Oικο-Λογικά

«... Τους ακούω να διαμαρτύρονται και για τον κόσμο που είχε στην Κω τον Αύγουστο και
απορώ. Εφόσον δεν σας αρέσει με τον πολύ κόσμο καλοκαίρι, γιατί δεν παίρνετε την άδειά
σας τον Σεπτέμβριο; Τα νησιά είναι ήρεμα, τα σπίτια φτηνά, τα εστιατόρια έχουν άδεια
τραπέζια...»

Tουρισμός και Περιβάλλον

ΤO καλοκαίρι, με πολλούς δημοσιογράφους να κυκλοφορούν στην Ελλάδα, άπειρα είναι τα άρθρα
που περιγράφουν την περιφέρεια. Παντού διαμαρτυρίες και εκφράσεις για την «τουριστική
λαίλαπα» και από την άλλη αιτιάσεις για τουριστική αξιοποίηση. Τί θέλουν επιτέλους;
Γιατί, άραγε, ο τουρισμός είναι ―κατά τη γνώμη τους, όταν είναι συγκαταβατικοί και μιλούν
σε τουριστικές περιοχές― «αναγκαίο κακό»; Εγώ, λοιπόν, είμαι από τα άτομα που θεωρούν τον
τουρισμό «αναγκαίο καλό». Έχουν περάσει περίπου δεκαπέντε χρόνια από την εποχή που έγραφα
ότι η συλλογή και επεξεργασία των δαμάσκηνων στη Σκόπελο υποχωρεί σημαντικά, επειδή
πρέπει να γίνει τον Αύγουστο. Τούτο απέδιδα στον ανταγωνισμό με τον τουρισμό, που εκείνη
την εποχή είναι η κυρίαρχη οικονομική δραστηριότητα. Ο τουρισμός επομένως, κατέληγα, έχει
σημαντικό μέρος της ευθύνης για τη μείωση που παρατηρούμε στην καλλιέργεια της
δαμασκηνιάς. Και με την απαραίτητη γενίκευση έφταναν στο συμπέρασμα ότι ο τουρισμός
ανταγωνίζεται τη γεωργία των νησιών. Πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι να διαπιστώσω ότι η
παραπάνω άποψη ―φαινομενικά ολόσωστη!― ήταν καντάρια λάθος και το ερώτημα «τουρισμός ή
γεωργία;» τελείως πλαστό. Πριν από λίγα χρόνια, στο χωριό Δαμασκηνιά της Κοζάνης
αντελήφθην έντρομος ότι και εκεί ―χωρίς υποψία τουρισμού!― η καλλιέργεια των δαμάσκηνων
είχε καταρρεύσει. Η πρώτη συσχέτιση που είχα κάνει μεταξύ τουρισμού, Αυγούστου και
δαμάσκηνων είχε στηριχθεί σε δύο μεταβολές (αύξηση του τουρισμού-μείωση στη
δαμασκηνοπαραγωγή) που απλώς συνυπήρχαν και η μία δεν επηρέαζε την άλλη.
Είμαστε, ιδιαίτερα οι επιστήμονες, έτοιμοι να κάνουμε του κόσμου τις συσχετίσεις ακόμη
και σε πράγματα, τα οποία ουδεμία σχέση έχουν μεταξύ τους. Γιατί να θεωρούμε ότι ο
τουρισμός στη Ρόδο οδήγησε στην εγκατάλειψη της γεωργίας, όταν στον ?γιο Ευστράτιο, στον
οποίο δεν υπάρχει τουρισμός, επίσης σταμάτησαν να καλλιεργούν τη γη; Ή μήπως φταίει ο
τουρισμός που δεν μαζεύουν τις ελιές στα νησιά, όταν κάτι τέτοιο πρέπει να γίνει μετά τον
Νοέμβριο, μια εποχή που δεν υπάρχουν τουρίστες; Και πώς θα ερμηνεύσουμε το γεγονός ότι
στην Κρήτη ―που έχει πολύ τουρισμό― μαζεύουν τις ελιές;
Σαφέστατα δεν με συνεπαίρνει η βόλτα στα ομοιόμορφα τουριστικά καταστήματα με την
εκκωφαντική ―καθένας τη δική του!― μουσική στον πεζόδρομο της Κω. Προτιμώ, όμως, αυτό το
πεντακάθαρο περιβάλλον από ένα αντίστοιχο βρομερών βιοτεχνιών. Τί άλλη εναλλακτική λύση
έχουμε για τη διατήρηση και την αύξηση του εθνικού μας εισοδήματος εκτός (φυσικά!) από
το... Χρηματιστήριο; Το οποίο μας δείχνει, σε παγκόσμια πρωτοτυπία, το πώς γίνεται να
υπάρχει ένα λαχείο, στο οποίο να κερδίζουν όλοι οι αριθμοί; Τί προτιμάμε, άραγε,
περισσότερο; Τον τουρισμό της Ρόδου ή τη βιομηχανία της Ελευσίνας; Η απάντηση είναι
προφανώς και τα δύο, μια και υπάρχει περιοχή που διαψεύδει τα πλαστά ερωτήματα του
είδους: τουρισμός ή βιομηχανία ― τουρισμός ή γεωργία ― βιομηχανία ή γεωργία, και είναι
(το έχω ξαναγράψει!) ο Νομός Μαγνησίας: με τον Βόλο, το Πήλιο και τις Σποράδες να είναι
πρώτα σ' όλα! Και στη βιομηχανία και στη γεωργία και στον τουρισμό. Απ' ό,τι έχω τη
δυνατότητα να γνωρίζω, οι δυνατότητες που έχουμε ως κοινωνία για την οικονομική μας
επιβίωση στηρίζονται στη γεωργία, τη βιομηχανία, τον τουρισμό, τη ναυτιλία. Μολονότι
πολλοί θα το επιθυμούσαμε, οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, οι αργομισθίες και οι επιδοτήσεις
σπάνια διαρκούν πολύ, χωρίς κάποια παραγωγική δραστηριότητα από πίσω. Ποιος είναι ο
λόγος, άραγε, να κατακεραυνώνω τον τουρισμό της Ρόδου; Ποιος θεωρεί αυτό το πανέμορφο
νησί ως άσχημο; Από πού και ως πού θα πρέπει να αισθάνομαι απέχθεια για όλα τα νησιά μας
που έχουν αυξημένες τουριστικές αφίξεις; Πότε όλοι αυτοί οι προβληματικοί τύποι που
βγάζουν τ' απωθημένα τους με τη Ρόδο, τη Σαντορίνη, τη Μύκονο, τη Σκιάθο γνώρισαν
πραγματικά αυτά τα εξαίσια νησιά; Περνούν καλύτερα ξεβράκωτοι στο Σαρακήνικο της Γαύδου
ρυπαίνοντας με την «ελεύθερη κατασκήνωση» τα πάντα; Τους ακούω να διαμαρτύρονται και για
τον κόσμο που είχε στην Κω τον Αύγουστο και απορώ. Εφόσον δεν σας αρέσει με τον πολύ
κόσμο καλοκαίρι, γιατί δεν παίρνετε την άδειά σας τον Σεπτέμβριο; Τα νησιά είναι ήρεμα,
τα σπίτια φτηνά, τα εστιατόρια έχουν άδεια τραπέζια. Φαίνεται ίσως περίεργο, αλλά η
διεθνής εμπειρία διδάσκει ότι όπου αναπτύσσεται ο τουρισμός (μιλάμε και για κάποια
σοβαρότητα, φυσικά) το περιβάλλον προστατεύεται περισσότερο. Αυτό επειδή, πέρα από το
γεγονός ότι κανένας δεν πάει διακοπές σε άσχημο μέρος, η διατήρηση του ωραίου είναι
προϋπόθεση της τουριστικής ζήτησης. Τί νόμιζαν ότι θα ήταν, άραγε, η Ρόδος όσοι θεωρούν
ότι ο τουρισμός την υποβαθμίζει; Είναι ωραιότερο το Μαντούδι, η Πτολεμαΐδα ή η
Ελευσίνα;._