Γιάννης Eυσταθιάδης
«ΠΕΡΑΣΤΙΚΑ ΗΤΤΟΝΑ»«...Ίσως, εντέλει, ο σεισμός να απέδειξε πως σχιζοειδή δεν είναι τα πετρώματα, αλλά
πρωτίστως ο συλλογικός ψυχισμός μας...»
ΔEN αμφιβάλλει κανείς για την ευχετήρια ειλικρίνεια του πρωτοσέλιδου της «Χουριέτ»,
Perastika Gitona, μετά τον πρόσφατο σεισμό, αλλά, κατά το μάλλον ή ήττον, αυτά τα
«περαστικά» είναι λιγότερα, υποδεέστερα, ήτοι, εντέλει, ήττονα, αν αναλογιστούμε τι
καταλείπει στην εθνική ψυχολογία μας κάθε φυσική καταστροφή. Πράγματι, η έκφραση
«περαστικά» περιέχει την ευχή να περάσει σύντομα η όποια ασθένεια, να αποθεραπευτεί η
πληγή, να επουλωθεί το τραύμα, και ως προς τα σοβαρά, σωματικά και υλικά, συμπτώματα της
κρίσης -εξαιρουμένων των νεκρών-, φαίνεται πως, αργά ή γρήγορα, η ευχή θα πιάσει τόπο. Σ?
αυτό συνετέλεσαν: μια, μάλλον ασυνήθης, κρατική κινητοποίηση, η εύφορη λεκτική
συμπαράσταση της εκκλησίας και η ουσιαστική της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, μια και οι
ιδιώτες λειτούργησαν εν προκειμένω ως «από (ταμειακής) μηχανής Θεός».
Αντιθέτως, φαίνεται πως θα βραδύνει επικινδύνως η ίαση της συλλογικής νοοτροπίας μας, που
δοκιμάζεται σε κάθε στραβοπάτημα. Η μιντιακή υπερβολή έχτισε με 24ωρη συνέπεια την
ενημέρωση και αφηγήθηκε εκούσα-άκουσα τη μυθιστορία του τρόμου μιας ταινίας καταστροφής,
δημιουργώντας πραγματικούς τραγικούς ήρωες (η Εύη, η Σάντρα, ο μικρός Τζανής κ.λπ.). Η
παρουσία στην πρώτη γραμμή των «στρατηγών της ειδησεογραφίας», που μπήκαν με το μικρόφωνο
στο χέρι στα πρώην σπίτια μας και στα πρώην εργοστάσιά μας (ελάχιστη η εικονική διαφορά
στα ερείπια της RICOMEX από τα ερείπια των Μυκηνών), τόνιζε μια τελετουργική πτυχή της
καταστροφής, που δεν επιζητούσε πια καμιά προσωπική εχεμύθεια. Το σφάλμα, εν προκειμένω,
ήταν ότι κανείς δεν υπολόγισε πως αυτή η συνεχής αναμετάδοση δεν απευθυνόταν σ? ένα εν
ευδαιμονία κοινό, που απολαμβάνει από τον καναπέ του τη φανταστική δυστυχία, αλλά σ? ένα
θεατή που, καθισμένος σε αναμμένα κάρβουνα, αισθάνεται ανά πάσα στιγμή ομοιοπαθής και
μελλοντικό θύμα, μια κι ο σεισμός αποτελεί τη μόνη πραγματικά συλλογική εξισωτική
καταστροφή (ούτε η πανούκλα ούτε ο πόλεμος το κατάφεραν).
«Κρεμάστε τους εργολάβους» έγραφε πρωτοσέλιδο εφημερίδας, κι ένας γνωστός δημοσιογράφος
κατέθετε τηλεοπτικά, λίγες μέρες αργότερα, την άποψη ότι ο κόσμος «θα λιντσάρει τον
Βαρώτσο», μόλις παρέλθει άπρακτη η τεθείσα προθεσμία. Μόνο, που μια και η ιστορία
εξελίσσεται διαλεκτικά, η υιοθέτηση μιας συλλογικής αυτοδικίας θα σήμαινε πως, μαζί με
τους εργολάβους, θα έπρεπε να κρεμαστούν και οι φορείς που σχεδίασαν κανονισμούς και
νόμους, αυτοί που ενέκριναν και έδωσαν άδειες, αυτοί που πούλησαν σκάρτα υλικά, αλλά,
βεβαίως, και οι ιδιοκτήτες που συνέβαλαν διά των οικονομικών τους κατευθύνσεων στην
επικινδυνότητα των οικιών τους. Όπως, επίσης, μαζί με την ομάδα Βαρώτσου, θα έπρεπε να
λιντσαριστούν όσοι παράγοντες τους στήριξαν, όσα ιδρύματα τους χρηματοδότησαν, όσοι
φορείς τους τίμησαν και, εν εναντία περιπτώσει -δικαίωσης-, θα έπρεπε να λιντσαριστούν
όλες οι αντίθετες προς αυτόν δυνάμεις, ομού μετά των υποστηρικτών τους. Φαίνεται πως η
εξέλιξη της επιστημονικής έρευνας παραμένει παλαιομαρξιστική και προχωρεί με «σκληρότατες
αντιθέσεις». Και η ίσαλος γραμμή της λογικής καλύπτεται συχνά από πελάγη οργισμένου
κύματος. Πάντως, μικρότερο πανικό και ελάχιστες ανησυχίες προκάλεσαν οι μετασεισμοί της
γλωσσικής δοκιμασίας: τα γλωσσικά ολισθήματα στις δύσβατες βραγιές των ερειπίων ήταν
αναμενόμενα από τους ποικίλους συγκινημένους ρεπόρτερ, αλλά πιο απροσδόκητη υπήρξε η
συχνά γλωσσική πενία και η συντακτική ανακολουθία πολλών πανεπιστημιακών και πάσης φύσεως
ειδικών.
Αντιθέτως, οι σεισμολόγοι (συχνά θα μπορούσαν να ονομαστούν και σημειολόγοι) πρέπει να
κατηγορηθούν μόνο για κάτι σοβαρότερο: ότι, με ελάχιστες εξαιρέσεις, επέδειξαν πλήρη
αδυναμία στο να επικοινωνούν μαζικά. Πολλές φορές έλεγαν σωστά πράγματα, με λάθος τρόπο.
Οι λέξεις ήταν σίγουρες, αλλά το ύφος ασταθές. Όταν στην τηλεόραση μεταξύ δύο θετικών
λέξεων παρεμβάλλεται, π.χ., μια αρνητική σιωπή, όλος ο λεκτικός συνειρμός ανατρέπεται.
Ασφαλώς οι σεισμοί δεν προβλέπονται, αλλά, δόξα τω Θεώ, οι έννοιες είναι ακόμα
προβλέψιμες και οι συνειρμοί επίσης, και το ολίσθημα εν προκειμένω είναι οδυνηρό, μια και
δεν ενεργούν ως κοσμικοί προσκεκλημένοι της κάμερας, αλλά ως υπεύθυνοι καθοδηγητές της
κοινής γνώμης.
«Η Αθήνα άντεξε» δήλωσε ο Δήμαρχος. Η βιαστική του φράση θα έπρεπε να συμπληρωθεί
ενδεχομένως με το «δεν άντεξαν, όμως, οι Αθηναίοι» που έσπευσαν να εγκαταλείψουν με
άναρχο τρόπο την πόλη, αποδεικνύοντας πως το συμβάν λειτούργησε μάλλον σαν πρόσχημα. Στην
ουσία, πάντα ήθελαν να την εγκαταλείψουν και απλώς γύρευαν την αφορμή.
Ίσως, εντέλει, ο σεισμός να απέδειξε πως σχιζοειδή δεν είναι τα πετρώματα, αλλά πρωτίστως
ο συλλογικός ψυχισμός μας που, για να θεραπευτεί, παρηγορείται με καταστροφικά Falcon και
τριπλές πατροκτονίες, και ως ιδανικό ψυχοφάρμακο χρησιμοποιεί χρηματιστηριακά αντίδοτα.
Και μόνο το γεγονός ότι ένα δυσάρεστο φυσικό φαινόμενο τείνει να εκτιμηθεί ως ουσιώδης
μοχλός εξωτερικής πολιτικής, που θα συμβάλλει στην προσέγγιση των δύο γειτόνων, δείχνει
το μέγεθος της συναισθηματικής αστάθειας ενός ολόκληρου λαού, ο οποίος, σε κατάσταση
πανικού, δεν εγκλωβίζεται μόνο μέσα σε οχήματα που αχρηστεύουν τις οδούς, αλλά και σε
δεκάδες άλλα, μεταφορικής σημασίας, διλήμματα.
«Περαστικά, γείτονα». «Εσείς περαστικά, γείτονα».
Από τα παρακείμενα ρήγματα, ο Εγκέλαδος επιχαίρει για τα καμώματά μας και, καμιά φορά,
ξεσπά σε τρανταχτά γέλια?_Γ.E.