Aθήνα - Mόσχα - Aθήνα με Alfa Romeo GT
Κοιτώντας μέσα από τους καθρέπτες που στολίζουν το σύγχρονο κτίριο μιας τράπεζας στο Βουκουρέστι, άραγε βλέπει κανείς την πραγματικότητα ή επίτηδες παραμορφώνουν το παρελθόν;
Στο δρόμο από Κίεβο προς Οδησσό. Ο στρατός σε δράση για τη δημιουργία ενός πολιτισμένου οδικού δικτύου.
Οι άνθρωποι της Fiat Auto Ρωσίας έκαναν ό,τι περνούσε από το χέρι τους για εμάς. Το σημαντικότερο, όμως, ήταν ότι νιώσαμε από την πρώτη στιγμή οικεία μαζί τους. Ένα «ευχαριστώ» είναι σίγουρα πολύ λίγο.
Περίπου 8.500 χλμ. με την κόκκινη Alfa Romeo GT. Μια μικρή οδύσσεια από τον 37ο ως τον
55ο παράλληλο μετ? επιστροφής.
Κείμενo: Στρατής Σκλαβάκης
Φωτογραφίες: Γιώργος Παπαδόπουλος
AΠO την Aθήνα στη Mόσχα και πάλι πίσω με μια δίλιτρη Alfa Romeo GT. Aκούγεται υπερβολικό
και ίσως να είναι. Σίγουρα, όμως, συγκαταλέγεται στα πράγματα που δε συμβαίνουν συχνά
έτσι κι αλλιώς, αλλά ακόμα και όταν συμβούν, δεν τυχαίνει εύκολα (ή ποτέ) να είσαι ο
πρωταγωνιστής, είτε είσαι συντάκτης των 4Tροχών είτε φωτογράφος είτε ο νικητής ενός
διαγωνισμού, όπως ο Γ. Oικονόμου. Eίναι μια μοναδική ευκαιρία, ακόμα και αν δεν είναι με
ακρίβεια κανονισμένα τα πάντα, ακόμα και αν δεν ξέρεις πού και τι θα φας, αν και πού θα
κοιμηθείς, τουλάχιστον στις οκτώ από τις δέκα χώρες στις οποίες είχε χαραχτεί η ρότα του
ταξιδιού, όπως στην προκειμένη περίπτωση. Eίναι μια πρόκληση, ακόμα και όταν υπάρχουν
δυσκολίες που δείχνουν κάποιες στιγμές αξεπέραστες. Όπως, για παράδειγμα, το γεγονός ότι
η πράσινη κάρτα του αυτοκινήτου δεν ισχύει στη Ρωσία και καμία ασφαλιστική δεν
αναλαμβάνει το ρίσκο για την κάλυψη του αυτοκίνητου ή το ότι ο Γιάννης Οικονόμου υπηρετεί
τη θητεία του. Eυτυχώς, η σημαντική βοήθεια του τμήματος Διεύθυνσης Επικοινωνίας της Fiat
Auto Eλλάς, αλλά και του μπαμπά Οικονόμου, που έτρεξε όπου χρειάστηκε προκειμένου να
αποδεσμευτεί ο Γιάννης για δεκαπέντε μέρες από τη μαμά-πατρίδα, μας επέτρεψε να τη
ζήσουμε.
Η μεγάλη ώρα
Η μέρα της αναχώρησης (Παρασκευή 25/6) ξεκινά με τις τελευταίες... περιποιήσεις στο
στούντιο Dobby Design, που επιμελήθηκε την κατασκευή των αυτοκόλλητων της GT. Σαν να
στολίζουμε το αυτοκίνητο για γάμο. Αυτή είναι η αίσθηση που κυριαρχεί αυτή την ώρα, ενώ
στο δρόμο για το ραντεβού έξω από τις Τεχνικές Εκδόσεις, το αυτοκίνητο όχι μόνο δεν περνά
απαρατήρητο, αλλά κυριολεκτικά προκαλεί. Στο φανάρι, εντυπωσιασμένος, ο οδηγός μιας 156
ανοίγει κουβέντα.
- Ωραία ιδέα. Πού το έφτιαξες;
(Λέτε να γίνει μόδα και οι Alfa να κυκλοφορούν με το χάρτη της Ευρώπης στα πλαϊνά;)
Στο γκαράζ των 4Τ, οι αποσκευές μπαίνουν στη θέση τους, εμείς, στην καμπίνα της GT, και
φθάνει η μεγάλη ώρα. Δυόμισι ώρες αργότερα, μπροστά στη θέα του Super Fast στην Πάτρα,
συνειδητοποιούμε ότι όλα έχουν πάρει το δρόμο τους. Οι ώρες στο καράβι είναι πιο χαλαρές.
Τσεκάρουμε πλάνα, χρονοδιαγράμματα, και γνωριζόμαστε καλύτερα με το «μικρό», όπως
συνηθίσαμε να τον αποκαλούμε. Όλα αυτά, όμως, μέχρι τις 9:45, που αρχίζει το ματς. Όλες
οι τηλεοράσεις είναι συντονισμένες στην ET1. ¶ντρες, γυναίκες, παιδιά, όλοι προσηλωμένοι
στο κρίσιμο παιχνίδι της Εθνικής με τη Γαλλία. Το ποδόσφαιρο μπορεί να είναι αντρική
υπόθεση, τα κατορθώματα της εθνικής, όμως, είναι για όλους. Το γκολ στο δεύτερο ημίχρονο
και οσονούπω η λήξη κάνουν τη «μικρή» Ελλάδα του Super Fast να πλέει σε πελάγη ευτυχίας.
Ιταλία?Αυστρία?Τσεχία: καλή αρχή
Στην Αγκόνα, 10:30 το πρωί. Mετά τον ανεφοδιασμό, σημειώνουμε στο χάρτη τον πρώτο σταθμό,
που είναι η Βενετία. Για την... ιστορία, η πρώτη αυτή «σφυγμομέτρηση» για την GT δείχνει
13,6 λίτρα/100 χλμ. Η αλήθεια είναι ότι η κεκτημένη ταχύτητα των προηγούμενων ημερών
έκανε το πόδι μας αρκετά βαρύ στην Αθηνών-Πατρών. Δεν πειράζει, όμως. Είναι μια ένδειξη.
Θα δούμε στη συνέχεια. Τριπλάρουμε την αουτοστράντα και ανηφορίζουμε τον SS 16 προς
Ραβένα, που κινείται παράλληλα με τη βορειοανατολική ακτογραμμή της Ιταλίας. «Τίποτα
διαφορετικό», παρατηρεί ο Γιάννης αναφερόμενος στο τοπίο, ο οποίος βγαίνει για πρώτη φορά
εκτός συνόρων. Η κίνηση και ο χαμηλός μέσος όρος ταχύτητας μας επιτρέπουν να προσέξουμε
τις δεκάδες ταμπέλες που διαφημίζουν «Sexy Shop», όπως χαρακτηριστικά αναγράφονται. Κάτι
περισσότερο από 100 χιλιόμετρα στον SS 309 και η Βενετία είναι μπροστά μας. «Hotels ?
Informations» γράφει ένα κιόσκι στη δεξιά πλευρά του δρόμου. Εδώ υπάρχουν λύσεις για όλα.
Τρίκλινο δωμάτιο με ένα τηλεφώνημα και χώρος να διανυκτερεύσει η GΤ. Οι εικόνες που
αντικρίζουμε στην αποβάθρα περιμένοντας το καραβάκι με το νούμερο 1 φέρνουν στα χείλη μας
ένα χαζό χαμόγελο. Το περιβάλλον επιβάλλει μια αίσθηση που είναι αδύνατο να περιγραφεί
στις πραγματικές διαστάσεις της. Τα σπίτια «κολυμπούν» στο νερό, δεν υπάρχουν δρόμοι, δεν
υπάρχουν αυτοκίνητα, ούτε καν ο συνηθισμένος θόρυβος οποιασδήποτε πόλης. Λες και
βρεθήκαμε ξαφνικά στο «αρνητικό» της καθημερινότητάς μας.
Πέμπτη στάση. Εδώ, κατεβαίνουμε.
Ένα γρήγορο φρεσκάρισμα στο ξενοδοχείο και πάλι έξω. Περπάτημα στις όχθες του Canal
Grande και στις γέφυρες που ενώνουν τις δύο πλευρές του, ενώ ο Γ.Π. απαθανατίζει με το
φακό του σχεδόν τα πάντα. Αργότερα, μια αληθινή ιταλική πίτσα μαργαρίτα με... λιτή γεύση
και ένας καπουτσίνο (2,5 ευρώ) κλείνουν την ημέρα με τον καλύτερο τρόπο. Το επόμενο
πρωινό πηγαίνουμε μέχρι την πλατεία του Σαν Μάρκο και μετά στο καραβάκι που θα μας φέρει
κοντά στην GT.
Πορεία βορειοανατολικά. A4 προς Τεργέστη και 100 χλμ. πιο πάνω, αριστερά, στον Α23, για
Ούντινε. Όσο ανηφορίζουμε, το τοπίο αλλάζει. Όγκοι καταπράσινων βουνών παίρνουν σιγά σιγά
τη θέση τους στο φόντο της διαδρομής, ενώ ένα κομμάτι των Apollo 440 (ηλεκτρική
ταξιδιάρικη μουσική, σύμφωνα με τον DJ Γ. Οικονόμου) από το CD player και ο ήχος από το
δίλιτρο JTS δημιουργούν την κατάλληλη ατμόσφαιρα. Η GT κινείται ακριβώς σαν αυτοκίνητο
μεγάλου τουρισμού, με πολύ καλή ποιότητα κύλισης, άνεση και οδική συμπεριφορά. Με άλλα
λόγια, μια «Iταλίδα» που ξέρει να στέκεται. Τα 510 χλμ. στον ημερήσιο χιλιομετρητή μάς
προειδοποιούν ότι ήρθε η ώρα για έναν ακόμα ανεφοδιασμό. Σαφώς λιγότερο λαίμαργη αυτήν τη
φορά· μόλις 10,55 λίτρα/100 χλμ.
Μερικά χιλιόμετρα ακόμα, κατά τη διάρκεια των οποίων μας συνοδεύουν ένα πλήθος τούνελ και
γραφικά χωριουδάκια σκαρφαλωμένα στις πλαγιές των βουνών, και φθάνουμε στο Γκρατς. Μια
τυπική αυστριακή πόλη που δείχνει απόλυτα τακτοποιημένη. Μεσημέρι Κυριακής όμως, και
τίποτα δεν κινείται. Ελάχιστα αυτοκίνητα και άνθρωποι στους δρόμους. Μερικοί
«πυροβολισμοί» με τη Nikon είναι αρκετοί. Η Βιένη είναι κοντά, περίπου 200 χιλιόμετρα. Σ?
αυτή την ξεχωριστή ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, με τους επιβλητικούς μεσαιωνικούς ναούς, την
πληθώρα των αρχιτεκτονικών αριστουργημάτων και το πολύ πράσινο, κάθε σημείο έχει κάτι
να... πει. Μόλις φτάνουμε, ο Γ.Π. και η φωτογραφική μηχανή του δουλεύουν υπερωρίες.
Ευτυχώς, βρίσκουμε ξενοδοχείο χωρίς πολύ ψάξιμο. Tο όνομά του, «Γιόχανς Στράους», μας
θυμίζει ότι, εκτός των άλλων, η αυστριακή πρωτεύουσα είναι μια... μουσική πόλη. Το βράδυ
η Βιένη είναι ήσυχη. Η κίνηση περιορίζεται στο εμπορικό κέντρο. Τα μαγαζιά είναι φυσικά
κλειστά, ενώ στον τεράστιο κεντρικό πεζόδρομο φιλοξενούνται εστιατόρια, καφετέριες, μπαρ
και αξιόλογοι πλανόδιοι μουσικοί που επιδίδονται σε ατομικά κονσέρτα.
Aναλώνουμε το πρωινό της Δευτέρας προσπαθώντας να βρούμε τρόπο να «κατέβουν» οι
φωτογραφίες στο laptop για να περάσουμε τις πρώτες εικόνες και εντυπώσεις μας στο
4troxoi.gr. Μέσα σε όλα αυτά, περιμένοντας μέσα στην GT να ανοίξει το Internet Caf? που
θα μας παρείχε την πολυπόθητη σύνδεση στο Διαδίκτυο, κάποιος πλησιάζει και ρωτάει: «Από
τους 4Τροχούς;» Δε χρειάστηκαν πολλές διευκρινίσεις για να βρεθούμε στο φαστφουντάδικο
όπου εργάζεται ο Γιώργος Παλλίλης, ο Ναυπλιώτης που ήρθε στη Βιένη να σπουδάσει.
Με την κουβέντα και το φαγητό, η ώρα φθάνει 16:10. Και ο φωτογράφος ήδη έχει αρχίσει να
σκέφτεται τις λήψεις του στον επόμενο προορισμό μας. «Πρέπει να φτάσουμε στο Μπρνο προτού
νυχτώσει». Η φούρια, όμως, είναι κακός σύμβουλος, και να το πρώτο λάθος στην πλοήγηση.
Αντί για τον Ε 461, μπαίνουμε στον Ε 59 προς Πράγα. Στα σύνορα, απλώς ελέγχουν τα
διαβατήρια, μια «γεμάτη» αξιωματικός συλλαβίζει τα γράμματα στα πλευρά του αυτοκινήτου
και χαμογελά με νόημα. Αμέσως μετά και μέχρι τις παρυφές του χωριού Zνόμο, κάθε εκατό
μέτρα συναντάμε κοπέλες που περιμένουν πελάτες μέρα μεσημέρι. Η ταρίφα είναι 30 ευρώ,
αλλά το παζάρι δίνει και παίρνει. Εύκολος τρόπος να βγάλουν χρήματα ή οι συνθήκες της
ζωής τις σπρώχνουν σε αυτήν τη λύση; Ποιος ξέρει; Ίσως και τα δύο.
Δεξιά, στον S3, για να περάσουμε στον E 461, με τον οποίο σχηματίζει μια ευθεία που
βγάζει στη δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Τσεχικής Δημοκρατίας και πρωτεύουσα της Μοραβίας
από το 1641, το Mπρνο. Οι πρώτες εικόνες παραπέμπουν σε προηγούμενες δεκαετίες. Ιδιαίτερα
στο κέντρο. Στην πλατεία, μπροστά από το σιδηροδρομικό σταθμό, παλιά τραμ και
«νυσταγμένα» Icarus βαμμένα σε άσπρο και κόκκινο πηγαινοφέρνουν κόσμο. Εντούτοις, η πόλη
έχει το δικό της χρώμα και τουλάχιστον από όσο προλάβαμε να δούμε τίποτα δεν προδίδει
μιζέρια. Την Τρίτη η κουβέντα στο πρωινό για το πλάνο της ημέρας φέρνει την ιδέα να
περάσουμε από την πίστα Automotodrom, λίγο έξω από την πόλη. Τι σημασία έχει που είναι
προς την αντίθετη κατεύθυνση; H σκέψη και μόνο ότι μπορούμε να δούμε την πίστα από κοντά
μας προκαλεί. Το να οδηγήσουμε την GT εκεί μας... ερεθίζει.
Με μια περίεργη ανησυχία που κλιμακώνεται όσο πλησιάζουμε, φθάνουμε μπροστά από την
μπάρα. Ο φύλακας κάνει ένα τηλεφώνημα και μας γνέφει να περάσουμε. Μια ξανθιά εντυπωσιακή
κοπέλα στο πάρκινγκ μας πηγαίνει κατευθείαν στην Ίβα Λασίνοβα, την υπεύθυνη δημόσιων
σχέσεων, η οποία σταματά τα ελεύθερα δοκιμαστικά που πραγματοποιούνται εκείνη την ώρα και
μας στέλνει στην πίστα για τρεις γύρους. Ταχυπαλμία και συμπτώματα... ακράτειας είναι οι
πρώτες αντιδράσεις. Δεν πρέπει, όμως, να παρασυρθούμε. Η GT έχει ακόμα να διανύσει πολλά
χιλιόμετρα. Φρενάρουμε ήπια πριν από τις στροφές και στρίβουμε γλυκά, για να μην
ταλαιπωρήσουμε τα λάστιχα ή τουλάχιστον αυτή ήταν η πρόθεση. Στο τέρμα της μεγάλης
ευθείας, μια ματιά στο κοντέρ μας διαψεύδει: 170 χλμ./ώρα... Ας ηρεμήσουμε. Πάντως, η
«Iταλίδα», αν και φορτωμένη με αποσκευές, και πάει και στρίβει. Αυτή η δυνατή εμπειρία
σφραγίζει τη διαδρομή μέχρι εδώ και αναπτερώνει το ηθικό για τη συνέχεια.
Πολωνία-Λιθουανία-Λετονία: ανατολικά της Εδέμ
Πλώρη για Κατοβίτσε και από εκεί για Βαρσοβία. Ψάχνοντας στο χάρτη, ανακαλύπτουμε ότι ο Ε
462 είναι ο δρόμος που θα μας οδηγήσει στον προορισμό μας. Η διαδρομή είναι καλή μέχρι τα
σύνορα της Πολωνίας, στα οποία φτάνουμε στις 14:15. Η Ένωση έχει απλοποιήσει πολύ τα
πράγματα. Δεν υπήρχε περίπτωση μερικούς μήνες πριν να μπεις στη χώρα απλώς δείχνοντας το
διαβατήριό σου. Παράλληλα, ο καιρός έχει αρχίσει να αλλάζει. Το θερμόμετρο με το ζόρι
ακουμπάει τους 12°C τέλος Ιουνίου, και προτού καλά, καλά το καταλάβουμε, ανοίγουν οι
ουρανοί. Πέντε χιλιόμετρα πιο πέρα, η βροχή και τα έργα στους δρόμους μας ρίχνουν πάνω σε
ένα απίστευτο μποτιλιάρισμα. Τι γίνεται, ρε παιδιά; Επίσημη παρουσίαση του Fiat 126
personal;
H GΤ, που περιστοιχίζεται από κάμποσα μικρά Fiat, δείχνει σαν τη μύγα μες στο γάλα, ενώ
δε θέλει πολύ για να καταλάβεις, από τα βλέμματα των οδηγών τους, ότι η Alfa Romeo
φαντάζει σαν το «Enterprise». Λίγο μετά το Κατοβίτσε, η πολιορκία λύνεται και προσπαθούμε
να ανεβάσουμε το μέσο όρο ταχύτητας, καθώς έχουμε αργήσει. Οι δρόμοι, όμως, δεν
επιτρέπουν και πολλά. Αν και «περπατάμε» σε δρόμο με δύο λωρίδες ανά κατεύθυνση που
δείχνει ότι έχει στρωθεί πρόσφατα, οι άπειρες νταλίκες που περνούν από εδώ έχουν κάνει
βαθιά... λαγούμια που κατευθύνουν τους τροχούς της GΤ όπου θέλουν. Και σαν να μην έφτανε
το «κοσκίνισμα» αριστερά, δεξιά για κάμποσα χιλιόμετρα (που έμοιαζαν ατελείωτα
πηγαίνοντας με 75 χλμ./ώρα), ένας τροχονόμος κάνει σήμα να σταματήσουμε. Το όριο είναι
60.
«400 zloty (ζλότι)», δηλαδή 100 ευρώ (η συνεννόηση στη νοηματική, φυσικά). Ο τροχονόμος
έχει, τελικά, πρακτικό πνεύμα -κάλλιο πέντε και στο χέρι...- και το αμάρτημα συγχωρείται.
Εντός των ορίων από εδώ και πέρα, και ας τελειώνει η υπομονή, σε αντίθεση βεβαίως με τα
χιλιόμετρα. Αργά το απόγευμα, στη Βαρσοβία, η οποία είναι ελκυστική σε κάθε περίπτωση,
αλλά σε πολλά σημεία αντιφατική: πάγκοι όπου πωλούνται από ψιλοπράγματα μέχρι γυναικεία
εσώρουχα μερικά μέτρα πιο κάτω από ένα τεράστιο εμπορικό κέντρο, νεοκλασικά κτίρια που
συμβιώνουν με τα αυστηρά πειθαρχημένα απομεινάρια από την εποχή της σοβιετικής κυριαρχίας
και ανάμεσά τους μερικοί σύγχρονοι ουρανοξύστες και μια σειρά άλλοι υπό κατασκευή που
δηλώνουν τις σύγχρονες τάσεις. Την επόμενη μέρα μας περιμένουν δύο χώρες (Λιθουανία,
Λετονία) και σχεδόν 700 χλμ.
Ο δρόμος πάνω από τη Βαρσοβία είναι ανεκτός και 100 χλμ. πριν από τα σύνορα, ανεξήγητα
καλός. Η διαδικασία για να μπεις στη Λιθουανία δε διαρκεί και εδώ παραπάνω από κάποια
δευτερόλεπτα. Στον Ε 67, και συνεχίζουμε για Κάουνας (η πατρίδα της γνωστής ομάδας
μπάσκετ Ζαλγκίρις), μια πόλη 415.000 κατοίκων. Η εικόνα της πόλης είναι σαφώς ελκυστική
ήδη από την είσοδο, στην οποία φτάνεις περνώντας τη γέφυρα πάνω από τον ποταμό Nέμουνας
στη βόρεια όχθη του οποίου είναι χτισμένη, ως και την κεντρική πλατεία και το μεγάλο
πεντακάθαρο πεζόδρομο που έχει φόντο στο βάθος την εκκλησία του Αρχάγγελου Μιχαήλ. Το
πλάνο δεν προβλέπει διαμονή στη Λιθουανία. Γι? αυτό, δεν έχουμε αλλάξει χρήματα, ενώ το
μοναδικό εστιατόριο που δέχεται πιστωτική κάρτα (για ευρώ, ούτε λόγος) είναι ένα ιταλικό.
Η βενζίνη κυμαίνεται στα ελληνικά πλαίσια, 2,66 litas (0,789 ευρώ) το λίτρο, αλλά το
φαγητό μοιάζει πολύ φθηνό. Τρεις πεινασμένοι οδοιπόροι που κατά τα φαινόμενα δε γνωρίζουν
τι θα πει αυτοσυγκράτηση ξοδεύουν 43,50 litas (13 ευρώ!). Χορτασμένοι, ανηφορίζουμε σε
πολύ καλούς δρόμους (ευτυχώς) ανάμεσα σε δάση, με τον ήλιο να δύει νωχελικά. Πλησιάζει 11
το βράδυ και οι τελευταίες κόκκινες ακτίνες του ήλιου καρφώνουν τον ουρανό. «Sacred
Spirit» στο CD player, και οι συζητήσεις σταματούν για να απολαύσουμε την τέλεια διαδρομή
(αν είχε και καμιά στροφή ο δρόμος?).
Το κλίμα αντιστρέφεται τα μεσάνυχτα στη Pίγα. Πουθενά ελεύθερο δωμάτιο, από το φθηνότερο
μέχρι το ακριβότερο ξενοδοχείο. Το βράδυ μας φιλοξενεί η GT. Με το φως της μέρας
αντιλαμβάνεται κανείς γιατί η Pίγα θεωρείται η μητρόπολη της Βαλτικής. Τον αέρα μεγάλης
πόλης τον μυρίζεις παντού. ¶λλωστε, ήδη από τη δεκαετία του ?30 την ονόμαζαν Παρίσι της
Aνατολής. Κτίρια, δρόμοι και προσεγμένα πάρκα απίστευτης ομορφιάς σε κάθε βήμα.
Δε μιλάει κανείς αγγλικά και όλη αυτή την ώρα βλέπουμε πάρα πολλούς να κάνουν οτοστόπ.
Πιο κάτω, ρωτάμε για το Motormuseum. Η Λιένα μιλάει αγγλικά. Εκτός από οδηγίες, μας
εξηγεί ότι υπάρχει θέμα χρημάτων για κάποιους από αυτούς που κάνουν οτοστόπ. Για πολλούς
όμως ?όπως λέει- είναι ένας τρόπος μετακίνησης πιο «διασκεδαστικός» από ό,τι με το
λεωφορείο ή με το τραμ. Mετά την έξοδό μας από το ιδιαίτερα ενδιαφέρον μουσείο, μας
περιμένει η πρώτη έκπληξη. Στο παράπλευρο γυμναστήριο, απίστευτες υπάρξεις «χτυπιούνται»
(κάνουν αερόμπικ) στους ρυθμούς του γνωστού «Όπα, όπα» (Σφακιανάκης). Και μόλις μερικά
μέτρα παρακάτω, η δεύτερη έκπληξη.
- Come here.
Οι άνθρωποι της Auto Torino. Πρώτη φορά περνά «ζωντανή» GT από μπροστά τους· δε θα θέλαμε
να τους στερήσουμε την ευκαιρία να τη δουν από κοντά. Ήταν και για εμάς, όμως, μια
ευκαιρία να μάθουμε μερικά πράγματα. Όπως μάθαμε λοιπόν, στη Pίγα πωλούνται δέκα Alfa
Romeo το χρόνο, ενώ η Fiat διαθέτει 150-160 αυτοκίνητα στο ίδιο διάστημα. Τόσο στη
Λιθουανία όσο και στη Λετονία δεν υπάρχει εγκληματικότητα, ούτε κίνδυνοι για τους ξένους.
Οι γλώσσες τους δεν έχουν καμία σχέση με τα ρωσικά, αλλά τα μαθαίνουν, γιατί τους
χρειάζονται. Aποχαιρετισμοί, οι απαραίτητες φωτογραφίες, και ξεκινάμε για Ρέζεκνε, την
τελευταία στάση μας προτού μπούμε στη Ρωσία.
Ρωσία: δωμάτιο με θέα
Παρασκευή 2 Ιουλίου. Μπροστά στα ρωσικά σύνορα νιώθουμε σχεδόν σαν να έχουμε εκπληρώσει
το σκοπό μας. Εδώ, όμως, αρχίζουν τα δύσκολα. Eπειδή κανείς από τους συνοριοφύλακες
στρατιωτικούς δε μιλάει αγγλικά, ακόμα και η πιο απλή συνεννόηση πραγματοποιείται με
νοήματα, όπως και η πιο απλή διαδικασία, αυτή του ελέγχου των αποσκευών, καθίσταται
δύσκολη. Τα αναρτημένα σε εμφανή σημεία δείγματα μιας σειράς χαρτιών που πρέπει να
συμπληρώσουμε για τη διευκόλυνσή μας (;) είναι στα ρωσικά. Πρέπει να δηλωθούν όλες οι
ηλεκτρονικές συσκευές που έχουμε μαζί μας και να αλλάξουμε χρήματα για να πληρώσουμε την
ασφάλεια του αυτοκινήτου και τα τέλη κυκλοφορίας, διαδικασίες που διαρκούν δυόμισι ώρες.
Έτσι, στήνουμε άθελά μας τον Αντρέι από τη Fiat Auto Ρωσίας, που περιμένει υπομονετικά
λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω για να μας συνοδεύσει μέχρι τη Μόσχα. Η συνάντηση είναι
εγκάρδια.
«Το όριο είναι 110 χλμ./ώρα. Καλό θα ήταν να μην το υπερβούμε κατά πολύ» μας συμβουλεύει.
Στην πορεία, αποδεικνύονται υπερβολικά ακόμα και τα 80 χλμ./ώρα για το μεγαλύτερο μέρος
του μοναδικού δρόμου που οδηγεί στη Μόσχα, μήκους πάνω 600 χλμ. Η κατασκευή του;
Χρονολογείται πολλές δεκαετίες πίσω. Το Stilo του Αντρέι βουτάει/πηδάει συνεχώς, λες και
βρίσκεται στη μέση του ωκεανού και αντιμετωπίζει πολλά μποφόρ. Εμείς πρέπει να
προστατεύσουμε την GT, που είναι μεν πιο σφικτή, αλλά με μικρότερες διαδρομές, ενώ απέχει
λιγότερο από το έδαφος. Το μαρτύριο διαρκεί για περίπου έξι ώρες - τόσες χρειάζονται για
να φτάσουμε στον αυτοκινητόδρομο Μ9, 100 χλμ. έξω από τη Μόσχα. Στο αντίθετο ρεύμα, η
κίνηση φουντώνει. Οι Mοσχοβίτες που αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν το σαββατοκύριακο
σχηματίζουν ουρά 10?12 χλμ. στην έξοδο.
Η Μόσχα σε εντυπωσιάζει από την πρώτη στιγμή. Απίστευτα κτίσματα, παλιά και νέα, δρόμοι
τεράστιοι, περιφερειακές οδοί που σχηματίζουν δακτυλίδια γύρω από την πόλη, με το
μεγαλύτερο από αυτά να φθάνει σε μήκος τα 110 χλμ. Στις 19:30 τοπική ώρα αντικρίζουμε το
ξενοδοχείο «Rossiya», ακριβώς απέναντι από το Κρεμλίνο. Τα δωμάτια είναι στον 8ο όροφο,
αρκετά ψηλά για να μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε χωρίς εμπόδια τον ήλιο να χάνεται πίσω
από τους περίτεχνους τρούλους του Αγίου Βασιλείου. Το πρωινό της Κυριακής, η παρέα
μεγαλώνει. Εκτός του Αντρέι, η Ιρίνα και ο Σεργκέι θέλουν να μας βοηθήσουν για να
γνωρίσουμε όσο προλαβαίνουμε την πόλη, αλλά και να βγάλουμε φωτογραφίες, κάτι που, όπως
φαίνεται, δεν είναι και τόσο εύκολο. Η πρώτη απόπειρα να κάνουμε μια λήψη τοποθετώντας
την GT στο πλακόστρωτο μπροστά από το Κρεμλίνο αποτυγχάνει. Η επίσημη δικαιολογία που
δίνει το Όργανο είναι ότι θα θεωρηθεί διαφήμιση. Παρ? όλα αυτά, με τη βοήθεια των Ρώσων
φίλων, έγιναν οι απαραίτητες λήψεις, ενώ η Ιρίνα, με τα μεγάλα πράσινα μάτια, μας
ξενάγησε σε μερικά από τα χαρακτηριστικά σημεία της πόλης. Από τη ρωσική Δούμα (βουλή),
το φημισμένο θέατρο Μπολσόι, το μετρό που κατασκευάστηκε το 1935 σε βάθος 80 μέτρων μέχρι
το Κρατικό Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ.
Πλησίαζε, όμως, η ώρα της άφιξης της Oλυμπιακής φλόγας στο Κρεμλίνο, κάτι που δε θέλαμε
να χάσουμε με τίποτα. Πράγματι, από τις 19:00, εφοδιασμένοι με φωτογραφικές μηχανές και
βιντεοκάμερες, περάσαμε τις ειδικές αψίδες-ανιχνευτές, σαν αυτές των αεροδρομίων, που
είχε στήσει η ρωσική αστυνομία στις εισόδους, για να μπλεχτούμε με 3.000?4.000 Μοσχοβίτες
που βρίσκονταν εκεί για τον ίδιο λόγο. Ο Βαλέρι Σάντσεφ (αντιδήμαρχος της Mόσχας) σε λίγο
ξεπρόβαλε κρατώντας τη δάδα. Η συναισθηματική φόρτιση, φυσικά, δεν περιγράφεται.
Αργότερα, στο δείπνο με τον επικεφαλής της Fiat Auto στη Ρωσία Πασκουίνο Στέρτζα, ανάμεσα
στα υπέροχα shaslyk (ρωσικά σουβλάκια), η κουβέντα για τα αυτοκίνητα σκιαγραφεί με
γλαφυρό τρόπο τη νέα τάξη πραγμάτων στη ρωσική πρωτεύουσα και τις τεράστιες αντιθέσεις
στον κοινωνικό ιστό της χώρας. Περίπου 1.100.000 αυτοκίνητα πωλούνται σε ετήσια βάση.
Περίπου το 90% των κυκλοφορούντων οχημάτων είναι μη καταλυτικά και χρησιμοποιούν κόκκινη
βενζίνη (στρατιωτικών προδιαγραφών). Την ίδια στιγμή, η Μόσχα είναι μια από τις
μεγαλύτερες αγορές πολυτελών αυτοκινήτων. Περίπου πενήντα (!) Maybach πουλήθηκαν φέτος,
αξίας μεγαλύτερης των 600.000 δολαρίων έκαστη. Όλα τα παραπάνω και ο τελευταίος περίπατος
στην Κόκκινη Πλατεία αποτελούν δυνατές στιγμές που θα μας συνοδέψουν στο δρόμο της
επιστροφής που ξεκινά την επομένη το πρωί.
Oυκρανία-Ρουμανία-Βουλγαρία: «Bαλκανιζατέρ»
Mε τους Pώσους φίλους να μας δίνουν τις τελευταίες οδηγίες, συνοδεύοντάς μας τελικά
αρκετά χιλιόμετρα έξω από τη Mόσχα, παίρνουμε το δρόμο προς την Ουκρανία. H έντονη
βροχόπτωση κάνει τα 870 (!) χιλιόμετρα μέχρι το Κίεβο να μοιάζουν με μια... ολόκληρη ζωή.
Παρ? όλα αυτά, πρέπει να γίνουν μονορούφι, για να μη χάσουμε το μεγάλο τελικό. Έτσι,
έχοντας διανύσει κάτι περισσότερο από τη μισή απόσταση, το μεσημέρι, στις 15:15,
βρισκόμαστε στα σύνορα.
Εκεί σημειώνεται και ένα νέο ρεκόρ. Τρεις ώρες και ένα τέταρτο διαρκεί η αναμονή. Οι
στρατιωτικοί σε κοιτούν λες και είσαι μέλος της Aλ Kάιντα. Δε σκαμπάζουν ούτε τα
απαραίτητα στα αγγλικά και δε γνωρίζουν ικανοποιητικά ούτε τη νοηματική. Σου μιλάνε
ουκρανικά χωρίς να πτοούνται ενώ είναι πασιφανές ότι είσαι... άλλου παπά ευαγγέλιο.
Εξίσου εντυπωσιακή και η οργάνωση. Ο ένας γνέφει να φύγουμε και ο άλλος, με αυστηρό ύφος,
μας κάνει νόημα να περιμένουμε. Όσοι οι βαθμοφόροι τόσες φορές ελέγχθηκαν τα διαβατήρια
και οι αποσκευές. Μετράμε μπροστά τους όσα χάρτινα νομίσματα έχουμε και τέλος υπογράφουμε
στο κάτω μέρος μιας σελίδας σε κυριλλική γραφή, που μόνο ο δικός τους θεός ξέρει.
Αλλά από εκεί και πέρα, κανένα πρόβλημα. Αναλαμβάνει η αστυνομία. Κάθε 20-30 χλμ. υπάρχει
μπλόκο με πρόσχημα πάντα την ταχύτητα. ¶λλωστε, κανείς δεν κινείται με 50 και 40 χλμ./ώρα
στον κεντρικό δρόμο που καταλήγει στην πρωτεύουσα της χώρας. Τέσσερις ή πέντε στάσεις
για... συστάσεις από την αστυνομία (και χωρίς να έχουμε υπερβεί τα όρια) μας βάζουν στο
νόημα. Σε μια από αυτές, αφού όλα τα χαρτιά είναι εντάξει, η γλώσσα του αστυνόμου
λύνεται.
- Camera.
- Τι;
- Present to Police.
Ευτυχώς, η βροχή σταματάει, και ένας κατακόκκινος ήλιος ξεπροβάλλει στον ορίζοντα. Η
καλλιτεχνική φύση του Γ.Π. ξυπνά.
- Σταμάτα το αυτοκίνητο. Το θέλω εδώ, εκεί, παραπέρα...
Αυτό που αποτυπώνεται στη μηχανή μας φτιάχνει το κέφι. Χαλάλι οι δεκαπέντε (!) ώρες και
κάτι από τη Μόσχα για το Κίεβο. Προλαβαίνουμε το δεύτερο ημίχρονο του τελικού. Είμαστε
πρωταθλητές!
Πού να το πούμε, όμως; Στην κεντρική πλατεία του Κιέβου, όπου δεσπόζουν τετράγωνα βαριά
μπεζ-κίτρινα κτίσματα, ώρα με την ώρα τα πράγματα νεκρώνουν. Ο Ιάκωβος, συμπατριώτης μας,
που δουλεύει στην ελληνική πρεσβεία, μας υποδεικνύει ένα εστιατόριο που δεν κλείνει
νωρίς. Επιστροφή στο ξενοδοχείο με τα πόδια. Και πάλι αστυνομία μπροστά από το σκηνικό
που στήνεται για την υποδοχή της ελληνικής φλόγας. Έλεος! Το πρωί, μια βόλτα στην
ελληνική πρεσβεία επιβάλλεται. Ο πρόξενος, κ. Δημήτρης Πουλίδης, φανατικός αναγνώστης των
4Τ, μας εξηγεί ότι πράγματι δεν είναι εύκολες οι συνθήκες στην Ουκρανία, είναι, όμως,
πρόθυμος να μας βοηθήσει αν παρουσιαστεί πρόβλημα. Ευτυχής συγκυρία και η γνωριμία μας με
τον πρέσβη κ. Γκούμα, που μας δείχνει με πάθος μικρού παιδιού το MG που... επανέφερε στη
ζωή.
Στο δρόμο για την Οδησσό, κυριαρχεί μια γενικότερη ανασφάλεια. O Ε 95 είναι ένα απέραντο
εργοτάξιο με δεκάδες σταματημένα Lada, που έχουν ανοικτά τα καπό, και έντονη την παρουσία
της αστυνομίας. Με την είσοδό μας το βράδυ στο λιμάνι της Ουκρανίας, που βουλιάζει στο
σκοτάδι λες και βρίσκεται σε φάση συσκότισης πριν από βομβαρδισμό, να και το πρώτο σήμα
για έλεγχο. Η συζήτηση στα «αγγλικά» είναι ενδεικτική.
- Documents. Grecia?
- Yes.
- Good football. No problem. (Eυτυχώς που πήραμε την κούπα...)
Το πρωί, «μαζεύουμε» μερικές εικόνες από την πόλη, που σε πολλά σημεία, πέραν του
κέντρου, δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεται στη δεκαετία του ?50, και έρχεται η ώρα να
φύγουμε. Ο δρόμος για τη Ρουμανία αναγκαστικά περνά για λίγο από τα σύνορα της Μολδαβίας
και χρειάζεται βίζα. Καταφεύγουμε στον πρόξενο κ. Πουλίδη, ο οποίος ενεργεί... ακαριαία.
Δε γίνεται, όμως, τίποτα. Όταν δεν μπορείς να το αποφύγεις, το απολαμβάνεις... O Γιάννης
βάζει Afro Celt Sound στο CD player και διανύουμε μια απόσταση 745 χιλιομέτρων
περιμετρικά της Μολδαβίας. Τα ρουμανικά σύνορα τα αντικρίζουμε περασμένα μεσάνυχτα. Η
διαδικασία είναι και εδώ εύκολη, αν και η ερώτηση για... ναρκωτικά και όπλα μας
ξαφνιάζει.
Η σκοτεινή διαδρομή μέχρι το Βουκουρέστι είναι... επώδυνη λόγω της κούρασης. Μερικά
χιλιόμετρα προτού μπούμε στην πόλη, η GT παρκάρει στην άκρη του δρόμου. Ένας δίωρος
υπνάκος μας συνεφέρει κάπως. Το Βουκουρέστι είναι μια ακόμη όμορφη πόλη. Στο κέντρο. Λίγο
πιο πέρα απ? αυτό, όμως, υπάρχουν στη σειρά τεράστιες παρακμιακές, εργατικές κατοικίες,
σοκαριστικά όμοιες μεταξύ τους, με μικρά μίζερα μπαλκόνια, τα οποία είναι διακοσμημένα
με... μπουγάδες και δορυφορικά πιάτα. Μια εικόνα μάλλον συνηθισμένη σε μικρότερο ή
μεγαλύτερο βαθμό στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ.
Την ίδια μέρα στη Σόφια αρχίζει να μυρίζει Ελλάδα. Οδεύοντας προς το ξενοδοχείο που
βρίσκεται στο καταπληκτικό κέντρο συναντάμε υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας, ενώ στο
ξενοδοχείο η τηλεόραση δείχνει το Γιάγκο Δράκο, το γνωστό μεγιστάνα της Τζάιαντ, και τους
άλλους πρωταγωνιστές της «Λάμψης» που μιλούν άπταιστα... βουλγαρικά. Οι τελευταίες λήψεις
του ταξιδιού γίνονται το ίδιο βράδυ. Την επόμενη μέρα πρέπει να κυνηγήσουμε το χρόνο,
γιατί ο Γ. Οικονόμου πρέπει να παραδώσει την πτυχιακή του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Στις 12:00 το μεσημέρι, λοιπόν, περνάμε τα σύνορα και δύο ώρες αργότερα είμαστε έξω από
το Αριστοτέλειο. Η κατάληξη της υπόθεσης του «μικρού» δεν ήταν αυτή που περιμέναμε. Για
λόγους ανωτέρας βίας, ο στόχος δεν επετεύχθη. Στο γυρισμό για την Αθήνα, «κλειδώνουμε»
θετικές και αρνητικές εμπειρίες στο μυαλό μας, για να έχουμε να λέμε και να γράφουμε..._
Σ. Σ.
Automotodrom
Η Τσεχία, και ιδιαίτερα το Μπρνο, έχει μια μακραίωνη παράδοση στο μηχανοκίνητο αθλητισμό.
Οι πρώτοι αγώνες χρονολογούνται ήδη από το1904, ενώ στη δεκαετία του ?20 ο πιο σημαντικός
αγώνας ήταν η ανάβαση Sobesice.
To 1930 οι δρόμοι στα περίχωρα της πόλης ανακατασκευάστηκαν για να φιλοξενήσουν το πρώτο
σιρκουί που ονομάστηκε Μάζαρικ, το οποίο κέρδισε ο Tζέρμαν φον Mόργκαν με Bugatti. Μέχρι
το 1937 θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ευρωπαϊκούς αγώνες. Μετά το B? Παγκόσμιο
Πόλεμο, το 1949, το μήκος του σιρκουί μειώνεται από τα 29,1 στα 17,8 χιλιόμετρα και
φιλοξενεί το γκραν πρι της Τσεχοσλοβακίας, στο οποίο αναδείχθηκε νικητής ο Πίτερ
Γουάιτχεντ με Ferrari. Η πίστα Automotodrom, που βρίσκεται στην περιοχή Κιβάλκα, περίπου
16 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του κέντρου της πόλης του Μπρνο και μόλις 2 από την D1, την
εθνική οδό που καταλήγει στην Πράγα, αποτελεί ουσιαστικά το σύγχρονο κεφάλαιο στην
ιστορία του σιρκουί Mάζαρικ. Η δική της ιστορία ξεκινά το 1987, όταν άρχισε να χτίζεται
10 χιλιόμετρα μακρύτερα από τα παλιά πιτ του φημισμένου αγώνα. Το 1996 ανακατασκευάστηκε
σχεδόν εξολοκλήρου και πλέον πρόκειται για μια πίστα σύμφωνη με όλες τις σύγχρονες
προδιαγραφές. Για όποιον θέλει να την απολαύσει, αρκούν 10 ευρώ για 30 λεπτά.
Automotodrom
Μήκος: 5.403,19 μ.
Φάρδος: 15 μ.
Στροφές: 14 (6 αριστερές, 8 δεξιές)
Ευθείες: 13 (35 μ. η μικρότερη, 639 μ. η μεγαλύτερη)
Riga?s Motormuseum
Ιδρύθηκε μόλις το 1989. Σε δύο ορόφους εκτίθενται πάνω από εκατό αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες
και ποδήλατα, τα περισσότερα από τα οποία είναι ιδιοκτησία των μελών του Antique
Automobile Club της Λετονίας, ενώ προέρχονται και από ιδιωτικές συλλογές. Όλα
ανακατασκευάστηκαν στο ειδικό τμήμα που διαθέτει το μουσείο και, αν κρίνουμε από το
αποτέλεσμα, οι Λετονοί έχουν κάνει σπουδαία δουλειά. Ανάμεσα στα εκθέματα, ξεχωρίζουμε
δύο που συνδέονται με ισάριθμους ισχυρούς άντρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Το πρώτο
είναι η ZIS-115S (1949) του Ιωσήφ Στάλιν. Eξωτερικά, δε διέφερε από τη ZIS-110 που
παραγόταν μαζικά. Λόγω των αλεξίσφαιρων τζαμιών και της θωράκισης για την προστασία του
Στάλιν, το βάρος της έφτανε στα 7.300 (!) κιλά. Έχουν κατασκευαστεί τριάντα αυτοκίνητα
σαν και αυτήν, από τα οποία διασώζονται μόνο δύο, το συγκεκριμένο και ένα ακόμα στη
Μόσχα.
Το δεύτερο αυτοκίνητο που ξεχωρίσαμε είναι μια τρακαρισμένη Rolls-Royce Silver Shadow.
Μπροστά της, μια ταμπέλα έδινε ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Το πάθος του Λεονίντ Μπρέζνιεφ
για τα αυτοκίνητα και την οδήγηση ήταν γνωστό όχι μόνο στη Μόσχα και στη Ρωσία, αλλά και
πέρα από την τεράστια αυτή χώρα. Διέθετε μια μεγάλη προσωπική συλλογή στο Κρεμλίνο, στην
οποία περιλαμβάνονταν μια Mercedes 450 SLC, μια Lincoln Continental και μερικές Rolls. To
1980, οδηγώντας ο ίδιος τη Silver Shadow κοντά στη Μόσχα, τράκαρε με ένα φορτηγό. Δεν
τραυματίστηκε, αλλά το αυτοκίνητο έγινε έτσι όπως το βλέπετε στη φωτογραφία.
Για την Iστορία
Κρεμλίνο σημαίνει οχυρό της πόλης. Το πρώτο οχυρό που χτίστηκε το 1150 ήταν ξύλινο, ενώ
περίπου 200 χρόνια μετά απέκτησε τείχη από ασβεστόλιθο και τη σημερινή του έκταση (2,25
χλμ. περίμετρο). Το 1475 ο μέγας Ιβάν ξεκίνησε την ανοικοδόμησή του και την ανακαίνιση
των καθεδρικών ναών και το 1812 ο Mέγας Ναπολέων ανατίναξε τμήμα των τειχών λίγο πριν από
την οπισθοχώρησή του. Από τότε, η μόνη αλλαγή που υπέστη πραγματοποιήθηκε το 1935, όταν ο
Στάλιν αφαίρεσε το δικέφαλο αετό (αυτοκρατορικό έμβλημα) και έστησε το δικό του με τα
κόκκινα αστέρια που υπάρχει μέχρι και σήμερα.
Το μεράκι του κυρίου πρέσβη...
... είναι ένα MG BGT που αγόρασε μερικά χρόνια πριν στην Κύπρο έναντι 1.600 δολαρίων. Το
αυτοκίνητο που πουλήθηκε για πρώτη φορά στο Λίβανο το 1975 ήταν σε πολύ κακή κατάσταση,
αλλά όπως φαίνεται, έπεσε σε καλά χέρια. Mε τα απαραίτητα ανταλλακτικά, τα οποία ήρθαν
από την Αγγλία, και την ιδιαίτερη μαστοριά των Ουκρανών μηχανικών και φανοποιών, το MG
BGT 1.8 των 100 ίππων, όπως μας είπε χαρακτηριστικά ο κ. Γκούμας, «πήρε σάρκα και οστά
μέσα σε ενάμιση χρόνο». Χειμαρρώδης, παθιασμένος, αλλά και γνώστης του θέματος, ο πρέσβης
δίνει τη δική του εκδοχή για το συγκεκριμένο μοντέλο:
«Πρόκειται για το sport car του φτωχού της εποχής εκείνης που κατασκευάστηκε για να
προσφέρει οδηγική απόλαυση. Είναι σαν τις τομάτες κάποιας άλλης εποχής που μόλις τις
δοκίμαζες ?πλημμύριζες? άρωμα και γεύση».
Πώς μπορεί να διαφωνήσει κανείς μαζί του...
Η αριθμολογία του ταξιδιού
Συνολική απόσταση: 8.441 χλμ.
Συνολική κατανάλωση: 830,4 λίτρα αμόλυβδης
Μέγιστη κατανάλωση: 13,6 λίτρα/100 χλμ. (Ελλάδα)
Ελάχιστη κατανάλωση: 8,9 λίτρα/100 χλμ. (Ρουμανία)
Μέση κατανάλωση: 10,3 λίτρα/100 χλμ.
Βενζίνη (ευρώ/λίτρο)
Ιταλία: 1,40
Αυστρία: 1,18
Τσεχία: 0,944
Πολωνία: 0,856
Λιθουανία: 0,770
Λετονία: 0,620
Ρωσία: 0,532
Ουκρανία: 0,434
Ρουμανία: 0,648
Βουλγαρία: 0,733
Νόμισμα - Iσοτιμία*
Ιταλία: ευρώ -
Αυστρία: ευρώ -
Τσεχία: κορόνα 31,1163
Πολωνία: ζλότι 4,42482
Λιθουανία: λιτ 3,45280
Λετονία: λατ 0,657466
Ρωσία: ρούβλι 36,1606
Ουκρανία: χρίβνια 6,60765
Ρουμανία: λέι 41,318,23
Βουλγαρία: λεβ 1,95073
* (1 ευρώ - τιμές στις18/72004)