35 χρόνια χωρίς τον Enzo Ferrari

Ήταν 14 Αυγούστου 1988 κι η επιβλητική «F40», το επετειακό μοντέλο που παρήχθη με αφορμή τις τέσσερις δεκαετίες κατασκευαστικής δράσης της ιταλικής εταιρείας, είχε εδώ και ένα χρόνο παρουσιαστεί. Έμελλε όμως να είναι η τελευταία Ferrari που κατασκευάστηκε με τον ιδρυτή της στη ζωή, αφού εκείνη την ημέρα ο «Κομεντατόρε» άφησε πίσω του όλα όσα αγαπούσε, σε ηλικία 90 ετών. Τη χρονιά εκείνη στα Grand Prix της Formula 1 κυριαρχούσε η McLaren-Honda, με το φοβερό δίδυμο Ayrton Senna και Αlain Prost να αντιμάχονται βαθμό-βαθμό για τον τίτλο. Κέρδισαν τους 15 από τους 16 αγώνες του πρωταθλήματος, όχι όμως τη Μonza, που διεξήχθη τρεις εβδομάδες ύστερα από τον θάνατο του Enzo. Ήταν σαν ο θεός της μηχανολογίας να σταμάτησε τις όποιες εξελίξεις, αναγκάζοντας τους πάντες να υποκλιθούν τον «Γέρο του Μαρανέλο»: Πέρα από κάθε προγνωστικό, τον αγώνα κέρδισε μια Ferrari, με τον Gerhard Berger στο τιμόνι να αποδίδει τιμές μέσα στο «ναό» των tifosi της Scuderia.

Επρόκειτο σίγουρα για μια νίκη σημαδιακή κι απόλυτα συναισθηματική, περισσότερο ακόμη κι από την πρώτη θέση του Patrick Tambay στο Γερμανικό Grand Prix του 1982, της χρονιάς που οι άνθρωποι της ομάδας είδαν τον Villeneuve να σκοτώνεται στο Ζolder και τον Pironi να αχρηστεύει τα κάτω άκρα του στο Ηοckenheim. Και όμως, την επόμενη μέρα από εκείνο τον βαρύτατο τραυματισμό, η Ferrari νίκησε. Κάτι ανάλογο κι ακόμη πιο συμβολικό έγινε και στη Μonza το 1988, ένας αποχαιρετισμός με νίκη, αντάξιος της προσωπικότητας του εκλιπόντος…

To ξεκίνημα

Ο Enzo Anselmo Ferrari γεννήθηκε μια χιονισμένη μέρα του Φλεβάρη του 1898 στη Μodena κι ήταν γιός ενός επιτυχημένου σιδηρουργού, που κατασκεύαζε κυρίως στέγες σιδηροδρομικών σταθμών. Το επεισόδιο που καθόρισε τη ζωή του –αλλά και τη ζωή εκατομμυρίων φίλων του αυτοκινήτου- συνέβη στα δέκα του χρόνια, όταν πήγε με τον πατέρα του να παρακολουθήσει έναν αγώνα στη Μπολόνια, όπου αναμετρήθηκαν τα δύο αστέρια της εποχής, ο Felice Nazzaro και ο Vicenzo Lancia. Τότε γεννήθηκε μέσα του το όνειρο, όταν μεγαλώσει, να γίνει οδηγός αγώνων. Πράγματι, έτσι συνέβη: αρχής γενομένης το 1919 και για δέκα περίπου χρόνια ήταν ένας από τους εργοστασιακούς οδηγούς της Αlfa Romeo, με μεγαλύτερη διάκρισή του τη νίκη με την RL στο «Coppa Accerbo» της Πεσκάρα το 1924. Εκείνη περίπου την εποχή, γοητεύτηκε από τον ήχο μιας 12κύλινδρης Packard, εκφράζοντας στους φίλους του την επιθυμία να κατασκευάσει κάποτε έναν τέτοιο κινητήρα για να ακούει «το τραγούδι των δώδεκα».

Οι επιτυχίες

Η ίδρυση της «Scuderia Ferrari» ήρθε το 1929, με αντικείμενό της την προετοιμασία και ευθύνη των αγωνιστικών αυτοκινήτων της Αlfa Romeo. Ως έμβλημά της ο Εnzo διάλεξε το οικόσημο του αεροπόρου Francesco Baracca, που σκοτώθηκε στη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Έτσι, μετέπειτα, χάρις στις νίκες της Ferrari σε όλα τα είδη αγώνων, το «όρθιο αλογάκι» έγινε διάσημο σε ολόκληρο τον κόσμο. Σελίδες δόξας με 144 νίκες σε 225 αγώνες γράφτηκαν ως το 1937, με πληθώρα άξιων οδηγών, από τους οποίους ξεχώριζε ο μεγάλος Τazio Nuvolari. Η ανεξάρτητη πορεία του Enzo ξεκίνησε μετά τον πόλεμο, με την κατασκευή της πρώτης επίσημης Ferrari το 1947. Οι νίκες, στις οποίες ήταν ήδη εθισμένος ο «Κομεντατόρε», άρχισαν αμέσως. Τις πρωτιές στο Τarga Florio και στο Mille Miglia διαδέχθηκαν οι δάφνες στη Formula 1, αρχής γενομένης από το Βρετανικό Grand Prix του 1951. Την περίοδο 1952-1953 ήρθαν και οι πρώτοι τίτλοι οδηγών από τον Αlberto Ascari, το μοναδικό μέχρι σήμερα Ιταλό πρωταθλητή στο θεσμό. Οι νίκες στις «24 ώρες» του Le Mans ξεκίνησαν το 1949 κι ολοκληρώθηκαν το 1965, ενώ σε όλο εκείνο το διάστημα το «Cavallino Rampante» έχασε μόνο δύο φορές το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Αντοχής. Ο πρώτος τίτλος των κατασκευαστών στη Formula 1 ήρθε το 1961 με την πισωμήχανη «156 V6». Επίσης, τη δεκαετία εκείνη, η Ferrari έφτασε στην κορυφή και στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Αναβάσεων. Από τα χέρια του Εnzo πέρασαν όλοι σχεδόν οι μεγάλοι οδηγοί, επί 50 χρόνια: Tazio Nuvolari, Achille Varzi, Alberto Ascari, Juan Fangio, Mike Hawthorn, Wolfgang von Trips, John Surtees, Jackie Ickx, Niki Lauda και Gilles Villeneuve ήταν οι πιο σημαντικοί. Με αρχιμηχανικούς τους Vittorio Jano, Gioahino Colombo, Aurelio Lampredi και τη συνεργασία κυρίως της Carrozzeria Pininfarina δημιουργήθηκαν οι σύγχρονοι θρύλοι της Αυτοκίνησης. Ανάμεσά τους, «166», «212», «Testarossa», «Superamerica», «250 GT» με μακρύ ή κοντό μεταξόνιο, «250 GTO», «330», «365 GTB4» . Όλες, μύθος…

Ο ηγέτης και ο άνθρωπος

Έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες γι αυτόν, άλλες κοντά στην αλήθεια και άλλες όχι. Ωστόσο, πάντα η πραγματική εικόνα βρίσκεται κάπου στη μέση: Yποτιμούσε τις ικανότητες των οδηγών του, αλλά με δύο από αυτούς (τους Αntonio και Αlbertο Αscari) δήλωσε κάποτε πως «στον Παράδεισο θα μιλάει συνέχεια μαζί τους για αγώνες». Ο λόγος είναι πως εκείνοι οι δύο ήταν δίπλα του και τον βοήθησαν να ξεκινήσει, σε ισάριθμες διαφορετικές φάσεις της ζωής του. Άλλωστε ήταν πολλοί εκείνοι που είχε χάσει στους αγώνες, οι περισσότεροι φίλοι και σύντροφοί του σε περιόδους δύσκολες, οπότε μια επικάλυψη σκληρότητας μαλάκωνε τον πόνο για την απώλειά τους. Όσο για το συναίσθημα αυτό, ο Ferrari είχε νοιώσει ό,τι χειρότερο, χάνοντας τον Ιούνιο του 1956 το γιό του Αlfredino από μια σπάνια κι ανίκητη ασθένεια. Εκείνη θα πρέπει να ήταν και η μοναδική ήττα που πράγματι αποδέχθηκε, γράφοντας για μία και μοναδική φορά στο ημερολόγιό του μια φράση απόλυτα αταίριαστη στο χαρακτήρα του: la partita e perduta (ο αγώνας χάθηκε). Παρά το χτύπημα που δέχθηκε από τη ζωή, ο Ferrari κατάφερε να σταθεί όρθιος και να συνεχίσει να δημιουργεί, σε αντίθεση με τον Εttore Bugatti που όταν έχασε το γιό του κατέρρευσε, με συνέπεια και εκείνος να πεθάνει ύστερα από λίγα χρόνια, αλλά και η εταιρεία του να αναστείλει τη δραστηριότητά της στα μέσα της δεκαετίας του ’50.

Έλεγαν ακόμα πως o Enzo αποφάσιζε τα πάντα μόνος του. Ναι, αλλά πριν γίνει αυτό περνούσαν μήνες συζητήσεων με τους συνεργάτες του, που διεξάγονταν σχεδόν αποκλειστικά σε εύθυμο περιβάλλον, ανάμεσα σε μεζέδες και ιταλικό κρασί. Κάπως έτσι πάρθηκε και η απόφαση για τη μετακόμιση του κινητήρα των μονοθεσίων της Formula 1, από την κλασική εμπρός θέση στο κέντρο του αμαξώματος και πίσω από τον οδηγό, προκειμένου η εταιρεία να περάσει σε μια νέα εποχή. Είχε σοβαρές αντιρρήσεις, ήταν πράγματι ο τελευταίος που υιοθετούσε κάθε καινοτομία, όμως στο τέλος το έκανε και τους νικούσε όλους! Το ίδιο έκανε κι όταν πιέστηκε από το περιβάλλον του να προσθέσει στη γκάμα της Ferrari V6 κινητήρες 2-2,5 λίτρων, αντιστάθηκε για πολύ καιρό, αλλά στο τέλος έστω και χωρίς το όρθιο αλογάκι στο καπώ γεννήθηκε η περίφημη σειρά των Dino. Eκεί που πήρε όλες τις αποφάσεις μόνος του ήταν το 1969, όταν έδωσε το 90% των μετοχών της εταιρείας του στη Fiat, προκειμένου να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά της και την απρόσκοπτη συμμετοχή της στους αγώνες.

Στις δεκαετίες που πέρασαν, ο Εnzo δικαιώθηκε πλήρως για την επιλογή του. Στην τελευταία συνέντευξη της ζωής του ξέροντας ότι το τέλος είναι πλέον πολύ κοντά είπε με δάκρυα στα μάτια πως «αισθάνεται τυχερός που τα κατάφερε, αλλά ένοχος επειδή επέζησε». Πίσω από την πλάτη του, στο γραφείο, δέσποζε o αγαπημένος του ζωγραφικός πίνακας, που απεικόνιζε την «312 ΡB», η οποία κέρδισε το 1972 για τελευταία φορά το Τarga Florio. Πάνω από όλα, ο Enzo Ferrari ήταν μία τεράστιου διαμετρήματος προσωπικότητα, από αυτές που δε γίνεται να υπάρξουν ξανά…