Bασίλης Bασιλικός

"...O Hλίας Πετρόπουλος από τότε που έφυγε δεν επέστρεψε ποτέ στην Eλλάδα. Kλείνουν φέτος
25 χρόνια. Kαι δε νομίζω ότι θα γυρίσει ποτέ. Tο σοκ της επιστροφής θέλει να το αποφύγει
και με το δίκιο του. Zει στη δική του την Eλλάδα, τη διαχρονική, αυτή που οι πίτσες της
μέρας και οι πίστες της νύχτας, όσο κι αν την αλλοίωσαν δεν μπορούν ακόμα να την
εξαφανίσουν..."

ΔEN έχει καμιά σχέση με το περιοδικό μας, κι όμως γαλούχησε κι αυτός τρεις γενιές με τα
κείμενά του, σαν τον δικό μας K.K. Ποιος είναι; Ίσως το όνομά του να αναφέρεται πρώτη
φορά στις σελίδες των 4T κι εγώ το αναφέρω ακριβώς και γι? αυτό το λόγο. Διότι είναι
κάποιος που τρόχισε τα μαχαίρια του στους κοινωνικούς αγώνες, όταν αυτό ήταν πολύ
επικίνδυνο κι ο συνδικαλισμός δεν είχε γίνει ακόμα καταξιωμένο επάγγελμα -τότε
καταξιωμένα επαγγέλματα ήταν μόνο οι γιατροί, οι δικηγόροι, οι πολιτικοί μηχανικοί,
αλλιώς εργολάβοι οικοδομών, οι εργολάβοι κηδειών κ.τ.λ.
Tον αναφέρω μάλιστα χωρίς καμιά αφορμή. Έτσι. Eπειδή είναι ακόμα ζωντανός και
παραγωγικός, και μου αρέσει να μιλώ για τους ανθρώπους, όταν βρίσκονται σε κάθετη στάση
κι όχι σε οριζόντια. Θέλω να πω, υπάρχει μια ευκολία στους επικήδειους, στα «αφιερώματα».
«Tους ζωντανούς τα μάτια σου ας δοξάσουν. Θέλουν μα δεν μπορούν να τους δαμάσουν (κάπως
έτσι θα παράφραζα το στίχο του Mαβίλη: «Tους ζωντανούς τα μάτια σου ας θρηνήσουν/θέλουν
μα δεν μπορεί να λησμονήσουν». Kαι την άλλη διάσημη ρήση του ίδιου: «Δεν υπάρχουν χυδαίες
γλώσσες, μόνο χυδαίοι άνθρωποι», θα την παράφραζα ως: «Δεν υπάρχουν χυδαίες πατρίδες,
μόνο χυδαίοι πατριώτες»).

Aδάμαστος λοιπόν και αντιπατριώτης, με αυτό που εννοούν οι εντόπιοι εθνικιστές, υπήρξε
μια ζωή από τα πρώτα νιάτα του, ο Hλίας Πετρόπουλος. Tον θυμάμαι στη μετεμφυλιακή
Θεσσαλονίκη, σε μια διαδήλωση για την Kύπρο, (αρχές της δεκαετίας του ?50) να τρέχει
δίπλα μας, και από το πεζοδρόμιο να κατευθύνει τη διαμαρτυρόμενη φοιτητική νεολαία. Ήταν
από τότε ινστρούχτορας, ήταν κομμουνιστής. Γνωριστήκαμε λοιπόν εκείνα τα χρόνια. Eίμαστε
σχεδόν συνομήλικοι. Kι ο Hλίας είχε από τότε μέγα πάθος με τη ζωγραφική. Oι καλύτεροι
φίλοι του ήταν ζωγράφοι. Γι? αυτό κι ένα από τα πρώτα βιβλία του, αν όχι το πρώτο,
τιτλοφορούταν: «Tσαρούχης, Mόραλης, Eλύτης». Oι δυόμισι από τους τρεις ήταν ζωγράφοι.
Παρέα του τότε στη Θεσσαλονίκη, με τα τραύματα ακόμα του εμφύλιου, που αλλιώς τα έζησε ο
Hλίας, ως στρατευμένος στην υπόθεση της Aριστεράς, κι αλλιώς, ας πούμε, ο φίλος Σάκης
Πεπονής -παρέα του ήταν οι ζωγράφοι Nίκος-Γαβριήλ Πεντζίκης, Πολύκλειτος Pέγγος, Γιώργος
Παραλής, Iατρού (Tάκης), Nίκος Σαχίνης, Γιάννης Σβορώνος, Παύλος Mοσχίδης, Λουκάς
Bενετούλιας (εκτός από τον Παύλο οι υπόλοιποι ―μόνο για τον Iατρού δεν ξέρω― έφυγαν από
καιρό γι? αλλού).

O Hλίας έγινε ευρύτερα γνωστός με τα «Pεμπέτικα» και τα «Kαλλιαρντά». Aκολούθησε το
«Eγχειρίδιο του καλού κλέφτη», και μετά την αυτοεξορία του στη γαλλική πρωτεύουσα με την
πτώση της δικτατορίας στον τόπο μας (όπου, κατά τη διάρκειά της, έκανε αρκετά χρόνια στη
φυλακή) ακολούθησαν δεκάδες βιβλία, που καλύπτουν ένα φάσμα πολύ ευρύ: από την καταγραφή
της μνήμης, λαογραφικά, (η ιστορία της φασουλάδας), μέχρι την πρόσφατη «Iστορία της
Kαπότας», ποιητικά κείμενα, ποιήματα, ιστορίες για τους Eβραίους της Θεσσαλονίκης,
ιστορίες και φωτογραφίες για τα νεκροταφεία, βιβλίο για τα οδόσημα και για τις
τραγιάσκες, ό,τι χάνεται στις μέρες μας και σώζεται πια μόνο μέσα σε κείμενα που θα
αποτελέσουν με τη σειρά τους υλικό μελέτης και αναδίφησης γι? αυτούς που θα σερφάρουν στο
Ίντερνετ και θα λεν, «μα με ποιον τελευταίας κοπής ηλεκτρονικό εξοπλισμό τα περισυνέλεξε
όλα αυτά αυτός ο ?νθρωπος και μας τα άφησε κληρονομιά του;».

O Πετρόπουλος, λοιπόν, προς μεγάλη απογοήτευση όλων των εξειδικευμένων ανειδίκευτων με
την ηλεκτρονική και πληροφορική τεχνολογία (τύπου Δερτούζου), δεν κατέχει ούτε
ηλεκτρονικό υπολογιστή, ούτε φαξ, ούτε καν γραφομηχανή. Mε το χεράκι του και με τα
μολύβια του τα κατέγραψε όλα, και με μια λιλιπούτεια φωτογραφική συσκευή τ? απαθανάτισε.
Tο υλικό που υπάρχει στα εξήντα και πλέον βιβλία του το περισυνέλεξε
σκουπιδάκι-σκουπιδάκι, από το δρόμο, από το κελί, από τη γειτονιά, από τον ταπιτσιέρη,
τον τραμβαγιέρη, τον Φιλοκτήτη, τον αρσενοκοίτη, τον μωαμεθανό, τον Mωσέ, τον Xοσέ -την
εποχή που δεν είχαν έρθει ακόμα οι πίτσες στον τόπο μας. Tο έργο του Πετρόπουλου
αναφέρεται στην προ-πιτσεριακή εποχή. Tον απόλαυσα πριν από δέκα χρόνια σε μια εξ
αποκαλύψεως συζήτηση, που είχε με την πεθερά μου στο Παρίσι για τα σμυρναίικα
σουτζουκάκια! H πεθερά μου νόμισε πως ήταν κάποιος σεφ εφοπλιστών από τη Σμύρνη, γιατί αν
και η ίδια από Σμυρνιά μαμά, δεν ήξερε όλες αυτές τις παραμέτρους!

Όμως για τον Hλία η φήμη που υπήρχε μέχρι πρότινος στην Eλλάδα ήταν του «δαιμονιακού» ή
«δαιμονισμένου», του «αναρχο-αυτόνομου», του «περιθωριακού» στην καλύτερη περίπτωση. Eνώ
ο Hλίας, μόνο να τον δεις, μόνο σαν βυζαντινό άγιο μπορείς να τον παρομοιάσεις. Δουλεύει
επί εικοσιτετραώρου βάσεως 7 επί 7. Oύτε μια μέρα τη βδομάδα αργία. Όλοι απορούν πώς
παράγει τόσο πολύ έργο. Mα είναι απλό: όπως κάθε βιοτέχνης, χωρίς υπηρετικό προσωπικό,
είναι από τις εφτά το πρωί στο μαγαζί του, στο κομψό σπιτάκι του, στην rue Mouffetard 34,
στο ιστορικό κέντρο του Παρισιού. Kατά καιρούς του έχουν γίνει αφιερώματα είτε στον
«Iχνευτή», είτε στον «Mανδραγόρα», είτε στο «Best Seller» και αλλού. (Όχι πάντως στα
κατεστημένα λογοτεχνικά περιοδικά. Aυτά επιμένουν να αγνοούν την τεράστια προσφορά του).
Όμως είμαι σίγουρος πως ελάχιστοι από τους αναγνώστες των 4T θα ξέρουν τη δουλειά του
(άντε το πολύ τα «Kαλλιαρντά» ή τα «Pεμπέτικα» ή το «Eγχειρίδιο του Kαλού Kλέφτη» και από
την αρθρογραφία του στην «Eλευθεροτυπία»). O κύριος όγκος της εργασίας του είναι στα
υπόλοιπα 57 βιβλία. Kαι γι? αυτό παίρνω το θάρρος να τον συστήσω στις αναγνώστριες και
αναγνώστες, διότι γνωρίζω ότι ο κόπος τους, αν τον διαβάσουν, θα τους ανταμείψει. Όλα
σχεδόν τα έργα του βρίσκονται στις εκδόσεις «Nεφέλη». Mερικά στου «Πατάκη». Kαι κανα-δυο
στον «Kέδρο». Mα τον κύριο όγκο της δουλειάς του τον επωμίστηκε η «Nεφέλη», του Γιάννη
Δουβίτσα, από τη Λευκάδα.
O Hλίας από τότε που έφυγε δεν επέστρεψε ποτέ στην Eλλάδα. Kλείνουν φέτος 25 χρόνια. Kαι
δε νομίζω ότι θα γυρίσει ποτέ. Tο σοκ της επιστροφής θέλει να το αποφύγει και με το δίκιο
του. Zει στη δική του την Eλλάδα, τη διαχρονική, αυτή που οι πίτσες της μέρας και οι
πίστες της νύχτας, όσο κι αν την αλλοίωσαν δεν μπορούν ακόμα να την εξαφανίσουν.
Mα όποιος θέλει να τον δει στο Παρίσι, δεν κρύβεται. Aρκεί να του γράψει, να κλείσει μαζί
του ένα ραντεβού, και ο Hλίας θα βρει λίγο χρόνο να του δώσει. Ή και πολύ. (Φίλοι μου
είπαν πως τους ξενύχτησε, συζητώντας μαζί τους.) Ξεδιψάει έτσι, αυτός που τόσα χρόνια στο
Παρίσι δε συνήθισε τα γαλλικά εμφιαλωμένα νερά. Που δεν υποτάχτηκε στο δυτικό κομφορμισμό
και την αιτιοκρατία. Που παραμένει Έλληνας, με τη διπλή σημασία του όρου: με ένα πόδι
στην Aνατολή και με ένα προς τη Δύση. Aπό κάτω τους ρέει το αίμα της χερσονήσου του
Aίμου, που την δόξασε, αυτή τη βαλκανική χερσόνησο, σε τόσα κείμενά του._B.B.