Nίκος Mάργαρης
«...Oι Φούρνοι κατάφεραν να δημιουργήσουν έναν από τους μεγαλύτερους αλιευτικούς στόλους.Προσαρμόστηκαν στις νέες, σύγχρονες, αλιευτικές τεχνικές και, πραγματικά, κάνουν θαύματα.
Εκεί, το σπέρμα του Αυνάνα δημιούργησε τον μανδραγόρα. Στην υπόλοιπη Ελλάδα, τις
επιδοτήσεις!...»
Το νησί του Μανδραγόρα
Η EΞAIΣIA χλωρίδα των νησιών του Αιγαίου δεν έγινε γνωστή πρόσφατα. Ήδη, από το 1702, ο
Γάλλος βοτανικός Τουρνεφόρ περιγράφει: «Στις 15 Φεβρουαρίου σαλπάραμε από την Πάτμο με
προορισμό την Ικαρία. Όμως, ένας ισχυρός νοτιοανατολικός άνεμος μας ανάγκασε να βρούμε
καταφύγιο στον ?γιο Μηνά, ένα από τα νησιά των Φούρνων, όπου με χαρά αποβιβαστήκαμε το
βράδυ. Την επομένη, ο άνεμος και η καταιγίδα δε μας επέτρεψαν την αναχώρηση. Έτσι, όλη
την ημέρα ασχοληθήκαμε με τη συλλογή πολλών ωραίων φυτών». Ο Τουρνεφόρ ήταν ιδιαίτερα
τυχερός που βρέθηκε στους Φούρνους μέσα Φεβρουαρίου. Την ίδια εποχή μ? εσάς, που
διαβάζετε το σημερινό σημείωμα. Λίγο αργότερα, στις αρχές Μαρτίου, έφταναν στους Φούρνους
(για να πιάσουν δουλειά!) οι πειρατές από την Πάρο, την Αντίπαρο, τη Μήλο και την Ίο,
όπου ξεχειμώνιαζαν.
Οι Φούρνοι είναι σύμπλεγμα νησιών μεταξύ Σάμου και Ικαρίας. Τα τρία μεγαλύτερα από αυτά
ήταν οι Φούρνοι, η Θύμαινα και ο ?γιος Μηνάς. Σήμερα κατοικούνται μόνο τα δύο πρώτα και
ο πληθυσμός τους είναι, περίπου, 1.700 κάτοικοι. Στο μεγαλύτερο υπάρχουν, μάλιστα, δύο
οικισμοί. Ο Κάμπος και η Χρυσομηλιά. Το όνομα των Φούρνων στην αρχαιότητα ήταν Κοράσιοι
νήσοι. Από εκεί προέρχεται, με παραφθορά, το όνομα Κορσεοί, που χρησιμοποιήθηκε μετά την
απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους, το 1912. Έγινε, όμως, παρερμηνεία -επειδή οι Φούρνοι
ήταν στέκι των κουρσάρων- κι έτσι αρκετοί θεωρούν ότι το Κορσεοί προέρχεται από τους
κουρσάρους. Όπως και να έχει το πράγμα, στην Αμερική ο σύλλογος των γυναικών που
κατάγονται από τους Φούρνους έχει την επωνυμία «Οι θυγατέρες του Κουρσάρου». Πριν από
καιρό, αγναντεύοντας, στα μέσα του χωματόδρομου Κάμπου?Χρυσομηλιάς, τον ?γιο Μηνά -εκεί
όπου συνέλεξε τα «ωραία φυτά» ο Τουρνεφόρ- διαπίστωσα ότι μια άλλη ονομασία θα ταίριαζε
περισσότερο στους Φούρνους: Νησιά του Μανδραγόρα.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, στο σημείο του εδάφους όπου έπεσε το σπέρμα του Αυνάνα φύτρωσε
το φυτό μανδραγόρας με την ανθρωπόμορφη ρίζα. ?πειρες είναι οι ιστορίες (μυθολογικές,
μαγικές, φαρμακευτικές, λαογραφικές) που σχετίζονται με τον μανδραγόρα και τις
παραισθησιογόνες ιδιότητές του. Το φυτό αυτό δεν είναι ιδιαίτερα κοινό. Βρέθηκα, όμως,
στην πλαγιά του βουνού σε μια περιοχή όπου υπήρχαν εκατοντάδες. Αυτή η αφθονία μ? έκανε
ν? ανησυχήσω για τις βοτανικές μου γνώσεις. Ρώτησα, λοιπόν, την κυρία Μαρία και τον κύριο
Κώστα, μοναδικούς κατοίκους της περιοχής Καμάρι, όπου είμαστε:
- Πώς το λένε αυτό το φυτό;
- Μανδραγόρα.
- Τον τρώνε τα ζώα;
- Όχι! Είναι περίεργο φυτό και υπάρχουν πολλές ιστορίες γι? αυτό.
- Τότε γιατί δεν το ξεπατώσατε;
- Να χαλάσουμε εμείς φυτό; Τόσο ωραίο;
Η περιοχή -περίεργο για νησί του Αιγαίου- ήταν καταπράσινη:
- Γιατί έχει τόσα φυτά εδώ;
- Τα προσέχουμε! Όταν λείψουν τα χόρτα, τι θα τρώνε τα ζώα; Έτσι τα πάμε μια χρονιά από
εδώ, μια χρονιά από εκεί, για να βοσκήσουν. Ήταν μία από τις ελάχιστες φορές στη ζωή μου
που είδα μαντρί να είναι καταπράσινο. Με τους σχοίνους να φτάνουν τα δύο μέτρα ύψος και
τα πρόβατα να βόσκουν υγιέστατα. Όχι πετσί και κόκκαλο (όπως στα άλλα νησιά) να
τριγυρίζουν σε τοπίο σεληνιακό. Οι Φούρνοι συνιστούν μοναδική περίπτωση. Όταν ο πληθυσμός
του νομού Σάμου (Σάμος, Ικαρία, Φούρνοι) από 70.000 έπεσε στα 40.000 άτομα, στους
Φούρνους διαπιστώθηκε αύξηση 15%. Μια υγιέστατη κοινωνία, που σφύζει από ζωή, χωρίς
τουρισμό. Σήμερα, οι Φούρνοι μάς ταΐζουν ψάρια. Kατάφεραν να δημιουργήσουν έναν από τους
μεγαλύτερους αλιευτικούς στόλους. Προσαρμόστηκαν στις νέες σύγχρονες αλιευτικές τεχνικές
και, πραγματικά, κάνουν θαύματα. Εκεί, το σπέρμα του Αυνάνα δημιούργησε τον μανδραγόρα.
Στην υπόλοιπη Ελλάδα, τις επιδοτήσεις!._N.M.