Γιάννης Eυσταθιάδης
Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΣΚΛΗΡΑ"...Για ν' αντισταθείς στην κατάθλιψη του αυτονόητου
και του συνηθισμένου, χρειάζεται, όσο περνά ο καιρός,
και μεγαλύτερη δόση..."
ΠOΣOYΣ νεκρούς από ναρκωτικά έχει το αποψινό σου δελτίο, αναγνώστη; Ποιον σκότωσε η
ηρωίνη στα δεκαοκτώ, θα το δεις στο δελτίο των οκτώ?
Τον άλλο, που προσπάθησε να απεξαρτηθεί και ξανακύλησε, και είτα ετελεύτησεν, στο δελτίο
των δώδεκα. Κι αν εν τω μεταξύ κάτι χάσεις, μην ανησυχείς. Αύριο, πάλι, θα πάρεις τη
«δόση σου». Τις δύο κοπέλες από την επαρχία (παιδιά χωρισμένων γονιών) θα τις συνοδεύσεις
στην τελευταία -τηλεοπτική- κατοικία. Θα δεις τις σύριγγες στο αλσύλλιο θολές και
βρόμικες. Θ' ακούσεις τι λένε οι γείτονες, τι δηλώνουν οι συγγενείς, πώς ολοφύρονται οι
γονείς. Και τα στατιστικά στοιχεία, αμείλικτα: Αύξηση τόση έναντι εκείνου, διπλασιασμός
έναντι του άλλου. Ο μαύρος δείκτης αμείλικτα ανεβαίνει και διαγράφει τις παγωμένες
καμπύλες του θανάτου ? πάντα υπεροπτικός. Παραπληροφόρηση; Όχι ασφαλώς, μια και τα
καθημερινά πτώματα συσσωρεύονται στον ισολογισμό του λευκού (τι ειρωνεία, αυτό το
«λευκό») θανάτου. Υπερβολή; Όχι αριθμητική, γιατί κι εκεί πάντα κυριολεκτούμε, αλλά
κάποτε συναισθηματική, όταν επιχειρείται η αποίκιση των νεκρών να περιβληθεί τηλεοπτικούς
προσδιορισμούς. Όμως, μικρό το κακό, μια και, ούτως ή άλλως, ο θάνατος στις ποικιλόμορφες
εκδοχές του εξάγει τα δικά του εικονικά συμπεράσματα και όσο πιο αιφνίδιος και
αναπάντεχος, τόσο και δυνητικά αποκτά θεαματική αυτοτέλεια. Εν προκειμένω, το μεγάλο κακό
αφορά λιγότερο στον πομπό και περισσότερο στο δέκτη. Η είδηση -και, κατά κυριολεξία, το
«κακό μαντάτο»- αποκτά παιδευτική χρησιμότητα μόνο όταν συνεγείρει, αναστατώνει,
κινητοποιεί. Ήτοι: αποτελεί κίνηση εν μέσω ακινήτων, διαφοροποίηση εν μέσω ομοιογένειας,
εξαιρετικότητα εν μέσω κοινοτοπίας. Ένα διαρκές δελτίο θανάτου, ένα πανομοιότυπα
επαναλαμβανόμενο προσκλητήριο νεκρών, που εντάσσεται καθημερινά στην ειδησεογραφία -όπως
το αντίστοιχο δελτίο καιρού-, μας εξοικειώνει άθελά μας με την παράλογη πραγματικότητα.
Το αν οι απόντες της ζωής αυτόν το μήνα φτάσουν τους 120, θεωρείται κάτι απολύτως φυσικό,
μια και τον προηγούμενο ήταν 112 και τον επόμενο θα πέσουν -ίσως- στους 108 (μια
χρηματιστηριακή θεώρηση των μετοχών του θανάτου, λογική στην οποία εσχάτως είμαστε όλοι
εξοικειωμένοι). Εντέλει, το αενάως επαναλαμβανόμενο δεν προειδοποιεί ? εθίζει. Πάρτε
παράδειγμα το περιλάλητο «warning» των τσιγάρων: «Το Υπουργείο Υγείας προειδοποιεί: Το
κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία». Μετά το πρώτο, προ ετών, σοκ, ο καπνιστής
εξοικειώθηκε με τα απροκάλυπτα λόγια της προειδοποίησης και αναθεμάτισε με μια νοσταλγική
έφεση τον κίνδυνο. Καπνίζει την ίδια στιγμή που διαβάζει την κρατική νουθεσία με διάθεση
ενσυνείδητου αναχρονισμού. Σαν αυτές οι λέξεις να μη γράφτηκαν ποτέ ή σαν τα τυπογραφικά
στοιχεία να στοιχειοθετούν μιαν αμέριμνη συνηγορία.
Θ' αγόραζε ποτέ ο ίδιος μια σοκολάτα με την ανάλογη επιγραφή; Θα κατανάλωνε μια ντομάτα
με παρόμοια προειδοποίηση; Έδω άρκεσε ένα σοβαρό μεν, αλλά, πάντως, χονδροειδώς
προβεβλημένο διοξινικό σύνδρομο, και ερήμωσαν οι πάγκοι των ανά την επικράτεια χασάπηδων
και χασμουρήθηκαν τα γαλακτοκομικά αζήτητα στα ράφια. Γιατί η έκπληξη ήταν οιονεί
παρθένα, ο φόβος χειροποίητος και ο κίνδυνος ανεξοικείωτος, όσο κι αν τα βραδυφλεγή
αποτελέσματά του θα είναι ορατά πολλά χρόνια αργότερα. Κάποτε ένα αυτοκινητικό ατύχημα
αποτελούσε είδηση. Τώρα, μέσα στους συνωστισμένους νεκρούς της ασφάλτου, για να
διεκδικήσεις το προνόμιο της προβεβλημένης είδησης, πρέπει το δυστύχημα να είναι
ιδιαζόντως αιματηρό, και οι συνθήκες του ατυχήματος να αποτελούν πανάκεια για την
ηδονοβλεπτική διάθεση του θεατή.
«Οι άνεμοι θα ενισχυθούν στο Αιγαίο», «207 μετοχές έμειναν σταθερές», «?λλο ένα θύμα του
λευκού θανάτου», «Τις μεσημβρινές ώρες αναμένουμε βροχές ή και καταιγίδες», «Πτωτική η
τάση στο χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης», «Δύο νέοι, θύματα των ναρκωτικών», «Η θερμοκρασία
θα κυμανθεί σε φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα».
Ναι: οι νεκροί θα κινηθούν σε φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα. ?ρα, η ρουτίνα του
θανάτου θ' αφήσει ασυγκίνητους τους θεατές μέσα από τις μη σκεπτόμενες συσκευές τους. Για
ν' αντισταθείς στην κατάθλιψη του αυτονόητου και του συνηθισμένου, χρειάζεται, όσο περνά
ο καιρός, και μεγαλύτερη δόση. Σκληρότερα μηνύματα, φριχτότεροι θάνατοι, πλειοδοσία
καταστροφών, αίμα πάνω στο αίμα, υπερθεματισμός στην αγριότητα.
?μποτε να υπάρξει μια κλινική απεξάρτησης για χρήστες της ενημερωτικής πρέζας!_Γ.E.