Ford Model T
Tο αυτοκίνητο που σημάδεψε τον αιώναΔεν είναι τυχαίο που το Φορντ Mόντελ T επελέγη από μια επιτροπή ειδικών ως το «αυτοκίνητο
του αιώνα», τόσο για τις σημαντικές καινοτομίες του όσο και για τις αλλαγές που έφερε
στην κοινωνία μας.
AN θέλαμε να χαρακτηρίσουμε σήμερα τον 20ό αιώνα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν ο
αιώνας του αυτοκινήτου. «Η Φορντ ήταν η εταιρεία που προλείανε το έδαφος για την
επανάσταση στον τρόπο που ζούμε», τόνισε ο Ντικ Χολτζχάους, οργανωτής της εκδήλωσης για
την ανάδειξη του αυτοκινήτου του αιώνα, τίτλο, που κατέκτησε, τελικώς, το Mόντελ T.
Στην ψηφοφορία συμμετείχαν 32 χώρες, οι οποίες συγκρότησαν μία επιτροπή από 126 ειδικούς
σε θέματα αυτοκίνησης, τη δε χώρα μας εκπροσώπησε ο Kώστας Kαββαθάς. Παράλληλα και με τη
βοήθεια του Ίντερνετ, το κοινό είχε και αυτό τη δυνατότητα να πάρει μέρος στην εκλογή του
αυτοκινήτου του αιώνα.
Η διαδικασία της ψηφοφορίας ήταν αρκετά σύνθετη και ξεκίνησε πριν από σχεδόν τέσσερα
χρόνια. Η επιτροπή των ειδικών είχε αρχικώς να επιλέξει ανάμεσα σε 200 μοντέλα
αυτοκινήτων. Στη συνέχεια, κατά τα τέλη του 1997 είχαν προκριθεί τα 100 από αυτά, ενώ
στις αρχές του 1999 είχαν ήδη ξεχωρίσει τα 27 επικρατέστερα. Στην τελική, όμως,
αναμέτρηση παρατάχθηκαν μόνον 5 από αυτά, και συγκεκριμένα:
1. το Φορντ Mόντελ T, με 742 ψήφους,
2. το Μίνι, με 617 ψήφους,
3. η Σιτροέν Ντε Ες, με 567 ψήφους,
4. το Μπιτλ της Βολκσβάγκεν, με 521 ψήφους,
5. η Πόρσε 911, με 303 ψήφους.
Η διεθνής επιτροπή ψήφισε, επίσης, για να τιμήσει τους σημαντικότερους δημιουργούς. Έτσι,
ο Τζορτζέτο Τζουτζάρο επελέγη ως ο πιο σημαντικός σχεδιαστής του αιώνα, ο Φερδινάνδος
Πόρσε ως ο πιο σημαντικός μηχανολόγος του αιώνα, ο Χένρι Φορντ ως ο κατασκευαστής
αυτοκινήτων του αιώνα, ενώ ο Φερδινάνδος Πιχ κρίθηκε ως ο άνθρωπος με τις καλύτερες
διοικητικές ικανότητες του αιώνα.
Ο Χένρι Φορντ γεννήθηκε το 1853 κοντά στο χωριό Ντίαρμπορν στα περίχωρα του Μίσιγκαν και
ήταν γιος μεταναστών από την Αγγλία και την Ιρλανδία. Στα παιδικά του χρόνια, αγαπημένη
του ενασχόληση ήταν οι μηχανές του αγροκτήματος των γονιών του, όχι όμως και οι αγροτικές
εργασίες? Μόλις έφθασε στην ηλικία των 16 ετών, έφυγε για να γίνει βοηθός μηχανικού κοντά
στο Ντιτρόιτ, δουλεύοντας σε ατμομηχανές και μερικές φορές σε αυτές τις... περίεργες νέες
μηχανές που χρησιμοποιούσαν ως καύσιμο τη βενζίνη.
Στα 30 του χρόνια, ήταν υπεύθυνος σε κάποιο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας
και, ταυτόχρονα, πειραματιζόταν με μικρούς κινητήρες, τους οποίους ονειρευόταν να
χρησιμοποιήσει σε ένα όχημα που θα σχεδίαζε ο ίδιος. Το 1896 κατασκεύασε ένα τετράτροχο
αυτοκίνητο με ξύλινο σασί και έναν κινητήρα, που επίσης είχε κατασκευάσει ο ίδιος,
ακολουθώντας σχέδια που είχε βρει σε κάποιο βιβλίο. Τρία χρόνια αργότερα, κατασκεύασε το
επόμενο αυτοκίνητό του, και ήταν τότε που ο κόσμος άρχισε να του δίνει προσοχή. Παρόλη,
όμως, την οικονομική βοήθεια που του δόθηκε, δεν κατάφερε να κάνει την επιχείρησή του να
πετύχει.
Η αγωνιστική αρχή
Μιας και η αποτυχία δεν οφειλόταν σε δικές του λάθος κινήσεις, ο Χένρι δεν σταμάτησε να
ασχολείται με το πάθος του, να σχεδιάζει, δηλαδή, και να κατασκευάζει αυτοκίνητα. Αυτή τη
φορά, όμως, καταπιάστηκε με την κατασκευή ενός φοβερού, για τα δεδομένα της εποχής,
αγωνιστικού αυτοκινήτου, με έναν κινητήρα χωρητικότητας 8 λίτρων και δύο μόνο κυλίνδρους!
Τον Οκτώβριο του 1901, το τρομερό αυτό μηχάνημα έγινε το ταχύτερο αυτοκίνητο στην
Αμερική, καταγράφοντας μέση ταχύτητα 73,7 χιλιομέτρων την ώρα. Το παράδειγμά του
προσπάθησαν να μιμηθούν και άλλοι αγωνιζόμενοι, χαρίζοντας έτσι στον ήδη πρωτοπόρο Φορντ
μεγάλη φήμη. Η φήμη αυτή ήταν που έφερε το 1903 νέα οικονομική βοήθεια, και έτσι, ο Χένρι
ίδρυσε τη Φορντ Μότορ Κόμπανι. Οι πρώτες κατασκευές του ήταν εξαιρετικά απλές, αλλά και
αρκετά αξιόπιστες, και τις οποίες άρχισε να ονομάζει αλφαβητικά, ξεκινώντας από το
«Mόντελ Α». Μεταξύ του 1903 και του 1908, ο Φορντ και οι μηχανικοί του εξέλιξαν 19
διαφορετικά οχήματα, που ονόμασαν με τα γράμματα του λατινικού αλφαβήτου από το Α μέχρι
και το S. Βέβαια, ορισμένα από τα μοντέλα αυτά ήταν καθαρά πειραματικά, και έτσι, δεν
έφθασαν ποτέ στο κοινό. Μέχρι τότε, το πιο επιτυχημένο, ίσως, μοντέλο από όσα είχε βάλει
σε παραγωγή ήταν το «Mόντελ Ν» ― ένα μικρό αυτοκίνητο, με τετρακύλινδρο κινητήρα, του
οποίου η τιμή έφθανε τα 500 δολάρια.
Το 1908 ήρθε η σειρά του γράμματος T, και ήταν τότε που γεννήθηκε ο θρύλος στην ιστορία
του Φορντ. Στις αρχές της καριέρας του, το «Mόντελ T» πωλούνταν αντί 850 δολαρίων, τιμή
που σίγουρα δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί χαμηλή σε σύγκριση με τον ανταγωνισμό.
Είναι, λοιπόν, προφανές ότι η αρχική του επιτυχία δεν στηρίχθηκε στην τιμή του. Αυτό που
έκανε το αυτοκίνητο να καταξιωθεί στις καρδιές των αγοραστών ήταν τα πολύ καλά
χαρακτηριστικά του, όπως το χαμηλό βάρος, η μεγάλη ισχύς, η απλότητα της κατασκευής και η
αξιοπιστία της. Σε μια εποχή, όπου οι δρόμοι ήταν σχεδόν ανύπαρκτοι και οι τεχνίτες, με
γνώσεις πάνω στη σύγχρονη τεχνολογία, ήταν ελάχιστοι και μακριά ο ένας από τον άλλο, το
«Mόντελ T» ήταν ικανό να διασχίσει σχεδόν οποιοδήποτε έδαφος, και δεν χρειαζόταν παρά τα
εργαλεία ενός σιδερά για να επισκευαστεί. Επιπροσθέτως, ο απλός κινητήρας και η μετάδοση
καθιστούσαν τη συντήρησή του εύκολη υπόθεση, και έτσι, τα πρώτα χρόνια, πριν, δηλαδή, ο
Φορντ δημιουργήσει το δικό του δίκτυο, οι αγοραστές του δεν ανησυχούσαν καθόλου για το αν
θα έβρισκαν κάποιο κατάλληλο συνεργείο επισκευής στην περιοχή τους.
Η γέννηση της γραμμής παραγωγής
Αν, λοιπόν, για την αρχική επιτυχία του «Mόντελ T» υπεύθυνα ήταν ―όπως είπαμε― τα
χαρακτηριστικά του, η δύναμη, η απλότητα και η αξιοπιστία, αυτό που το καθιέρωσε ως το
πιο επιτυχημένο αυτοκίνητο για το πρώτο τέταρτο του αιώνα, δεν ήταν άλλο από το ιδιοφυές
ταλέντο του κατασκευαστή του. Το 1910, ο Φορντ μετεστέγασε τις εγκαταστάσεις του από το
Ντιτρόιτ σε ένα ολοκαίνουργιο εργοστάσιο στο Χάιλαντ Παρκ, στα περίχωρα της πόλης. Εκεί,
είχε την ευκαιρία να εφαρμόσει τις δικές του ιδέες στην παραγωγή και ήταν ο Φορντ, ο
οποίος ουσιαστικά σκέφτηκε να δημιουργήσει μία γραμμή παραγωγής. Και, όπως όλοι
γνωρίζουμε σήμερα, η ιδέα του αυτή έμελλε να κατακτήσει τον κόσμο και βασίστηκε σε
τέσσερις αρχές: την Aκρίβεια, τη Συνέχεια, την Tυποποίηση και την Tαχύτητα.
Ακρίβεια σήμαινε ότι κάθε τμήμα που κατασκευαζόταν θα έπρεπε να έχει τις ίδιες ακριβώς
ανοχές, διευκολύνοντας τη συναρμολόγηση, αλλά και επιτρέποντας την άμεση αντικατάστασή
του σε ενδεχόμενη μελλοντική επισκευή.
Η Συνέχεια αναφερόταν στην ιδέα της κυλιόμενης γραμμής παραγωγής. Οι εργασίες δεν
σταματούσαν ποτέ, και έτσι, η ροή των αυτοκινήτων προς τους πωλητές και, κατ' επέκταση
προς τους πελάτες, ήταν ουσιαστικά αδιάκοπη.
H Tυποποίηση αναφερόταν σε κάθε σημείο της παραγωγικής διαδικασίας, από το πώς έφθαναν τα
διάφορα κομμάτια στη γραμμή παραγωγής, μέχρι τη συλλογή των επιταγών από τους πελάτες ―
όλα γίνονταν βάσει ξεκάθαρων και λεπτομερών διαδικασιών.
Η Ταχύτητα, τέλος, ήταν η βασική προϋπόθεση όλης της διαδικασίας. Μεγαλύτερη ταχύτητα
σήμαινε αύξηση της παραγωγής και, επομένως, περισσότερους πελάτες και μεγαλύτερα έσοδα.
Αυτός ήταν ο χρυσός κανόνας πάνω στον οποίο στήριξε ολόκληρη τη ζωή του ο Χένρι Φορντ.
Σημαντικό είναι, όμως, ότι ο Φορντ δεν κυνηγούσε τα χρήματα μόνο για το δικό του όφελος.
Μεγαλωμένος σε μία πολυμελή οικογένεια στην επαρχία καθώς ήταν, είχε μάθει από μικρός να
μοιράζεται τις επιτυχίες του. Οι εργάτες του ήταν από τους πιο καλοπληρωμένους σε
ολόκληρο το Ντιτρόιτ. Το 1914, για παράδειγμα, δέκα εκατομμύρια δολάρια από τα έσοδα της
εταιρείας του Φορντ μοιράστηκαν στο εργατικό δυναμικό ως επιπρόσθετη αμοιβή. Το ίδιο
όφελος από την επιτυχία του μοιράζονταν όμως και οι πελάτες του, αφού, όσο βελτιωνόταν η
παραγωγικότητα, τόσο οι καταναλωτές έβλεπαν αντίστοιχα τις τιμές των αυτοκινήτων να
πέφτουν. Το ίδιο αυτοκίνητο, που το 1908 κόστιζε 850 δολάρια, το 1925 κόστιζε μόλις 260 ―
αν και θα πρέπει βέβαια να συνυπολογίσει κανείς ότι οι πωλήσεις του, που έφθαναν τις
18.257 μονάδες το 1908, το 1925 είχαν ξεπεράσει τα 2 εκατομμύρια, για να φθάσουν συνολικά
στα 15 εκατομμύρια μονάδες, το 1925, οπότε και σταμάτησε η παραγωγή του «Mόντελ T».
10 διαφορετικές χρήσεις του Φορντ Mόντελ T
Γεωργικό εργαλείο: Ο κινητήρας των «Mόντελ T» χρησιμοποιήθηκε αρκετές φορές για να
κινήσει κάθε είδους μηχανή από αυτές που συναντούσε κανείς σε ένα αγρόκτημα της εποχής.
Στη δύναμή του υποτάχτηκαν θεριζοαλωνιστικές μηχανές, μηχανές που έπηζαν βούτυρο, μεγάλοι
γεωργικοί απορροφητήρες, γεννήτριες παραγωγής ρεύματος και οτιδήποτε άλλο μπορείτε να
φανταστείτε. Την ίδια απήχηση είχε, φυσικά, ο κινητήρας του T και εκτός γεωργικών
εφαρμογών. Όπως, για παράδειγμα, η χρήση του σε τυπογραφικές πρέσες και σε αρκετές άλλες
εφαρμογές.
Σε ρόλο σιδηρόδρομου: Τα αρχεία του Φορντ δείχνουν ένα «Mόντελ T» επάνω σε ράγιες να
μεταφέρει επιβάτες προς τις αλυκές του Τσαϊλίν, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες κάποιος είχε
τοποθετήσει ένα ολόκληρο βαγόνι επάνω στο σασί και στον κινητήρα του αυτοκινήτου του.
Πυροσβεστικό όχημα: Ένα T του 1919 χρησιμοποιήθηκε ως πυροσβεστική αντλία στο Γενικό
Νοσοκομείο του Γουέιν, δυτικά του Ντιτρόιτ, και ένα άλλο πρόσφερε τις υπηρεσίες του για
δεκαετίες, μεταφέροντας την πυροσβεστική σκάλα στο Αναντέιλ του Νιου Τζέρσι.
Αναρριχητής: Ένα Mόντελ T αναρριχήθηκε το 1911 μέχρι την κορυφή του βραχώδους Μπεν Νέβις,
ύψους 4.406 ποδιών, που είναι και το υψηλότερο σημείο των Βρετανικών Νήσων. Για να
καταρρίψουν κάθε ρεκόρ, μία παρέα Aμερικανών οδήγησε το 1913 ένα άλλο T στην κορυφή του
Πάικς Πικ, σε ύψος 14.118 ποδιών (4.300 μέτρων).
Τα «T» που ανεβοκατέβαιναν σκάλες: Ένα Mόντελ T ανέβηκε τα σκαλιά ενός ξενώνα στο
Κολόμπους. Ένα άλλο, το 1910, στο Ντουλούθ, προκειμένου να κερδίσει ένα στοίχημα 100
δολαρίων, σκαρφάλωσε τρεις σειρές από σκαλοπάτια, ενώ ένα τρίτο, το 1911, σκαρφάλωσε τα
66 σκαλιά του δημαρχείου του Τενεσί.
Αυτοκίνητο-εκκλησία: Ο αιδεσιμότατος Μπράνφορντ Κλαρκ, ιεροκήρυκας στη Νέα Υόρκη, έχτισε
μία ολόκληρη εκκλησία επάνω στο «Mόντελ T» του, φυσικά με καμπαναριό, γοτθικά παράθυρα,
βιτρό και εκκλησιαστικό όργανο. Ο Κλαρκ πέθανε το 1952, και η «εκκλησία» του καταστράφηκε
τη δεκαετία του '60, όταν έπεσε επάνω της ένα... αεροπλάνο.
Όλοι οι καλοί χωράνε σε ένα «T»: Κάποιοι πωλητές έστειλαν στον Φορντ φωτογραφίες με το
αυτοκίνητό του γεμάτο κόσμο? Μία φωτογραφία του 1914 απεικονίζει 28 άντρες πάνω σε ένα
«T».
Σνόουμομπιλ: Το «Μέιλμανς Σπέσιαλ», μία ειδική έκδοση του Φορντ με ερπύστριες στους πίσω
τροχούς και σκι αντί τροχών μπροστά, ίσως, είναι η πρώτη επίσημη φωτογραφία ενός
σνόουμομπιλ. Το χρησιμοποιούσαν οι αγρότες και οι ξυλοκόποι στα βόρεια.
Τροχόσπιτο: Το 1921, ένα σπίτι επάνω σε ένα «Mόντελ T» ταξίδεψε από το Κονέκτικατ στη
Φλόριδα, μετ' επιστροφής, τουλάχιστον 6 φορές, μέχρι το 1929. Κατόπιν αποκτήθηκε από ένα
ζευγάρι στο Μέιν, το οποίο και έζησε μέσα σε αυτό 34 ολόκληρα χρόνια!
Μερικά... αξιομνημόνευτα στιγμιότυπα με το Φορντ Mόντελ T
Μία γυναίκα, μανιώδης με την οικονομία, συγκέντρωνε όλα τα άδεια κονσερβοκούτια μέχρι που
μαζεύτηκαν αρκετά. Τα πήρε, λοιπόν, όλα και τα έστειλε στο Ντιτρόιτ, και μερικές
εβδομάδες αργότερα έλαβε έκπληκτη την παρακάτω επιστολή: «Αγαπητή κυρία, σύμφωνα με τις
οδηγίες σας, κατασκευάσαμε ένα Φορντ, το οποίο και σας αποστέλουμε σήμερα. Σας
επιστρέφουμε, επίσης, οκτώ κουτάκια, τα οποία περίσσεψαν».
Ήταν μία όμορφη μέρα όταν ένα Φορντ ταξίδευε ήσυχα στην εξοχή. Ξαφνικά το αυτοκίνητο
σταμάτησε και δεν έπαιρνε μπροστά με καμία δύναμη. Οι έρευνες έδειξαν ότι είχε φύγει ο
κινητήρας του δώδεκα μίλια πριν. Το Φορντ είχε ταξιδέψει δώδεκα μίλια πάνω στη φήμη του!
Ένας αντιπρόσωπος ελαστικών κατεβαίνει στο σταθμό μιας απομακρυσμένης πόλης και ρωτάει αν
υπάρχουν αυτοκίνητα στην πόλη. «Υπάρχουν εννέα», του απαντούν, και θέλοντας να μάθει
περισσότερα ρώτησε πού είναι το συνεργείο. «Δεν υπάρχει», του απάντησαν, «είναι όλα
Φορντ».
Ο κ. Σμιθ έκοβε τη μεταλλική στέγη της σιταποθήκης του προκειμένου να την αντικαταστήσει.
Περνώντας από εκεί ο γείτονάς του, ο κ. Τόμσον, τον ρώτησε με ποιο τρόπο σκόπευε να
ξεφορτωθεί τις παλιολαμαρίνες. «Αυτό ακριβώς αναρωτιόμουν κι εγώ», του είπε ο κ. Σμιθ.
«Γιατί δεν τις στέλνεις στο Ντιτρόιτ», του πρότεινε? Έτσι κι έκανε ο κ. Σμιθ, και μερικές
ημέρες αργότερα έλαβε το ακόλουθο γράμμα: «Το αυτοκίνητο σας βρίσκεται στη χειρότερη
δυνατή κατάσταση. Δυστυχώς, θα χρειαστούμε τουλάχιστον δέκα ημέρες μέχρι να το
επισκευάσουμε και να σας το στείλουμε πίσω».
Ο ιδιοκτήτης μίας μεγάλης Πακάρ αγόρασε ένα μαγνητικό προφυλακτήρα για το αυτοκίνητό του,
προκειμένου να μαζεύει τις πρόκες από το δρόμο και να γλιτώνει το σκάσιμο των ελαστικών
του. Το ίδιο απόγευμα, ο σοφέρ του άκουσε ένα δυνατό κρότο και βρήκε κολλημένα στον
προφυλακτήρα τουλάχιστον δέκα Φορντ.
Κάποιος ήθελε, όταν πεθάνει, να θάψουν μαζί του το Φορντ του. «Μέχρι σήμερα, σε όποια
τρύπα και αν πέσαμε, τα καταφέραμε να βγούμε μια χαρά?», έλεγε!