Nίκος Mάργαρης

«... Στην παρουσίαση των εργασιών τους, οι μαθητές, ο ένας μετά τον άλλο, αναφέρθηκαν στο
περιβάλλον με τρόπο που μόνο απέχθεια και απελπισία θα μπορούσε να δημιουργήσει σε όσους
άκουγαν. Διοξείδια από εδώ, ραδιενέργεια από εκεί, άμα τη γλιτώσεις από τη δηλητηρίαση θα
πας από καρκίνο του δέρματος...»

Ακόμη και τα παιχνίδια

TI HΛIKIA λέτε να έχει ο συγγραφέας του παρακάτω κειμένου;
«Οι κούκλες τους γίνονταν από παλιά υφάσματα, φθαρμένα, κουρέλια. (...) Είχαν όμως
καρδιά, γιατί είχαν γίνει από τα παλιά τους ρούχα, είχαν αυτές οι κούκλες κάτι δικό τους.
Και μοιάζαν τόσο πολύ με τα παιδιά εκείνης της εποχής που ήταν φτωχά. Δεν ήταν τόσο ξένα
όσο οι σημερινές πολυτελείς κούκλες, που είναι τελείως άσχετες με τον τρόπο ζωής των
σημερινών παιδιών. Οι σημερινές οι κούκλες μπορεί να μιλάνε, αλλά η φωνή τους είναι σαν
ρομπότ. Ψυχρή και μηχανική. Οι κούκλες εκείνης της εποχής μιλούσαν με τη φωνή των
παιδιών».
Όσο κι αν σας φανεί περίεργο, το κείμενο αυτό παρουσιάζεται να είναι γραμμένο από παιδιά
του δημοτικού στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, η οποία αφορούσε τα
παραδοσιακά παιχνίδια ενός χωριού της Bόρειας Ελλάδας.
Στη λεγόμενη περιβαλλοντική εκπαίδευση συχνά οι δάσκαλοι, μέσα στη γενικότερη τάση
εξωραϊσμού του παρελθόντος, υπερβαίνουν τα όρια. Έτσι «ντοπάρουν» τα ανύποπτα και αθώα
παιδιά με δικές τους ιδέες και απόψεις, τις οποίες στη συνέχεια εμφανίζουν ως
προερχόμενες από τα παιδιά. Εφόσον τα παιδιά θεωρούν ότι οι παλιές κούκλες είναι
καλύτερες (πού το πληροφορήθηκαν, άραγε;), γιατί σήμερα προτιμούν τη Σίντι;
Σε μια παραθαλάσσια πόλη οι μαθητές του γυμνασίου διοργάνωσαν μια εκδήλωση για την
προστασία του περιβάλλοντος. Παλαιότερα, σε αυτή την πόλη υπήρχαν σε λειτουργία
αναρίθμητα εργοστάσια σαπωνοποιίας, των οποίων οι καμινάδες γέμιζαν με τον καπνό τα
πάντα. Στην παρουσίαση των εργασιών τους, οι μαθητές, ο ένας μετά τον άλλο, αναφέρθηκαν
στο περιβάλλον με τρόπο που μόνο απέχθεια και απελπισία θα μπορούσε να δημιουργήσει σε
όσους άκουγαν. Διοξείδια από εδώ, ραδιενέργεια από εκεί, άμα τη γλιτώσεις από τη
δηλητηρίαση θα πας από καρκίνο του δέρματος. Στην έκθεση ζωγραφικής ξανά φουγάρα που
βγάζουν μαύρο καπνό, από τον οποίο πέφτουν νεκρά τα πουλιά και ―να μην ξεχνάμε και τη
θάλασσα― ψόφια ψάρια. Όμως τα παιδιά ζούσαν σε μια πανέμορφη πόλη που ήταν καντάρια
καθαρότερη σε σχέση με ό,τι ήταν πριν από τριάντα χρόνια. Αλλά τα ξόρκια, ξόρκια.
Ένα άλλο σημείο, το οποίο δημιουργεί μεγάλη παρανόηση και παραπλάνηση, είναι η
αντιμετώπιση της γεωργίας (τόσο της εντατικής όσο και της εκτατικής) περίπου ως
επιβλαβούς και καταστροφικής δραστηριότητας. Αφορισμοί του είδους «χωρίς λιπάσματα», «τα
φυτοφάρμακα είναι όλα βλαβερά» είναι ιδιαίτερα επικίνδυνοι. Τα φυτοφάρμακα σε αντιστοιχία
και με τα «ανθρωποφάρμακα» είναι απαραίτητα. Το ότι απαιτείται μέτρο στη χρήση τους δεν
ακυρώνει τη χρησιμότητά τους. Ουδείς, άλλωστε, από τους διαμαρτυρόμενους σκέφθηκε να
προτείνει την κατάργηση των φαρμακείων.
Έχουμε αναφέρει παλαιότερα ότι η στήριξη των πληθυσμών των πουλιών από τη γεωργία έρχεται
δεύτερη μετά από τους υγροβιότοπους και πολύ πάνω από τα φυσικά οικοσυστήματα και τα
δάση. Έτσι τα παιδιά των χωριών, ενώ ακούν και βλέπουν πουλιά στα χωράφια, στο βιβλίο
τους διαβάζουν ότι χάθηκαν. Το παιδί της Λάρισας, που βλέπει αναρίθμητα γεράκια
(κιρκινέζια) στα σιταροχώραφα στον επαρχιακό δρόμο προς το Βόλο, δεν μπορεί σίγουρα να
ενταχθεί στη λογική του σχολείου που του λέει ότι εξαφανίσθηκαν. Δεν γνωρίζουν οι μαθητές
μας ότι ο ελαιώνας, για παράδειγμα, θα ήταν δυνατόν να χαρακτηριστεί το καλύτερο
μεσογειακό δάσος. Ότι η βιοποικιλότητα που περικλείει είναι ανυπολόγιστης αξίας. Τα
θέματα που αφορούν τη γεωργία και το περιβάλλον ―τα περιβόλια είναι ένα άλλο παράδειγμα―
πρέπει επιτέλους να εξεταστούν τόσο στην αίθουσα διδασκαλίας όσο και στη φύση.
Θα ήταν προφανώς αφελές να θεωρεί κάποιος ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν άρδην. Από
την άλλη, όμως, η προσπάθεια μιας πρώτης εφαρμογής προγραμμάτων Πατριδογνωσίας δεν
φαίνεται δύσκολη. Ιδιαίτερα, επειδή η υπάρχουσα δομή στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ―στην
οποία μπορούν να έχουν ρόλο όλες οι ειδικότητες στο γυμνάσιο και όλοι οι δάσκαλοι στο
δημοτικό― το επιτρέπει._ N. M.