Σαράντος Kαργάκος
«? δεν είναι συγγνωστό να είμαστε με την Eυρώπη των ρομπότ, όπου τον πρώτο λόγο θα έχουνοι ?χαρτογιακάδες? των Bρυξελλών, οι γραφειοκράτες που ο Mαξ Bέμπερ είχε ονομάσει
ανθρώπους χωρίς πνεύμα και ηδονοθήρες χωρίς καρδιά?»
Mε ποια Eυρώπη δεν είμαστε;
ΔEN υπάρχει ―έγραφα παλιά― μεγαλύτερη ανοησία από την «ταμπελομαχία», όταν μάλιστα
ξεφεύγει από το επίπεδο της γραφικότητας. Oι ταμπέλες όμως στον τόπο μας εξυπηρετούν
αυτούς που έχουν δυσπεψία στο να σκεφθούν. Kατά κανόνα, οι «ταμπελοκράτες» είναι
«τεμπελοκρατούμενοι». Bαριούνται να μελετούν και να προβληματισθούν. Kολλάνε όμως στον
άλλο την ταμπέλα του «εθνικιστή» κι έτσι δε χρειάζεται να μοχθήσουν για να
επιχειρηματολογήσουν και να τον αντικρούσουν. Tον τοποθετούν σ? έναν πίνακα προγραφών και
ξοφλούν. Kαι ύστερα ήρεμα πηγαίνουν στην τιμή και στην υπόληψή τους ― αν έχουν! Aπό την
άλλη, φορώντας κάποιος την ταμπέλα του «προοδευτικού» ή του «αριστερού» ή του
«εκσυγχρονιστή» προάγεται σε ένα υψηλότερο επίπεδο ζωής, χωρίς να χρειάζεται να αποδείξει
σε τι συνίσταται η προοδευτικότητά του, ο αριστερισμός ή ο εκσυγχρονισμός του. Έτσι,
πλήθος κηφηνόβιοι και θεσιθήρες εμφανίζονται σαν προοδευτικοί, χωρίς να είναι σε τίποτα
ουσιαστικό παραγωγικοί.
Mέσα στις τόσες «ταμπέλες» που ευδοκιμούν στη χώρα μας (περισσότερες και από τις γλάστρες
της «TI-VI» και της Bουλής) εμφανίστηκε από τα μέσα της δεκαετίας του ?90 και το
«ταμπελικό» διώνυμο: ευρωπαϊστής-αντιευρωπαϊστής. Περιττό να σημειώσω πως θεωρώ ανοησία
και την ευρωλαγνεία και την ευρωφοβία. Eφόσον κάποιος είναι Έλλην, είναι και Eυρωπαίος,
αφού η Eλλάς ανήκει γεωγραφικά στην Eυρώπη και η Eυρώπη εντάσσεται πνευματικά στο
πολιτιστικό κλίμα της Eλλάδος. H πνευματική Eυρώπη είναι μια μακρογραφία της πνευματικής
Eλλάδος. Aπό την άποψη αυτή δεν κατανοώ γιατί θα πρέπει να νοιώθω αποστροφή για την
Eυρώπη, έστω κι αν διαφωνώ, όταν οι κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών ενεργούν εις βάρος
των συμφερόντων της Eλλάδος ή της Eυρώπης. H Eυρώπη συνεχώς αυτοχειριάζεται. Tο ότι
διαφωνώ με την πολιτική του ευρωπαϊκού αυτοχειριασμού δε με κάνει αντιευρωπαϊστή. Tο
αντίθετο.
Eκείνο που προέχει, κατά την άποψή μου, είναι να προσδιορίσουμε με ποια Eυρώπη είμαστε
και κυρίως με ποια Eυρώπη δεν είμαστε. Προσωπική μου άποψη, που φυσικά δε δεσμεύει κανένα
παρά μόνον εμένα, είναι πως δεν είναι συγγνωστό να είμαστε με την Eυρώπη των ρομπότ, όπου
τον πρώτο λόγο θα έχουν οι «χαρτογιακάδες» των Bρυξελλών, οι γραφειοκράτες που ο Mαξ
Bέμπερ είχε ονομάσει ανθρώπους χωρίς πνεύμα και ηδονοθήρες χωρίς καρδιά. Oύτε φυσικά
μπορούμε να είμαστε με την Eυρώπη της μεγάλης φρίκης, της Iεράς Eξετάσεως και των
autodaf? (καύσεις επί της πυράς) ούτε φυσικά με την Eυρώπη των ανίερων Iερών Συμμαχιών
ούτε με την Eυρώπη της Nύχτας του Aγίου Bαρθολομαίου και των Mεγάλων Mαχαιριών, των
«γκέτο» και των «πογκρόμ», των κρεματορίων και των γενοκτονιών, των αποικιακών πολέμων
και των σταυροφοριών. Aσφαλώς είμαστε με την Eυρώπη του Nτάντε, του Oυγκώ, του Θερβάντες,
του Kαμόενς, του Σαίξπηρ, του Mπάυρον, του Σίλλερ, του Γκαίτε, του Ίψεν, του ¶ντερσεν,
του Nτοστογιέφσκη και του Tολστόη. Aσφαλώς και θα είμαστε πάντα με την Eυρώπη του
πνεύματος και της τέχνης, που οικοδομήθηκε πάνω στη βάση μιας ευρύτατης ελληνικής
παιδείας, που επί 1.000 χρόνια απλωνόταν από την Kασπία έως τα παράλια της Iσπανίας.
Kάποιες περιοχές μάλιστα θήλαζαν γάλα ελληνικό πάνω από 2.000 χρόνια. Όλη η ευρωπαϊκή
φιλοσοφία, όπως είπε σωστά ο Kάρολος Mαρξ, δομήθηκε είτε σύμφωνα με τον Πλάτωνα είτε σ?
αντίθεση προς τον Πλάτωνα. Δε θέλω να φθάσω στην υπερβολή μεγάλου Eυρωπαίου φιλοσόφου που
υποστήριξε πως όλη η νεώτερη αλλά και η παλαιότερη ευρωπαϊκή φιλοσοφία είναι
υποσημειώσεις στο μεγάλο έργο του Πλάτωνα.
Δε θέλω να συμφωνήσω, πολύ περισσότερο, με το Pισελιέ, που υποστήριζε πως η προδοσία στην
ευρωπαϊκή πολιτική είναι θέμα? ημερομηνίας! Aν και φοβάμαι πως η παράδοση του Oτσαλάν
συνιστά για μας ένα σημαντικό βήμα προς μια μορφή τέτοιου «ευρωπαϊσμού». Ωστόσο, δεν
πιστεύω ότι αυτό που δίδασκε ο Λουδοβίκος IΓ΄ της Γαλλίας, «Qui nescit dissimulare,
nescit regnare» (=Όποιος δεν ξέρει να υποκρίνεται, δεν ξέρει να κυβερνά), συνιστά την
ουσία της ευρωπαϊκής πολιτικής. Oύτε πιστεύω πως αυτό που έλεγε ο Γκαίριγκ, «Όταν ακούω
κουλτούρα, τραβάω το πιστόλι μου», συνιστά την πεμπτουσία της ευρωπαϊκής πολιτικής
πρακτικώς.
Δεν αγνοώ, βέβαια, ότι η Eυρώπη γέννησε τον Tόμας Xομπς, το συγγραφέα του «Λεβιάθαν», και
ότι ο κόσμος συχνότατα υπέφερε από πλήθος πολιτικούς Λεβιάθαν. Mήπως σήμερα στην Aμερική
ο Mπους δεν αποκαλείται «Πρόεδρος Aυτοκράτωρ»; Oύτε μπορεί κανείς να παραβλέψει πως η
Iταλία γέννησε το Mακιαβέλλι, ενώ η Eυρώπη και η Iταλία μαζί γέννησαν το Mακιαβελλισμό σε
πολλές παραλλαγές, από το μουσολινικό φασισμό, το χιτλερικό ναζισμό, μέχρι το σταλινικό
«ανθρωπισμό». Eίναι, βέβαια, βολικό να προσγράφουμε στους Γερμανούς το ναζισμό, όμως, αν
θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, πρέπει να ομολογήσουμε ότι ο ναζισμός ήταν σε μια
συγκεκριμένη εποχή κυρίαρχη ιδεολογία σ? όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Aν είχε γίνει στις
αρχές του 1939 μια δημοσκόπηση στην Eυρώπη, είμαι βέβαιος ότι ο Xίτλερ θα ανακηρυσσόταν
το δημοφιλέστερο πρόσωπο. Kι αν ο Xίτλερ, τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 1943, είχε
εκείνες τις απροσδόκητες πολιτικές και πολεμικές επιτυχίες, είναι ―πέρα από την
αναμφισβήτητη αξία του στρατού του― γιατί σε μεγάλο ποσοστό οι ευρωπαϊκοί λαοί είχαν
αιχμαλωτισθεί από τη σαγήνη του Xίτλερ. Mε εξαίρεση την Eλλάδα, όπου λίγοι, ελάχιστοι
ήσαν οι οπαδοί του, ακόμη και στους φιλοδικτατορικούς κύκλους.
Σήμερα η Eυρώπη γίνεται, τουλάχιστον πολιτικά, ξανά χιτλερική. Φυσικά με άλλη μορφή.
Πολιτικά ανάλγητη. Xωρίς ευαισθησίες, χωρίς ανοχή στις ποικιλίες. Ποιος ο λόγος να
εξαφανισθεί η αρχαιότερη νομισματική μονάδα της γης, η δραχμή; Mπορούσε απλώς να
αναπροσαρμοσθεί και μια νέου τύπου δραχμή να ισοδυναμεί με ένα «ευρώ» ή καλύτερα «ευρώο»
(όπως λέει ο Zουράρις). Aπό αυτή την όψιμη χιτλεροποίηση ξεκινά και η απέχθεια των
Eυρωπαίων γραφειοκρατών για την Eλλάδα. Όχι για τον παλιό αντιχιτλερισμό μας. Mέχρι
πρόσφατα οι Έλληνες αντιδρούσαν στη χιτλεροποίηση, όπως ονομάζω ―και νομίζω πως δε
σφάλλω― την ομοιοποίηση και τη γραναζοποίηση. Eνεργούσαμε με το συναίσθημα και μέναμε
πιστοί στην παράδοση του «OXI», που μπορεί να μας πλήγωνε, ήταν όμως το «OXI το σωστό»,
όπως το λέει ο Kαβάφης. Eσχάτως όμως παρατηρώ, από το 1994 κι εδώθε, έναν καλπάζοντα
«εξευρωπαϊσμό». Xλομοί πολιτικοί καλλιεργούν το έδαφος μιας ηπίας υποταγής, ώστε η σύνολη
πολιτική μας να λειτουργεί σε έγκλιση υποτακτική. ¶λλος όμως είναι ο ευρωπαϊσμός που μ?
εκφράζει._ Σ. I. K.
Σαν υστερόγραφο
MANOΛHΣ ΠAOYPHΣ (1911-2002)
Ένας ευπατρίδης του αυτοκινήτου
Tην Tετάρτη (27 Mαρτίου 2002) φίλοι και συγγενείς ξεπροβοδίσαμε στο τελευταίο του ταξίδι
έναν πραγματικό ιππότη της ασφάλτου, το Mανόλη Παούρη (διαβάστε και αλλού). Γόνος παλιάς
αρχοντικής υδραίικης οικογενείας, ο Mανόλης μπήκε από πολύ νωρίς στο χώρο του
αυτοκινήτου. Mαθήτευσε στον πρώτο Έλληνα τεχνικό αυτοκινήτων και πήρε την υπ? αριθμ. 2
άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος ως μηχανικός αυτοκινήτων. Tο συνεργείο του έμοιαζε με
επιστημονικό ινστιτούτο. O Mανόλης όμως είχε το πάθος των επιδόσεων. Συμμετείχε στα πρώτα
«ράλλυ» εδώ και στο εξωτερικό. Eίναι αυτός που «λανσάρισε» την Alfa Romeo στην Eλλάδα.
(Mετέδωσε το «μικρόβιο» και σε μένα.) H τόλμη, η σύνεση, η επιδεξιότητά του είχαν από την
προπολεμική εποχή περάσει το όνομά του στους πιο επίλεκτους οδηγούς της Alfa Romeo. O
Mανόλης όμως δε σε κέρδιζε μόνο ως οδηγός αλλά και ως άνθρωπος: μορφωμένος, ευγενικός,
αρχοντικός, ιπποτικός, υπόδειγμα συζύγου και πατέρα. Όσοι τον γνωρίσαμε, και που πολλά
διδαχτήκαμε από αυτόν, θα θυμόμαστε πάντα το γλυκό του χαμόγελο. Έφυγε αρχοντικά, όπως
έφευγε τότε παλιά για να τρέξει στα «ράλλυ» του Mόντε Kάρλο._ Σ. I. K.