MME: Aλέξης Σπανίδης
ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ, ΑΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΟΥΜΕΈνα έκτακτο πρόβλημα διέκοψε την επικοινωνία μας για ένα μήνα, με αποτέλεσμα οι ευχές του
υπογράφοντος προς τους φίλους αναγνώστες να δίνονται πια ετεροχρονισμένα, όπως δηλαδή και
οι αυξήσεις στους δημόσιους υπαλλήλους. Το σχόλιο ωστόσο που ακολουθεί διατηρεί το
γιορταστικό του χαρακτήρα, εφόσον μάλιστα συμπίπτει με τα τέταρτα γενέθλια αυτής της
στήλης. Πρωτοχρονιές όμως κι επέτειοι -εκτός από γιορτές- αποτελούν την αφορμή για
απολογισμούς, οι οποίοι δίνουν ουσιαστικό περιεχόμενο στις ευχές, απαλλάσσοντας τις από
την τυπικότητα των ημερών. Έτσι, η στήλη εύχεται σήμερα με τη σειρά της, υπενθυμίζοντας
όμως ταυτόχρονα τις αδυναμίες της καθημερινής μας επικοινωνίας, που πρέπει ν?
αντιμετωπίσουμε για να ζούμε καλύτερα. Αδυναμίες τις οποίες όλοι λίγο-πολύ γνωρίζουμε,
αλλά - επικαλούμενοι πιέσεις και δουλειές συσσωρευμένες κάθε μέρα- αρνούμαστε να
υπερβούμε.
Ευχή πρώτη: Ας επικοινωνήσουμε αποτελεσματικότερα με το κράτος.
Το πρόβλημα είναι γνωστό, αφού η ελληνική γραφειοκρατία θα ?κανε ακόμη και τη Λερναία
Ύδρα να μοιάζει με άκακο κατοικίδιο του καναπέ. Η μόνιμη αντίδρασή μας περιορίζεται σε
-δικαιολογημένα- αναθέματα για την αδυναμία του κράτους να εκσυγχρονισθεί και να μας
εξυπηρετεί καλύτερα. Ξεχνάμε ωστόσο πως πέρα από τις δεδομένες ευθύνες διαδοχικών
κυβερνήσεων, οι λειτουργοί του κράτους είμαστε εμείς. Οι ίδιοι που ως πολίτες
ταλαιπωρούμαστε απ? αυτό, ως υπάλληλοί του βασανίζουμε τους άλλους συμπατριώτες μας. Ο
αργός ρυθμός εφαρμογής του προγράμματος "taxis" στις οικονομικές υπηρεσίες δε δικαιολογεί
την ανάγωγη και προσβλητική συμπεριφορά εφοριακού προς πολίτη, με τον οποίο
συναλλάσσεται. Τα μόνιμα προβλήματα της Ολυμπιακής, ουδόλως νομιμοποιούν την αδιαφορία
και την περιφρόνηση, με την οποία υπάλληλος αντιμετωπίζει τον ταλαιπωρημένο ταξιδιώτη. Το
χάλι των αστικών συγκοινωνιών δεν είναι άλλοθι για οδηγό μισογεμάτου λεωφορείου, που με
το βλέμμα καρφωμένο στο κενό σαν να οραματίζεται το «Εν τούτω Νίκα», εγκαταλείπει
ασθμαίνοντα υπερήλικα στην παγωμένη στάση. Και πάει λέγοντας... Είναι δε προφανές πως
όταν οι ρόλοι αντιστρέφονται και ο υπάλληλος μεταβάλλεται με τη σειρά του σε πολίτη, τότε
αντιλαμβάνεται σαφέστατα τα δικαιώματά του και διαμαρτύρεται, επειδή οι άλλοι δεν τα
σέβονται. Για να τα καταστρατηγήσει βέβαια και πάλι, μόλις ο ίδιος επανέλθει στο αρχικό
του στάτους. Ας μη γελιόμαστε. Οι περισσότερες απ? τις εντάσεις και τις συγκρούσεις, που
αναπτύσσονται στην επαφή μας με τους κρατικούς φορείς και τις δημόσιες υπηρεσίες, εύκολα
θα αποφεύγονταν αν η κατανόηση, ο σεβασμός και η ευγένεια αποτελούσαν συνειδητές αξίες
για τους λειτουργούς τους. Η αποτελεσματικότερη λοιπόν επικοινωνία με το κράτος
προϋποθέτει την ποιοτική αλλαγή της συμπεριφοράς μας, όταν εμείς εκπροσωπούμε το κράτος.
Πρόκειται τελικά για μια προσωπική ευθύνη που όσο δεν την αναλαμβάνουμε, γινόμαστε
συνυπεύθυνοι για τα δεινά, τα οποία συνολικά υφιστάμεθα. Ας κάνουμε το πρώτο βήμα.
Ευχή δεύτερη: Ας επικοινωνήσουμε φιλικότερα με τους συμπολίτες μας.
Η αξία της επικοινωνίας σαν βάση για την αρμονικότερη συνύπαρξή μας, στηρίζεται κυρίως
στην αμφίδρομη διάστασή της. Στην ανταλλαγή δηλαδή μηνυμάτων που επιτρέπουν την
αναπροσαρμογή της στάσης μας και όχι στην έμμονη κι αυτιστική δήλωση των δικών μας
αποκλειστικά επιλογών. Η αίσθηση ωστόσο της συλλογικότητας δε συγκαταλέγεται μεταξύ των
αρετών της φυλής μας, με αποτέλεσμα να υιοθετούμε καθημερινά εγωιστικές πρακτικές με
αντικοινωνικά χαρακτηριστικά. Έτσι, στις δυσκολίες της επικοινωνίας μας με το κράτος
προστίθενται και οι αδυναμίες της επικοινωνίας μεταξύ μας. Ο πονηρός που με θρασύτητα
«ξεχνά» τη θέση του στην ουρά και προωθείται, η βιαστική νοικοκυρά που δεν αφήνει τα
σκουπίδιά της στον κάδο του Δήμου, αλλά τα εγκαταλείπει στην είσοδο διπλανής
πολυκατοικίας για να μη μυρίσει η «δική» της, οι οδηγοί που σταματούν πάνω στις
διασταυρώσεις κλείνοντας το δρόμο στους υπολοίπους, είναι ελάχιστα μόνον από τα
καθημερινά συμπτώματα μιας στάσης που δηλώνει «εγώ είμαι και κανένας άλλος». Σε
ψυχολογικό επίπεδο, το κοινό κι αναγνωρίσιμο στοιχείο μιας τέτοιας συμπεριφοράς είναι το
«βλέμμα». Οι αυτουργοί αυτών των πρακτικών, ως πάσχοντες από βαρύ αυχενικό δε στρέφουν το
κεφάλι, δε διασταυρώνουν το βλέμμα τους μ? εμάς, κοιτούν αλλού. Ομολογώντας την ενοχή
τους, αποκαλύπτοντας πόσο συνειδητά προσβάλλουν τα δικαιώματα όλων των άλλων. Σ? αυτούς
λοιπόν τους συμπολίτες μας προτείνουμε ως θεραπεία, να στρέψουν το κεφάλι, να μας
εντάξουν στο οπτικό πεδίο τους, για να διαπιστώσουν πως είναι ίδιοι ακριβώς μ? εμάς. Το
ίδιο βιαστικοί, το ίδιο κουρασμένοι, το ίδιο αγχωμένοι τελικά. Παρατηρώντας τα δικά μας
πρόσωπα, θα αναγνωρίσουν εύκολα κάτι δικό τους, θα δούνε μια εικόνα του εαυτού τους. Θα
καταλάβουν ίσως πως όσο φιλικότεροι γίνονται προς τους άλλους, τόσο περισσότερο θα
αγαπήσουν τον εαυτό τους. Ας δοκιμάσουν.
Ευχή τρίτη: Ας επικοινωνήσουμε πιο ουσιαστικά με τους δικούς μας ανθρώπους.
Media, internet, e-mail, fax, κινητή και δορυφορική τηλεφωνία, φαίνεται να απογειώνουν
την επικοινωνία, τροφοδοτώντας όμως μια μεγάλη ψευδαίσθηση. Την υποκατάσταση δηλαδή της
πραγματικής επαφής μας με τους άλλους, από τις θεαματικές δυνατότητες να επικοινωνούμε
μαζί τους. Στην περίοδο που τώρα διανύουμε, «μπορώ να επικοινωνώ» μοιάζει να ισοδυναμεί
με «επικοινωνώ καλύτερα». Ενώ όμως αυτό ισχύει μόνον υπό προϋποθέσεις, παίρνει τη μορφή
μιας γενικευμένης και διάχυτης αίσθησης που επηρεάζει αρνητικά ακόμη και τις πιο
προσωπικές μας σχέσεις (φιλικές, ερωτικές, οικογενειακές). Η επικοινωνία με τους δικούς
μας ανθρώπους στηρίζεται κυρίως στο ενδιαφέρον μας γι? αυτούς, στην επιθυμία να το
εκφράσουμε, και στην ελπίδα πως κάτι ανάλογο συμβαίνει απ? την πλευρά τους. Η διατήρηση
των τριών αυτών προϋποθέσεων απαιτεί συνεχή, συνειδητή προσπάθεια κι από τα δύο μέρη, και
δεν εξασφαλίζεται με τις αυξημένες επικοινωνιακές δυνατότητες. Θέλει με μια λέξη κίνητρα.
Αλλά μέσα στη ρουτίνα της καθημερινότητας, τα κίνητρα που αναπτύσσουν τις προσωπικές
σχέσεις πολλές φορές αμβλύνονται. Διαθέτουμε όλο και λιγότερο ελεύθερο χρόνο γι? αυτές,
δεν εκπέμπουμε μια χαλαρή και ήρεμη εικόνα του εαυτού μας στα αγαπημένα μας πρόσωπα,
βυθιζόμαστε στη δίνη των προσωπικών προβλημάτων και γινόμαστε «κακοί ακροατές». Ξεχνάμε
πως η ουσιαστική επικοινωνία με τους δικούς μας ανθρώπους διαμορφώνει συνθήκες ισορροπίας
και σταθερότητας στο άμεσο περιβάλλον, ανανεώνει την οπτική μας για τα πράγματα, ενισχύει
την προσπάθειά μας ν? αντιμετωπίσουμε τις αντιξοότητες της καθημερινότητας. Ας μην την
αφήσουμε να χαθεί.
Ευχή τέταρτη: Ας επικοινωνήσουμε βαθύτερα με τον ίδιο μας τον εαυτό.
«Pε συ, επικοινωνείς;» φώναζε πριν από λίγα βράδια ένας πιτσιρικάς στο φίλο του, μπροστά
στην είσοδο γειτονικού λυκείου. Οι περισσότεροι από μας, πιο ώριμοι και ευπρεπείς από
αυτόν, φαίνεται πως στα δικά μας βράδια, μπροστά στον καθρέπτη, δεν τολμούμε να θέσουμε
την ίδια ερώτηση. Ίσως επειδή προεξοφλούμε την απάντηση. Ίσως επειδή η «αβάσταχτη
ελαφρότητα του είναι» της νεότητάς μας, αντικαθίσταται πια από την «αβάσταχτη βαρύτητα
του Δεν είναι» της ενηλικίωσής μας.
Γιατί πολλά απ? αυτά που μας συνέβησαν δεν ήταν αυτά που θελήσαμε. Γιατί πολλά απ? αυτά
που πράττουμε δεν είναι αυτά που μας εκφράζουν. Τέλος, γιατί πολλά απ? αυτά που τώρα
ονειρευόμαστε είναι πια δυστυχώς εκείνα που εύκολα θα πραγματοποιήσουμε. Έτσι λοιπόν
διαλέγουμε τη σιωπή και μέσα της ανώδυνα χανόμαστε.
Αν και γνωρίζουμε καλά, πως όσο ανησυχητική, όσο επικίνδυνη κι αν μοιάζει αυτή η ερώτηση,
η αποσιώπησή της είναι χίλιες φορές πιο ταπεινωτική από την όποια απάντηση. Ας την
τολμήσουμε.
Με τις θερμότερες ευχές μου για έναν ευτυχισμένο καινούριο χρόνο. Ας
επικοινωνήσουμε..!_A.Σ.