Περί βιοκαυσίμων
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιβάλει να είναι βιολογικής προέλευσης το 5,75% των καυσίμων που θα πωλούνται από του χρόνου στην Ευρώπη, ένα ποσοστό που ίσως και να αυξηθεί, φτάνοντας έως και το 10% στα επόμενα χρόνια. Τα βιοκαύσιμα προσφέρουν δύο βασικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα, αφού χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πρώτες ύλες αλλά και χαμηλότερες εκπομπές ρύπων στο συνολικό κύκλο ζωής τους. Και εξηγούμαστε: Η πρώτη ύλη, η βιομάζα, περιλαμβάνει κάθε τύπο οργανικής ύλης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή στερεών, αέριων και υγρών καυσίμων και χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: στα υπολείμματα και παραπροϊόντα φυτικής, δασικής και ζωικής παραγωγής και στη βιομάζα που προέρχεται από ενεργειακές καλλιέργειες. Και, ενώ κατά την καύση τους εκλύεται περίπου η ίδια ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα όπως και στα ορυκτά καύσιμα, η ποσότητα αυτή έχει προηγουμένως αφαιρεθεί από την ατμόσφαιρα από τα φυτά από τα οποία προέρχεται, καθιστώντας το ισοζύγιο εκπομπών σε όλο τον κύκλο ζωής του βιοκαυσίμου θεωρητικά μηδενικό. Και λέμε «θεωρητικά», γιατί στην πράξη, κατά την παραγωγή και τη διακίνηση της πρώτης ύλης αλλά και των ίδιων των βιοκαυσίμων, υπεισέρχονται και άλλες δραστηριότητες, κατά τις οποίες παράγονται εκπομπές CO2 και οφείλουν να συνυπολογιστούν.Φυσικά, υπάρχουν και μειονεκτήματα, και μάλιστα σημαντικά. Κατ’ αρχάς, υπάρχει μια πληθώρα παραδοσιακών, αλλά και νέων καλλιεργειών, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πρώτη ύλη, όπως το σιτάρι, το κριθάρι, ο αραβόσιτος, τα ζαχαρότευτλα, ο ηλίανθος, το καλάμι, ο μίσχανθος, η αγριαγκινάρα, το switchgrass, το σόργο, το κενάφ και η ελαιοκράμβη. Δεδομένου, όμως, ότι μόνο το 11% της Γης είναι καλλιεργήσιμο, οι ενεργειακές καλλιέργειες έρχονται αναπόφευκτα σε απευθείας ανταγωνισμό με τις καλλιέργειες τροφής, αυξάνοντας δραστικά τις τιμές των τροφίμων (βλέπε εξέγερση της τορτίγιας στο Μεξικό)! Μια λύση σ’ αυτό αποτελεί η παραγωγή βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς αποκλειστικά από δασικά και γεωργικά υπολείμματα, που βασίζεται όχι στην εκμετάλλευση της ζάχαρης και των ελαίων που παράγονται από τα φυτά, αλλά στην κυτταρίνη που περιέχεται στο κοτσάνι και στο ξύλο, είτε μέσω μυκήτων ή μικροβίων είτε χημικά: Η βιομάζα μετατρέπεται σε βιοκόκ και εν συνεχεία σε συνθετικό αέριο (διαδικασία Carbo-V), για να υγροποιηθεί σε καύσιμο μέσω της σύνθεσης Fischer Tropsch. Δεν είναι, όμως, ακόμη σε φάση παραγωγής και, επιπλέον, είναι μια διαδικασία που απαιτεί υψηλά ποσά ενέργειας. ¶λλωστε, ακόμα και ο επίτροπος της ΕΕ για το περιβάλλον, κ. Σταύρος Δήμας, έχει δηλώσει σε συνέντευξή του στους 4Τ πως «πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στο θέμα των βιοκαυσίμων. Είναι προτιμότερο να στραφούμε, πέρα από τη δεύτερη γενιά βιοκαυσίμων, προς ανανεώσιμες πηγές, όπως είναι η αιολική και η ηλιακή, και κυρίως προς την αποτελεσματική χρήση και εξοικονόμηση ενέργειας».
¶νθρακας, λοιπόν, ο θησαυρός των βιοκαυσίμων; Η παραγωγή καυσίμων από κυτταρίνη έχει ακόμα πολλές προοπτικές εξέλιξης, με δεδομένη και τη μεσο-μακροπρόθεσμη εισαγωγή νέων τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην όλη διαδικασία. Από την άλλη, η αναζήτηση νέων αποδοτικότερων και φιλικότερων προς το περιβάλλον καυσίμων έχει μόλις ξεκινήσει και δεν αποκλείεται στο μέλλον να προκύψουν νέες ιδέες και τεχνικές απείρως αποδοτικότερες από τα σημερινά -νηπιακής ηλικίας- βιοκαύσιμα. ¶λλωστε, και ο κινητήρας εσωτερικής καύσης δεν εξελίχθηκε από τη μία μέρα στην άλλη. Έχει πίσω του μια ιστορία 133 ετών!
Έρευνες έχουν αποδείξει πως υπάρχουν και θα υπάρξουν εναλλακτικές. Το εργαστήριο Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου της Αριζόνα πειραματίζεται εδώ και είκοσι χρόνια για τη δημιουργία βιοκαυσίμων από άλγη! Σύμφωνα με τους ειδικούς, το λάδι της άλγης είναι ανάλογης ποιότητας άλλων φυτικών λαδιών, έχει όμως το πλεονέκτημα της μέχρι και 100 φορές μεγαλύτερης αποδοτικότητας σε σχέση με τη σόγια. Επιπλέον, δεν είναι ανταγωνιστική με τις βρώσιμες καλλιέργειες, γιατί μπορεί να αναπαραχθεί σε εκτάσεις ακατάλληλες για καλλιέργεια και να ποτίζεται με αλμυρό ή υφάλμυρο νερό! Ένα άλλο πανεπιστήμιο, αυτό του Μπέρκλεϊ, έχει προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα, καταφέρνοντας να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε ένα συγκεκριμένο είδος άλγης να παράγει, μέσω φωτοσύνθεσης, αντί για διοξείδιο του άνθρακα, υδρογόνο! Αυτά προς το παρόν, σε εργαστηριακά -εννοείται- μεγέθη.
Μια άλλη σημαντική ανακάλυψη είναι αυτή του κ. Γκάρι Στρόμπελ. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Μοντάνα εντόπισε στα δάση της Παταγονίας ένα μύκητα ο οποίος μπορεί να μετατρέπει την κυτταρίνη σε αέριους υδρογονάνθρακες, ανάλογους του βιοντίζελ! Ο κοκκινωπός Gliocladium roseum βρέθηκε να αναπτύσσεται μέσα στον κορμό του δέντρου ούλμο (Eucryphia cordifolia) της Χιλής και της Παταγονίας. Σε αντίθεση με όποια άλλη τεχνική, ο μύκητας έχει τη δυνατότητα να παράγει τα κύρια συστατικά του ντίζελ απευθείας από κυτταρίνη, χωρίς καμία πρότερη επεξεργασία της. Οι έρευνες εστιάζονται πλέον στη μελέτη του γονιδιώματος του μύκητα, με στόχο τη βελτιστοποίηση της παραγωγής υδρογονανθράκων σε βιοαντιδραστήρες, γεγονός που θα επιτρέψει και τη μαζική παραγωγή του νέου «μυκο-ντίζελ». Ο γιος του καθηγητή Στρόμπελ, Σκοτ, ο οποίος κατέχει την έδρα της Μοριακής Βιοφυσικής και Βιοχημείας στο πανεπιστήμιο του Γέιλ, υποστηρίζει πως ίσως η πραγματική αξία της ανακάλυψης να μην βρίσκεται στον ίδιο το μύκητα, αλλά στο γονιδίωμά του, και πως μέχρι τη φάση της εκβιομηχάνισης της παραγωγής απομένει πολύς δρόμος ακόμα.
Εκείνο, πάντως, που πατήρ και υιός δίνουν ως τροφή στη σκέψη μας είναι το εξής ερώτημα: «Αφού ο μύκητας είναι ικανός να παράγει «μυκο-ντίζελ» στα δάση, μήπως έχει βοηθήσει και στη δημιουργία των κοιτασμάτων ορυκτών καυσίμων;_ Ν. Κ.