Aλέξης Σπανίδης
H ΓΚΡΙΖΑ ΖΩΝΗΕίναι τελικά χαρακτηριστικό της φυλής μας. Οι Έλληνες εννοούμε να έχουμε άποψη. Αν
μάλιστα ρωτηθούμε για κάποιο θέμα, θεωρούμε αυτόματα εαυτούς ειδικούς για να φωτίσουμε
όλους τους άλλους, ακόμη και επί των ειδικότερων αντικειμένων. Όσα λιγότερα δε γνωρίζει
κάποιος για το θέμα, όσο ανύπαρκτοι ήταν οι προβληματισμοί του γι' αυτό, τόσο πιο
κατηγορηματικές κι απόλυτες κρίσεις διατυπώνει. Οι περίπλοκες συνθήκες, οι διαφορετικές
πλευρές των γεγονότων, η αλληλεπίδραση πολλών παραγόντων, είναι απλές "λεπτομέρειες" που
απασχολούν μόνον τους σχολαστικούς. Έτσι λοιπόν, μοντέλα και ηθοποιοί, τηλεπαρουσιαστές
και βουλευτές, παρήλασαν τον τελευταίο καιρό από τα media "αναλύοντας" τη δημοσιοποίηση
της ερωτικής ζωής του Μπιλ Κλίντον και το ρόλο των Μ.Μ.Ε. Όσοι από τους αναγνώστες
φωτίσθηκαν ήδη από τα πολυάριθμα πάνελς, ας μη χάσουν το χρόνο τους διαβάζοντας τη
συνέχεια του κειμένου. Οι υπόλοιποι ωστόσο, ίσως βρούν κάποιο ενδιαφέρον στην εκδοχή του
γράφοντος.
Το Μόνικαγκεϊτ έφερε και πάλι στο προσκήνιο το θέμα του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής των
επωνύμων. Πρόκειται για πρόβλημα ιδιαίτερα σύνθετο με δύο βασικές διαστάσεις: Αφενός πώς
και από ποιόν ορίζεται η έννοια της ιδιωτικής ζωής και αφετέρου σε ποιό βαθμό πρέπει να
είναι σεβαστή.
Για τους πολίτες, το κοινό, τα πράγματα είναι απλά. Προσδιορίζουν την ιδιωτική ζωη των
επωνύμων, με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβάνονται και τη δική τους (με ποιον κοιμαμαι, πόσο
πίνω, που θα πάω διακοπές κλπ.). ?σχετα αν κάποιοι επιθυμούν να παρακολουθούν με
αδιάκριτο μάτι τι συμβαίνει στα προσωπικά των διασήμων.
Για τα Μ.Μ.Ε. η κατάσταση είναι πιο σύνθετη. Ενώ υιοθετούν τον ίδιο ορισμό της
ιδιωτικότητας με το κοινό, υπάρχουν Μέσα που a priori τη σέβονται και δεν ασχολούνται μ'
αυτήν, υπάρχουν Μέσα που a priori δε τη σέβονται και την παραβιάζουν, υπάρχουν τέλος Μέσα
που θεωρούν ότι υφίσταται μια Γκρίζα ζώνη, όπου στοιχεία της προσωπικής ζωής καθορίζουν ή
επηρρεάζουν τη δημόσια δραστηριότητα των επωνύμων. Η στάση των Μέσων της τρίτης αυτής
κατηγορίας είναι που θα μας απασχολήσει, αφού και πολυάριθμα είναι, και εύθραυστα
κριτήρια υιοθετούν σε σχέση με τη διαπλοκή δημόσιου - ιδιωτικού (π.χ. πόσο επηρρεάζεται η
καριέρα ενός αθλητή από τη ροπή του στον τζόγο, οι ικανότητες ενός πολιτικού από το
γεγονός ότι πίνει, η κρίση ενός εισαγγελέα από τις εξωσυζυγικές του περιπέτειες).
Μεταξύ τέλος των ίδιων των επωνύμων επισημαίνεται μια σημαντική διαφοροποίηση. Υπάρχουν
κάποιοι οι οποίοι αντιλαμβάνονται και ορίζουν ως ενιαία την ιδιωτική τους ζωή, απαιτώντας
να είναι συνολικά σεβαστή. Υπάρχουν κι εκείνοι που επιλεκτικά εκχωρούν ένα μέρος - το
"θετικό" - στη δημοσιότητα, κι αποκρύβουν ή προστατεύουν ένα άλλο - το "αρνητικό.
Μέσα σ? αυτές τις συνθήκες, η αποτίμηση κάθε φορά του ρόλου των πρωταγωνιστών, media και
επωνύμων, δεν είναι πάντα εύκολη. Η σχέση του Ανδρέα Παπανδρέου με τη Δήμητρα Λιάνη, η
άγνωστη κόρη του Μιτεράν, τα παιχνίδια του Κλίντον με τη Λεβίνσκι, δεν αποτελούν
ταυτόσημες περιπτώσεις. Η στάση λοιπόν των Μέσων απέναντί τους πρέπει να κρίνεται βάσει
των ιδιαιτεροτήτων που εκάστοτε παρουσιάζονται.
Όσον αφορά στο Μόνικαγκεϊτ, υπενθυμίζεται πως η ιστορία ήρθε στο προσκήνιο στο πλαίσιο
άλλης υπόθεσης (κατηγορίες Πόλα Τζόουνς για σεξουαλική παρενόχληση). Ο Κλίντον
κατηγορήθηκε τότε ότι προσπάθησε να επηρρεάσει τη μαρτυρία της Λεβίνσκι υπέρ του, μέσω
της ερωτικής σχέσης που διατηρούσε μ' αυτή. Είναι προφανές πως η πράξη της σεξουαλικής
παρενόχλησης - υπαρκτή ή ανύπαρκτη - δεν ανήκει στο χώρο της ιδιωτικής ζωής του
καταγγελομένου. Ως παρεπόμενο δε, η σχέση με τη Λεβίνσκι σύρρεται στο χώρο της Γκρίζας
ζώνης, αφού η επιβεβαίωσή της ή μη, συνδέεται έμμεσα αλλά σαφώς με την εξέλιξη της
υπόθεσης Πόλα Τζόουνς. ?λλωστε ακριβώς λόγω της σύνδεσης αυτής, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ δήλωσε
ενόρκως ότι δε διατηρούσε σεξουαλικές σχέσεις με τη νεαρή υπάλληλο του Λευκού Οίκου. Για
ν? ακολουθήσουν όσα ακολούθησαν και να αποδειχθεί η διασταλτή και άκρως υποκειμενική
ερμηνεία του όρου "σεξουαλικές σχέσεις" που υιοθέτησε ο Μπιλ Κλίντον.
Το αρχικό λοιπόν ενδιαφέρον των media φαίνεται δικαιολογημένο. Και οι κραυγές - ντόπιων
και ξένων δήθεν απελευθερωμένων - για παραβίαση της ιδιωτικότητας, ακούγονται εκτός τόπου
και χρόνου. Η σχέση με τη Λεβίνσκι πράγματι ανήκε στην ιδιωτική ζωή του Κλίντον, μέχρι τη
στιγμή όμως που αυτή μπλέχθηκε σε μια ποινικά κολάσιμη πράξη του Προέδρου, η οποία αφορά
και στη δημόσια δραστηριότητά του. Η πολλαπλή εκμετάλλευση της ιστορίας από τους
πολιτικούς αντιπάλους και η εκτεταμένη προβολή της από τα media αποτελούν μεν αρνητικά
συμπτώματα, αλλά δε νομιμοποιούν απαιτήσεις για "σιωπή και διακριτικότητα" ως προς τη
λειτουργία των Μέσων.
Όσον αφορά μάλιστα στην υπερβολική ανάλυση και στη λεπτομερή παρουσίαση πλευρών συτής της
υπόθεσης, εκτός από το κίνητρο της εμπορικότητας, η εξήγηση ας αναζητηθεί στη δεδομένη
επιλογή των βορειοαμερικάνων πολιτικών να δημοσιοποιούν οι ίδιοι τη "θετική" πλευρά της
ιδιωτικής τους ζωής. Όταν τα παιχνίδια και οι συνήθειες του Προεδρικού σκύλου, οι
σχολικές επιδόσεις και τα φλερτ της Προεδρικής κόρης, τα τρυφερά ταγκό του Προεδρικού
ζεύγους στην ακροθαλασσιά, διοχετεύονται στα media με στόχο τη διαμόρφωση ενός ελκυστικού
οικογενειακού προφίλ, τότε η τηλεόραση έχει κάθε δικαίωμα να παρουσιάσει την εικόνα του
κάθιδρου Προέδρου απολογούμενου στο ανώτατο δικαστήριο, να τραυλίζει αμήχανους
ισχυρισμούς περί των διαφορετικών τρόπων διείσδυσης, αρνούμενος ωστόσο να τους ονομάσει
σεξουαλική επαφή...
Η δημοσιοποίηση της υποκρισίας και της διαστρέβλωσης της αλήθειας, που χαρακτήρισαν τη
στάση του Μπιλ Κλίντον, αποτελεί αναμφισβήτητη επιτυχία των Μέσων και συμβολή στην
ενημέρωση, με την αυστηρότερη έννοια του όρου. Αντίθετα, γι' αυτό που ο προοδευτικός
πολίτης μπορεί να εγκαλέσει τα αμερικάνικα Μ.Μ.Ε., είναι η άρνησή τους ν? αποκαλύψουν την
αντίστοιχη στάση του Πλανητάρχη, όταν αντικείμενο είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα, η
αυτοδιάθεση των λαών, τα ψηφίσματα του Ο.Η.Ε. και η επιλεκτική αξιοποίησή τους για την
επιβολή ισχύος της μόνης υπερδύναμης. Γιατί και τότε οι λέξεις χάνουν το πραγματικό νόημά
τους, η αλήθεια των γεγονότων χειραγωγείται στο βωμό του συμφέροντος. Κρατικού αυτή τη
φορά, κι όχι ιδιωτικού.
Κι είναι σ΄αυτές τις περιπτώσεις που ο ρόλος των Μέσων γίνεται πιο κρίσιμος, αφού η
αποκαλυπτική παρέμβασή τους θα μπορούσε να φωτίσει όχι πια την Γκρίζα ζώνη
δημόσιου-ιδιωτικού, αλλά την Κόκκινη ζώνη, εκείνη που έχει το χρώμα του αίματος.
ΑΛΕΞΗΣ Τ. ΣΠΑΝΙΔΗΣ