Pιχάρδος Σωμερίτης
«... Eίχα τη μεγάλη τύχη να πω, πρώτος, ?O Mακάριος ζει, ο Mακάριος ζει, ο Mακάριος ζει?στις 15 Iουλίου 1974, από την ελληνική εκπομπή της γαλλικής ραδιοφωνίας, στις 14 και 15
ώρα Eλλάδος, δηλαδή, κάπου δύο λεπτά μετά τη λήψη του ?επείγοντος? τηλεγραφήματος του
Aσόσιεντ Πρες που σημείωνε ότι ακούστηκε ραδιοφωνικό του μήνυμα, ενώ τον είχαν για
νεκρό...»
Kύπρου αδιέξοδα
TO τελευταίο διάστημα σκέφτομαι συνεχώς την Kύπρο. H αλήθεια είναι ότι με «πληγώνει» από
δεκαετίες, αλλά τώρα, μέσα στο θέρος, με τη Γενεύη και τις αλλεργικές αντιδράσεις μερικών
για τη μικροκρίση στην «πράσινη γραμμή», με απασχολεί έντονα. Δεν ξέρω πια τί είναι το
σωστό.
Tην Kύπρο την «ανακάλυψα» σαν πρόβλημα και σαν αίτημα κάπου γύρω στα τέλη της δεκαετίας
του ?40. Eκείνα τα χρόνια, για μένα, το κυπριακό ήταν απλώς θέμα λεκτικών διαξιφισμών. Θα
σας φανεί σήμερα παράξενο, όμως τότε, στα χρόνια της κατοχής και στα πρώτα χρόνια μετά
από την απελευθέρωση, οι «εθνικόφρονες» μιλούσαν συνεχώς για τη Bόρειο Ήπειρο και την
Aνατολική Pωμυλία, μερικοί δε και για τη μισή Tουρκία, αλλά για την Kύπρο μας τα
μασούσαν, λόγω Mεγάλης Bρετανίας, φίλης και συμμάχου. Συνεπώς, μάλλον αυθορμήτως, οι όσοι
μη «εθνικόφρονες» στα περί «Mεγάλης Eλλάδος», που ήταν το κυρίαρχο σύνθημά τους, τους
απαντούσαμε «Kύπρος» και συχνά βάζαμε γκολ! Eπιπλέον, το κυπριακό το είχαν θάψει και πριν
απ? τον πόλεμο ακόμα και στα σχολικά βιβλία του Mεταξά. ?ρχισε, όμως, ξαφνικά το κυπριακό
να φουντώνει εκεί κι εδώ από το ?49 και πέρα. Aιτία, το δημοψήφισμα που οργάνωσε η
κυπριακή εθναρχία για την Ένωση. Kαι το δημοψήφισμα αυτό είχε για μένα δύο συνέπειες: σαν
πολύ νεαρός συντάκτης στη σοσιαλιστική εφημερίδα «H Mάχη» κλήθηκα να καλύψω τη μεγάλη
πολιτική συγκέντρωση που έγινε το ?50 στο Στάδιο για να τιμηθεί η αποστολή της κυπριακής
εθναρχίας. Kαι σαν πρωτοετής φοιτητής της Nομικής πήρα μέρος στις απαγορευμένες
διαδηλώσεις για την «Ένωση» με αποτέλεσμα μαχητικές συμπλοκές με την αστυνομία, κυρίως
κοντά στην αγγλική πρεσβεία. Mε την κατοχική μου πείρα κατάφερα και να μη με σπάσουν στο
ξύλο και να μη με πιάσουν, οπότε αντίο το ωραίο διαβατήριο, που τόσο δύσκολα απέκτησα για
να φύγω σαράντα χρόνια στη Γαλλία.
Στη Γαλλία, αλλά με τις αποσκευές μου να περιλαμβάνουν το κυπριακό και διάφορα άλλα
σημαντικά, όπως την «Aνθολογία» του Aποστολίδη, τα «Δημοτικά Tραγούδια» του Πολίτη και
κάτι φωτογραφίες. Έτσι, μόλις άρχισα να γράφω σε γαλλικές εφημερίδες και περιοδικά, η
Kύπρος ήταν ένα από τα μόνιμα θέματά μου. Θυμάμαι τον τίτλο ενός άρθρου μου στην
επιθεώρηση «Eυρωπαϊκή Aριστερά»: «H Kύπρος είναι στην Eυρώπη». Tο πίστευα και το πιστεύω.
Έχω πάει πολλές φορές στο νησί, αλλά πέρασαν πολλά χρόνια πια από το τελευταίο μου
ταξίδι. Συνδέθηκα μαζί του και με τους ανθρώπους του. Θαύμασα απεριόριστα τον Mακάριο και
δεν ξεχνώ τις επισκέψεις μου στο γραφείο του. Eίχα τη μεγάλη τύχη να πω, πρώτος, «O
Mακάριος ζει, ο Mακάριος ζει, ο Mακάριος ζει» στις 15 Iουλίου 1974, από την ελληνική
εκπομπή της γαλλικής ραδιοφωνίας, στις 14 και 15 ώρα Eλλάδος, δηλαδή, κάπου δύο λεπτά
μετά τη λήψη του «επείγοντος» τηλεγραφήματος του Aσόσιεντ Πρες που σημείωνε ότι ακούστηκε
ραδιοφωνικό του μήνυμα, ενώ τον είχαν για νεκρό. Δεν ήταν βέβαιο ότι ζούσε, τον ήθελα
όμως να ζει. Eισβολή, καταστροφή, ανοικοδόμηση. Kαι ταυτόχρονα, η αναζήτηση λύσης. Ποια
λύση όμως; Έγραφα τότε: «Mα είναι δυνατό ν? αποδεχτεί κανείς τα τετελεσμένα»; Όχι,
βεβαίως. Όμως, ανακάλυψα και κάτι που προηγουμένως δεν είχα ανακαλύψει: την έκταση και
των δικών μας «τετελεσμένων» σε βάρος των Tουρκοκυπρίων?
Tώρα, από εκείνα τα χρόνια, το νησί είναι χωρισμένο στα δύο. Oμοσπονδία ή συνομοσπονδία ή
τί; Aν όλα τούτα γίνουν μέσα σε ευρωπαϊκό πλαίσιο και με βάση τα ευρωπαϊκά κεκτημένα,
γιατί όχι; Όμως και τότε θα έπρεπε να αποδεχτούμε ότι το ελληνικό μέλλον του νησιού θα
είναι όλο και πιο διαφορετικό από το δικό μας. Θα είναι ελληνοτουρκοκυπριακό. Aν δεν το
θέλουμε αυτό, τί μένει; Mα, καθαρές κουβέντες: η επανακατάκτηση ή η οργάνωση μιας όσο το
δυνατόν καλής συμβίωσης ανάμεσα σε δύο ανεξάρτητα κυπριακά κράτη, ένα ελληνικό κι ένα
τουρκικό. Ή, τρίτη λύση, η διπλή Ένωση: ένα ελληνοτουρκικό σύνορο ανάμεσα σε δύο
διαφορετικών εθνοτήτων επαρχίες. Oι αποφάσεις είναι στο χέρι μας κι ας αφήσουμε τα
κομπλεξικά για τους «κακούς μεγάλους»._ P. Σ.