Kώστας Zουράρις

«? ο Aριστόβουλος Mάνεσης, ο ηγαπημένος. O προσωπικός μου Aριστόβουλος. Δεν υπήρξα ποτέ
μαθητής του. Kι εκείνο το άριστα που μου έδωσε στο Συνταγματικό, το μόνο, άλλωστε, δεκάρι
που πήρα στην κατά τα άλλα ελεεινή μου συμβίωση με την Nομική, ούτε αυτόν, ούτε εμένα
απασχόλησε ποτέ?»

«? παρθενεύει γαρ τόκος»
Aριστόβουλος

«YΠO δε τους αυτούς χρόνους του θέρους τούτου», έβλεπα πάλι να λυσσομανούν οι άνεμοι του
Aιγαίου, ως αιγηίς, ορμητική λαίλαψ εμπρησμών και πυρκαϊάς, απ? άκρου εις άκρον των
Eλλήνων καμμένων και των κεκαυμένων υπολήψεων μιας πυράντοχης εκσυγχρονιστικής
ανυποληψίας. «Yπό δε τους αυτούς χρόνους του θέρους τούτου», ένοιωσα όλο και πιο καυτή
την πυρακτωμένη παγωνιά του Xάρου, που θερίζει όλο και πιο συχνά, όλο και πιο κοντά, τους
κοντινούς, τους δικούς μου, και μου παγώνει με κρύο, πολύ κρύο, την νοσταλγία της αφής
και την ψαύση του γέλιου. Πώς θα μπορώ, πια, να αγγίζω το γέλιο του; Nα με ξαναζεσταίνει
το ειρωνικό, παιδιάστικα τρυφερό του, cher coll_gue; Nομίζω, πως αν απέτυχα στην
πανεπιστημιακή μου σταδιοδρομία, αυτό οφείλεται κυρίως σ? αυτό το φρικαλέο cher coll_gue,
που μου πάγωνε το αίμα. Kάτι σαν την λεοντήν, που δόλια φορέσανε στον Hρακλή και του
ζεματούσε και ξέγδερνε το δέρμα του, ζούσα και ζω με τούτη την επαγγελματική προσωνυμία.
Όπως άλλωστε και το ελληνικό «κύριε συνάδελφε», που μου προκαλεί ανατριχίλα. Eκείνο το
«συν» εκείνο το παραπανίσιο, το προσθετικό «συν». Tι παραπάνω προσθέτει το «συν», δίπλα
στο «αδελφέ»; Tου αφαιρεί ―είναι βέβαιο― όλη την γλυκύτητα, την οικειότητα που έχει το
«αδελφέ» και του δίνει ―για μένα― μια απίστευτη τραχύτητα. Mε μουδιάζει το «κύριε
συνάδελφε», βαναυσουργεί πάνω στο δέρμα μου ένα χέρι εχθρικό, και ξεφλουδίζει από πάνω
μου νωπή σάρκα που ματώνει, ωδινάται, οδύνεται και οδύρεται. Kαι μόνον απ? αυτόν, σαράντα
τόσα χρόνια, άκουγα έτσι το περιπαικτικό του, γελαστό cher coll_gue και γέμιζε ευφροσύνη
το σώμα μου. Σχεδόν έτρεχα πάντοτε να τον συναντήσω, για ν? ακούσω το χαρίεν εκείνο της
αριστοκρατικής θωριάς του να με αποκαλεί cher coll_gue κι αμέσως ακαριαία, άσβεστος δ?
αρ? ενώρτο γέλως μακάρεσι παρειαίς του Aριστόβουλου Mάνεση. Δεν έσβηνε το γέλιο του ακόμη
κι όταν μ? έπαιρνε στην αγκαλιά του, για να φιλήσει τον πολύ νεώτερό του cher coll_gue.
Nαι, ο Aριστόβουλος Mάνεσης, ο ηγαπημένος. O προσωπικός μου Aριστόβουλος. Δεν υπήρξα ποτέ
μαθητής του. Kι εκείνο το άριστα που μου έδωσε στο Συνταγματικό, το μόνο, άλλωστε δεκάρι
που πήρα στην κατά τα άλλα ελεεινή μου συμβίωση με την Nομική, ούτε αυτόν, ούτε εμένα
απασχόλησε ποτέ. O Mάνεσης γνώριζε ότι δεν θα το χρησιμοποιούσα ποτέ, εγώ δε ήξερα, ότι
το άριστα εκείνο δόθηκε μεν σε άριστο φοιτητή, αλλά σε λάθος άνθρωπο, σε λάθος θέση. Δεν
υπήρξα, λοιπόν, ποτέ μαθητής του. ?λλοι υπήρξαν «μαθητές» του, όλοι τους, το ξαναλέω,
όλοι τους κατώτεροί του έως χείριστοι, για τους εξής δύο λόγους: α. Όχι τόσο, γι? αυτόν
τον πρώτο λόγο, τον «τεχνικό», διότι δηλαδή, δεν έγιναν τόσο καλοί συνταγματολόγοι, όσο
αυτός. Mερικοί, ίσως, στο «τεχνικό» πεδίο, κάτι καταφέρουν, αν και ποτέ δεν θα αποκτήσουν
την στιλπνότητα της γραφής και την ενάργεια της πολυπλοκότητας, που έχει η «τεχνική»
σκέψη του Mάνεση. β. Oι επίγονοι, είναι όλοι τους κατώτεροι του Mάνεση, διότι απλούστατα,
σκύβουν. ?λλος πιο κομψά, άλλος πιο λιγούρικα, αλλά σκύβουν. «Mε την ποικίλη δράσι των
στοχαστικών προσαρμογών» έμπλεοι αυτοί, και έτοιμοι αυτοί πάντα για μια νέα, πιο
εκσυγχρονιστική γκλαμουριά. Aυτοί, ξέρουν να φιλάνε ποδιές, διότι τώρα, με την
παγκοσμιοποίηση της διαπλοκής, το κάτουρο της ποδιάς προσφέρεται ως αντισηπτικόν. O
Mάνεσης ήταν αλλοιώς και αλλού, ακόμη κι αν φαινόταν ―για τους κακεντρεχείς και ξύπνιους―
πως ήταν κι αυτός από τους ιδρυματικούς, φορτωμένος με δόξα και στολίδια από το σύστημα.
O Aριστόβουλος, ως άριστος την βουλήν, έγραφε συνέχεια με το κατσικίσιο κορμί του τους
στίχους του K. Bίργου και του B. Tσιτσάνη: εγώ δεν ζω γονατιστός? είμαι της γερακίνας
γυιος?
Δεν υπήρξα ποτέ μου μαθητής του, γιατί, από τότε που πρωτοαγκαλιαστήκαμε, άχρι καιρού
όπου η θωπεία θα μας ενώσει πάλι, οι δρόμοι ήταν άλλοι, για μένα. O Mάνεσης το ήξερε,
σοφός και ηγαπημένος, ακόμη κι όταν εγώ, ψελλίζων και ανεμόδαρτος δεν ήξερα ότι το
αγνοούσα. O Aριστόβουλος δεν με δίδαξε. Mε φίλησε. Kαι με το φιλί του, εγώ που δεν θα
γινόμουν ποτέ μαθητής του, έγινα από την πρώτη στιγμή ακολουθίσκος του. Aκολουθίσκος του,
εκών, αυτοθέλητος, αυτεξούσιος πάντοτε, της οικείας μου γνώμης αυτοκράτωρ για τα πάντα,
αλλά, κατά πάντα, ακολουθίσκος του Mάνεση. Tου δικού μου, όχι του πανδήμου. Γιατί, μόλις
ένοιωσα την σωματική του ελευθερία, κατάλαβα πως πρέπει να προσπαθήσω να ακολουθώ αυτόν
τον κεχαριτωμένο αντάρτη και να αντιγράφω από τον παιγνιώδη ευπατρίδη Mάνεση. Tι; Tο
αυτεπίτακτον, που μου το χάριζε με την δροσιά της αφής του, το εθελότρεπτον, όπως
ακτινοβολούσε από την ματιά του, και το κυρίαρχό του εθελόρμητον, επειδή το ?νοιωθα στο
δέον του βλέμματός του: ήταν έτσι ταπεινοφρόνως συγκρατημένος μέσα στην αυτοδάμαστη
ελευθερία του, γιατί, αυτός αυτεξούσιος ήξερε, ότι έχει συνεχώς αδάμαστη την θέληση της
ορμής του. Προσπάθησα να είμαι σ? αυτά ο ακολουθίσκος του κι όχι μαθητής του στα άλλα, τα
επίπλαστα, τα εγκοσμιοκρατούμενα, εκείνα που δεν μας χώριζαν, αφού μαζί αγκαλιάζαμε,
πεφιλημένοι, το κοινό μας, «ουκ ειμί ελεύθερος;» («ουκ ειμί ελεύθερος;»).
«Yπό δε τους αυτούς χρόνους του θέρους τούτου», που συνέπεσαν με την κοίμησιν του
ηγαπημένου μου Mάνεση, συνεισήκουα με τους Aγίους και τις σκιές των κεκοιμημένων μου, τις
Παρακλήσεις για την Παναγία, μέρες κάτι πριν την Kοίμησιν.
Kαι, Γοργοεπήκοος, γοργά με άκουσε ένας Ύμνος της και των θλιβομένων μου ήλθε η χαρά:
ναι, εν σοι? παρθενεύει γαρ τόκος, Aριστόβουλέ μου. Nαι, με κατανυκτικά δάκρυα, βλέπω
πόσο, κατά χάριν και κατ? εικόνα, σου ταιριάζει, φωτεινέ μου, ο ηλιοστάλακτος αυτός
στίχος του Tρόπου μας: ναι, έτεκες πολλά και πολλούς, και τόκον άφθονον, αγαθόν, μας
παρέδωσες: το έργο σου και την σοφίαν ορθήν ως στάση της ζωής σου.
Kαι μαζί έτεκες και γέννησες κι άλλους τόκους γλίσχρους, άλλα αποπαίδια, άρα είχες
τοκετούς, άρα είχες φθορά. Kι όμως: κατ? εικόνα, ναι, και από σένα, κάπως, νενίκηνται της
φύσεως οι όροι, διότι, εν σοι, παρθενεύει γαρ τόκος, Aριστόβουλε Mάνεση. Έτεκες όλα σου
τα πλούσια και φτωχά σου, γέννησες τα ενάρετα και τα παρακατιανά σου, ως θνητός. Kι όμως,
έμεινες Παρθένος: σαν να παρθενεύει στο πρόσωπό σου, ο φθαρτός τόκος. Tα γέννησες όλα
αυτά, «μνημεία κακών τε καγαθών αΐδια», κι όμως διατήρησες εξ όλης της ορθοστασίας του
φρονήματός σου, μιαν αγέρωχη Παρθενία. O τόκος όλων αυτών των φθαρτών σου πεπραγμένων,
παρθενεύει, ανέπαφος. Έμεινες, Aριστόβουλε, παρθένος μέσα στην συναλλαγή, παρθενεύεις ες
αεί, αμώμητος, διότι Παρθένος. Δεν σε άγγιξαν. Δεν σε έκαμψαν. Δεν έσκυψες? Παρθενεύει ο
Mάνεσης, αν και εντελώς εντός της Aγοράς. Συνεχώς μέσα στον βόρβορο ο Mάνεσης,
αειπάρθενος. «Yπό δε τους αυτούς χρόνους του θέρους τούτου», γνωρίζω ότι θα με ακολουθεί,
άχρι καιρού, ο στιλπνής ευστοχίας πρόλογός σου, που μου τον χάρισες για το πρώτο μου
βιβλίο. Ήξερα ότι έπρεπε να ζητήσω από τον Πρώτο αδάμαστο, να μου προλογίσει το πρώτο μου
ατίθασο. Δεν μου χαρίστηκες σ? αυτά, που για σένα ήταν αδιαπραγμάτευτα. «Συγκαταβάς» όμως
σε μια αγαπητική έντευξη με το γραπτό μου, «αμεταβάτως», όμως εσύ, χωρίς μετάβαση στον
συμβιβασμό, μας δώρησες ένα κείμενο παιγνιώδες διότι αυστηρό, δροσερό διότι αυχμηρό,
εύστοχο διότι ευρύχωρο. Kρατώ τον πρόλογό σου, διότι με συγκρατεί και με συγκροτεί. ?χρι
καιρού παρθενεύοντος. «Yπό δε τους αυτούς χρόνους του θέρους τούτου», γνωρίζω, εγώ ο
ακολουθίσκος σου, ότι από εμάς τους θνητούς δεν νενίκηνται της φύσεως οι όροι, χωρίς
αγαπητική Mαίρη. Eσένα, τρισόλβιε Aριστόβουλε, σου έδωσαν από νωρίς την χάρη, που ήταν η
Mαίρη. Kαι, κατ? αυτό το θέρος που σε θέρισε, στάχυ εσένα ζείδωρο για άλλο πια αλώνι, ο
ακολουθίσκος σου, γνωρίζω: το απτόητόν σου θα ήταν ευάλωτο χωρίς την Mαίρη και το
αγέρωχόν σου καταπονημένο. H Mαίρη εν σοι? παρθενεύει γαρ τόκος Aριστόβουλος? Cher
coll_gue, μου δίδαξες ότι επίφοβο χάσμα δεν χαίνει, όταν θέλουμε ελευθερία. ?ρα, θα
ξαναφιληθούμε. Eκεί, στο άνω Censier, ξέρεις, πάνω από το Mετρό. Tο άλλο Mετρό: το
άμετρο. Που σου ταιριάζει, Cher Coll_gue της ευχαριστίας μου._ K. Z.

Y.Γ. Παρακαλώ να με συγχωρέσουν σήμερα οι αναγνώστες. Aυτό το γραπτό μου είναι, ίσως, πιο
ενδόμυχο απ? όσο πρέπει. Aλλά, ο θάνατος του Mάνεση με χτύπησε ενώ έπρεπε, τώρα, να
παραδώσω κείμενο, μέχρι αύριο. Έτσι είναι αυτά. Σήμερα, δεν μπορούσα να γράψω τίποτε
άλλο. Έτσι είναι αυτά. Nομίζω πως την μέρα που θα μπορέσω να γράψω ο,τιδήποτε, σαν μηχανή
που εμφιαλώνει σε αυτόματο εμφιαλωτήριο, εκείνη την μέρα θα έχω πάψει πια να γράφω.
Συγχωρέστε με, για σήμερα._ K. Z.