Kαλειδοσκόπιο
H ΛΟΓΙΚΗ TOY METPOY
Στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι πολλές οι περιπτώσεις αμφισβήτησης ή
ακόμη και εχθρότητας πολλών μορφωμένων ανθρώπων, απέναντι σε νέες
ανακαλύψεις, τεχνικές, τεχνολογίες, τέχνες και γενικότερα δραστηριότητες
που μπορούσαν ν? αλλάξουν σημαντικά τον τρόπο ζωής ολόκληρης της κοινωνίας.
Βλέπετε, η μόρφωση δεν είναι από μόνη της επαρκής για να έχει κανείς
ανοιχτό μυαλό και να δέχεται το καινούριο, αλλά συχνά δρα εντελώς αντίθετα,
δίνοντας τη δυνατότητα ενίσχυσης αντιδραστικών απόψεων με περίτεχνα
λογικοφανή επιχειρήματα. Μια άλλη, εντελώς διαφορετική αλλά εξίσου
αντιδραστική στην πραγματικότητα συμπεριφορά από άτομα με επίσης υψηλό
βαθμό μόρφωσης, είναι η φανατική ενασχόλησή τους με κάθε νέα δραστηριότητα
μόνο και μόνο γιατί είναι νέα. Με αυτόν τον τρόπο προπαθούν ν? αποδείξουν
ότι δεν είναι αντιδραστικοί, ότι βοηθούν στην εξάπλωση και την καθιέρωση
των νέων ιδεών, ότι βρίσκονται γενικώς στην πνευματική πρωτοπορία.
Μια ευκαιρία για να δει κανείς πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτών των
συμπεριφορών στις μέρες μας αποτελεί η ανάπτυξη του Ίντερνετ. Υπάρχει μια
κατηγορία ανθρώπων του πνεύματος που απεχθάνεται κάθε νέα κατάκτηση της
τεχνολογίας, βλέποντάς την σχεδόν ανταγωνιστικά, και η οποία επόμενο ήταν
να ξεσπαθώσει και κατά του Ίντερνετ. Τα επιχειρήματά τους αφορούν βέβαια
πάντα τον άνθρωπο και την απομόνωση που υποτίθεται ότι υφίσταται λόγω της
αυξημένης ενασχόλησής του με τους υπολογιστές. Όλα τα κακά του κόσμου θα
μας πουν σε λίγο ότι προέρχονται από το Ίντερνετ, που μια και δεν είναι και
κάποιος συγκεκριμένος οργανισμός με νομική υπόσταση για να μπορούμε να του
αποδίδουμε συγκεκριμένες κατηγορίες, έχει περιβληθεί με μία σχεδόν
μεταφυσική διαβολική ιδιότητα, που γενικώς απειλεί την πνευματική μας
ισορροπία, την κοινωνικότητά μας, τη μόρφωσή μας και ό,τι άλλο μπορείτε να
φανταστείτε.
Στον αντίποδα αυτών υπάρχει βέβαια και η άλλη πλευρά, αυτή των επίσης
πνευματικών ανθρώπων που μόλις ανακάλυψαν το Ίντερνετ ...στρογγυλοκάθησαν
μέσα σ? αυτό και γυροφέρνουν όλη μέρα στις διάφορες διευθύνσεις του.
Θεωρώντας -και σωστά- πως πρόκειται για μία εξέλιξη που θ? αλλάξει τον
τρόπο ζωής και κυρίως τον τρόπο και τις συνθήκες εργασίας εκατομμυρίων
ανθρώπων, θέλουν ν? αποδείξουν πως αυτοί είναι μεταξύ των πρωτοπόρων. Και
δεν κάνουν άλλη δουλειά από το ν? ασχολούνται συνέχεια με το Ίντερνετ,
προσφέροντας έτσι επιχειρήματα σ? αυτούς που βλέπουν το Ίντερνετ όπως ο
διάβολος το λιβάνι.
Στη μέση βέβαια υπάρχουν οι ισορροπημένοι άνθρωποι, που δεν βλέπουν παντού
θεούς και δαίμονες, αλλά απλώς δίνουν στην τεχνολογία τη διάσταση που της
πρέπει. Όλα τα επιτεύγματά της είναι χρήσιμα, αρκεί να χρησιμοποιούνται
σωστά και χωρίς υπερβολές. Γι? αυτούς το Ίντερνετ είναι μια νέα μορφή
επικοινωίας που πράγματι θ? αλλάξει τη ζωή της ανθρωπότητας, όχι όμως προς
το χειρότερο αλλά προς το καλύτερο. Γιατί, αντίθετα με ό,τι πιστεύουν οι
απαισιόδοξοι, δεν περιορίζει αλλά αυξάνει τις δυνατότητες επικοινωνίας
μεταξύ των ανθρώπων, αφού εκμηδενίζει τις αποστάσεις που τους χωρίζουν. Οι
διάφορες συνδιασκέψεις και κάθε είδους ομαδικές επαφές μέσω του Ίντερνετ
μεταξύ ανθρώπων από χώρες που βρίσκονται στα αντίθετα άκρα του πλανήτη,
μάλλον προς αυτήν την άποψη συνηγορούν. Και η δυνατότητα που δίνει στον
καθένα η πρόσβαση μέσω του Ίντερνετ σε χιλιάδες βάσεις δεδομένων, ομάδες
συζητήσεων, μέσα ενημέρωσης και κάθε πηγή γνώσης που μπορεί κανείς να
φανταστεί, μάλλον δείχνει ότι το Ίντερνετ ενισχύει τη διάδοση των ιδεών και
των γνώσεων παρά το αντίθετο. Μήπως αυτό είναι που φοβούνται μερικοί;
Όσο για εκείνους που βλέπουν το Ίντερνετ σαν? τρόπο ζωής, να τον χαίρονται.
Επειδή όμως μερικοί «κολλημένοι» ασχολούνται μ? αυτό νυχθημερόν, δεν
σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε εμείς οι υπόλοιποι τα όσα θετικά
προσφέρει η φυσιολογική χρησιμοποίησή του. Υπερβολές γίνονται σε πολλά
πράγματα, αλλά ποτέ οι υπερβολικοί δεν χρησιμοποιούνται σαν μέτρο
σύγκρισης...
Πάνος Φιλιππακόπουλος
Η ΘΕΑ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΒΕΛΤΙΩΝΕΤΑΙ
Μέχρι σήμερα μόνο τα ελάχιστα τηλεσκόπια που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από
τον πλανήτη μπορούν να αποδώσουν τα στοιχεία που επιθυμούν οι αστρονόμοι.
Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, τα επίγεια τηλεσκόπια έχουν το ίδιο
μειονέκτημα. Η ατμόσφαιρα παρεμβάλλεται και εξαφανίζει ή προσθέτει
ανεπιθύμητα στοιχεία στις πληροφορίες που προσπαθούν να αποκομίσουν οι
επιστήμονες. Αν και η επιφάνεια της Γης είναι διάσπαρτη από αστρονομικούς
σταθμούς παρατήρησης και τηλεσκόπια, μόνο μία χούφτα από αυτά, που
βρίσκονται συνήθως σε δυσπρόσιτες κορυφές υψηλών βουνών, μπορούν να
εγγυηθούν παρατηρήσεις που θα μπορούσαν να συναγωνιστούν σε κάποιο βαθμό τα
τηλεσκόπια σε τροχιά. Αλλά και τα τελευταία είναι ουσιαστικά ελάχιστα, ενώ
έχουν περιορισμένο χρόνο «ζωής». Η περιγήινη τροχιά τους παραμορφώνεται
σιγά-σιγά και απαιτούνται διορθωτικές κινήσεις με τη βοήθεια
πυραυλοκινητήρων. Οι τελευταίοι χρησιμοποιούνται επίσης για να
επαναπροσανατολίσουν το τηλεσκόπιο σε νέα σημεία ενδιαφέροντος. Όταν όμως
εξαντλήσουν τα καύσιμά τους, το τηλεσκόπιο είναι ουσιαστικά καταδικασμένο,
εκτός και αν μπορεί να σχεδιαστεί και να εκτελεστεί με επιτυχία κάποια
αποστολή «διάσωσης» από τα αμερικανικά διαστημικά λεωφορεία. Μία τέτοια
διαδικασία είναι όμως δαπανηρή. Έτσι οι επίγειοι σταθμοί παραμένουν το
ασφαλέστερο και οικονομικότερο μέσο αστρονομικών παρατηρήσεων.
Εδώ και αρκετά χρόνια χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές προκειμένου να
διορθωθούν τα «βλαβερά» αποτελέσματα της γήινης ατμόσφαιρας στις
παρατηρήσεις. Τις περισσότερες φορές πρόκειται για κάποια μορφή λογισμικού
που χρησιμοποιείται σαν φίλτρο για να μειώσει τις ατμοσφαιρικές επιδράσεις.
Οι μέχρι στιγμής προσπάθειες απομάκρυνης αυτών των «οπτικών παράσιτων»
βασίζεται στην ενίσχυση του φωτός στις περιοχές όπου η έντασή τους είναι
χαμηλή. Αυτό όμως σε αρκετές περιπτώσεις έχει σαν αποτέλεσμα απλώς να
ενισχύονται τα παράσιτα που εισάγει η ατμόσφαιρα.
Πρόσφατα μία ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν
Ντιέγκο ακολούθησαν μία εντελώς διαφορετική τακτική. Σε κάθε περίπτωση
προσπάθησαν να «διδάξουν» στο σύστημα τι θα έπρεπε να «βλέπει» εάν δεν
υπήρχε η ατμοσφαιρική παρεμβολή. Έτσι, αν για παράδειγμα το αντικείμενο της
παρατήρησης είναι ένας σπειροειδής γαλαξίας, το ειδικό λογισμικό προσπαθεί
να «διδάξει» στον υπολογιστή που αναλύει τα είδωλα που προέρχονται από τα
τηλεσκόπια, πώς είναι το τέλειο είδωλο ενός σπειροειδούς γαλαξία. Το τέλειο
αυτό είδωλο μπορεί να περιγραφεί με μία μαθηματική εξίσωση, ακόμη και με
μία αριθμητική τιμή που ο υπολογιστής καταλαβαίνει απολύτως. Όταν λοιπόν
αναλύει το είδωλο που έχει λάβει, προσπαθεί να το προσαρμόσει στο τέλειο
πρότυπο. Αυτό γίνεται για κάθε «πίξελ», κάθε δηλαδή βασικό στοιχείο που
αποτελεί την απεικόνιση, προσαρμόζοντας τη λαμπρότητά του προς το μηδέν.
Κάθε όμως αλλαγή προκαλεί μία απόκλιση. Εάν αυτή η απόκλιση προκαλεί
γενικότερη απόκλιση της απεικόνισης από το πρότυπο, τότε δεν
πραγματοποιείται, ή το αντίστροφο, εάν η αλλαγή φέρνει το είδωλο κοντύτερα
προς το αναμενόμενο. Η διαδικασία συνεχίζει από πίξελ σε πίξελ, έως ότου
δεν μπορούν πλέον να γίνουν αλλαγές που να βελτιώνουν το είδωλο, παρά μόνο
να το αποκλίνουν από το τέλειο. Το σχετικό λογισμικό έχει ήδη δοκιμαστεί σε
αρκετές περιπτώσεις και έχει αποδώσει όπως αναμενόταν. Η επιστημονική ομάδα
που το έχει αναπτύξει, εξελίσσει τώρα μία βάση δεδομένων με πρότυπα ουράνια
αντικείμενα που θα βοηθήσουν στην ευρύτερη εφαρμογή του. Η βιβλιοθήκη αυτή
θα πλουτίζεται όλο και περισσότερο από στοιχεία που θα λαμβάνονται στο
μεταξύ. Έτσι το σύστημα θα υφίσταται μια μορφή αυτοδιδασκαλίας και θα
βελτιώνεται συνεχώς.
ΕΞΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΔΙΑ
Η ιστορία αρχίζει στα 1610, όταν στην Πάδοβα της γειτονικής Ιταλίας ο
Γκαλιλέι Γκλαλιλέο χρησιμοποιώντας το πρώτο γνωστό τηλεσκόπιο ανακάλυπτε
τέσσερις από τους φυσικούς δορυφόρους του Δία.
Στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου, ύστερα από ταξίδι σχεδόν έξι ετών και
αφού διάνυσε 3,7 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα, ο βολιστήρας που έφερε το όνομα
του μεγάλου ιταλού ερευνητή αστρονόμου πλησίαζε στον τελικό προορισμό του,
τον Δία, περνώντας ανάμεσα από την Ευρώπη και την Ιώ, δύο από τους
δορυφόρους του πλανήτη. Η ελπίδα είναι ότι, χωρίς απρόοπτα, η αποστολή αυτή
θα αποδειχθεί η σημαντικότερη στην ιστορία των διαπλανητικών εξερευνήσεων
αποκομίζοντας στοιχεία όχι μόνο για τον Δία αλλά και για το παρελθόν, το
παρόν και ίσως και το μέλλον του ηλιακού μας συστήματος.
Καθώς το διαστημόπλοιο εισήλθε στην προκαθορισμένη τροχιά, ένας δεύτερος
ερευνητικός βολιστήρας απελευθερώθηκε από τη βάση του και άρχισε τη δική
του πορεία, μία πύρινη βουτιά στην ατμόσφαιρά του Δία.
Η αγωνία των επιστημόνων που υπομονετικά παρακολουθούν την εξέλιξη της
αποστολής τα τελευταία έξι χρόνια κορυφώθηκε 147 ημέρες μετά την
απελευθέρωση (πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Ιούλιο). Τότε σύμφωνα με τον
προγραμματισμό, φτάνοντας ο μικρότερος βολιστήρας σε ύψος μερικών
εκατοντάδων χιλιομέτρων από την επιφάνεια, θα έπρεπε να επιβραδυνθεί από
την εκπληκτική ταχύτητα των 170.600 χιλιομέτρων την ώρα με την οποία
προσέγγιζε σε μόλις 500 χιλιόμετρα την ώρα και να σταθεροποιηθεί σε μία
ομαλή αργή πτώση με τη βοήθεια
ενός αλεξίπτωτου. Θα επιζούσε όμως το σύστημα της επιβράδυνσης των 250 «g»;
Στη συνέχεια ο βολιστήρας θα απέρριπτε το προστατευτικό θερμομονωτικό
κάλυμμα που τον προστάτευε από την τριβή με την ατμόσφαιρα και θα άρχιζε να
καταγράφει δεκάδες πληροφορίες θερμοκρασίας, σύνθεσης, πυκνότητας και
πίεσης της ατμόσφαιρας που θα συναντούσε. Όλα όμως θα εξαρτώντο από το αν η
μικρή μεταλλική σφαίρα θα επιζούσε ή αν θα χανόταν σαν ένας κόκκος άμμου
στα πορτοκαλόχρωμα σύννεφα που περιβάλλουν το Δία.
Η χαρμόσυνη είδηση ήλθε νωρίς το πρωί (ώρα Γκρίνουιτς) στις 7 Δεκεμβρίου,
όταν οι επίγειοι σταθμοί εδάφους συνέλαβαν το ασθενικό σήμα, που είχε
ξεκινήσει 52 λεπτά ενωρίτερα και ταξίδεψε με την ταχύτητα του φωτός,
καλύπτοντας την απόσταση των 965 εκατομμυρίων χιλιομέτρων μέχρι τη Γη,
καθώς ο βολιστήρας άρχιζε την αργή του κάθοδο. Μετά τις δικαιολογημένες
ζητωκραυγές, ήταν πλέον καιρός για δουλειά. Οι πληροφορίες που συλλέγει ο
δεύτερος βολιστήρας δεν μπορούν να μεταδοθούν απευθείας στη Γη. Το κυρίως
διαστημόπλοιο, που έχει αρχίσει τη δική του τροχιά γύρω από τον πλανήτη,
χρησιμοποιείται σαν ενδιάμεσος σταθμός που ενισχύει και αναμεταδίδει τα
σήματα πίσω στη Γη. Δυστυχώς η διαδικασία δεν είναι αυτή που είχε
προβλεφθεί. Το 1991, όταν ο Γαλιλαίος άφηνε τους εσωτερικούς πλανήτες για
το μεγάλο του ταξίδι, η κύρια κεραία επικοινωνιών που είχε προγραμματιστεί
να ανοίξει σαν ομπρέλα, δεν άνοιξε ποτέ. Παρέμεινε μισόκλειστη και άχρηστη
αφήνοντας στο διαστημόπλοιο μόνο μία μικροσκοπική εφεδρική κεραία σαν τη
μόνη δίοδο επικοινωνιών. Αυτό σημαίνει ότι η αναμετάδοση είναι τώρα δυνατή
με πολύ αργούς ρυθμούς, της τάξης των 8 «μπιτ» το δευτερόλεπτο αντί των
100.000 που αρχικά προβλέπονταν. Έτσι δημιουργείται συνωστισμός ανάμεσα στα
στοιχεία που συλλέγονται και σ? αυτά που μπορούν να μεταδοθούν πίσω στη Γη.
Σαν λύση αποφασίστηκε να αποθηκεύονται ενδιάμεσα στον ειδικό καταγραφέα που
υπάρχει στο κυρίως διαστημόπλοιο. Ο ρόλος του συστήματος αυτού ήταν να
χρησιμοποιηθεί για την αποθήκευση σημαντικών πληροφοριών για περαιτέρω
επεξεργασία. Όταν όμως ο καταγραφέας (ένα είδος μαγνητοφώνου) δοκιμάστηκε
τον περασμένο Οκτώβριο, ανακαλύφθηκε ότι η λειτουργία του παρουσίαζε
προβλήματα και οι επιστήμονες δεν ήξεραν μέχρι και την τελευταία στιγμή το
τελικό αποτέλεσμα. Ευτυχώς όλα πήγαν καλά. Το κυρίως σκάφος μπήκε χωρίς
προβλήματα σε τροχιά και η αναμετάδοση των στοιχείων ξεκίνησε όπως
προβλεπόταν. Λίγες ώρες μετά τη βουτιά του στην ατμόσφαιρά ο μικρότερος
βολιστήρας «εξαϋλώθηκε» από την έντονη θερμότητα των κατώτερων
ατμοσφαιρικών στρωμάτων. Είχε όμως εκπληρώσει την αποστολή του. Το υπόλοιπο
διαστημόπλοιο θα συνεχίσει να περιφέρεται γύρα από τον Δία τα επόμενα δύο
χρόνια, εκτελώντας συνολικά 11 περιστροφές, δέκα από αυτές περνώντας κοντά
από τους τέσσερις μεγαλύτερους δορυφόρους του πλανήτη.
ΔΙΟΠΤΡΟΦΟΡΟΙ ΠΙΘΗΚΟΙ
Διορθωτικά γυαλιά και μάλιστα σε νεαρούς πίθηκους δεν είναι ένα συνηθισμένο
θέαμα. Είναι όμως μέρος ενός πειράματος για την έρευνα σχετικά με την
εξέλιξη της όρασης με την πάροδο του χρόνου σε μικρή ηλικία. Όλα τα μικρά
όταν γεννιούνται είναι αρχικά «μυωπικά», δηλαδή τα είδωλα των αντικειμένων
εστιάζονται πίσω από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Είναι μία πρόβλεψη της
φύσης, διότι καθώς το μάτι μεγαλώνει, η «μυωπία» αυτή διορθώνεται και σε
κάποιο σημείο εξαφανίζεται. Πρόκειται για ένα πραγματικό θαύμα, αφού και η
παραμικρή απόκλιση θα μπορούσε να σημάνει μόνιμη «μυωπία». Παρ? όλα αυτά, η
συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων και των ζώων αποκτούν τελικά κανονική
όραση. Στο πείραμα που αναφερθήκαμε παραπάνω η τοποθέτηση γυαλιών στους
μικρούς πιθήκους της ποικιλίας ρέζους, και η παρακολούθησή τους για ένα
περίπου χρόνο έχει σαν στόχο την καταγραφή της διαδικασίας διόρθωσης.
Ο δόκτωρ Ερλ Σμίθ του πανεπιστήμιου του Χιούστον που επιβλέπει το πείραμα
εξηγεί: «Είναι πιθανόν ότι η φύση χρησιμοποιεί σαν σημείο αναφοράς την
έλλειψη της οπτικής οξύτητας. Μόλις αυτή αποκτηθεί, το μάτι παύει να
μεγαλώνει παραπάνω. Αυτό που αναζητούμε είναι το σύστημα της αμφίδρομης
επικοινωνίας στον οργανισμό. Όταν το ανακαλύψουμε θα μπορέσουμε να το
εκμεταλλευτούμε προς όφελος μας». Η σχετική έρευνα ίσως δώσει κάποιες
λύσεις σε προβλήματα όρασης που έχουν πολλά παιδιά και εξελίσσονται σε
μυωπία μεγάλου βαθμού σε μεγαλύτερη ηλικία. Ίσως τελικά ή λύση να βρίσκεται
στην τοποθέτηση γυαλιών σε μωρά, που θα λύσουν αυτά τα προβλήματα για το
υπόλοιπο της ζωής τους.
ΤΕΧΝΗ ΚΟΝΤΡΑ ΣΤΟ AIDS
Η ραγδαία εξέλιξη του AIDS είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που
αντιμετωπίζει η Αφρική και εξαίρεση δεν αποτελεί ούτε και η Δημοκρατία της
Νοτίου Αφρικής, μια από τις πιο εξελιγμένες κοινωνίες της. Σύμφωνα με
εκτιμήσεις, περισσότερα από 2 εκατομμύρια Νοτιαφρικανοί είναι φορείς της
ασθένειας. Γενικότερα όμως στη χώρα αυτή δεν θεωρείται ότι το AIDS αποτελεί
πρόβλημα, τουλάχιστον όχι τόσο μεγάλο όσο στη γειτονική Ζιμπάμπουε ή τη
Ζάμπια. Έτσι οι αρχές της Νοτίου Αφρικής έχουν επιδοθεί σε μία προσπάθεια
ενημέρωσης, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα.
Στην προσπάθεια αυτή ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή του Μουσείου
Transvaal στην Πρετόρια, που έχει δημιουργήσει μια ειδική έκθεση με έργα
τέχνης σχετικά με το AIDS και τους κινδύνους που απορρέουν από αυτό. Η
έκθεση ανατρέχει μέσα από σημαντικά έργα στην ιστορία εμφάνισης της νόσου,
τις γνώσεις που υπάρχουν γύρω από τον ιό που την μεταδίδει, τα αποτελέσματα
της ασθένειας, αλλά και μέτρα προφύλαξης και ασφαλούς σεξουαλικής επαφής.
Το μουσείο πήρε ειδικά μέτρα ώστε, αφενός τα εκθέματα και το όλο κλίμα να
μην έχει την παραμικρότερη αιχμή κριτικής και αφετέρου οι επισκέπτες να
αισθάνονται άνετα αντιμετωπίζοντας το ευαίσθητο αυτό θέμα. Σχόλια και
πληροφορίες υπάρχουν σε τέσσερις από τις κυριότερες γλώσσες που
χρησιμοποιούνται στην Ν. Αφρική, ενώ μαγνητοφωνημένα μηνύματα βοηθούν όσους
δεν γνωρίζουν ανάγνωση. Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα είναι πολύ
ενθαρρυντικά. Έτσι η έκθεση έπειτα από έξι μήνες παραμονής στην Πρετόρια θα
αρχίσει περιοδεία στα άλλα κύρια μουσεία της χώρας και μετά υπάρχει πρόθεση
για επισκέψεις σε άλλες χώρες της Αφρικής.
ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΜΙΚΡΩΝ ΥΠΑΡΞΕΩΝ
Οι φωλιές που κατασκευάζουν τα μυρμήγκια, οι μέλισσες και οι σφήκες,
πραγματικοί μικρόκοσμοι, δεν είναι μόνο αντικείμενα άξια θαυμασμού, αλλά
εστιάζουν και το ενδιαφέρον των επιστημόνων στον τρόπο που κατασκευάζονται.
Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς εκατοντάδες ή και χιλιάδες έντομα με
πρακτικά ανύπαρκτη νοημοσύνη μπορούν και συνεργάζονται στη δημιουργία
τέτοιων πολύπλοκων κατασκευών. Η απάντηση είναι δύσκολο να δοθεί με την
παρατήρηση και μόνο, έτσι δύο Γάλλοι ερευνητές στράφηκαν στους
ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τα μαθηματικά μοντέλα που μπορούν να
δημιουργηθούν με τη βοήθειά τους.
Η ομάδα έφτιαξε κατάλληλο λογισμικό αναπαριστώντας «ηλεκτρονικά» έντομα, το
κάθε ένα από τα οποία γνώριζε μία και μόνη κατασκευαστική διαδικασία, που
επαναλάμβανε συνεχώς. Αφήνοντας τον υπολογιστή να επαναλάβει το πρόγραμμα
μερικές χιλιάδες φορές το αποτέλεσμα υπήρξε μία κατασκευή που έμοιαζε πολύ
με την κυψέλη αγριομελισσών. Δεδομένου ότι το πρόγραμμα δεν σχεδιάζει, αλλά
απλώς δίνει απλές οδηγίες στα «έντομα», οι ερευνητές πιστεύουν ότι έχουν
βρει την απάντηση στο μυστήριο. Τα έντομα δεν έχουν καμία απολύτως ιδέα για
το τι κατασκευάζουν, ακόμη και για την τελική μορφή που θα έχει η κατασκευή
όταν τελειώσει. Εκείνο που γνωρίζουν είναι απλές οδηγίες. Το παράδειγμα θα
ήταν στην κατασκευή ενός σπιτιού, αν ο χτίστης δεν ήξερε τον τελικό σκοπό
αλλά ακολουθούσε την εντολή «βρες το τούβλο στα δεξιά του και τοποθέτησέ το
εμπρός σου το ένα πάνω στο άλλο με τις πλευρές να εφάπτονται».
Στην περίπτωση των εντόμων πιστεύεται ότι σημείο αναφοράς είναι κάποιο
χαρακτηριστικό σημείο της κυψέλης, πιθανότατα πληροφορία που παρέχει η
βασίλισσα ακόμη και από τη θέση που καταλαμβάνει. Στη συνέχεια οι μέλισσες,
γνωρίζοντας μία αλληλουχία εντολών προσπαθούν να τις εκτελέσουν σε όποιο
σημείο έχουν εφαρμογή. Δεν γνωρίζουν αν κατασκευάζουν τοίχους, πατώματα ή
οροφές. Καταλαβαίνουν όμως αν οι οδηγίες που έχουν μπορούν να εφαρμοστούν
στη συγκεκριμένη περίπτωση. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, τότε προχωρούν σε
άλλο σημείο της κυψέλης. Ένα άλλο σημείο που πρέπει να τονιστεί, είναι ότι
δεν υπάρχει συνεργασία ανάμεσα στα χιλιάδες έντομα που κατασκευάζουν τη
φωλιά. Κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε νοημοσύνη. Απλώς η εργασίες ενός εντόμου
αλλάζουν το χώρο εργασίας των υπολοίπων, κάνοντας τις οδηγίες τους μη
υλοποιήσιμες.
Στην περίπτωση των δύο Γάλλων, τα «έντομά» τους είχαν προγραμματιστεί για
να ακολουθούν 40 απλές οδηγίες. Πιστεύεται ότι στην πραγματικότητα τα
έντομα ακολουθούν πολύ λιγότερες, κάτι που εξηγεί γιατί υπάρχουν για
παράδειγμα μερικές δεκάδες ειδών φωλιών, ενώ υπάρχουν χιλιάδες είδη
μελισσών.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ
-Ένας από τους μεσοπρόθεσμους ερευνητικούς στόχους της ΝΑΣΑ για την πρώτη
δεκαετία του επόμενου αιώνα, είναι να μπορέσει να προσθέσει σκόνη από την
ουρά κομητών στα δείγματα που κατά καιρούς έχουν ληφθεί από άλλους κόσμους.
Για τον σκοπό αυτό, το Φεβρουάριο του 2004 η αμερικανική υπηρεσία θα
εκτοξεύσει ένα ερευνητικό βολιστήρα, προκειμένου να συλλέξει δείγματα από
τον κομήτη P/Wild-2. Ο βολιστήρας με το όνομα Stardust θα επιχειρήσει να
διέλθει σε απόσταση μόλις 100 χιλιομέτρων από τον κομήτη. Έτσι θα έχει την
ευκαιρία τρεις φορές, μία στην προσέγγιση, μία στη δίοδο και μία στην
απομάκρυνση, να συλλέξει δείγματα σκόνης. Αυτό θα γίνει με τη βοήθεια ενός
δίσκου διαμέτρου ενός μέτρου που θα αναδιπλωθεί από τη βάση του βολιστήρα.
Η επιφάνεια του δίσκου θα είναι καλυμμένη με μία κολλητική ουσία. Στην
οποία οι επιστήμονες ελπίζουν να μπορέσουν να παγιδεύσουν περίπου 10.000
σωματίδια με διάμετρο 15 εκατομμυριοστά του μέτρου καθώς και μερικά
μεγαλύτερα με διάμετρο 0,25 χιλιοστά του μέτρου. Τα δείγματα θα
αποθηκευτούν στη συνέχεια σε μία κάψουλα που θα επιστρέψει στη Γη τον
Ιανουάριο του 2006. Επειδή ο κομήτης P/Wild-2 είναι από τους νεότερους που
έχουν παρατηρηθεί, πιστεύεται ότι έχει κάνει μόνο μερικές διελεύσεις περί
τον Ήλιο. Έτσι η επίδραση των ακτίνων του τελευταίου είναι περιορισμένη και
τα δείγματα ελπίζεται να αποδώσουν στοιχεία για την αρχική σύνθεση του
Ηλιακού μας Συστήματος.
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
-Για πολλούς δεν υπάρχει προετοιμασία για το απευκταίο γεγονός ενός
πυρηνικού ατυχήματος. Εδώ όμως και μερικά χρόνια εξελίσσεται ένα σημαντικό
πείραμα, που ελπίζεται να αποδώσει στοιχεία που θα αποδειχθούν χρήσιμα σε
περίπτωση που στο μέλλον η ανθρωπότητα γνωρίσει μία νέα πυρηνική καταστροφή
σαν αυτή του Τσερνομπίλ.
Έτσι, εδώ και αρκετά χρόνια, σε ένα εργαστήριο του οποίου η τοποθεσία
διατηρείται για λόγους ασφαλείας μυστική, έχει δημιουργηθεί ένα πρότυπο
δοκιμαστήριο που δοκιμάζει τα αποτελέσματα της πυρηνικής μόλυνσης. Το
εργαστήριο αποτελείται από ένα είδος θερμοκηπίου με τρεις ζώνες, που
εξομοιώνουν διάφορα είδη κλίματος που επικρατούν στον πλανήτη. Σε κάθε μία
από αυτές τις ζώνες, υπάρχουν τμήματα με διαφορετικά είδη χώματος, τόσο
αντιπροσωπευτικά αυτών που μπορούν να βρεθούν σε μεγάλες περιοχές της Γης,
όσο και δείγματα από χώμα που βρίσκεται σε περιοχές του που γειτνιάζουν με
αυτές επτά μεγάλων πυρηνικών εργοστασίων. Στο χώμα όλου του θερμοκηπίου
έχουν διασκορπιστεί πυρηνικά κατάλοιπα αλλά και πυρηνικές ουσίες από αυτές
που πιθανόν να προέλθουν από ένα πυρηνικό ατύχημα. Έτσι οι επιστήμονες
μπορούν να μελετήσουν τα αποτελέσματα που έχουν αυτές οι ουσίες στη χλωρίδα
και κυρίως ο τρόπος που τα πυρηνικά στοιχεία απορροφώνται από τα φυτά και
κατ? επέκταση πώς μεταφέρονται στην αλυσίδα της τροφής. Θα πρέπει να
σημειωθεί βέβαια ότι ακόμη και οι πλέον αισιόδοξοι θεωρούν ότι οι μελέτες
αυτές δεν μπορεί παρά να έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα και δεν αποτελούν
παρά βοηθητικές προσπάθειες στο όλο ζήτημα που λέγεται ειρηνική χρήση της
πυρηνικής ενέργειας. Ήδη όμως έχουν υπάρξει κάποια ουσιαστικά αποτελέσματα.
Ένα από αυτά είναι η ανακάλυψη ότι τα χωράφια που είναι σπαρμένα με
καλαμπόκι την περίοδο Ιουλίου-Αυγούστου, έχουν μεγάλη κάλυψη του εδάφους.
Έτσι εναέρια κατάλοιπα καταλήγουν στα φύλλα και όχι στο έδαφος για να
απορροφηθούν από τα φυτά. Έτσι σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος, η μόλυνση
των χωραφιών σπαρμένων με καλαμπόκι θα είναι πολύ μικρή. Το παραπάνω
αποτελεί μικρό μόνο δείγμα των πληροφοριών που οι επιστήμονες ελπίζουν να
αποκομίσουν από το εργαστήριο.
-Η τεράστια πίστα μίας νέας αίθουσας χορού στο Κολοράντο των ΗΠΑ αν και
έχει την εμφάνιση και την αφή του ξύλου δεν έχει θυσιάσει ούτε ένα δένδρο.
Είναι κατασκευασμένη από το νέο υλικό BioComp, ένα σύνθετο υλικό από
ανακυκλωμένο πλαστικό και υποπροϊόντα γεωργικών καλλιεργειών, όπως άχυρο.
Τα επιπλέον πλεονεκτήματά του είναι ότι δεν προσβάλλεται από τους τερμίτες
ή το νερό, μπορεί να αποκτήσει αντιπυρικές ιδιότητες, ενώ μπορεί να
μορφοποιηθεί σε οποιοδήποτε σχήμα.
Επιμέλεια Φαίδων Γ. Καραϊωσηφίδης
TO CD-ROM TOY MHNA
NEED FOR SPEED
Πώς μπορείτε να οδηγήσετε το εξωτικό αυτοκίνητο των ονείρων σας με
ταχύτητες που ξεπερνούν κάθε φαντασία και ακόμη και αν πάρετε κλήση από την
Τροχαία να μην σας κοστίσει τίποτε; H απάντηση είναι τουλάχιστον μία.
Χρειάζεστε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και το νέο παιχνίδι της Electronic
Arts, Need for Speed.
Πρόκειται για ένα «πακέτο» που βάζει στη διάθεσή σας οκτώ από τα πλέον
ενδιαφέροντα αυτοκίνητα στον κόσμο, Λαμποργκίνι Ντιάμπλο, Φεράρι 512TR,
Ντότζ Βάιπερ RT/10, Πόρσε 911, Σεβρολέτ Κορβέτ ZR-1, Ακιούρα NSX, Μάζντα
RX-7 και Τογιότα Σούπρα Τούρμπο. Όπως φυσικά γίνεται κατανοητό, πρόκειται
για έναν εξομοιωτή οδήγησης που σας βάζει πίσω από το τιμόνι αυτοκινήτων
υψηλών επιδόσεων σε μια μεγάλη ποικιλία καταστάσεων σε πίστες και τον
ανοικτό δρόμο. Δοκιμάζοντας το Need for Speed θα διαπιστώσετε ότι με τη
βοήθεια ενός υπολογιστή με γρήγορο επεξεργαστή... νιώθετε σχεδόν τον αέρα
να περνά μέσα από τα μαλλιά σας. H απεικόνιση είναι πάρα πολύ καλή, χάρη
στην τεράστια αποθηκευτική ικανότητα του CD-ROM και βρήκαμε τον τρόπο
χειρισμού περισσότερο από ικανοποιητικό. Στη βασική οθόνη έχετε μια άποψη
του πίνακα οργάνων, ενώ στο πάνω περιθώριο εμφανίζονται χρήσιμες
πληροφορίες σχετικά με χρόνους κάλυψης των διαδρομών, του επιλογέα του
μοχλού ταχυτήτων, των γύρων που απομένουν στην πίστα κ.ά. Εναλλακτικά
μπορείτε να έχετε άποψη του αυτοκινήτου από κάμερα που βρίσκεται εκτός και
να παρακολουθείτε τις επιδόσεις με τρίτο μάτι. Υπάρχει ακόμη η δυνατότητα
επανάληψης φάσεων ώστε να διαπιστώσετε τα λάθη σας και να βελτιώσετε τις
τεχνικές σας. Και μιας και ο λόγος για ταχύτητα, η υπερβολική βασύνη δεν
περνά ατιμώρητη. H Τροχαία καραδοκεί και είναι έτοιμη να σας δώσει κλίση
(στις δύο...χάνετε). Το Need for Speed επιτρέπει να συναγωνίζεστε τον
ηλεκτρονικό υπολογιστή ή να τρέχετε εναντίον κάποιου ανθρώπινου αντιπάλου
μέσω modem.
Το πολύ καλό Need for Speed απαιτεί υπολογιστή με επεξεργαστή 486/33
(τουλάχιστον) 8 MB RAM και φυσικά oδηγό CD-ROM.
AL UNSER, JR. ARCADE RACING
Έχουμε εδώ ένα άλλο παράδειγμα ενός προηγμένου παιχνιδιού οδήγησης. Πιο
συγκεκριμένα το AL UNSER, JR. ARCADE RACING προσφέρει έντονη δράση αλλά και
στοιχεία όπως πολύ καλά γραφικά και ήχο αλλά οι απαιτήσεις στο ρεαλισμό και
την προσομείωση είναι σε χαμηλότερο επίπεδο, μια χαρακτηριστική δηλαδή
περίπτωση παιχνιδιού Arcade, όπως άλλοστε ξεκαθαρίζει και ο τίτλος. Σχετικό
μειονέκτημα είναι επίσης και το είδος των αυτοκινήτων που χρησιμοποιούνται
στην εξομείωση, αυτά των αγώνων του Ιndianapolis 500, που είναι πρακτικά
άγνωστα στη χώρα μας. Αντίθετα στις ΗΠΑ ο Al Unser, Jr γιος διάσημου επίσης
οδηγού είναι με τη σειρά του θρύλος σ? αυτή την κατηγορία αγώνων. Αυτός
είναι και ο λόγος που η Mindscape κυκλοφορησε αυτό το πακέτο.
Από την άλλη πλευρά το AL UNSER, JR. ARCADE RACING έχει να προσφέρει
εντυπωσιακή δράση με επιλογές που δημιουργούν σημαντική ποικιλία. Έτσι
μπορείτε να επιλέξετε ανάμεσα σε 10 διαφορετικά αυτοκίνητα και 15 διαδρομές
ενώ συνεχώς υπάρχει μουσική επένδυση. Το πρόβλημα του παιχνιδιού είναι οι
περιορισμοί σε άλλες επιλογές όπως στη θέα που έχει ο οδηγός στη διαδρομή,
ή σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες που περιορίζονται μόνο στη δυνατότητα
ρύθμισης αυτόματου ή χειροκίνητου κιβωτίου.
Οι απαιτήσεις του AL UNSER, JR. ARCADE RACING σε υποδομή είναι σχετικά
λογικές. Έτσι θα πρέπει να έχετε υπολογιστή με επεξεργαστή 486/33 ή
καλύτερο, 8 ΜΒΚRΑΜ, οδηγό CD-ROM διπλής ταχύτητας ενώ υποστηρίζονται κάρτες
ήχου και joystick. Δεδομένου ότι οι τίτλοι που κυκλοφορούν με θέμα την
εξομοίωση οδήγησης είναι μάλλον λίγοι, το CD-ROM αυτό από την Mindscape
αποτελεί μια καλή επιλογή για τους φανατικούς του είδους με την προϋπόθεση
ότι η δράση είναι η πρώτη σας προτεραιότητα. Θα πρέπει επίσης να
σημειώσουμε ότι το παιχνίδι έχει σχεδιαστεί για περιβάλλον Windows 95 κάτι
που κάνει τη διαδικασία εγκατάστασης και ρυθμίσεων πολύ εύκολη.
Διάθεση: ΤΕΧΝΟΠΟΛΙΣ, Λ. Θησέως 12 και Δελφών 12 Καλλιθέα, τηλ.: 92.19.284
και 92.42.825