρουμε ότι οι συμπατριώτες μας κατά την περίοδο μετά την
επανάσταση του `21 σκότωσαν αναρίθμητους πελαργούς, επειδή θεωρούσαν ότι αυτά τα πουλιά
ήταν άπιστα και εχθροί του Χριστιανισμού! Τούτο, επειδή οι πελαργοί προτιμούν για τις
φωλιές τους υψηλά σημεία και επέλεγαν -όπως ήταν φυσικό- τα τζαμιά! Ποιός είδε λοιπόν, το
Θεό και δεν το φοβήθηκε πριν από εκατόν ογδόντα χρόνια. Με εθνική υπερηφάνεια οι
«αγωνιστές» ξεκλήρισαν αυτό το είδος και από τότε άρχισε η αντίστροφη μέτρηση της μη
καθόδου προς τις απελευθερωμένες από τους χριστιανούς περιοχές της Νότιας Ελλάδας.
Αργότερα φυσικά πέρασε και στα ψηλά καμπαναριά -που τότε δεν υπήρχαν- των εκκλησιών κι
έτσι αντιληφθήκαμε ότι το πουλί έχει χριστιανικότατες καταβολές και διαθέσεις, αρκεί να
το «αφήσουν ν' αγιάσει». Πράγμα που δεν είναι εύκολο, γιατί σε πολλές περιοχές της
πατρίδας μας οι επίτροποι των ιερών ναών και οι καντηλανάφτες χαλούν τις φωλιές τους,
επειδή λερώνουν με τις κουτσουλιές το προαύλιο.
Ελπίζω ότι τώρα που ένας τυχερός του Λόττο δήλωσε ότι γνώριζε για κάτι καλό που θα του
συμβεί από τη στιγμή που τον κουτσούλισε στο κεφάλι πουλί, η συμπεριφορά μας θ' αλλάξει.
Από «άπιστος» έγινε «τυχερός» και ποιός τη χάρη του.
Όσοι πάντως πάνε στη Μυτιλήνη, τους έχω ειδικό γουρλίδικο χώρο, το καφενεδάκι στον κήπο
του Δημοτικού Θεάτρου. Εκεί σίγουρα θα φάνε κουτσουλιές στο κεφάλι από τ' αναρίθμητα
περιστέρια, οπότε ακριβώς δίπλα έχουν τη δυνατότητα να συμπληρώσουν το Λόττο.
Θ' αφήσω, όμως, κατά μέρος τ' αστεία για να μη συγχυστούν μερικοί που θεωρούν ότι η στήλη
γίνεται φαιδρή και θα επανέλθω στα περί των οδών μετακίνησης των μεταναστευτικών πουλιών.
Φαίνεται, ίσως, περίεργο αλλά ενώ το ενδιαφέρον για τους ελληνικούς υγροβιότοπους
φαίνεται ιδιαίτερα ανεπτυγμένο, ελάχιστα είναι γνωστά για τις οδούς μετακίνησης των
μεταναστευτικών πουλιών και ιδιαίτερα για τη χρησιμότητα των σταθμών «ανεφοδιασμού» στα
νησιά του Αιγαίου.
Όπως φαίνεται από κάποιους πρώτους χάρτες που κυκλοφόρησαν, το Αιγαίο διασχίζεται από
σειρά αεροδιαδρόμων για τα μεταναστευτικά πουλιά, μ' ελάχιστα νησιά να παραμένουν εκτός,
όπως η Κάρπαθος. Ιδιαίτερα σ' ότι αφορά τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου από τη Ρόδο, την
Κω και τη Λέρο μέχρι τη Σάμο, τη Χίο και τη Λέσβο, τα στοιχεία των «αεροδιαδρόμων»
συμπίπτουν πλήρως με τα ορνιθολογικά αποτελέσματα για την παρουσία υγροβιοτόπων σ' αυτά.
Σκόπιμο είναι ν' αναφερθεί σ' αυτό το σημείο ότι στην Κω, τη Σάμο, τη Λέσβο και τη Λήμνο
οι υπάρχουσες αλυκές έχουν τη δυνατότητα συνδυασμού των παραγωγικών δραστηριοτήτων -την
παραγωγή αλατιού- με την προστασία όχι μόνο της τοπικής αλλά και της διερχόμενης
ορνιθοπανίδας.
Είναι προφανές, λοιπόν, ότι οι υγρότοποι του Αιγαίου παρόλο που είναι ελάχιστα γνωστοί
εμφανίζονται ως κρίσιμης σπουδαιότητας για τους υγρότοπους της Ευρώπης, μια και η
υποβάθμισή τους υπάρχει πιθανότητα να διαταράξει τη συνολική ισορροπία τους.

Κάτι τέτοια σκέφτομαι καθισμένος στο εστιατόριο του Σαλαβού στη Μυτιλήνη, όπου βλέπω
δεκάδες πουλάκια να έρχονται και να φεύγουν στα δένδρα. Δεν είναι σπουργίτια ή κάποιο
άλλο πολύ γνωστό είδος. Δε βοηθούν και τα μάτια, είναι δύσκολο να βρω τι είναι. Αν,
βέβαια, ήταν μεγάλα, σίγουρα θα τα γνώριζα. Σχεδόν όλοι ξεχωρίζουμε τους κορμοράνους,
τους ερωδιούς, τους πελαργούς, τους πελεκάνους, τα φλαμίγκος, τα γεράκια. Είναι η μοίρα
των μικρών να μην τα προσέχουμε, έστω και αν είναι πανέμορφα, έστω και αν κινδυνεύουν μ?
εξαφάνιση.
Τα πουλάκια που παρατηρώ στη Μυτιλήνη φαίνονται να είναι πολλά, προσαρμοσμένα στις νέες
συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί κι έτσι μάλλον δεν κινδυνεύουν μ' εξαφάνιση. Από την άλλη
θα πρέπει, ίσως, να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα που έχουν σχέση με την προστασία όλων
των ειδών: μικρών-μεγάλων, σπάνιων και κοινών.
Δε θα προσπαθήσω σήμερα να κινητοποιήσω τους αγαπητούς μου αναγνώστες για τα είδη που
κινδυνεύουν πραγματικά ή κατά φαντασία. Ας κλείσουμε λοιπόν το σημείωμα αυτό μ? ένα
αισιόδοξο μήνυμα. Καλό θα είναι λοιπόν να πληροφορηθούμε ότι η παρουσία των εξαίσιων
φλαμίγκος, συνεχώς επεκτείνεται σε αριθμούς τόσο στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τη
Βόρειο Ελλάδα, όπου προϋπήρχαν, όσο και στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα, όπου ήταν
άγνωστα. Αν προσέθετα ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι αρχίζουν και να ζευγαρώνουν στην Ελλάδα
-κάτι που δε συνέβαινε στο παρελθόν- θα άνοιγε η καρδιά των αισιόδοξων εξ' ημών;_N.M.