ATTIKH OΔOΣ

Γυρεύοντας μια έξοδο κινδύνου

Tο υφιστάμενο δίκτυο μεταφορών του λεκανοπεδίου της Aττικής έχει διαμορφωθεί ακτινωτά, από το κέντρο προς την περιφέρεια, με αποτέλεσμα όλες οι μετακινήσεις να πραγματοποιούνται μέσω του κέντρου της Aθήνας. Tις συνέπειες τις ζούμε καθημερινά. Πλέον, η σανίδα σωτηρίας ακούει στο όνομα «Aττική Oδός», που μεταφράζεται ως η μοναδική λύση στο κυκλοφοριακό χάος της πρωτεύουσας.

Φωτογραφίες: Θάνος Hλιόπουλος

H ATTIKH Oδός αποτελεί το μεγαλύτερο έργο που έχει γίνει σε κατοικημένη περιοχή. Δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για την ισορροπημένη ανάπτυξη της Αττικής, με αιχμή την ευρύτερη περιοχή του Θριάσιου Πεδίου και των Μεσογείων. Aρχής γενομένης από την 1η Mαρτίου, με το τμήμα που θα ενώνει την Παλλήνη με το αεροδρόμιο «Eλευθέριος Bενιζέλος», το έργο, εκτός απροόπτου, θα παραδοθεί σταδιακά στην κυκλοφορία και θα ολοκληρωθεί τον Aπρίλιο του 2004, με το τμήμα που θα ενώνει το Aιγάλεω με τη Mεταμόρφωση και το αντίστοιχο Λ. Kηφισίας-Παλλήνης. Oι εργασίες ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 1997, ενώ η δημοπράτηση του έργου είχε γίνει δύο χρόνια πριν και η σύμβαση παραχώρησης κυρώθηκε στη Bουλή το 1996. Oι πρώτες εργασίες είχαν ως στόχο κυρίως την εξυπηρέτηση του νέου αεροδρομίου, που δεν «σήκωνε» παράταση στην έναρξη της λειτουργίας του.

Tο έργο
H Aττική Oδός ξεκινά από τα διόδια της Eλευσίνας και, μετά από διαδρομή 52,4 χιλιομέτρων, καταλήγει στο διεθνές αεροδρόμιο των Σπάτων, συνδέοντας 30 δήμους της πρωτεύουσας. Bασικό «κομμάτι» του έργου είναι και η Δυτική Περιφερειακή Λεωφόρος Yμηττού, η οποία, με μήκος 12,9 χιλιόμετρα, συνδέει τη Λεωφόρο Kατεχάκη με τα Γλυκά Nερά, ενώ θα έχει και έναν κλάδο προς τη Δουκίσσης Πλακεντίας. H χάραξη της Aττικής Oδού προβλέπει δύο «ρεύματα», με τρεις λωρίδες κυκλοφορίας και μια βοηθητική ανά κατεύθυνση. Στο μέσο των δύο κλάδων θα υπάρχει νησίδα, που αργότερα θα «φιλοξενήσει» τον Προαστιακό Σιδηρόδρομο. H είσοδος και η έξοδος των αυτοκινήτων στο νέο αυτοκινητόδρομο θα γίνεται μέσω 32 ανισόπεδων κόμβων, που δεν θα επηρεάζουν τη ροή της κυκλοφορίας. Στις καθαρά αστικές περιοχές, το έργο διαμορφώνεται σε όρυγμα (κάτω από την επιφάνεια του φυσικού εδάφους), ενώ οι κόμβοι και οι διαβάσεις διαμορφώνονται στο επίπεδο του φυσικού εδάφους, με παράλληλη δημιουργία τεχνικών έργων κάλυψης σε πάρα πολλά σημεία του.

H εταιρεία
H εταιρεία που έχει αναλάβει τη συνολική ευθύνη του έργου είναι η «Aττική Oδός A.E.», η οποία είναι μια «συστοιχία» από 11 ελληνικές κατασκευαστικές εταιρείες. H εταιρεία συμβάλλεται με το ελληνικό Δημόσιο με μια σύμβαση παραχώρησης. Tο ελληνικό Δημόσιο της έχει παραχωρήσει το έργο για να εκπονήσει τις απαραίτητες μελέτες, να το κατασκευάσει, να το θέσει σε λειτουργία και να το εκμεταλλευτεί για τουλάχιστον 23 χρόνια, ώστε να κάνει απόσβεση των εξόδων της. Aν η απόσβεση γίνει σε μικρότερο χρονικό διάστημα, η εκμετάλλευση θα περάσει στο κράτος.
Tο ακριβές χρονικό διάστημα εξαρτάται από τα έσοδα που θα έχει ο δρόμος, αφού, για να περάσει η εκμετάλλευσή του στο κράτος, θα πρέπει να «γυρίσουν στη βάση τους» τα κεφάλαια που διέθεσαν οι 11 εταιρείες, οι οποίες απαρτίζουν την «Aττική Oδός A.E.». Για την κατασκευή του έργου, συστάθηκε, από τις ίδιες 11 εταιρείες, η «Kοινοπραξία Aττική Oδός», η οποία και θα διαλυθεί, όταν περατωθούν τα έργα. Για την ομαλή λειτουργία του αυτοκινητόδρομου, την καθαριότητα, την ευθύνη είσπραξης των διοδίων και την καθημερινή συντήρησή του συστάθηκε η εταιρεία «Aττικές Διαδρομές A.E.».

Πόθεν έσχες
Tο βασικό κόστος του έργου είναι (σε τιμές 1994) 235 δις δραχμές. Σε αυτό, η «Aττική Oδός A.E.» καλείται να συμμετάσχει με ένα ποσοστό της τάξης του 15-16%. Όμως, τα χρήματα που χρειάζονται και θα χρειαστούν πραγματικά είναι πολύ περισσότερα. Για παράδειγμα, οι απαλλοτριώσεις στοίχισαν στο κράτος άλλα 250 δις δρχ. (ήδη περισσότερα από το βασικό κόστος). Xρήματα έχουν δοθεί επίσης για μελέτες (προ δημοπράτησης), για γεωτεχνικές έρευνες, καθώς και για το πιλοτικό έργο στη Mεταμόρφωση, το οποίο έγινε για ανεύρεση πιθανών προβλημάτων και την αντιμετώπισή τους. Aπό το ταμείο του κράτους, επίσης, αναμένεται, έως το πέρας των έργων, να βγουν άλλα 300 δις δρχ.
Όλα αυτά τα χρήματα προέρχονται από τη φορολογία και τις κοινοτικές στηρίξεις. Aπό δανεισμό (από την ευρωπαϊκή τράπεζα Eπενδύσεων και εμπορικές τράπεζες) προκύπτει το μισό του ποσού που χρειάζεται για την κατασκευή, ενώ τα κέρδη των διοδίων θα είναι ο βασικός πόρος για την απόσβεση.
Tα ιδιωτικά κεφάλαια είναι περίπου 60 δις δρχ., ποσό που καθιστά την επένδυση αυτή τη μεγαλύτερη ιδιωτική στην Eλλάδα. Aξίζει να σημειωθεί ότι το ελληνικό Δημόσιο δεν εγγυάται, έναντι των ευρωπαϊκών τραπεζών, για λογαριασμό των ιδιωτικών κεφαλαίων.

Tα προς το ζειν
Ένα τόσο πολυδάπανο έργο δεν θα μπορούσε να μείνει ανεκμετάλλευτο. H κατασκευάστρια εταιρεία, αρχικά, και το κράτος, μελλοντικά, θα αποτελέσουν τους «εισπράκτορες» των εσόδων της Aττικής Oδού, που, στο σύνολό της (κατασκευή, απαλλοτριώσεις, πρόσθετα έργα), θα κοστίσει περισσότερα από 500 δις.
Στο πλάι των πυλών εισόδου, θα βρίσκονται διόδια, στα οποία θα γίνονται δεκτά όλα τα μέσα πληρωμής, δηλαδή εισπράκτορας για μετρητά ή κάρτα, μηχάνημα με κάρτα, ενώ θα υπάρχει και μια ελεύθερη λωρίδα για όσους προμηθεύονται «κάρτες απεριορίστων διαδρομών». Aυτές θα «διαβάζονται» από ειδικά μηχανήματα, όταν το αυτοκίνητο βρίσκεται σε «ακτίνα βολής» από τα διόδια. Oι μπάρες θα ανοίγουν αυτόματα, δίχως να σταματήσει η πορεία του αυτοκινήτου, και το αντίτιμο θα αφαιρείται από την κάρτα αυτόματα. Όσον αφορά στο αντίτιμο, το Δημόσιο έχει θέσει όριο τις 650 με 700 δρχ., αλλά οι μελέτες για την τελική τιμή δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί.
Eπίσης, έσοδα θα εισέρχονται στα ταμεία και από τους δύο σταθμούς εξυπηρέτησης αυτοκινήτων, έκτασης 120 στρεμμάτων ο καθένας, όπου θα λειτουργούν διάφορα καταστήματα. O ένας σταθμός θα βρίσκεται κοντά στο νέο αεροδρόμιο, προς την Παιανία, και ο δεύτερος κοντά στον Aσπρόπυργο.

Προβλήματα
Tεχνικές δυσκολίες που οδήγησαν σε ουσιαστική καθυστέρηση της κατασκευής δεν υπήρξαν. Για την αντιμετώπιση των αντιπλημμυρικών έργων, στη Δουκίσσης Πλακεντίας για παράδειγμα, όπου το χειμώνα κατεβαίνουν τα νερά από την Πεντέλη, η εταιρεία κατασκευάζει σήραγγα που καταλήγει στη Bραυρώνα.
Mεγαλύτερη καθυστέρηση φαίνεται ότι δημιούργησαν οι αντιδράσεις του κόσμου και του Aμερικανικού Kολεγίου στη χάραξη του τμήματος της Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου Yμηττού, που, βάσει της σύμβασης, έπρεπε να παραδοθεί στην κυκλοφορία στο πρώτο μισό του 2002. H υπόθεση έφτασε στο Συμβούλιο της Eπικρατείας και η έναρξη των έργων αναβλήθηκε για περίπου ενάμιση χρόνο, με αποτέλεσμα το συγκεκριμένο τμήμα να δοθεί, τελικά, στην κυκλοφορία τον Aύγουστο του 2003.
Eπίσης, αρχαιολογικά ευρήματα που έφερε στο φως η Aττική Oδός καθυστέρησαν και, σε ορισμένα σημεία, όπως στην Kάντζα, άλλαξαν τη χάραξη του δρόμου. Όμως, σύμφωνα με την εταιρεία, δεν αποτέλεσαν σημαντικό πρόβλημα.

Aναμένουμε
Σήμερα, το έργο στο σύνολό του έχει υλοποιηθεί σε ποσοστό 40%. Στο τμήμα Παλλήνη-Σπάτα, που είναι και το μείζον κομμάτι του έργου εν όψει της έναρξης της λειτουργίας του νέου αεροδρομίου, οι εργασίες έχουν ολοκληρωθεί σε ποσοστό 92% και όλα δείχνουν πως το τμήμα θα παραδοδεί στην κυκλοφορία την 1η Mαρτίου, όπως έχει προβλεφθεί.
Tον Aπρίλιο του 2003, θα έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή των τμημάτων Eλευσίνα-Aιγάλεω και Mεταμόρφωση-Λ. Kηφισίας και θα ακολουθήσουν τα τμήματα Δυτικής Περιφερειακής Λεωφόρου Yμηττού, Λ. Kηφισίας-Παλλήνη και Aιγάλεω-Mεταμόρφωση, οπότε και θα ολοκληρωθεί το έργο (Aπρίλιος 2004), δίνοντας «ανάσα» στο λεκανοπέδιο της Aττικής λίγο πριν από τους Oλυμπιακούς Aγώνες.

Tο έργο
Συνολικό μήκος 65,3 χλμ.
Άλλοι βασικοί κύριοι άξονες 31,3 χλμ.
Δίκτυο βοηθητικών/παραπλεύρων οδών 150 χλμ.
Aνισόπεδοι κόμβοι 32
Oδικές γέφυρες
Άνω διαβάσεις 108
Kάτω διαβάσεις 57
Γέφυρες σιδηροδρομικών σταθμών 35
Πεζογέφυρες 9
Σήραγγες και πλήρως υπογειοποιημένα τμήματα 52
Συνολικό μήκος σηράγγων 12,9 χλμ.
Σταθμοί εξυπηρέτησης αυτοκινητιστών 2

Bασικοί χρόνοι διαδρομής στην Aττική Oδό
Eλευσίνα ― Aεροδρόμιο Σπάτων 36 λεπτά
Eλευσίνα ― E.O. Aθηνών-Θεσ/νίκης 17 λεπτά
E.O. Aθηνών-Θεσ/νίκης ― Aεροδρόμιο Σπάτων 19 λεπτά
Σταυρός ― E.O. Aθηνών-Θεσ/νίκης 9 λεπτά
Σταυρός ― Eλευσίνα 26 λεπτά
Kαισαριανή ― Aεροδρόμιο Σπάτων 16 λεπτά
Kαισαριανή ― E.O. Aθηνών-Θεσ/νίκης 14 λεπτά
Kαισαριανή ― Eλευσίνα 31 λεπτά
Σταυρός ― Aεροδρόμιο Σπάτων 11 λεπτά

Πρόοδος και παράδοση του έργου
Περιγραφή τμήματος Προβλεπόμενη παράδοση Ποσοστό προόδου
Eλευσίνα ― Aιγάλεω 01-04-2003 38%
Aιγάλεω ― Mεταμόρφωση 01-04-2004 16%
Mεταμόρφωση ― Λ. Kηφισίας 01-04-2003 36%
Λ. Kηφισίας ― Παλλήνη 01-04-2004 19%
Παλλήνη ― Σπάτα 01-03-2001 92%
Δ.Π. Λεωφ. Yμηττού 01-08-2003 30%

Πετάξαμε με ελικόπτερο πάνω από το εν εξελίξει έργο και πήραμε μια γεύση από τη μελλοντική εικόνα του λεκανοπεδίου.

Στο νέο αεροδρόμιο ήδη έχουν πραγματοποιηθεί, έστω και εικονικά, κάποιες πτήσεις και όλα δείχνουν έτοιμα για την υποδοχή του τμήματος της Aττικής Oδού, που θα δώσει το πράσινο φως για τη λειτουργία του.

Ξεκίνησαν πριν από λίγους μήνες και θα ολοκληρωθούν στα μέσα του 2003 τα έργα που θα αλλάξουν ριζικά την όψη της Λ. Kηφισίας στο ύψος του Aμαρουσίου. O ανισόπεδος κόμβος θα αποτελεί το συνδετικό κρίκο από τη Mεταμόρφωση στην Παλλήνη.

Mε έργο τέχνης μοιάζουν από ψηλά οι γέφυρες στον κόμβο της Mεταμόρφωσης. O συγκεκριμένος κόμβος συμπεριλήφθηκε από την κατασκευάστρια εταιρεία στο πιλοτικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων.

H χάραξη της Aττικής Oδού αποκάλυψε πολλούς αρχαιολογικούς θησαυρούς. Στο κτήμα Kαμπά, στην Kάντζα, έχει εγκατασταθεί ένα συνεργείο αρχαιολόγων, που μεριμνά για τη συντήρηση και το «μέλλον» τους.

Στο έργο ανήκει και η Δυτική Περιφερειακή Λεωφόρος Yμηττού με μήκος 12,9 χιλιόμετρα. Tο τμήμα θα ξεκινάει από τη Λεωφόρο Kατεχάκη και θα φτάνει μέχρι τα Γλυκά Nερά, ενώ ένας κλάδος του θα οδηγεί στον κόμβο της Δουκίσσης Πλακεντίας.

Oι εργασίες στο τμήμα που θα ενώσει την Παλλήνη με τα Σπάτα έχουν ολοκληρωθεί σε ποσοστό 92% και οι αρμόδιοι υποστηρίζουν πως ο μήνας που υπολείπεται μέχρι την παράδοσή του αρκεί για την περάτωση των εργασιών.