Καλειδοσκόπιο
TO ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣΤον τελευταίο χρόνο παρακολουθούμε στην Ελλάδα ένα πρωτοφανές φαινόμενο, τη
σημασία του οποίου λίγοι ίσως κατανοούν και ακόμη πιο λίγοι το τοποθετούν
στις σωστές του διαστάσεις. Ίσως και γιατί πολλοί στο χώρο των μέσων
ενημέρωσης «σνομπάρουν» οτιδήποτε βρίσκεται έξω από το χώρο της πολιτικής
και των «σοβαρών» δραστηριοτήτων, όπως οι τέχνες, οι επιστήμες, η
τεχνολογία κ.λπ.
Τον τελευταίο χρόνο λοιπόν, μια σειρά από εθνικές ομάδες εφήβων και παίδων
σε διάφορα σπορ κατέκτησαν απίστευτα υψηλές διακρίσεις σε διεθνές επίπεδο,
κατατασσόμενες στην πρώτη τετράδα σε πανευρωπαϊκά ή και παγκόσμια
πρωταθλήματα (με αποκορύφωμα βέβαια την κατάκτηση του παγκόσμιου
πρωταθλήματος από την εθνική εφήβων στο μπάσκετ). Το φαινόμενο αυτό δεν
είναι μόνον αθλητικό και θα ήταν λάθος να ερμηνευτεί σαν τέτοιο. Σε
ολόκληρη τη μεταπολεμική περίοδο η χώρα μας ήταν ουραγός στην Ευρώπη στον
αθλητικό τομέα και όσοι παρακολουθούσαν τα αθλητικά γεγονότα το έκαναν για
να θαυμάζουν τους μεγάλους ξένους αθλητές, αφού τα χάλια των δικών μας -με
ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις- δεν επέτρεπαν ούτε καν ανεκτές εμφανίσεις.
Οι πρόσφατες εξελίξεις λοιπόν, είναι φαινομενικά δύσκολο να εξηγηθούν, αφού
ούτε το κράτος μας έγινε περισσότερο οργανωμένο (ή περισσότερο πλούσιο) για
να προωθήσει την ανάπτυξη του αθλητισμού, ούτε οι αθλητικοί παράγοντες
άλλαξαν νοοτροπία, ούτε οι ξένοι έγιναν ...χειρότεροι απ? ό,τι ήταν (με την
εξαίρεση ορισμένων ανατολικοευρωπαϊκών χωρών που δοκιμάζονται από πόλεμο ή
σοβαρή οικονομική κρίση). Και βέβαια η επιτυχία της εθνικής ομάδας μπάσκετ
το 1987 δεν αρκεί από μόνη της για να εξηγήσει τις επιτυχίες των νεαρών
αθλητών μας σ? ένα σωρό διαφορετικά σπορ.
H εξήγηση βρίσκεται αλλού. H νεολαία μας αντιλαμβάνεται τη βαθιά κρίση της
κοινωνίας μας, την ανικανότητα της ηγεσίας μας, το αδιέξοδο στο οποίο μας
οδηγεί η ηθική κρίση που χαρακτηρίζει τις σχέσεις μεταξύ κράτους και
πολιτών, αλλά και μεταξύ των ίδιων των πολιτών, και ψάχνει για πρότυπα. Και
τα μόνα πρότυπα που μπορούν να λειτουργήσουν αυτήν την εποχή στη
συγκεκριμένη χώρα, βρίσκονται στον αθλητικό χώρο, συνδυάζοντας ηθική
ικανοποίηση, προβολή από τα μέσα ενημέρωσης και οικονομική επιτυχία (Ας μη
γελιόμαστε, όποια κι αν είναι τα πρότυπα της νεολαίας, σε οποιαδήποτε χώρα
του κόσμου, συνοδεύονται και από το όνειρο της οικονομικής επιτυχίας. Και
γιατί όχι, δηλαδή;) Οι νέοι μας λοιπόν προσπαθούν ν? αποδείξουν ότι έχουν
δυνατότητες για κάτι καλύτερο από τα χάλια που βλέπουν γύρω τους, στα
σχολεία τους, στις δουλειές των γονέων τους, στο δημόσιο βίο της χώρας
κ.λπ, και το ρίχνουν στον αθλητισμό. Εκεί που μπορούν να διακριθούν με βάση
τις δικές τους δυνατότητες, χωρίς έξωθεν και άνωθεν επεμβάσεις. Και καθώς
δεν τους λείπουν τα προσόντα που χρειάζονται γι? αυτό, σωματικά και ψυχικά,
αρχίζουν να τα καταφέρνουν μια χαρά, σε παγκόσμιο επίπεδο πλέον, φωνάζοντας
με τη δική τους γλώσσα στους μεγάλους: «εδώ είμαστε και μπορούμε να τα
καταφέρουμε καλύτερα από τη δική σας μιζέρια».
Τι κρίμα που οι μεγάλοι είναι τόσο τυφλοί για να μη το βλέπουν. Τι κρίμα
που αυτός ο τόπος έχει ηγεσία που δεν πιστεύει στο λαό που κυβερνά. Τι
κρίμα που οι δεινόσαυροι της πολιτικής μας ζωής δεν αρπάζουν την ευκαιρία
για να δώσουν στη νεολαία πρότυπα και σε άλλους τομείς, όπου θα μπορούσε να
διαπρέψει εξίσου εντυπωσιακά, όπως οι επιστήμες και οι τέχνες. Πόσο πιο
αισιόδοξοι θα μπορούσαμε να είμαστε τουλάχιστον για το μέλλον των παιδιών
μας (γιατί μέλλον για τη σημερινή γενιά είναι σίγουρο πως δεν υπάρχει!).
Πάνος Φιλιππακόπουλος
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ
Μία πραγματική επανάσταση στις θαλάσσιες μεταφορές συντελείται ήδη και
αναμένεται να ολοκληρωθεί το 1996 με τη δρομολόγηση ενός νέου εμπορικού
σκάφους ριζοσπαστικής σχεδίασης, γνωστού σαν FastShip («ταχυπλοίο»). Το νέο
σκάφος έχει αρκετά χαρακτηριστικά που το ξεχωρίζουν από οποιοδήποτε πλοίο
αυτού του μεγέθους έχει ποτέ μπει σε υπηρεσία ή ακόμη έχει αφήσει τα
εργαστήρια δοκιμών διαφόρων πανεπιστημίων και ερευνητικών ιδρυμάτων. Το
κυριότερο από αυτά είναι το σχήμα του κήτους του που παρουσιάζει μία
εξαιρετικά οξεία καρίνα σε συνδυασμό με μία πεπλατυσμένη πρύμνη. Σε ένα
συμβατικό πλοίο που αναπτύσσει ταχύτητα, η πλώρη ανασηκώνεται, ιδιαίτερα
εάν επικρατεί ισχυρός κυματισμός, ενώ η πρύμνη βυθίζεται. Η κατάσταση αυτή
όμως λίγο βοηθά στις γενικότερες επιδόσεις του σκάφους, αφού έτσι αυξάνεται
η αντίσταση που παρουσιάζει η κίνηση στο νερό. Στο FastShip συμβαίνει
εντελώς το αντίθετο. Η πλώρη και η βαθιά καρίνα που την ακολουθεί σχίζει
κυριολεκτικά το νερό ακόμη και σε κύματα που ξεπερνούν τα 15 μέτρα, η δε
πρύμνη παραμένει σε σταθερό βάθος. Είναι χαρακτηριστικό, ότι σε κυματισμό 6
περίπου μέτρων στο FastShip εμφανίζεται αύξηση της αντίστασης μόλις 5% σε
σχέση με την πλεύση σε ήρεμη θάλασσα.
Το κυριότερο όμως χαρακτηριστικό του νέου σκάφους είναι, όπως λέει και το
όνομά του, η πολύ μεγάλη ταχύτητα, που φτάνει τους 42 κόμβους και είναι
διπλάσια, τριπλάσια ή ακόμη και τετραπλάσια σε σχέση με τα συμβατικά
εμπορικά πλοία που χρησιμοποιούνται σήμερα. Έτσι τα ταξίδια διάπλου του
Ατλαντικού θα περιοριστούν από το μέσο όρο των 8-9 ημερών που διαρκούν
σήμερα, σε μόλις 3,5 ημέρες. Τη μεγάλη ταχύτητα εξασφαλίζει μία
πρωτοποριακή μέθοδος κίνησης, οι υδροστρόβιλοι (hydrojet). Αν και η μέθοδος
δεν είναι στην πραγματικότητα καινούρια, είναι η πρώτη φορά που
χρησιμοποιείται σε μεγάλα σκάφη. Στην περίπτωση του FastShip, 6-8
υδροστρόβιλοι που μετακινούν μεγάλες ποσότητες νερού λαμβάνουν κίνηση από
αεροπορικούς στροβιλοκινητήρες που έχουν προσαρμοστεί για ναυτική χρήση και
αντί για ώση μεταδίδουν κίνηση μέσω άξονα.
Στο σκάφος όμως έχουν ενσωματωθεί και άλλες καινοτομίες όπως ένα νέο
σύστημα φορτοεκφόρτωσης. Τα εμπορεύματα περιέχονται σε ειδικά
εμπορευματοκιβώτια που είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους και μετακινούνται πάνω
σε ένα συνδυασμό από ράγιες και ένα στρώμα αέρος. Τους συρμούς αυτούς που
φορτώνονται παράλληλα με τον άξονα του πλοίου, σύρονται από τράκτορες και
περιορίζουν τη φορτοεκφόρτωση από 2 ημέρες σε έξι ώρες. Έτσι η συνολική
μεταφορά περιορίζεται από 15-35 μέρες που διαρκεί σήμερα, σε μόλις 5.
Το πρώτο από τα πλοία, μήκους 255 μέτρων αναμένεται να δρομολογηθεί το
1996, ενώ ένα δεύτερο και μεγαλύτερο, μήκους 390 μέτρων θα μπει σε υπηρεσία
το 1998.
Οι νέες όμως δυνατότητες μεταφοράς δεν προορίζονται για όλα τα εμπορεύματα.
Το κόστος μεταφοράς θα είναι υψηλότερο, κάτι που θα αποθαρρύνει κάποιους
πελάτες. Αλλοι όμως, όπως οι εταιρίες που μεταφέρουν καινούρια αυτοκίνητα,
ανυπομονούν για το πρώτο ταξίδι. Ένα ακόμη κέρδος είναι ότι η δυνατότητα
του νέου πλοίου να ταξιδεύει με άσχημες καιρικές συνθήκες θα δώσει νέες
διαστάσεις στις θαλάσσιες μεταφορές. Σήμερα μεγάλες καθυστερήσεις με υψηλό
κόστος σημειώνονται από την αδυναμία των πλοίων να αποπλεύσουν κάτω από
αυτές τις συνθήκες. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι το
Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT) εκτελεί μεγάλο μέρος των
μελετών και επικεφαλής των προγραμμάτων βρίσκονται οι καθηγητές Πολ
Σκλαβούνος, καθηγητής των ωκεανομηχανολογίας και ο καθηγητής Χρυσόστομος
Χρυσοστομίδης επικεφαλής της αντίστοιχης έδρας.
Στις φωτογραφίες διακρίνονται απεικόνιση του σκάφους και απεικόνιση μέσω
ηλεκτρονικού υπολογιστή του ίχνους πλεύσης (όπως φαίνεται από το βυθό).
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΧΑΜΕΝΟ ΚΡΙΚΟ ΤΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ
Λίγες ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα του 1938, ένα ψάρι που αλιεύθηκε έξω
από τις ακτές της Ν. Αφρικής αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους
σταθμούς στην επιστημονική έρευνα για την εξέλιξη των ειδών. Επρόκειτο για
ένα κοιλάκανθο ή όπως είναι επιστημονικά γνωστό, μία Latimeria Chalumnae,
το τελευταίο μέλος μίας ευρύτερης οικογένειας ψαριών που πριν από 70
εκατομμύρια χρόνια κυριαρχούσαν στους ωκεανούς. Τα περισσότερα από τα
επιμέρους είδη εξαφανίστηκαν περίπου εκείνη την εποχή και ήσαν γνωστά μόνο
από τα απολιθώματά τους. Όταν ένα από αυτά βρέθηκε ζωντανό, οι επιστήμονες
δεν πίστευαν στα μάτια τους, ότι είχαν δηλαδή μπροστά τους ένα κομμάτι
ζωντανής ιστορίας. Ύστερα από πολυετείς έρευνες, βρέθηκε ότι το μοναδικό
σημείου που ζούσαν και άλλα τέτοια ψάρια ήταν οι νήσοι Κομμόρες στα βόρεια
της Μαδαγασκάρης στις ανατολικές αφρικανικές ακτές.
Η ανακάλυψη δυστυχώς υπήρξε η αρχή του κακού. Σύντομα το σπανιότατο αυτό
είδος έγινε πολύτιμο αντικείμενο, αρχικά από μουσεία που επιθυμούσαν να
προσθέσουν στη συλλογή τους ένα τέτοιο εύρημα. Με τον καιρό ανακαλύφθηκε
ότι το είδος ήταν γνωστό στους κατοίκους των νησιών που το αλίευαν όμως
μόνο τυχαία. Με τη ζήτηση όμως οι τυχαίες αυτές περιπτώσεις έγιναν όλο και
συχνότερες, αφού ένας κοιλάκανθος πουλιόταν στη «μαύρη αγορά» από 500 έως
και 2.000 δολάρια, σε μία χώρα όπου το κατά κεφαλήν εισόδημα δεν ξεπερνά τα
450 δολάρια. Το είδος προστατεύεται επίσης από το 1991 με διεθνή συνθήκη
αλλά στην όλη κατάσταση δεν βοηθά και η στάση της τοπικής κυβέρνησης, που
δεν φαίνεται ιδιαίτερα διατεθειμένη για την εφαρμογή του νόμου, ενώ
συνηθίζει να χαρίζει βαλσαμωμένους κοιλάκανθους σε ξένους επισήμους,
συμβάλλοντας ακόμη περισσότερο στην καταστροφή.
Το πρόβλημα με τις Κομμόρες νήσους είναι η κακή κατάσταση της οικονομίας,
που σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στον τουρισμό, ενώ καλλιέργειες βανίλιας και
άλλων αρωματικών φοιτών δεν μπορούν να αναπτυχθούν λόγω έλλειψης κονδυλίων.
Έτσι οι περισσότεροι κάτοικοι συμπληρώνουν το εισόδημά τους με την αλιεία
κάποιων ποικιλιών ψαριών που ζουν σε βαθιά νερά και έχουν πολύ μεγάλη
περιεκτικότητα σε λίπος. Το λίπος αυτό χρησιμοποιείται στη φαρμακευτική για
την παρασκευή καθαρτικών, ενώ έχει βρεθεί ότι σε επάλειψη στο δέρμα
απομακρύνει και τα κουνούπια. Δυστυχώς στα βάθη και τις περιοχές που ζουν
τα ψάρια αυτά, ζουν και οι σπανιότατοι κοιλάκανθοι που πέφτουν έτσι εύκολα
θύματα των ψαράδων. Ύστερα από πιέσεις της επιστημονικής κοινότητας αρκετοί
διεθνείς οργανισμοί άρχισαν να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία του
είδους. Σαν το κυριότερο από αυτά είναι η χρηματοδότηση για την κατασκευή
μεγαλύτερων αλιευτικών σκαφών, ώστε οι ψαράδες στις Κομμόρες να μπορούν να
βγαίνουν στον ωκεανό. Τώρα με τα μικρά σκάφη που διαθέτουν περιορίζονται σε
κοντινές αποστάσεις από τις ακτές, στις σπηλιές των οποίων και σε μεγάλα
βάθη ζουν οι κοιλάκανθοι. Ένα άλλο μέτρο είναι η απευθείας πληρωμή στην
τοπική κυβέρνηση 1,8 εκατ. ECU από την Ευρωπαϊκή Ένωση για 4.500 τόνους
ψάρια που θα αλιεύουν τα ευρωπαϊκά αλιευτικά στα ανοικτά των νησιών, ποσό
που θα βοηθά την τοπική οικονομία. Τέλος, γίνονται πειράματα για την
ανάπτυξη διάφορων τεχνικών για την ανάπτυξη ειδικών δολωμάτων που θα
προσελκύουν τα κοινά ψάρια και όχι τους κοιλάκανθους. Τα πρώτα αποτελέσματα
είναι ενθαρρυντικά, αφού βρέθηκε ότι η τοποθέτηση σχοινιών που εκτείνονται
από το βυθό μέχρι την επιφάνεια, με πολύχρωμα νήματα που προεξέχουν,
δημιουργούν πόλους έλξης για τις αποικίες ψαριών. Τοποθετώντας αυτά τα
δολώματα σε αποστάσεις πέραν του χιλιομέτρου από τις ακτές πιστεύεται ότι
θα προστατεύσει τους κοιλάκανθους, τον πολύτιμο αυτό συνδετικό κρίκο με το
μακρινό παρελθόν μας.
ΚΑΤΑΣΚΟΠΕΙΑ ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΥΣ ΔΟΡΥΦΟΡΟΥΣ
Χρειάστηκε να περάσουν τριάντα πέντε χρονιά και ο «Ψυχρός Πόλεμος» για να
αποκαλυφθεί μία σειρά ψευδών δηλώσεων της Αμερικανικής Κυβέρνησης σε ό,τι
αφορούσε τις πρώτες διαστημικές αποστολές στα τέλη της δεκαετίας του 1950
και κυρίως στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Πριν από μερικές εβδομάδες, η
Αμερικανική Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών, γνωστή και σαν CIA αποκάλυψε μία
σειρά φωτογραφιών των πρώτων δορυφόρων που περιείχαν τελικά φωτογραφικές
μηχανές αντί για επιστημονικά πειράματα, όπως είχε τότε ανακοινωθεί. Οι
πρώτοι κατασκοπευτικοί δορυφόροι δεν μπορούσαν να μεταδώσουν τις εικόνες
που συνέλεγαν στη Γη με ραδιοζεύξη, όπως γίνεται σήμερα. Οι φωτογραφικές
μηχανές που περιείχαν, μόλις κατανάλωναν το φιλμ που περιείχαν το εκτόξευαν
μέσα σε μεταλλικούς κυλίνδρους που μετά την είσοδο στην ατμόσφαιρα
επιβραδύνονταν με αλεξίπτωτο και περισυλλέγονταν στον αέρα από αεροπλάνα
της Αμερικανικής Αεροπορίας.
Είναι κατανοητό ότι οι πρώτοι αυτοί δορυφόροι είχαν ουσιαστικά διάρκεια
ζωής όση και η ποσότητα του φιλμ που μετέφεραν. Ήταν έτσι επιβεβλημένη η
συχνή αντικατάστασή τους. Οι συχνές όμως εκτοξεύσεις δεν μπορούσαν να
παραμείνουν μυστικές και η αμερικανική κυβέρνηση ανακοίνωνε δημόσια ότι
αποτελούσαν μέρος μιας ευρύτερης επιστημονικής προσπάθειας. Η πρώτη
επιτυχημένη εκτόξευση πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο του 1959, χωρίς όμως
φορτίο. Η δεύτερη, τον Απρίλιο του 1959 ήταν μάλλον αποτυχημένη, αφού ο
θαλαμίσκος επανεισόδου στην ατμόσφαιρα αντί για τη Χαβάη, κατέληξε στην
Αρκτική. Η γενική κινητοποίηση για την ανάκτησή του με τη συμμετοχή
ελικοπτέρων και αεροσκαφών δικαιολογήθηκε με την ανακοίνωση ότι ο
θαλαμίσκος περιείχε ποντίκια και πολύτιμα επιστημονικά πειράματα. Σύμφωνα
με τις νεότερες αποκαλύψεις η σκηνοθεσία ήταν τόσο καλή, ώστε η CIA μπήκε
στον κόπο να κατασκευάσει ακόμη και μηχανικά ποντίκια που παρείχαν μία
σειρά ενδείξεων σε τροχιά που παρουσιάζονταν στον επιστημονικό κόσμο. Ο
συγκεκριμένος θαλαμίσκος δεν ανακτήθηκε ποτέ και υπάρχουν υποψίες ότι οι
Σοβιετικοί έφτασαν στο σημείο της πτώσης πρώτοι.
Οι επόμενες εκτοξεύσεις ήσαν όλες αποτυχημένες και μόλις στη 13η προσπάθεια
τον Αύγουστο του 1960 ο δορυφόρος μπήκε σε σωστή τροχιά και η επανείσοδος
υπήρξε επιτυχημένη. Το φορτίο στην περίπτωση αυτή ήταν μία... αμερικανική
σημαία και ο θαλαμίσκος κουβαλήθηκε στην Ουάσιγκτον όπου ο τότε πρόεδρος
Αϊζενχάουερ τον άνοιξε πανηγυρικά μπροστά στις τηλεοπτικές και
κινηματογραφικές κάμερες, διακηρύσσοντας την επιτυχία του επιστημονικού
προγράμματος «Ντισκάβερι». Μια εβδομάδα αργότερα ένας νέος δορυφόρος
βρισκόταν σε τροχιά, μεταφέροντας πραγματικό φορτίο φωτογραφικών μηχανών
και οι φωτογραφίες που αποκτήθηκαν από την Σοβιετική Ένωση στην αποστολή
αυτή ήταν πολύ περισσότερες από όλες τις αποστολές των κατασκοπευτικών
αεροσκαφών U-2 μέχρι τότε.
Σε σύγκριση με το τι επακολούθησε, οι πρώτες αυτές φωτογραφίες ήσαν πολύ
κακής ποιότητας, εκτός του ότι πολλές από αυτές καταστράφηκαν από στατικό
ηλεκτρισμό. Προβλήματα ακόμη υπήρχαν και με το φιλμ που στο κενό του
διαστήματος σκέβρωνε και θρυμματιζόταν εύκολα. Οι πρώτοι αυτοί δορυφόροι
είχαν διακριτικότητα 13 μέτρων. Στις φωτογραφίες τους δηλαδή μπορούσε
κανείς να διακρίνει αντικείμενα αυτού το μεγέθους. Μία δεκαετία αργότερα η
διακριτική ικανότητα είχε ανέλθει στα δύο μέτρα ενώ σήμερα υπολογίζεται ότι
είναι μερικά εκατοστά, αν και οι σημερινές εικόνες αποτελούν σύνθεση πολλών
διαφορετικών αισθητήρων. Στη φωτογραφία μία βάση στο Καζακστάν το 1966.
Διακρίνονται οι σειρές των βομβαρδιστικών και οι διάφορες εγκαταστάσεις.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟ ΚΑΝΟΥΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ
Το να μαθαίνει κανείς να διαβάζει είναι μία διαδικασία μάθησης. Το ερώτημα
που απασχολεί πολλούς επιστήμονες είναι γιατί ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών
που δεν εμφανίζουν κανένα απολύτως διανοητικό πρόβλημα, αδυνατούν να μάθουν
να διαβάζουν ή, για να ακριβολογήσουμε, να μετατρέψουν τις λέξεις από μία
σελίδα κειμένου σε ήχους. Παρ' όλες τις επισταμένες έρευνες δεν έχει ακόμη
υπάρξει απάντηση, πολύ δε περισσότερο λύση στο πρόβλημα. Πρόσφατα μάλιστα
το επιστημονικό μυστήριο περιπλέχτηκε ακόμη πιο πολύ με την ανακάλυψη ότι η
διαδικασία της μάθησης της ανάγνωσης παρουσιάζει διαφορές ανάμεσα στα φύλα.
Η σχετική έρευνα από δύο επιστήμονες στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου
Γέιλ, αποκάλυψε ότι άνδρες και γυναίκες μαθαίνουν να διαβάζουν με
διαφορετικό τρόπο, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις διεργασίες του εγκεφάλου.
Χρησιμοποιώντας τις πιο προηγμένες τεχνικές ερευνητικής απεικόνισης στη
μορφή ενός τομογράφου fMRI (functional Magnetic Resonance Imaging) εξέτασαν
δύο ομάδες 19 ανδρών και 19 γυναικών χωρίς γνωστά νευρολογικά προβλήματα.
Κάθε εξεταζόμενο άτομο υποβάλλονταν σε τέσσερις δοκιμασίες ειδικά
επιλεγμένες για τον έλεγχο της διαδικασίας μάθησης. Στην πρώτη έπρεπε να
εξετάσει σε μία οθόνη δύο σειρές από γραμμές και να απαντήσει εάν πήγαιναν
προς την ίδια κατεύθυνση. Στη δεύτερη δοκιμασία υπήρχαν δύο σειρές από
μικρά και κεφαλαία γράμματα και το ζητούμενο ήταν να βρεθούν τα σημεία όπου
το ίδιο γράμμα εμφανιζόταν στην ίδια θέση στην επάνω και κάτω γραμμή. Η
τρίτη δοκιμασία περιλάμβανε μία σειρά από ζευγάρια λέξεων όπου ο
εξεταζόμενος ή η εξεταζόμενη έπρεπε να διαπιστώσουν εάν υπήρχε ρήμα. Η
δοκιμασία αυτή τέθηκε για να διαπιστωθεί η διεργασία συμφωνίας
συμβόλων-ήχων που είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν άτομα
με δυσκολίες στην εκμάθηση ανάγνωσης. Τέλος, από όλα τα άτομα που
συμμετείχαν ζητήθηκε να ξεχωρίσουν από ζευγάρια λέξεων εάν αυτές ήσαν
συνώνυμες ή όχι.
Σε όλη τη διάρκεια των τεστ ήταν δυνατή η καταγραφή των κέντρων του
εγκεφάλου που παρουσίαζε δραστηριότητα. Στους άνδρες η περιοχή αυτή ήταν το
εμπρός αριστερό μέρος του εγκεφάλου (γνωστό σαν «περιοχή Βroca» που είναι
γνωστή ότι συνδέεται με διεργασίες μάθησης). Στις 11 από τις 19 γυναίκες
δραστηριότητα υπήρξε τόσο στο εμπρός αριστερό όσο και στον εμπρός δεξιό
ημισφαίριο. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η συνολική δραστηριότητα του
εγκεφάλου τόσο των γυναικών, όσο και των ανδρών, παρ' όλες τις διαφορές,
ήταν η ίδια. Ακόμη οι δύο ερευνητές τονίζουν ότι η διαφορά που
παρουσιάζεται δεν σημαίνει ότι οι γυναίκες μαθαίνουν να διαβάζουν
ευκολότερα ή γρηγορότερα. Απλώς φαίνεται ότι κάποιες το κάνουν διαφορετικά
από τους άνδρες.
Εκείνο που είναι σημαντικό και πρόκειται να διερευνηθεί περαιτέρω, είναι
μήπως η διαφορά που παρουσιάζεται οφείλεται στο ότι οι γυναίκες
παρακάμπτουν προβλήματα μάθησης οδηγώντας τις διεργασίες σε άλλο σημείο του
εγκεφάλου. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο ίσως υπάρξει και λύση στα προβλήματα
που έχουν με την ανάγνωση τα παιδιά, κορίτσια, όσο και αγόρια. Στη
φωτογραφία, αξονική τομογραφία εγκεφάλου άνδρα (επάνω) και γυναίκας (κάτω)
στη διάρκεια των δοκιμασιών, όπου φαίνεται η διαφορά στη δραστηριότητα με
τη μέτρηση της ροής του αίματος.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑ
-Αμερικανικός οργανισμός που ασχολείται με τη δημόσια υγεία και έχει στο
παρελθόν αποκτήσει μεγάλη δημοσιότητα με προσπάθειες εναντίον αλυσίδων
εστιατορίων «fast-food» για το υπερβολικό λίπος που περιείχε το φαγητό που
σερβίριζαν, έβαλε πρόσφατα νέο στόχο: το γάλα με υψηλή περιεκτικότητα σε
κρέμα. Ο οργανισμός γνωστός σαν CSPI (Center for Science in the Public
Interest) ξεκίνησε εκστρατεία εναντίον της κατανάλωσης «πλήρους» γάλακτος,
που θεωρεί εξαιρετικά επικίνδυνο για την υγεία και με διάφορα μέσα
διακηρύσσει τα οφέλη του αποβουτυρωμένου. Στα πλαίσια της προσπάθειας αυτής
έπεισε τους κατοίκους δύο πόλεων στην πολιτεία της Δυτικής Βιρτζίνια να
περιορίσουν την κατανάλωση «πλήρους» γάλακτος. Είναι χαρακτηριστικό, ότι
εκτός από μία σειρά διαφημιστικών στην τοπική τηλεόραση, μέλη του
οργανισμού παρουσίασαν σε δημόσιο χώρο ένα μικρό βουνό με 220 περίπου κιλά
λίπος που αποτελεί την ποσότητα που περιέχεται στο πλήρες γάλα που
καταναλώνει ο μέσος Αμερικανός στη διάρκεια της ζωής του. Η ενέργεια αυτή
φαίνεται ότι είχε ιδιαίτερα καλά αποτελέσματα, αφού τις επόμενες εβδομάδες
οι πωλήσεις αποβουτυρωμένου γάλακτος στην περιοχή διπλασιάστηκαν.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
-Οι τεράστιες εκτάσεις που έχουν μολυνθεί από ραδιενεργά κατάλοιπα σε χώρες
που προήλθαν από τη διάλυση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, αποτελούν ένα
σημαντικό πρόβλημα, αφού εάν τεθούν τα ίδια πρότυπα που ισχύουν στη Δύση,
είναι εντελώς ακατάλληλες για καλλιέργειες ή βοσκή αγελάδων ή αιγοπροβάτων.
Πρόσφατες έρευνες όμως, έδειξαν ότι ίσως υπάρχει μία λύση στη μορφή της
γεωργικής εκμετάλλευσης κοτόπουλων ελευθέρας βοσκής, που φαίνεται ότι δεν
επηρεάζονται από τη μόλυνση. Σε πειράματα που έγιναν, διαπιστώθηκε ότι το
εξαιρετικά επικίνδυνο για τους οργανισμούς Κέσιο 137 μολύνει τα κοτόπουλα,
αλλά λόγω του υψηλού μεταβολισμού, λίγες μέρες αργότερα τα επίπεδά του
πέφτουν και πάλι σε φυσιολογικά όρια, με την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει
αλλαγή του διαιτολογίου τους σε μη μολυσμένη τροφή. Έτσι, τόσο το κρέας
τους όσο και τα αυγά τους είναι κατάλληλα για κατανάλωση. Τα μελλοντικά
σχέδια για τις περιοχές αυτές που αποτελούν το 30-40% του εδάφους της
Λευκορωσίας και της Ουκρανίας θα μετατραπούν σε τεράστιες φάρμες κοτόπουλων
που θα μεταφέρονται σε μη μολυσμένες περιοχές μία εβδομάδα πριν από την
κατανάλωση. Τα ραδιενεργά στοιχεία Κέσιο και Στρόντιο που προήλθαν από το
δυστύχημα του Τσερνομπίλ, έχουν χρόνο υποδιπλασιασμού τουλάχιστον 30
χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι για τον επόμενο αιώνα η εκτροφή κοτόπουλων είναι
η μοναδική αγροτική δραστηριότητα που μπορεί να υπάρξει στις περιοχές
αυτές.
-Η Ειρήνη φαίνεται να ξαναγυρίζει στο Ισραήλ και τους γείτονές του, αλλά
νέος πόλεμος απειλείται να ξεσπάσει ανάμεσα στην επιστημονική κοινότητα και
την κυβέρνηση της χώρας αυτής. Αιτία είναι η πρόθεση της τελευταίας για την
κατασκευή ενός καναλιού που θα συνδέσει την Νεκρά θάλασσα με την Ερυθρά
Θάλασσα ή την Μεσόγειο. Σκοπός είναι να γίνει εκμετάλλευση της υψομετρικής
διαφοράς που υφίσταται ανάμεσα στα δύο αυτά σημεία και που ξεπερνά τα 400
μέτρα, για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Παράλληλα υποστηρίζεται ότι το
κανάλι θα επιστρέψει τη στάθμη της Νεκράς Θάλασσας στα επίπεδα του 1930,
που έχουν κατέλθει σημαντικά από τότε αποκαλύπτοντας σημαντικές εκτάσεις.
Στην πρόθεση αυτή αντιτίθενται διάφορες περιβαλλοντολογικές οργανώσεις, που
θεωρούν ότι η κατασκευή του καναλιού θα ήταν καταστροφική για τις αποικίες
σπάνιων ζώων στην περιοχή. Επιπλέον, υποστηρίζουν ότι μία απλή ιστορική
αναδρομή αποδεικνύει ότι η στάθμη της Νεκράς Θάλασσας έχει υποστεί
σημαντικές μεταβολές μέσα στους αιώνες και τίποτε δεν δείχνει ότι η στάθμη
του 1930 είναι αυτή που θα έπρεπε να έχει η μεγάλη λίμνη.
-Τα «πράσινα» ψυγεία, αυτά δηλαδή που δεν χρησιμοποιούν για τη διαδικασία
της ψύξης στοιχεία που προκαλούν βλάβη στο περιβάλλον, άρχισαν να
κυκλοφορούν και στην ελληνική αγορά. Το σημαντικό αυτό γεγονός ανακοινώθηκε
σε συνέντευξη Τύπου του ελληνικού τμήματος της διεθνούς περιβαλλοντικής
οργάνωσης Greenpeace, που είχε ως στόχο να παρουσιαστούν τα προϊόντα, ώστε
να αποφευχθεί παραπλανητική διαφήμιση στο θέμα στην οποία έχουν επιδοθεί
κάποιες εταιρίες.
Όπως είναι γνωστό η στοιβάδα του όζοντος καταστρέφεται από τις εκπομπές
συγκεκριμένων χημικών ουσιών. Οι πιο γνωστές από αυτές είναι οι
χλωριοφθοράνθρακες (CFC και HCFC), που χρησιμοποιούνται κυρίως σε συστήματα
ψύξης και κλιματισμού αλλά και ως διογκωτικά σε πολυουρεθάνες και άλλα
πλαστικά ή ως προωθητικά σε σπρέι και σαν διαλύτες. Σε κάποιες από τις
παραπάνω βιομηχανίες υπήρξε προσπάθεια αντικατάστασής τους με άλλες ουσίες,
που δεν βλάπτουν την στοιβάδα του όζοντος. Η κύρια όμως δικαιολογία που
προέβαλε η Βιομηχανία μέχρι σήμερα ήταν η απουσία επαρκών εναλλακτικών
λύσεων. Σαν ενδιάμεσο στάδιο, τα CFC αντικαταστάθηκαν με HCFC και HFC. Τα
πρώτα όμως έχουν τις ίδιες τελικά επιδράσεις στο περιβάλλον, ενώ τα HFC
συντελούν σε ένα άλλο πρόβλημα του περιβάλλοντος, το φαινόμενο του
θερμοκηπίου.
Όπως είχαμε γράψει και παλαιότερα, μία μικρή βιομηχανία ψυγείων στην πρώην
Ανατολική Γερμανία, με την υποστήριξη της Greenpeace, προχώρησε στην
ανάπτυξη σχετικής τεχνολογίας που είχε ως αποτέλεσμα την παραγωγή φιλικών
προς το περιβάλλον ψυγείων. Τα νέα αυτά ψυγεία («Greenfreeze»)
χρησιμοποιούν ως μέσο ψύξης ένα μίγμα προπανίου και βουτανίου, ενώ το
μονωτικό υλικό τους έχει διογκωθεί με πεντάνιο. Επιπλέον είναι και λιγότερο
ενεργοβόρα συμβάλλοντας λιγότερο στο πρόβλημα του θερμοκηπίου.
Με την ευαισθητοποίηση του καταναλωτικού κοινού οι περισσότερες μεγάλες
εταιρίες αναγκάστηκαν να αλλάξουν στάση και να υποστηρίξουν την προσπάθεια,
παράγοντας ψυγεία σχετικής τεχνολογίας. Παρόλα αυτά εξακολουθεί να υπάρχει
στην αγορά μία σύγχυση σχετικά με το ποιο είναι «πράσινο» ψυγείο και ποιο
όχι. Αυτό υπήρξε αποτέλεσμα μίας προσπάθειας ορισμένων εταιριών να
παρουσιάσουν σαν οικολογικά κάποια ψυγεία που δεν χρησιμοποιούσαν CFC, αλλά
HFC. Όπως όμως προαναφέρθηκε, το HFC μπορεί να μην προκαλεί βλάβη στη
στοιβάδα του όζοντος, συμβάλλει όμως σημαντικά στο φαινόμενο του
θερμοκηπίου κι έτσι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν ασφαλές
για το περιβάλλον υποκατάστατο του CFC.
Στην ελληνική αγορά κάποιες εταιρίες έχουν ήδη φέρει ορισμένα μοντέλα
«πράσινων» ψυγείων. Κάποιες άλλες εταιρίες που διαθέτουν στην Ευρώπη τέτοια
ψυγεία (AEG, Liebherr, Electrolux) δεν τα έχουν ακόμη φέρει στην Ελλάδα.
Τέλος υπάρχουν εταιρίες (όλες οι αμερικανικές και ασιατικές) που δεν έχουν
ακόμη αρχίσει να παράγουν ψυγεία τέτοιας τεχνολογίας πουθενά στον κόσμο.
Σύμφωνα με τον κατάλογο που έδωσε πρόσφατα η Greenpeace στη δημοσιότητα, οι
παρακάτω εταιρίες εισάγουν και διαθέτουν «πράσινα» ψυγεία στην Ελλάδα:
Βosch (KIM 3002 IE εντοιχιζόμενος ψυγειοκαταψύκτης, KIR 2502 IE
εντοιχιζόμενο ψυγείο, KGE 3615 IE ψυγειοκαταψύκτης, GSD 1442 καταψύκτης,
KSR 2700 ψυγείο), Siemens (ΚΙ 25R03, KI 32V03, GI 11B02, KI 30M02) και
Miele (ΚF 6640 SEL/6 ψυγειοκαταψύκτης).
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
-Κάποτε αποτελούσε μέρος κάθε σκηνής επιστημονικής φαντασίας, αλλά σήμερα η
υλοποίηση της τηλεόρασης με τη μεγάλη επίπεδη οθόνη που θα κρέμεται στον
τοίχο είναι πολύ κοντύτερα από όσο φανταζόμαστε. Στην πραγματικότητα η
ιαπωνική Sony πρόκειται να προωθήσει εμπορικά ένα μοντέλο με οθόνη 50
ιντσών (127 χιλ. στην διαγώνιο) μέχρι τα μέσα του 1996. Αυτό είναι
αποτέλεσμα σημαντικής προόδου στον τομέα των ηλεκτρονικών και πιο
συγκεκριμένα της τεχνολογίας LCD (υγρών κρυστάλλων) πάνω στην οποία
στηρίζεται η επίπεδη τηλεόραση. Οι οθόνες αυτού του είδους είναι
κατασκευασμένες από χιλιάδες επιμέρους στοιχεία που είτε επιτρέπουν την
δίοδο του φωτός είτε όχι, αναλόγως με την διαφορά δυναμικού που εφαρμόζεται
στα άκρα τους. Κάθε κρύσταλλος έχει πίσω του μια λευκή πηγή φωτός και ένα
κόκκινο, μπλε ή πράσινο φίλτρο εμπρός της. Ένας μικροδιακόπτης ελέγχει την
δίοδο του ηλεκτρικού ρεύματος κάνοντας τον κρύσταλλο διαπερατό ή όχι από το
φως που φαίνεται σαν μία κουκίδα, κόκκινη, μπλε ή πράσινη, ανάλογα με το
φίλτρο.
Δυστυχώς οι χιλιάδες μικροδιακόπτες που απαιτούνται για τη λειτουργία της
οθόνης κατασκευάζονται με μία περίπλοκη διαδικασία και το παραμικρό
ελάττωμα εμφανίζεται σαν μία λευκή κουκίδα στην οθόνη. Μερικές από αυτές
είναι αρκετές για να κάνουν την οθόνη άχρηστη και έτσι η κατασκευή τους με
τόσο υψηλό κίνδυνο ελαττωματικών προϊόντων είναι αντιοικονομική. Τώρα η
Sony εφάρμοσε μια νέα τεχνική, που αντικαθιστά τους απαιτούμενους διακόπτες
μίας ολόκληρης οριζόντιας σειράς με ένα. Και στην περίπτωση αυτή
εξακολουθεί να υπάρχει ο κίνδυνος παραγωγής ελαττωματικών διακοπτών, αλλά
αντί για χιλιάδες πιθανότητες είναι τώρα μόλις μερικές εκατοντάδες και η
κατασκευή των οθονών παρόλο το ρίσκο γίνεται οικονομικότερη. Η οθόνη LCD
έχει πάχος μόλις 3,7 χιλιοστών και η τηλεόραση στο πρωτότυπό της έχει βάθος
20 εκατοστών, που αναμένεται όμως να μειωθεί κατά 50% πριν το τελικό προϊόν
διατεθεί για πώληση.
-H ιαπωνική εταιρία ηλεκτρονικών Casio παρουσίασε πρόσφατα το πρωτότυπο
ενός μικροσκοπικού συστήματος ραντάρ που μπορεί να φορεθεί στο χέρι και
προορίζεται για να χρησιμοποιηθεί από ερασιτέχνες ψαράδες και ιστιοπλόους.
Το ραντάρ έχει τη μορφή ενός μεγάλου μεγέθους ρολογιού και η κεραία του που
παίζει συγχρόνως το ρόλο σκεπάσματος ανασηκώνεται πριν αρχίσει να εκπέμπει
σήματα, οι επιστροφές των οποίων συλλαμβάνονται, επιτρέποντας την
επισήμανση σταθερών και κινούμενων αντικειμένων. Αυτά παρουσιάζονται σε μία
τοξοειδή οθόνη LCD σαν στίγματα. Τα κοντινότερα προς τον παρατηρητή προς το
κέντρο της οθόνης και τα μακρινότερα προς τα άκρα. Μία ενσωματωμένη
μαγνητική πυξίδα επιτρέπει τη διόπτευση των εμποδίων. Η εταιρία έχει
προβλέψει ακόμη και για ένα περιστροφικό διακόπτη που περιστρέφει την
κεραία προς την επιθυμητή διεύθυνση σάρωσης. Το ραντάρ χειρός θα αρχίσει να
διατίθεται στην αγορά στις Η.Π.Α. από τα τέλη του χρόνου.
-Μετά τους αερόσακους τα αυτοκίνητα πρόκειται σύντομα να αποκτήσουν και
φουσκωτούς συνεπιβάτες. Βρετανός εφευρέτης κατέθεσε στο ευρωπαϊκό γραφείο
ευρεσιτεχνιών αίτηση για την αναγνώριση ενός συστήματος που με το πάτημα
ενός κουμπιού αναπτύσσει αυτόματα ένα φουσκωτό ομοίωμα ανθρώπου στο κάθισμα
του συνεπιβάτη ενός αυτοκινήτου. Η ιδέα είναι φυσικά η αποτροπή βίαιων
εγκλημάτων εναντίων μοναχικών γυναικών οδηγών που κινούνται σε ερημικούς
δρόμους και επικίνδυνες γειτονιές. Το ομοίωμα είναι αληθοφανές, ντυμένο με
ρούχα καθημερινής χρήσης και έρχεται ακόμη και με τη δική του ζώνη
ασφαλείας για περισσότερο ρεαλισμό. Στο μοντέλο παραγωγής που θα προταθεί
σαν έξτρα στις αυτοκινητοβιομηχανίες το ομοίωμα θα μπορεί να διπλωθεί και
να επαναχρησιμοποιηθεί όσες φορές απαιτείται.
Επιμέλεια Φαίδων. Γ. Καραϊωσηφίδης
ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Ίσως να μην το γνωρίζατε.
Ίσως να μην μπήκατε ποτέ στον πειρασμό να το διαβάσετε. Το νέο όμως τεύχος
της ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ, του «νεαρότερου» περιοδικού των «Τεχνικών
Εκδόσεων» μόλις κυκλοφόρησε με πολλά και ενδιαφέροντα θέματα. Ανάμεσά τους
άρθρα για:
Τους ΣΕΙΣΜΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, ένα πρόβλημα με το οποίο πρέπει να μάθουμε να
ζούμε.
Το σύστημα AUTO RT CODE CALL για τις τελευταίες εξελίξεις στο χώρο των
τηλεπικοινωνιών στην θάλασσα και το νέο αυτόματο σύστημα σύνδεσης με το
τηλεφωνικό δίκτυο της χώρας.
Μια επίσκεψη στην Έκθεση LΑSΕR?95, και τον χώρο της τεχνολογίας λέιζερ.
Μια επίσκεψη στο SCIENCE MUSEUM του ΛΟΝΔΙΝΟΥ, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα
μουσεία της Ευρώπης.
Τους ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΥΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΕΣ, μια κατηγορία αντιδραστήρων που
υπόσχονται να λύσουν τα πολλά προβλήματα από τη χρήση της πυρηνικής
ενέργειας για ηλεκτροπαραγωγή.
Τα ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ TOY ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ, μια αναφορά στη διαδικασία αντιγραφής
χειρογράφων που διατήρησε πολύτιμα κείμενα μέσα από τους αιώνες.
Μια αναφορά στο ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ: TO BOYNO ΤΗΣ ΙΕΡΗΣ ΜΟΝΑΧΙΚΟΤΗΤΑΣ.
Ακόμη στο ειδικό ένθετο ΑΝΑΛΟΓΙΟ:
TA ΟΠΤΙΚΑ ΕΦΕ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ, από τους ταλαντούχους αδελφούς
Αλαχούζου στην Ελλάδα.
Κατασκευή: XPONOMETPO ME ΦΩΤΕΙΝΗ ΔΕΣΜΗ.
Παρουσίαση: ραδιοερασιτεχνικός πομποδέκτης KENWOOD TH22E.
ΠΟΛΕΙΣ ΣΤΟΝ OYPANO: Μια ματιά στις πόλεις του μέλλοντος που φαίνεται να
«ανεβαίνουν» κάθετα.
Το μετέωρο βήμα της ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ.