Kαλειδοσκόπιο
Aυτήν τη φορά, ο άνθρωπος που αντίκρισε το μαύρο του διαστήματος και το γαλάζιο της
γήινης σφαίρας που απλωνόταν από κάτω του δεν ήταν μέλος της NASA, της ευρωπαϊκής ESA ή
του ρωσικού κέντρου διαστημικών εφαρμογών.
κείμενο: Φαίδων Γ. Καραϊωσηφίδης
KAΠOY εκεί, στα 100 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, η ατμόσφαιρα είναι
πλέον ανύπαρκτη και η πτήση με ένα συμβατικό αεροπλάνο, αδύνατη. Στα 330.000 πόδια
λοιπόν, αν και είμαστε ακόμη δέσμιοι της γήινης βαρύτητας, ορίζουμε το διάστημα. Οι
άνθρωποι που έφτασαν μέχρι πρόσφατα εκεί αριθμούν μερικές εκατοντάδες και είναι
αστροναύτες από τα διάφορα αμερικανικά διαστημικά εγχειρήματα, Ρώσοι κοσμοναύτες και
άλλοι Ευρωπαίοι που εκπροσωπούν τις χώρες τους σε προγράμματα διαστημικής συνεργασίας.
Ένας Κινέζος προστέθηκε στο κλειστό κλαμπ, όταν ο ασιατικός γίγαντας, η Κίνα, έστειλε το
πρώτο της επανδρωμένο διαστημόπλοιο σε τροχιά τον περασμένο Οκτώβριο.
Στις 21 Ιουνίου 2004, όμως, ο άνθρωπος που αντίκρισε το μαύρο του διαστήματος και το
γαλάζιο της γήινης σφαίρας από κάτω του δεν ήταν μέλος της NASA, της ευρωπαϊκής ESA ή του
ρωσικού κέντρου διαστημικών εφαρμογών, δεν ήταν στρατιωτικός ή ένας από τους πάμπλουτους
εκκεντρικούς «διαστημικούς τουρίστες» που πληρώνουν 20 εκατομμύρια δολάρια για μια βόλτα
στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Ήταν ένας 62χρονος που πίστεψε στο όνειρο, ο Μάικλ Μέλβιλ,
που έγινε εκείνο το πρωί ο πρώτος ιδιώτης αστροναύτης, χρησιμοποιώντας στο επιτυχημένο
εγχείρημά του το SpaceShipOne, ένα μικρό σκάφος που έγινε διαστημόπλοιο.
Δημιουργός του είναι ένας από τους πιο αινιγματικούς ανθρώπους στο χώρο της αεροπορίας,
ένας πραγματικός θρύλος, ο Μπαρτ Ράταν. Για περισσότερα από τριάντα χρόνια, σε μια γωνία
της καλιφορνέζικης ερήμου, στο Μοχάβε, σχεδιάζει πρωτοποριακά, σε σχήμα και επιδόσεις,
ιπτάμενα οχήματα. Ήταν ο άνθρωπος που το 1986 σχεδίασε και κατασκεύασε το Voyager, το
αεροπλάνο με το οποίο ο μεγάλος αδελφός του Ντικ και η νεαρή Γιάνα Γιάγκερ
πραγματοποίησαν έναν άλλο αεροπορικό άθλο, το γύρο του κόσμου χωρίς σταθμό. Όταν λοιπόν ο
Μπαρτ Ράταν, όπως λέει ο ίδιος, βαρέθηκε να σχεδιάζει αεροπλάνα, αποφάσισε να ασχοληθεί
με διαστημόπλοια και τα κατάφερε.
Το όχημα της εταιρείας του, Scaled Composites, που έφερε το Μάικλ Μέλβιλ στο διάστημα,
είναι το ένα κομμάτι ενός συστήματος του αεροπλάνου-φορέα White Knight και του
SpaceShipOne, που αποχωρίζεται σε ύψος και συνεχίζει αυτόνομα την πτήση του. Η σχεδίασή
του ξεκίνησε πριν από περίπου τέσσερα χρόνια, «απαντώντας» στην πρόκληση του Ansari X
prize. Το τελευταίο είναι μια ιδέα του ελληνικής καταγωγής Πίτερ Διαμαντή, ένα βραβείο 10
εκατομμυρίων δολαρίων που έχει αθλοθετηθεί για το πρώτο επαναχρησιμοποιούμενο όχημα που
θα αναπτυχθεί με ιδιωτικά κεφάλαια και θα μπορέσει να εκτελέσει υποτροχιακή πτήση. Θα
δώσει δηλαδή στους τρεις επιβάτες του την εμπειρία μερικών λεπτών έλλειψης βαρύτητας στο
απόγειο της τροχιάς του. Για να κερδηθεί, όμως, το διαστημικό στοίχημα, το εγχείρημα
πρέπει να επαναληφθεί μέσα σε 14 ημέρες με το ίδιο όχημα, που δε θα πρέπει να διαφέρει
περισσότερο από το 10% της μάζας του (εκτός των καυσίμων) ανάμεσα στην πρώτη και τη
δεύτερη απόπειρα. Στους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από το Ansari X prize υπάρχει η
πίστη ότι το βραβείο θα μπορέσει να αποτελέσει κίνητρο ώστε να ανοίξει το διάστημα στην
ιδιωτική πρωτοβουλία, με τον ίδιο τρόπο που αντίστοιχα βραβεία άνοιξαν τις πύλες της
αεροπορίας στις δεκαετίες του ?20 και του ?30, συμπεριλαμβανομένης και της πτήσης του
Λίντμπεργκ πάνω από τον Ατλαντικό. Μέχρι σήμερα, περισσότερες από τριάντα ομάδες έχουν
δηλώσει συμμετοχή για τη διεκδίκηση του Ansari X prize, αν και μετά τη δοκιμή του
SpaceShipOne, η ομάδα του Ράταν βρίσκεται πολύ κοντά στην κατάκτησή του.
Κατακτώντας το τελευταίο σύνορο
Το White Knight απογειώθηκε νωρίς το πρωί από το αεροδρόμιο (νυν διαστημοδρόμιο, πλέον
και με την έγκριση της αμερικανικής υπηρεσίας πολιτικής αεροπορίας), για να προλάβει τις
αντίξοες καιρικές συνθήκες που παρουσιάζονται στην έρημο κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Χρειάστηκε περίπου μία ώρα για να μεταφέρει το δέσμιο από κάτω του SpaceShipOne στο ύψος
άφεσης των 47.000 ποδών, υπό την επίβλεψη τριών συνοδών αεροπλάνων.
Εκεί, στις 07:50, το SS1 και ο Μάικλ Μέλβιλ ξεκίνησαν τη δική τους πορεία προς την
Iστορία. Το μικρό σκάφος πέφτει αρχικά ελεύθερο, προτού πυροδοτηθεί ο κινητήρας και
αρχίσει η άνοδος. Η τροχιά γίνεται σταδιακά όλο και πιο απότομη, και σύντομα το
SpaceShipOne ανεβαίνει υπό γωνία 80 μοιρών, με την ισχύ των 17.000 λιβρών που αποδίδει ο
πυραυλοκινητήρας. Η λειτουργία του διαρκεί συνολικά 76 δευτερόλεπτα, αρκετά για να δώσουν
στο σκάφος ταχύτητα 2,9 Μach ή 3.460 χιλιομέτρων την ώρα. Ο Μέλβιλ βρίσκεται πλέον στα
180.000 πόδια. Από εδώ και πάνω, η πτήση γίνεται χωρίς ώθηση, με την ορμή που έχει
αποκτηθεί, αλλά με τη σχεδόν ανύπαρκτη ατμόσφαιρα να παράγει όλο και μικρότερη
οπισθέλκουσα. Στόχος είναι τα 360.000 πόδια, ένα πρόβλημα, όμως, περιορίζει το απόγειο
της τροχιάς στα 328.491 πόδια πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, όπως θα δείξει
αργότερα η τηλεμετρία. Δεν έχει, όμως, σημασία· τυπικά, έχει βρεθεί στο διάστημα.
Ο Μέλβιλ απολαμβάνει τις στιγμές. Βγάζει από την πάνω τσέπη της στολής του μια χούφτα
σοκολατένια κουφέτα M&M, που έτρωγε από τη στιγμή που μπήκε στο σκάφος, και τα αφήνει
ελεύθερα. Τα παρακολουθεί με θαυμασμό να αιωρούνται στο πιλοτήριο λόγω της έλλειψης
βαρύτητας. Τέσσερα λεπτά αργότερα, το SpaceShipOne αρχίζει πια τη μεγάλη κάθοδο πίσω,
στον πλανήτη Γη. Παίρνει τη διαμόρφωση αιωροπτέρησης με την ουρά διπλωμένη σε γωνία 90
μοιρών ως προς το ρύγχος, επιταχύνει συνεχώς για να φτάσει και πάλι ταχύτητες της τάξης
των 3 Μach, ενώ ο πιλότος του «τραβά» έως και 5g. Καθώς, όμως, η ατμόσφαιρα πυκνώνει, η
αεροδυναμική διαμόρφωση υψηλής οπισθέλκουσας αρχίζει να μειώνει δραστικά την ταχύτητα.
Στα 57.000 πόδια το αυτόματο σύστημα καταγράφει υποηχητική ταχύτητα και αλλάζει πάλι τη
διαμόρφωση του σκάφους αναδιπλώνοντας την ουρά. Τώρα, το SpaceShipOne, από διαστημόπλοιο
μετατρέπεται σε καθαρόαιμο ανεμοπλάνο, αλλά με το μικρό του εκπέτασμα έχει μεγάλο λόγο
ολίσθησης και απαιτεί προσεκτικούς χειρισμούς. Περίπου είκοσι λεπτά αργότερα θα εκτελέσει
μια άψογη προσγείωση «τριών σημείων» στο Μοχάβε. Το τελευταίο σύνορο έχει κατακτηθεί.
(Περισσότερα για το Ansari X prize και την πτήση του SpaceShipOne θα βρείτε στο «αδελφό»
περιοδικό «ΠΤΗΣΗ & ΔΙΑΣΤΗΜΑ«, στα τεύχη Ιούνιος και Ιούλιος 2004.)
Scaled Composites White Knight / SS1
Βγαλμένο λες από ταινία επιστημονικής φαντασίας, το «σύστημα» του διπλού σκάφους της
Scale Composites αποτελείται από:
? Ένα αεροπλάνο-φορέα με την ονομασία White Knight (Λευκός Ιππότης), που μεταφέρει το
διαστημόπλοιο σε ύψος τουλάχιστον 50.000 ποδών. Είναι αεριωθούμενο και η ιδιαίτερα
φουτουριστική του εμφάνιση έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά προηγούμενων σχεδιάσεων του
Μπαρτ Ράταν, όπως το εξαιρετικά μεγάλο εκπέτασμα, η απουσία συμβατικής ατράκτου και τα
διπλά ατρακτίδια που υποστηρίζουν το ουραίο πτέρωμα. Χρησιμοποιεί δύο στροβιλοκινητήρες
General Electric J85-GE-5 με μετάκαυση, καθένας από τους οποίους αποδίδει περίπου 3.850
λίβρες ώσης, τοποθετημένους διαμετρικά στα πλευρά της ράχης. Το αεροσκάφος, βέβαια, δεν
ξεπερνά ποτέ τους 160 κόμβους, καθιστώντας το ένα από τα πιο αργοκίνητα αεροπλάνα που
έχουν ποτέ εξοπλιστεί με αεροστροβίλους που διαθέτουν μετάκαυση.
? Το τριθέσιο διαστημόπλοιο, γνωστό ως SpaceShipOne, που έχει τη μορφή «διαστημικού
λεωφορείου» με πτέρυγες. Το πυραυλοπροωθούμενο σκάφος έχει τη δυνατότητα αλλαγής
διαμόρφωσης στη φάση της επανεισόδου, ώστε να εξασφαλίσει την καλύτερη δυνατή γωνία
προσβολής. Έχει μήκος 8,48 μέτρα και εκπέτασμα 7,7 μέτρα.
Ρωτώντας πας στην πόλη...
Τροχοί και δρόμοι. Ηλεκτρονικοί χάρτες, GPS και πλοήγηση στην Αθήνα. Τώρα πια δεν...
ισχύουν οι δικαιολογίες «χάθηκα» ή «δεν έβρισκα το δρόμο».
κείμενο: Φώτης Φωτιάδης
ΟI Oλυμπιακοί Aγώνες δεν πρόκειται να αφήσουν στη χώρα μας μόνο αθλητικά κέντρα και
συγκοινωνίες, αλλά και μια σύγχρονη τεχνολογία για άμεση χρήση. Ένας δορυφόρος τέθηκε σε
τροχιά (ο Hellas-Sat 2), η κρατική τηλεόραση εξοπλίστηκε με μηχανήματα υψηλής ευκρίνειας,
ο OTE πέρασε στην εποχή του DSL, ενώ δεκάδες άλλες πρωτοβουλίες από μικρότερους
οργανισμούς-εταιρείες έφεραν στην Ελλάδα αυτά που ζηλεύαμε στις αναπτυγμένες χώρες. Ο
λόγος για τις υπηρεσίες και τις συσκευές που ο πολίτης αυτής της χώρας μπορεί να
απολαύσει σήμερα. ¶λλωστε, αν επικεντρώσουμε την προσοχή μας στις υποδομές, θα
διαπιστώσουμε ότι πραγματικά έχουν σημειωθεί τεράστια άλματα.
Ήδη στην Αθήνα έχουμε ψηφιακό ραδιόφωνο DAB, ψηφιακό πλανητάριο, κινητή τηλεφωνία με το
σύστημα i-mode, πολλά ελληνικά δορυφορικά κανάλια, ενώ πραγματικότητα έγινε και η
πλοήγηση στους δρόμους. Ειδικά το τελευταίο, έχει τεράστια σημασία στην εποχή μας, όχι
μόνο για να μη χανόμαστε στις δαιδαλώδεις ελληνικές πόλεις, αλλά και να εξυπηρετούνται οι
επισκέπτες που έρχονται στην πατρίδα μας με το αυτοκίνητό τους. Η Ελλάδα, επιτέλους,
αποκτά χρώμα στους διάφορους πίνακες παρουσιάσεων που δείχνουν ποιες χώρες (ή πόλεις) της
Ευρώπης έχουν χαρτογραφηθεί και το ευχάριστο είναι ότι στην αγορά κυκλοφορούν
περισσότερες από μία προτάσεις για να διαλέξουμε. Την αρχή έκανε η AutoΗellas
(www.carnavigation.gr) με το σύστημα AutoNavi, το οποίο διαθέτει χάρτη που σήμερα
καλύπτει Αττική, Πάτρα, Ηράκλειο, Βόλο και Θεσσαλονίκη (δηλαδή τις Oλυμπιακές πόλεις) και
κοστίζει 1.500 ευρώ. Πρόκειται για ένα σύστημα που περιλαμβάνει το χάρτη αποθηκευμένο σ?
ένα σκληρό δίσκο, η παρουσίαση του οποίου γίνεται σε όποια οθόνη θέλουμε. Το σημαντικό
εδώ είναι ότι το σύστημα AutoNavi «μιλάει» και «γράφει» ελληνικά, ενώ είναι διαθέσιμο εδώ
και πολύ καιρό στην αγορά. Μια άλλη προσπάθεια «φορητής» πλοήγησης έρχεται από τη
Θεσσαλονίκη και την εταιρεία MLS (www.mlsnavigator.gr), που καλύπτει περιοχές όπως η
Αττική, η Θεσσαλονίκη και η Πάτρα. Η εταιρεία κυκλοφορεί τέσσερις διαφορετικές συσκευές
πλοήγησης, από φορητή τύπου PocketPC έως ραδιοDVD αυτοκινήτου, και έχει δώσει ιδιαίτερη
έμφαση στα ελληνικά.
Οι δύο αυτές ελληνικές προσπάθειες, της AutoHellas και της MLS, είναι εξαιρετικές· το
μόνο πρόβλημα είναι η ασυμβατότητα με τα διεθνή στάνταρντ. Για παράδειγμα, θα πρέπει
κάποιος να εξοπλιστεί με hardware και software για να αποκτήσει αυτόματη πλοήγηση στο
αυτοκίνητό του. Από τις αναγνωρίσιμες εταιρείες κατασκευής ηχοσυστημάτων αυτοκινήτου,
όπως είναι, για παράδειγμα, οι Blaupunkt, VDO Dayton, Pioneer, Clarion και Becker, δεν
είχαμε νέα σχετικά με το θέμα αυτό. Γνωρίζαμε μόνο ότι πραγματοποιούν «μετρήσεις και
δοκιμές» στη χώρα μας. Πρέπει να σημειώσουμε ότι στην Ευρώπη υπάρχουν δύο μεγάλα
(ανταγωνιστικά) στάνταρντ δίσκων πλοήγησης, ένα της Tele Atlas και ένα της Navteq, τα
οποία κυκλοφορούν σε διάφορες εκδόσεις ανάλογα με τον κατασκευαστή του ραδιοCD, αλλά και
του αυτοκινήτου. Aπό τις δύο, η Tele Atlas ήταν αυτή που κυκλοφόρησε πρώτη δίσκο στη χώρα
μας, ενώ αυτός της Navteq βρίσκεται υπό ανάπτυξη. Ο δίσκος της Tele Atlas μπορεί να
αναγνωριστεί μόνο από συσκευές Blaupunkt, που κυρίως «φοράνε» αυτοκίνητα της Mercedes,
VW, Audi, αλλά και άλλων κατασκευαστών. Βέβαια, η γερμανική εταιρεία κυκλοφορεί και
ξεχωριστές μονάδες ραδιοCD με δυνατότητα «εκτέλεσης» του δίσκου Hellas 2004 της Tele
Atlas. Η πιο προσιτή είναι το μοντέλο TravelPilot E1 της Blaupunkt (τηλ.: 210.5701.280),
ένα ραδιοCD που κοστίζει, μαζί με το δισκάκι, 999 ευρώ. Ο δίσκος της Tele Atlas, προς το
παρόν, περιέχει αναλυτικά την Αθήνα και την ευρύτερη περιοχή αυτής, καθώς και το βασικό
οδικό άξονα της χώρας, όπως ήταν μέχρι το τέλος του Απρίλη 2004. Σε τακτά χρονικά
διαστήματα θα κυκλοφορούν νέες εκδόσεις του δίσκου, που θα κοστίζουν περίπου 150 ευρώ,
ώστε το σύστημά μας να είναι πάντα ενημερωμένο. Η απεικόνιση στο TravelPilot E1 γίνεται
με διανυσματικό τρόπο, ενώ υπάρχει και φωνητική υποβοήθηση (σε αγγλικά), ώστε να μην
αποσπάται η προσοχή του οδηγού. Η εισαγωγή του προορισμού γίνεται εύκολα, παρουσιάζεται,
όμως, μόνο με λατινικούς χαρακτήρες. Σε όσους αρέσουν οι μεγάλες έγχρωμες οθόνες, υπάρχει
και η έκδοση TravelPilot IVDN-7002, που «τρέχει» το χάρτη σε DVD, μόνο που το σύστημα
κοστίζει σημαντικά παραπάνω. Το όλο σύστημα της Blaupunkt/Tele Atlas λειτουργεί άψογα και
είναι η «χαρά» του οδηγού. Mπορείς να αποθηκεύεις «αγαπημένες» διευθύνσεις, να
κατευθύνεσαι στον προορισμό σου γνωρίζοντας μόνο την οδό και τον αριθμό και να αισθάνεσαι
ότι γνωρίζεις ολόκληρη την πόλη, ακόμη και τα πιο στενά και αδιέξοδα δρομάκια της. Η
πλοήγηση για την Αθήνα είναι γεγονός, και μάλιστα μετά μουσικής.