Χειμώνα στις Κυκλάδες
Χειμώνα στις Κυκλάδες
Για τους περισσότερους τα νησιά του Αρχιπελάγους είναι
κομμάτια γης που υπάρχουν μόνο το καλοκαίρι. Αναδύονται
ως διά μαγείας περί τα μέσα του ΜαΪου και εξαφανίζονται
στα τέλη Σεπτεμβρίου εκάστου έτους. Για όλους αυτούς,
τα νησιά σημαίνουν διακοπές και η παραμονή εκεί
ερμηνεύεται με ανέμελες μέρες και ανήσυχες νύχτες.
Αυτή βεβαίως είναι η μικρή πραγματικότητα.
H άλλη πραγματικότητα είναι η μεγάλη, η χειμερινή, η
αληθινή, που δεν είναι ούτε τόσο φωτεινή, ούτε τόσο
ζεστή, ούτε τόσο χαλαρή.
Έχει όμως μια ισορροπία, μια γλύκα που δύσκολα
περιγράφεται. Μια πραγματικότητα και μια ισορροπία που
προφανώς προϋπήρχαν μερικές χιλιάδες χρόνια πριν από
την ανακάλυψη και την εφαρμογή του μαζικού τουρισμού.
Κείμενο - Φωτογραφίες του N. Σ. Ζαλμά
HMEPA ΠΡΩΤΗ. Με μια ψυχική διάθεση που ακροβατούσε ανάμεσα στην
ευφορία και τη μελαγχολία κατεβήκαμε τον καταπέλτη του _Μπάρι
Εξπρές_ στο λιμάνι της Μυκόνου το βράδυ της τελευταίας Πέμπτης
του Ιανουαρίου.
Οι περισσότερες πληροφορίες που είχαμε από την Αθήνα ήταν
ανακριβείς. Πρώτο σημάδι ότι το κέντρο είναι παραπληροφορημένο.
Όχι ένα μόνο, λοιπόν, αλλά τουλάχιστον οκτώ ξενοδοχεία είναι
ανοικτά (Αιγαίο, Λητώ, Μαντώ, Δελφίνες, Κουνενή, Καρβουνάκι,
Ήλιος Μάρις, Έλενα) και έτοιμα να εξασφαλίσουν τη φιλοξενία του
χειμερινού επισκέπτη.
H άπνοια βοηθά τους κατοίκους να κάθονται έξω. Πολλές πόρτες και
παράθυρα είναι ανοικτά δίνοντας μια ανοιξιάτικη νότα. Αρκετά
επίσης εστιατόρια ταβέρνες, μπαρ, λειτουργούν. Σχεδόν όλα παίζουν
ελληνική μουσική φανερώνοντας τις προτιμήσεις των ντόπιων. Ένα
μόνο παίζει ροκ των σέβεντις, γυρίζοντας προσωρινά το ρολόι
λίγο(;) πίσω σε ένα παρελθόν μουσικά ένδοξο, πράγμα που οι
θαμώνες το διασκεδάζουν ιδιαίτερα.
Τα στενά δρομάκια της πόλης σχεδόν έρημα, τα καταστήματα κλειστά,
ενώ στους περισσότερους τηλεοπτικούς δέκτες ακούγεται η φωνή του
Φ. Συρίγου καθώς περιγράφει τη δεύτερη άτυπη ρεβάνς του
Ολυμπιακού επί της Μπανταλόνα σε ελληνικό πια έδαφος.
Ημέρα δεύτερη_
_Που θα ξημερώσει με δυνατούς νοτιάδες και συννεφιά. Από νωρίς το
πρωί υπάρχει κίνηση στην υπαίθρια αγορά, στο λιμάνι. Λαχανικά και
ψάρια
προσφέρονται από τους πλανόδιους, σε μια πολύ γραφική και άμεση
_λαϊκή_ που της λείπει ο όγκος, αλλά της περισσεύει η ζωντάνια.
Στο λιμάνι όπου επιτρέπεται η κάθοδος των αυτοκινήτων επικρατεί
κάποιο_ οργανωμένο χάος αλλά δεν ενοχλεί ιδιαίτερα, ενώ σχεδόν
πάντα θα βρεις να παρκάρεις.
Τόσο εκεί όσο και στην πόλη, αλλά και γενικότερα στο νησί
παρατηρείται μια έντονη οικοδομική δραστηριότητα. Πολλοί
επισκευάζουν ή επεκτείνουν τις μάντρες ενώ δεν είναι λίγοι
εκείνοι που ετοιμάζουν τα ακίνητά τους για την καλύτερη
εκμετάλλευση της θερινής περιόδου.
Στην ύπαιθρο και στις παραλίες κυριαρχούν οι κατασκευές των
καλοκαιρινών εποίκων. ?λλες λιτές, άλλες ανακτορικές εκφράζουν
συνήθως το γούστο, τις οικονομικές δυνατότητες και τις επιθυμίες
του ιδιοκτήτη τους.
Το γεγονός είναι ότι το νησί φορτώνεται με πολλά κτίρια σε όλη
του την έκταση. Το παρήγορο είναι ότι κυριαρχεί μία μόνο
αρχιτεκτονική άποψη, το μάτι δεν κουράζεται και διατηρείται
σχεδόν στο ακέραιο το κυκλαδίτικο στίλ.
Αρκετοί σκελετοί από μπετόν όμως, φιγουράρουν ημιτελείς και
παρατημένοι, δείγματα κακών οικονομικών λογαριασμών, περήφανα
σχέδια με άτυχο παρόν και άδηλο μέλλον .
Αυτή η οικοδομική δραστηριότητα άλλωστε δεν είναι είναι παρά μια
από τις παραμέτρους που ορίζουν τις αλλαγές των συνηθειών, των
επαγγελματικών προσανατολισμών των δυό τελευταίων γενιών των
ντόπιων.
H λαίλαπα του βιομηχανικοποιημένου τουρισμού που τους προέκυψε
άλλαξε δραματικά πολλά πράγματα.
Με 21 μόνο χρόνια γνωριμίας, εμπειρίας, του συγκεκριμένου νησιού,
ο υπογράφων αισθάνεται αρκετά το βάρος των αλλαγών, αλλά εκείνοι
που θυμούνται τις μαγικές εικόνες τις δεκαετίας του _50 και του
_60 έχουν λόγους να μελαγχολούν.
Συχνά αναρωτιέμαι τι ήταν αυτό που έκανε τη Μύκονο πιο ξεχωριστή
από αυτό το μοναδικό σύμπλεγμα νησιών του Ελληνικού Αρχιπελάγους.
Τι ήταν εκείνο που έσπρωξε, μαγνήτισε τους πρώτους επισκέπτες
της; Τι τους έφερε στο νησί πριν από την ανακάλυψη της μαζικής
νυκτερινής εκτόνωσης;
Το ένα είναι ασφαλώς η παραμυθένια δομή της πολιτείας του
λιμανιού. H έλλειψη γωνιών μαλακώνει τις ψυχές, το φως τρυπώνει
παντού, ανακλώμενο στις λευκές επιφάνειες. Είναι η αίσθηση του
άνεμου που δροσίζει γλιστρώντας μέσα στα δρομάκια σφυρίζοντας
συχνά από την ένταση ένα μοναδικό μα τόσο οικείο στους ντόπιους
άγριο τραγούδι.
Στο σύνολό τους όλα αυτά είναι ο ορισμός της αρμονίας ενός
πολιτισμού που διατηρήθηκε δεκάδες αιώνες αγνό προϊόν
καλαισθησίας και λειτουργικότητας.
Το άλλο είναι οι παραλίες και τα νερά της.
Ορνός, Ψαρού, Πλατύς Γιαλός, Παραντάις, Σούπερ Παραντάις, Ελιά,
Καλαφάτης, Λιά, Φτελιά, Πάνορμος, Αγ. Σώστης, ακτές με κοινά
γνωρίσματα την κρυστάλλινη θάλασσα και την ικανότητα να
αντιστέκονται στην ταλαιπωρία της δόμησης, της μόλυνσης και στην
πολιορκία από διάφορες απειλές.
Το ερώτημα που τίθεται είναι, αν αυτά που την έκαναν παγκοσμίως
φημισμένη μπορούν να διατηρηθούν σχετικά αναλλοίωτα στην πορεία
του χρόνου, ή αν οι επόμενες γενιές θα γνωρίσουν το νησί σαν ένα
κακέκτυπο του παρελθόντος, σαν ένα φτηνό, νεοπλουτίστικο,
ασήμαντο, θορυβώδες κέντρο διασκέδασης. Σαν ένα τόπο δεύτερου
ξεφαντώματος όπου πλειοψηφούν προβληματικότερες μειοψηφίες από
τις προβληματικές πλειοψηφίες.
H Ελλάδα αξίζει καλύτερη τύχη από τα είδωλα χλωμών προσώπων σε
καθρεφτάκια κόκας, από χρησιμοποιημένες σύριγγες, από όνειρα
αλκοολικών.
Το έχουμε ξαναγράψει. Αν αυτός ο τόπος, αυτός ο λαός, άντεξε τόσα
χρόνια είναι γιατί είχε οράματα, ομορφιά, χάρη και μέτρο.
Αν δεν αντέξει στο μέλλον, θα είναι διότι τα παραπάνω θα
αντικατασταθούν από τη μαγκιά, την αφασία, την ασχήμια, την
έλλειψη μέτρου.
Δεν ορίζουμε συμπεριφορές, δεν συμβουλεύουμε μην πιείς, μην
τρυπηθείς, μη ρουφήξεις, πήγαινε με ετερόφυλους.
Αλλά πιστεύουμε στη δύναμη της μονάδας, της γνώσης, και θεωρούμε
ότι πρέπει να αντισταθούμε σε ό,τι κατακλυσμικά πουλιέται, σε όλη
αυτή την καταναλωτική απρέπεια, στην επικράτηση της πολιτιστικής
χυδαιότητας.
Επί των ανωτέρω, παρερμηνείες μόνο κακόβουλα μπορούν να
υπάρξουν...
Ημέρα τρίτη
Σάββατο μεσημέρι. Τα 6 μποφόρ του ΜαΪστρου βρίσκουν μάσκα το
_Παναγία Τήνου_ και το χορεύουν λιγάκι μέχρι να κρυφτεί πίσω από
την Τήνο.
Εκεί αρκετός κόσμος στο λιμάνι, και σκέψεις για μια ακόμα φορά
ότι οι Έλληνες δεν έχουν να φοβηθούν πολλά από την άρση του
Καμποτάζ. Είναι δύσκολο να ρεμετζάρεις τα _θηρία_ με δύναμη 7
και 8 στα προβληματικά λιμάνια του Αιγαίου.
Λίγο αργότερα η ένταση του ανέμου έχει πέσει όταν το βαπόρι
φερμάρει τους κάβους του στις μπίντες του λιμανιού της Σύρας.
Σάββατο απόγευμα, ο ήλιος γέρνει για τη δύση, απαλλαγμένος από
κάθε σύννεφο και η πρώτη εντύπωση του επισκέπτη είναι ότι
συμμετέχει σε μια γιορτή. Μια βόλτα στη δυτική πλευρά του νησιού
χαρίζει ένα ηλιοβασίλεμα βγαλμένο από παραμύθι. Στην επιστροφή
έχει σκοτεινιάσει κι η Ερμούπολη φαντάζει από μακριά σα στολίδι
και μας επιφυλάσσει μια άλλη, δυστυχώς ξεχασμένη, άποψη για τη
ζωή. Μια κοινωνία ισορροπημένη, γελαστή, ανοικτή.
Παρακολουθώ τις συζητήσεις της παρέας καθώς με ξυρίζουν τα
επιδέξια χέρια του κουρέα και ανακαλύπτω το σύνολο των πραγμάτων
που χάνει κανείς στην ισοπεδωτική μεγαλούπολη που ζούμε.
Αντιλαμβάνομαι το σύνολο των μικρών εκείνων απολαύσεων που έχει
ξεχάσει ο αγχωμένος κυνηγημένος Αθηναίος.
Πήρα ένα μάθημα που μάλλον θα ξεχνούσα την μεθεπόμενη ημέρα...
Οι δρόμοι της Ερμούπολης σφίζουν από ζωή. Έφηβοι, νέοι,
μεγαλύτεροι, κάθε ηλικίας ντόπιοι, γεμίζουν τους δρόμους, στην
πλατεία του θεάτρου η περατζάδα της πόλης, τα μπαράκια, τα καφέ
ασφυκτικά γεμάτα.
Έχει κάποιο ξεχωριστό επίπεδο αυτός ο χώρος και ο κόσμος, κι αυτό
φαίνεται.
Το βράδυ στην ταβέρνα, το νιόπαντρο ζευγάρι βρίσκεται με τους
φίλους του, ευχές και ένας καταιγιστικός ήχος από μαχαιροπήρουνα
που χτυπούν με
ορμή τα ποτήρια του κρασιού όπως θέλει το έθιμο.
H επιστροφή
H Κυριακή ξημέρωσε ηλιόλουστη, στη θάλασσα μπουνάτσα. Τι καλύτερη
ευκαιρία για βόλτα στις παραλίες; Βάρη, Μέγας Γυαλός, Αχλάδι,
Αγκαθωπές, Φοίνικας, Γαλησσά, Κύνη, Δελφίνι.
Στον ορίζοντα στα δυτικά ξεπροβάλουν τα υπόλοιπα νησιά, καθώς ο
καλός καιρός συνοδεύεται από μια εξαίρετη διαύγεια.
Το νησί είναι_ καταπράσινο από τις πολλές χειμερινές βροχές, η
παρουσία αρκετών πεύκων τού δίνει μια διαφορετική νότα από τα
υπόλοιπα κυκλαδίτικα.
Στην ?νω Σύρα ιδιαίτερο χρώμα και συμβίωση του ορθόδοξου με το
καθολικό στοιχείο.
H Σύρος είναι η μόνη ίσως περιοχή όπου το Πάσχα των δύο Δογμάτων
συνεορτάζεται. Κλασικό σημάδι παραμερισμού του φανατισμού και
λογικού συμβιβασμού.
Έχω την εντύπωση ότι η Σύρος είναι από τις ελάχιστες περιπτώσεις
όπου προσφέρει περισσότερα πράγματα από τη ζωή σε μια
μεγαλούπολη, χωρίς να αφαιρεί τα ανάλογα.
H ματιά του επισκέπτη, βέβαια, είναι πάντα ματιά ερασιτέχνη. Τα
προβλήματα εμφανίζονται όταν μπαίνουμε στις πραγματικές συνθήκες,
όταν μπαίνουμε στην παραγωγή.
Στο Αιγαίο, ασθενείς μεταβλητοί.
Χειμωνιάτικη Κυριακή. Απόγευμα.
Το βαπόρι λύνει κάβους σαλπάροντας για Πειραιά.
Επανέρχομαι στην αρχική συναισθηματική κατάσταση. Ακροβασία
μεταξύ ευφορίας και μελαγχολίας. Κάτι σαν πικρό χαμόγελο.
Ιστορίες χαμένων ευκαιριών..._Ν.Σ.Ζ.
BOX 1
O εικονιζόμενος χειροτέχνης Γεώργιος Ρούσσος είναι ο μοναδικός
εναπομείνας στο νησί της Σύρου.
Στα 80 του χρόνια δημιουργεί με περισσή τέχνη καλάθια, καρέκλες,
κρεμάστρες, πανέρια από καλάμι και ξύλο. Είναι ο έσχατος μάστορας
στο νησί από την τελευταία γενιά των 6 Συριανών μαστόρων.
Κανείς νεότερος δεν ενδιαφέρθηκε να μάθει την τέχνη και όταν ο
80χρονος δημιουργός κουραστεί από τα εγκόσμια άλλος ένα κρίκος
από την ελληνική λαογραφική ιστορία θα λείπει...
BOX 2
Στη Μύκονο το φράγμα που εγκαινιάστηκε το _93 συγκρατεί μεγάλο
όγκο νερού. Οι σημαντικές χειμερινές βροχοπτώσεις συγκέντρωσαν
ποσότητες νερού που υπερχειλίζουν πλέον το φράγμα και χύνονται
μέσω ενός σύντομου χειμάρρου στην παράλια στον Πάνορμο.
Το νησί στο σύνολό του ήταν ιδιαίτερα υγρό και ασυνήθιστα πράσινο
σε σύγκριση με την καλοκαιρινή του εμφάνιση.
BOX 3
Τογιότα RAV4
Ένας συνδυασμός για πολλούς ιδανικός. Τα πλεονεκτήματα του
αυτοκινήτου θα καλύψουν απόλυτα τις ανάγκες και τις επιθυμίες των
ιδιοκτητών τους και στα νησιά. Όσοι έχουν πλεούμενο λογικού
βάρους και μήκους δεν θα δυσκολευτούν να το βάλουν και να το
βγάλουν από το νερό, όσοι θα κινηθούν σε χωματόδρους και παραλίες
δεν θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες ενώ το σύνολο αντέχει άνετα το
σικάτο ανταγωνισμό. Ίσως όχι το φορτωμένο με πολλά αμφιβόλου
αισθητικής έξτρα, αυτοκίνητο των φωτογραφιών μας, αλλά σίγουρα το
απλό μοντέλο.
Τα δυο λίτρα και οι 124 ίπποι θα σας κινήσουν με νεύρο και
σιγουριά, ενώ η μόνιμη τερακίνηση σε συνδυασμό με τη σχεδίαση των
αναρτήσεων μετατρέπει το RAV4 σε ένα τρένο, εξασφαλίζοντας άριστη
πρόσφυση ακόμη και στους υγρούς δρόμους των νησιών.
Στον τομέα της άνεσης παίρνει με άνεση υψηλή βαθμολογία. Δεν
πρέπει βέβαια να πιστέψει ο υποψήφιος αγοραστής ότι τα κάνει όλα.
Δεν είναι όχημα παντός εδάφους και δεν μπορεί να έχει την
απαίτηση να φτάσει τις ρόδες του στο τέλος κάθε παραλίας, εκεί
που αρχίζει το νερό.
Λεζάντες.
Κι όμως το βουκολικό αυτό τοπίο με τη ζωηρή πρασινάδα είναι στη
Μύκονο.
Μια αληθινή πλευρά του νησιού που οι περισσότεροι αγνοούμε.
Ίσως η πιο πολυφωτογραφημένη πλευρά της Μυκόνου. H Βενετία. Το
καλοκαίρι υπάρχει_ κυκλοφοριακό πρόβλημα με τους πεζούς. Το
χειμώνα συναντάς σπάνια κάποιον.
Σύρος. Κατοικίες, λιμάνι, ναυπηγείο, βαπόρια, κατά το ήμισυ
συννεφιασμένα.
Φοίνικας. Γαλάζιος ορθόδοξος τρούλος αγκαλιασμένος από πεύκα.
Στην ίδια περιοχή υπάρχουν μερικά από τα εκλεκτότερα αρχοντικά
του νησιού.
Ηλιοβασίλεμα από τη δυτική πλευρά της Σύρου.
Ηλιοβασίλεμα στο δρόμο από Αγράρι για Μύκονο. Στη μεγαλύτερη
διάρκεια του χειμώνα το εκτυφλωτικό λευκό και το έντονο γαλάζιο
του Αιγαίου χάνονται. Ένα χρώμα παλ ανάμεσα στο μοβ και το
βιολετί έρχεται να αγκαλιάσει τη θάλασσα, τα σπίτια, τις
εκκλησιές,τις πολιτείες, τη σημαία, τα πάντα. Είναι το χρώμα του
χειμώνα.