Iστορίες Γνώσης και Πάθους
Ο L.J.K.Setright εξιστορεί πώς ένας άνθρωπος με όραμα για το μέλλον έδωσε στις ΗΠΑ το
πρώτο μοντέρνο αυτοκίνητο, περίπου ογδόντα χρόνια πριν.
ENA Δεκέμβρη, ογδόντα χρόνια πριν (ήταν η τελευταία Πέμπτη πριν από τα Χριστούγεννα), το
πρώτο αυτοκίνητο που έφερε το όνομα Chrysler βγήκε από τη γραμμή παραγωγής. Για τους
επόμενους μήνες, μόλις έπεφτε το σκοτάδι (για κάλυψη από τα περίεργα βλέμματα), το
αυτοκίνητο δοκιμαζόταν σκληρά, τόσο μέσα όσο και -όταν το επέτρεπε ο καιρός- έξω από το
Ντιτρόιτ. Όταν παρουσιάστηκε στην Έκθεση Αυτοκινήτου της Νέας Υόρκης, όλοι αναγνώρισαν
ότι αποτελούσε το μέτρο σύγκρισης για τα αυτοκίνητα μαζικής παραγωγής.
Κατά κάποιον τρόπο, το νέο Chrysler έθεσε νέα πρότυπα, με βάση τα οποία συγκρίνονταν όλα
τα αυτοκίνητα. O ίδιος ο Γουόλτερ Κράισλερ ισχυριζόταν ότι, αν και κόστιζε μόνο 1.500
δολάρια, ήταν καλύτερο από οτιδήποτε άλλο μπορούσε να αγοράσει κανείς με 5.000 δολάρια.
Αυτό μπορεί να μην ήταν απολύτως ακριβές, ωστόσο πολλοί ήταν εκείνοι που συμμερίζονταν
αυτή την άποψη, με αποτέλεσμα η εταιρεία του να γίνει κατά 50 εκατ. δολάρια πλουσιότερη
τον πρώτο κιόλας χρόνο.
Το νέο αυτοκίνητο ήταν ένας σχεδόν τέλειος συνδυασμός ευρωπαϊκής σχολαστικότητας και
αμερικανικής αισθητικής. Διέθετε έναν 6κύλινδρο κινητήρα υψηλής συμπίεσης και εμπρόσθιο
σωληνωτό άξονα που ενσωμάτωνε (όπως και πίσω) υδραυλικά φρένα και αμορτισέρ. Ήταν έξυπνο,
γρήγορο, βελούδινο και αξιόπιστο (η πλήρως πεπιεσμένη λίπανση όλων των εδράνων της
μηχανής και τα αλουμινένια πιστόνια ήταν κάτι που δε διέθεταν όλα τα αυτοκίνητα - και το
Chrysler Six τα είχε και τα δύο). Eπίσης, εισήγαγε νέα δεδομένα όσον αφορά το τι ήταν
μοντέρνο και τι ξεπερασμένο. Στην Ευρώπη, η Lancia επιχειρούσε να κάνει το ίδιο -αν και
με διαφορετικό τρόπο- με τη νέα Lambda, αλλά το αμερικανικό καταναλωτικό κοινό πολύ λίγο
ενδιαφερόταν για οτιδήποτε δεν ήταν φτιαγμένο στην Αμερική. Οι επιλογές από την εγχώρια
αγορά κάλυπταν λίγο έως πολύ όλα τα γούστα. Aν ήθελες κάτι φθηνό, αγόραζες ένα Ford. Aν
επιζητούσες ένα ξεχωριστό ύφος, αγόραζες μια Chevrolet. Kαι αν ήθελες κάτι άρτιο
μηχανολογικά, αγόραζες ένα Chrysler.
Το μηχανολογικό σχέδιο δεν έγινε από τον ίδιο το Γουόλτερ Κράισλερ. Όμως, διέθετε τόσες
γνώσεις, ώστε να ξέρει ακριβώς τι θέλει και να μπορέσει να εξηγήσει στο τρίδυμο των
μηχανικών του (Φρεντ Ζέντερ, Όουεν Σκέλτον και Καρλ Μπριρ) τι να φτιάξουν. Οι αρετές του
Κράισλερ ήταν άλλες.
Η ιστορία της θεαματικής αύξησης της φήμης και της οικονομικής του δύναμης είναι ένα
θαυμάσιο δείγμα του κοινωνικού ήθους των ΗΠΑ των αρχών του 20ού αιώνα. Η πορεία ενός
ταλαντούχου ατόμου από τη φτώχεια στα πλούτη ήταν κάτι που χαρακτήριζε την Αμερική
εκείνης της εποχής. Ο νεαρός Κράισλερ κέρδιζε 900 δολάρια το χρόνο το 1901, όταν το 1921
εισέπραττε 1 εκατ. δολάρια ετησίως.
Όπως και πολλοί άλλοι επιφανείς άνδρες της εποχής (για παράδειγμα, ο Μπέντλεϊ), ο
Κράισλερ ξεκίνησε από τους σιδηροδρόμους. Στα δεκαεπτά του έπιασε για πρώτη φορά δουλειά
ως καθαριστής στο εργαστήριο της Union Pacific στην πόλη όπου ζούσε, το Έλις του Κάνσας.
Ήταν αυτοδίδακτος μηχανικός και πήρε πτυχίο ηλεκτρολόγου μηχανικού δι? αλληλογραφίας. Το
1901 παντρεύτηκε και απέκτησε μια μόνιμη δουλειά στην Denver & Rio Grande Western
Railroad, στο Σολτ Λέικ Σίτι της Γιούτα. Η ευκαιρία ήρθε, όταν του ζητήθηκε να
επισκευάσει μια μεγάλη ζημιά σε μια ατμομηχανή σε πολύ μικρό χρονο. H επιτυχία του τον
προήγαγε σε αρχιμηχανικό, με δικό του γραφείο και ενενήντα ανθρώπους κάτω από αυτόν.
Είχε ήδη ξεκινήσει η πορεία του. Πέντε χρόνια αργότερα, ήταν ο νεαρότερος διευθυντής στην
ιστορία της Great Western Railroad του Σικάγο, υπεύθυνος για δέκα χιλιάδες εργαζομένους
και με μια αμοιβή της τάξης των 4.200 δολαρίων ετησίως. Το όραμά του για το μέλλον
επηρεάστηκε από την επίσκεψή του στην έκθεση αυτοκινήτου του Σικάγο το 1908, όπου
εντυπωσιάστηκε από ένα ατμοκίνητο όχημα αξίας 5.000 δολαρίων. Αυτήν τη φιλοδοξία του
εξέφρασε, όταν επισκέφτηκε τον τραπεζίτη που του δάνεισε τα χρήματα για να το αγοράσει,
λέγοντας: «Ο σιδηρόδρομος έκανε αυτήν τη χώρα πλουσιότερη. Aναρωτήσου τι θα γινόταν, αν ο
καθένας είχε τον ιδιωτικό του σιδηρόδρομο και μπορούσε να ταξιδεύει οπουδήποτε
επιθυμούσε». Αυτό ήταν σύμφωνο με το πνεύμα που επικρατούσε στη νέα -τότε- Αμερική.
Διψώντας για γνώση, ο νεαρός Κράισλερ αποσυναρμολόγησε τελείως εκείνο το αυτοκίνητο.
Ανακάλυψε πώς δούλευε και μετά το συναρμολόγησε ξανά. Το να μάθει να οδηγεί αποδείχτηκε
πιο δύσκολο, αλλά η απόφαση να αφήσει πίσω του τους σιδηροδρόμους είχε ήδη ληφθεί. Ήταν
ένας λάτρης της αυτοκίνησης που, ταυτόχρονα, είχε τη φήμη του ικανότατου διευθυντή
εργαστηρίων, όταν τον προσέλαβε η Buick με αποστολή να επανασχεδιάσει την οργάνωση και να
ελέγξει το κόστος παραγωγής. Το εξέλαβε ως δοκιμή, αν και τα 6.000 δολάρια που του
απέφερε ετησίως αυτή η δουλειά ήταν μόλις τα μισά απ? όσα του έδινε η προηγούμενη
εταιρεία του για να τον κρατήσει. Αυτό συνέβη το 1911, όταν η Buick ήταν μια ανοργάνωτη
επιχείρηση που κατασκεύαζε 13.000 οχήματα ετησίως και παρουσίαζε μεγάλες οικονομικές
απώλειες. Ο Κράισλερ μπόρεσε να βρει τον τρόπο να βελτιώσει την ποιότητα και την
παραγωγικότητα και χρησιμοποίησε μέταλλα εκεί όπου παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν ξύλο.
Πέτυχε να δεκαπλασιάσει την παραγωγή και να θέσει την επιχείρηση σε μια σταθερά κερδοφόρα
τροχιά, κάτι που τον έκανε ικανό να απαιτήσει το 1914 έναν ετήσιο μισθό 25.000 δολαρίων.
Το ποσό αυτό του δόθηκε και, παράλληλα, προειδοποίησε την εταιρεία ότι την επόμενη χρονιά
θα απαιτούσε τη διπλάσια αμοιβή!
Στην πραγματικότητα, το 1916 η αμοιβή του ήταν δεκαπλάσια. Η Buick εξαγοράστηκε από την
GM, που έκανε τον Κράισλερ πρόεδρο της Buick. Εκεί έμεινε για τρία χρόνια, κάτι που τον
έκανε πολυεκατομμυριούχο, μέχρι που μια διαφωνία του με το Γουίλιαμ Ντουράντ, διευθυντή
της GM, έληξε τη συνεργασία τους, αφού ο μεγάλος Κράισλερ δεν ήταν κάποιος που
συμβιβαζόταν, όταν ήξερε ότι έχει δίκιο. Έτσι, το 1920 έφυγε από την GM, και μάλιστα
λέγεται ότι το έκανε κλείνοντας δυνατά την πόρτα πίσω του.
Ήταν 45 ετών και, αν ήθελε, θα μπορούσε να αποσυρθεί. Ωστόσο, ήθελε να κατασκευάσει ένα
σύγχρονο αυτοκίνητο για τη νέα γενιά, ένα αυτοκίνητο που θα είχε το όνομά του. Στη
συνέχεια, αποδέχτηκε μια πρόταση από τη μεγάλη και υπερχρεωμένη Willys-Overland να
αναλάβει να τη διασώσει με αντάλλαγμα 2 εκατ. δολάρια για δύο χρόνια. Έσωσε την εταιρεία
και οι τραπεζίτες τού ζήτησαν να επαναλάβει το θαύμα του για τη Maxwell Motor
Corporation. Τα μαγικά του «έπιασαν» ξανά και αυτήν τη φορά επέλεξε να μείνει, να
αγοράσει την εταιρεία και να βάλει στην παραγωγή το τεχνολογικά προηγμένο αυτοκίνητο που
η τριμελής ομάδα των σχεδιαστών του επεξεργαζόταν από τον καιρό που ήταν στη Willys. Η
Αμερική εξελισσόταν ταχύτατα και η αυτοκίνηση συνεισέφερε στην ανάπτυξη της χώρας. Tο νέο
του αυτοκίνητο είχε ως στόχο να εκμεταλλευτεί όλα αυτά τα σημεία των καιρών. Σύντομα, ο
Kράισλερ λάνσαρε ακόμη πιο εξελιγμένα αυτοκίνητα, όπως το Dodge του 1925, που είχε
4κύλινδρη μηχανή αναρτημένη σε ελαστικές βάσεις, και την 6κύλινδρη Chrysler Imperial, η
οποία την ακολούθησε και τερμάτισε στην 3η και 4η θέση πίσω από μια Bentley κι ένα Stutz,
αντίστοιχα, στον αγώνα του Λε Μαν το 1928.
Mάλλον, κανένα άλλο μέρος του αυτοκινήτου του 1924 δεν ήταν τόσο μοντέρνο κι επιτυχημένο
όσο τα τέσσερα υδραυλικά φρένα του. Μερικοί κατασκευαστές (όπως η Duesenberg στις ΗΠΑ, η
Bugatti στη Γαλλία και η Bean στην Αγγλία) ακολούθησαν την ιδέα σε περιορισμένη κλίμακα,
χρησιμοποιώντας απλό νερό ως εργαζόμενο ρευστό. Tα υδραυλικά συστήματα μπορούσαν να
εξαλείψουν το μεγαλύτερο μέρος των τριβών (που είχαν κάνει τα μηχανικά φρένα ασθενή) και
η ισομερής κατανομή της πίεσης σε όλο το σύστημα πέδησης έκανε τα φρένα πιο ασφαλή.
Ωστόσο, ο αμερικανικός χειμώνας πάγωνε το νερό.
Ο Κράισλερ πίστεψε ότι αυτό θα επιλυόταν στο μέλλον και ένας Σκοτσέζος μετανάστης ονόματι
Λόουχιντ (που σύντομα μετονομάστηκε σε Λόκχιντ στις ΗΠΑ) κατάφερε να ανακαλύψει
αντιπηκτικά μίγματα που, με κατάλληλες στεγανοποιήσεις, θα μπορούσαν να δουλέψουν. Το
1926 η Wakefield στην Αγγλία (που αργότερα έγινε γνωστή ως Castrol) πατεντάρισε ακόμη
καλύτερα υγρά, που ήταν μίγματα αλκοολών και ειδικά επεξεργασμένου καστορέλαιου, τα οποία
χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και τον πόλεμο του 1939-1945, οπότε και πρωτοεμφανίστηκαν υγρά με
βάση τη γλυκόλη, τα οποία χρησιμοποιούμε έως σήμερα. Το 1951, όταν ακόμη υπήρχαν κάποια
αυτοκίνητα που παράγονταν με μηχανικά φρένα, η Chrysler Corporation ήταν η πρώτη
κατασκευάστρια εταιρεία που χρησιμοποιούσε υδραυλικά, όχι μόνο για τα δισκόφρενα, αλλά
και για την υποβοήθηση της κρεμαγιέρας.
Η εμπιστοσύνη στο μέλλον ήταν ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της φιλοσοφίας του Κράισλερ. Ο
ίδιος αναμείχθηκε δειλά στη σχεδίαση του κτιρίου της Chrysler, του πανέμορφου art-deco
ουρανοξύστη που δέσποζε στον ουρανό του Μανχάταν το 1929. Περιέργως, ούτε ένας εργάτης
δεν τραυματίστηκε θανάσιμα κατά την κατασκευή του, σε μια εποχή που οι κατασκευαστικές
νόρμες υπολόγιζαν εξήντα δύο απώλειες για ένα έργο τέτοιου μεγέθους. Ο Κράισλερ ήθελε να
ανεβάζει τους ανθρώπους ψηλά και όχι να τους αφήνει να πέφτουν. Ρύθμισε την ταχύτητα των
ανελκυστήρων πιο ψηλά από τα επιτρεπτά όρια της εποχής, με την πεποίθηση ότι οι νόμοι θα
άλλαζαν στο μέλλον. Και άλλαξαν..._ L.J.K.S.