Pεπορτάζ - Aσφάλεια στις σήραγγες
Mε την ταχύτητα των αυτοκινήτων, που στους αυτοκινητοδρόμους είναι συνήθως 100 χλμ./ώρα, ο χρόνος που απαιτείται για να διανυθεί μια σήραγγα μήκους 75 μέτρων είναι 2,7 δλ., δηλαδή ελάχιστος για να αντιδράσει ο οδηγός σε περίπτωση που εμφανιστεί εμπόδιο το οποίο δεν έχει αντιληφθεί έγκαιρα.
Στην Eλλάδα αυτή την εποχή κατασκευάζονται οι περισσότερες σήραγγες απ? ό,τι σε
οποιαδήποτε άλλη χώρα της Eυρώπης. Kάποτε, μπορεί η διέλευση από τα τούνελ να
δημιουργούσε σε πολλούς άγχος, σήμερα όμως, χάρη στην εφαρμογή των σύγχρονων μέτρων
ασφαλείας, μάλλον προκαλεί το θαυμασμό.
Kείμενο: Φαίη Xρυσοχόου
OI σήραγγες τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο αυξάνονται σε αριθμό, αλλά και σε
μήκος. Στην Κίνα, για παράδειγμα, βρίσκεται υπό κατασκευή η δεύτερη μεγαλύτερη σε μήκος
σήραγγα στον κόσμο, ενώ στην Ταϊβάν και την Ιαπωνία κατασκευάζονται σήραγγες αξιόλογου
μήκους. H ασφάλεια των σηράγγων συνδέεται άμεσα με το φωτισμό τους. Σύμφωνα με τους
τεχνικούς ηλεκτρολόγους μηχανικούς, ο φωτισμός μιας οδικής σήραγγας τόσο κατά τη διάρκεια
της ημέρας όσο και της νύχτας θα πρέπει να δίνει στον οδηγό την αίσθηση της ασφάλειας και
της άνεσης την οποία έχει και στο τμήμα του δρόμου εκτός σήραγγας.
Αυτό σημαίνει ότι ο οδηγός θα πρέπει να έχει ικανοποιητική πληροφόρηση σχετικά με την
κατεύθυνση του δρόμου, τη συμπεριφορά των άλλων οδηγών και την εμφάνιση τυχόν εμποδίων
στο οδόστρωμα.
Η πιθανότητα ατυχήματος κατά την είσοδο σε μια σήραγγα την ημέρα είναι μεγαλύτερη, λόγω
των εντελώς διαφορετικών συνθηκών φωτισμού μεταξύ του εξωτερικού περιβάλλοντος και του
εσωτερικού της σήραγγας.
Γι? αυτό, σκοπός του φωτισμού είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες στο
εσωτερικό, ώστε να προσαρμοστεί σταδιακά η όραση του οδηγού κατά την είσοδο και διέλευσή
του από τη σήραγγα.
Με το σωστό φωτισμό, οι οδηγοί μπορούν να εντοπίζουν έγκαιρα και με ακρίβεια τα όρια του
δρόμου, καθώς και τυχόν εμπόδια και αντικείμενα που θα βρεθούν μπροστά τους.
Μια εγκατάσταση φωτισμού πρέπει να παρέχει στον οδηγό τη δυνατότητα να καθορίζει:
- την κατάσταση του δρόμου στο τμήμα που θα διανύσει στα επόμενα 5-10 δλ.,
- τη θέση και την κίνηση των άλλων οχημάτων τα οποία ήδη χρησιμοποιούν ή πρόκειται να
χρησιμοποιήσουν το τμήμα αυτό,
- την ύπαρξη εμποδίων στο συγκεκριμένο τμήμα,
- την οδοσήμανση.
Με αυτό τον τρόπο, ο οδηγός έχει τη δυνατότητα να προσλαμβάνει επαρκή οπτική πληροφορία
για τη συνεχώς διαφοροποιούμενη θέα μπροστά του και, έτσι, να προχωρήσει με ασφάλεια και
να αντιδράσει εγκαίρως στη σήμανση, κάνοντας τους σωστούς ελιγμούς.
Έρευνες έχουν δείξει ότι σήραγγες μήκους μικρότερου των 25 μέτρων δε χρειάζονται φωτισμό
ημέρας, ενώ σήραγγες πάνω από 125 μέτρα απαιτούν κάποιο φωτισμό για την προσαρμογή της
όρασης των οδηγών.
Οι κανόνες φωτισμού των σηράγγων επιβάλλεται να τηρούνται σχολαστικά κατά την κατασκευή.
Οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί εξελίσσονται συνεχώς, τόσο από ανεξάρτητες επιτροπές όσο και από
τις έρευνες που πραγματοποιούν οι μεγαλύτερες εταιρείες φωτισμού, οι οποίες διαθέτουν
τμήματα έρευνας και τεχνολογίας που αναπτύσσουν προϊόντα φωτισμού και συνεχώς νέα
συστήματα για την ασφάλεια των οδηγών.
Στις σήραγγες, η εξισορρόπηση της εσωτερικής λαμπρότητας με την εξωτερική είναι
περισσότερο από αναγκαία για την ασφαλή οδήγηση. Το σύστημα ελέγχου φωτισμού αποτελείται
από τη μονάδα επεξεργασίας ελέγχου και από μία ή δύο κάμερες-αισθητήρες. Η μια
χρησιμοποιείται για να μετρά τη λαμπρότητα έξω από την είσοδο της σήραγγας και η δεύτερη
λειτουργεί ως συμπληρωματική.
Κατά τη διάρκεια της προσέγγισης και της εισόδου στη σήραγγα, η όραση του οδηγού
προσαρμόζεται στο σκοτεινό περιβάλλον και σταθεροποιείται κατά μήκος της σήραγγας. Στην
έξοδο από αυτήν, η όραση προσαρμόζεται γρηγορότερα στη λαμπρότητα.
Ανάλογα με τον τύπο του φωτισμού, την κατανομή και την τοποθέτησή του, τα συστήματα
φωτισμού χωρίζονται σε:
- Συμμετρικό εγκάρσιο φωτισμό, όπου το φως κατευθύνεται εγκάρσια προς τον άξονα της
σήραγγας. Τα φωτιστικά τοποθετούνται σε μικρές αποστάσεις μεταξύ τους και σχηματίζονται
συνεχείς σειρές, με αποτέλεσμα να μη δημιουργούνται σκιές μεταξύ των αυτοκινήτων.
- Συμμετρικό διαμήκη φωτισμό, όπου χρησιμοποιούνται λαμπτήρες υψηλής απόδοσης, με μεγάλη
διάρκεια ζωής, ισχύος από 70 έως 400 W. Το φως κατευθύνεται παράλληλα προς τον άξονα της
σήραγγας προς τις δύο κατευθύνσεις, προσφέροντας υψηλή απόδοση και επιτρέποντας την
τοποθέτηση των φωτιστικών σε μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις,
όπως όταν υπάρχουν περσίδες προ της εισόδου της σήραγγας, η επιλογή συμμετρικού φωτισμού
είναι απαραίτητη, όπως συμβαίνει στην υποθαλάσσια σήραγγα Ακτίου-Πρεβέζης.
- Ασύμμετρο φωτισμό, όπου το φως κατευθύνεται παράλληλα προς τον άξονα της σήραγγας, αλλά
αντίθετα με τη ροή της κυκλοφορίας, δημιουργώντας έντονες αντιθέσεις φωτισμού. Ο
ασύμμετρος φωτισμός χρησιμοποιείται σε σήραγγες μεγάλου μήκους.
Αν η σήραγγα αποτελεί μέρος φωταγωγημένου δρόμου, ο φωτισμός μέσα σε αυτήν πρέπει να
είναι τουλάχιστον ίδιος σε λαμπρότητα και ομοιομορφία με εκείνον των οδών προσπέλασης.
Αν η σήραγγα είναι μέρος μη φωταγωγημένου δρόμου, είναι απαραίτητο μέσα σε αυτή να
επιτευχθεί μέση λαμπρότητα και ομοιομορφία φωτισμού για κάθε λωρίδα της.
Μετά την έξοδο από τη σήραγγα, ο δρόμος πρέπει να είναι φωταγωγημένος τουλάχιστον κατά
μήκος του τμήματος που διανύεται με τη μέγιστη επιτρεπόμενη ταχύτητα του οχήματος για 5
δλ. Η μέση λαμπρότητα του δρόμου δεν πρέπει να είναι λιγότερη από το ένα τρίτο της
λαμπρότητας μέσα στη σήραγγα.
Στη διεθνή αγορά υπάρχουν προγράμματα λογισμικού με τα οποία υπολογίζονται τα μεγέθη του
οδοφωτισμού. Τα προγράμματα μελετών για τον υπολογισμό φωτισμού των σηράγγων είναι
λιγότερα, καθώς διεθνώς η αγορά του φωτισμού των σηράγγων είναι περιορισμένη, κάτι που,
όμως, δε συμβαίνει στην Ελλάδα, όπου αυτήν τη στιγμή κατασκευάζονται οι περισσότερες
σήραγγες στην Ευρώπη.
Είναι, πάντως, γενικά αποδεκτό και αναφέρεται σε όλους τους εν ισχύ κανονισμούς ότι ο
φωτισμός καλής ποιότητας, με υψηλής ποιότητας υλικά, αυξάνει σημαντικά την ασφάλεια στο
οδικό δίκτυο.
Προηγμένος εξοπλισμός
Στις σήραγγες ενσωματώνεται ένα πλήθος ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων (φωτισμός,
αερισμός, ανίχνευση καυσαερίων, πυρόσβεση, πυρανίχνευση, κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης,
τηλέφωνα ανάγκης, σηματοδότηση, έλεγχος ύψους οχημάτων) που αφορούν κυρίως την ασφάλεια
των χρηστών.
Η πιο ενεργοβόρα εγκατάσταση είναι ο φωτισμός και, για τις μεγάλου μήκους σήραγγες, ο
αερισμός. Ποικίλες μέθοδοι έχουν αναπτυχθεί για την εξοικονόμηση ενέργειας στο φωτισμό
των σηράγγων. Η αυξομείωση φωτισμού είναι μια από αυτές. Με αυτήν τη μέθοδο, μειώνεται ο
φωτισμός μιας εγκατάστασης, με στόχο τη μεγαλύτερη ευελιξία στο σχεδιασμό επιπέδων
φωτισμού και την εξοικονόμηση ενέργειας, λαμβάνοντας υπόψη και το φυσικό φωτισμό που
εισέρχεται στη σήραγγα.
Εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί, ακόμη, να επιτευχθεί με τη χρήση ενός συστήματος
«διευθυνσιοδοτούμενων» φωτιστικών σωμάτων. Το σύστημα διαθέτει μια κεντρική μονάδα
ελέγχου που έχει τη δυνατότητα να επικοινωνεί και να δίνει εντολές σε καθένα φωτιστικό
ξεχωριστά. Έτσι, μπορεί να τροφοδοτήσει μια σειρά φωτιστικών για συγκεκριμένες ώρες,
ημέρες και εποχή, ανάλογα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις που υπάρχουν.
Επίσης, εξοικονόμηση ενέργειας είναι δυνατόν να γίνει με τη χρήση του φυσικού φωτισμού σε
συνδυασμό με τις προηγούμενες μεθόδους.
Ο φυσικός φωτισμός αλλάζει συνεχώς την ένταση και το χρώμα του από μέρα σε μέρα και από
εποχή σε εποχή. Η Ελλάδα είναι χώρα με πολύ υψηλό ποσοστό ηλιοφάνειας, που φτάνει το 77%,
από τα υψηλότερα στην Ευρώπη.
H παραπάνω μέθοδος θεωρείται ως εναλλακτική τεχνολογία, καθώς χρησιμοποιεί τη μοναδική
φωτεινή πηγή που ταιριάζει περισσότερο στην ανθρώπινη οπτική αντίδραση.
O σωστός φωτισμός σε μια σήραγγα αποτελεί την αρχή για την ασφάλεια μέσα σε αυτή. Eίναι
το στοιχείο που συντελεί στην πρόληψη του ατυχήματος, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μέτρα
ασφαλείας (πυρασφάλεια, έξοδοι διαφυγής), που σκοπό έχουν τη σωτηρία των διερχόμενων
ανθρώπων, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης._ Φ. X.
EΞEΛIΞH
Η κατασκευή σηράγγων είναι από τα μεγαλύτερα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη στη χώρα μας.
- Στην Εγνατία Οδό το 7% του οδικού δικτύου καταλαμβάνεται από σήραγγες, ενώ το 30% του
συνολικού κόστους της δαπανάται για την κατασκευή τους.
- Στην Αττική Οδό έχουν κατασκευαστεί 63 σήραγγες, συνολικού μήκους 16 χλμ.
- Στην ευρεία παράκαμψη της Πάτρας υπάρχουν 12 σήραγγες, συνολικού μήκους 5 χλμ.
- Στο άμεσο μέλλον πρόκειται να δοθούν σε κυκλοφορία πάνω από 70 σήραγγες. Από αυτές οι
50 είναι μεγαλύτερες των 500 μέτρων.
H αρχή των αλλαγών
Tο Mάρτιο του 1999 είχαμε, δυστυχώς, την αρχή μιας σειράς πολύνεκρων δυστυχημάτων σε
σήραγγες της Eυρώπης. Tο πρώτο τραγικό δυστύχημα συνέβη στη μήκους 11,6 χλμ. σήραγγα του
Λευκού Όρους, που ενώνει τη Γαλλία με την Iταλία, όταν ο κινητήρας ενός φορτηγού πήρε
φωτιά, με αποτέλεσμα τον εγκλωβισμό άλλων διερχόμενων οχημάτων και, τελικά, το θάνατο 39
ανθρώπων.
Aυτό ήταν και το μόνο ατύχημα που δεν προκλήθηκε από απευθείας σύγκρουση αυτοκινήτων.
Τουλάχιστον 14 τούνελ που διαπερνούν τις ¶λπεις και ενώνουν τη βόρεια με τη νότια Ευρώπη
βρέθηκαν στο στόχαστρο μετά το συγκεκριμένο δυστύχημα και τα αποτελέσματα των ερευνών
έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στις προδιαγραφές που υποχρεούνται να εφαρμόζουν σήμερα οι
κατασκευαστικές εταιρείες στη δημιουργία σηράγγων.
Tα μεγαλύτερα ατυχήματα σε οδικές σήραγγες
Mάρτιος 1999: 39 νεκροί στη σήραγγα του Mοντ Mπλαν, που ενώνει τη Γαλλία με την Iταλία.
Mάιος 1999: 12 νεκροί στη σήραγγα του Tάουερν, στην Aυστρία.
Iούνιος 2000: 56 νεκροί στη σήραγγα του Zάγκσπιτζ, στη Γερμανία.
Oκτώβριος 2001: 10 νεκροί στη σήραγγα του Kοτάρ, στην Eλβετία.