Kαλειδοσκόπιο
ΑΠΟ TH ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗH ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ για την αξία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας είναι γνωστή και πολλές
φορές έχουμε ασκήσει κριτική στις κατά καιρούς κυβερνήσεις για την
ανικανότητά τους να την αξιοποιήσουν για την οικονομική και επιστημονική
ανάπτυξη της χώρας. Όπως, επίσης, γνωστή είναι και η θέση μας κατά των
ανεγκέφαλων, που αρνούνται τη σύνδεση του ερευνητικού έργου των AEI, με την
παραγωγή και την ανάληψη από τα πανεπιστημιακά εργαστήρια ερευνητικού έργου
επ? αμοιβή για λογαριασμό ιδιωτικών φορέων.
Όταν όμως, εκπρόσωποι του ιδιωτικού τομέα, θεωρούν πως ό,τι γίνεται σ? αυτή
τη χώρα πρέπει να τους ανήκει και ν? αποτελεί υποχρεωτικά πεδίο ιδιωτικής
επιχειρηματικής δραστηριότητας, επιδιώκοντας τον αποκλεισμό δημοσίων φορέων
που μπορούν να κάνουν την ίδια δουλειά (ακόμα θυμόμαστε τον σκανδαλώδη -δια
νόμου!- αποκλεισμό του OTE από το διαγωνισμό για την παροχή υπηρεσιών
κινητής τηλεφωνίας) τότε δεν μπορούμε παρά να χαρακτηρίσουμε σαν
αντικοινωνική τη συμπεριφορά αυτών των ιδιωτών.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το ερέθισμα γι? αυτό το σχόλιο υπήρξε μια
ένσταση, που όπως διαβάσαμε κατέθεσε ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πληροφορικής
Ελλάδος (ΣΕΠΕ) κατά της συμμετοχής του Πολυτεχνείου στο μειοδοτικό
διαγωνισμό για την Τράπεζα Υδρολογικής και Μετεωρολογικής Πληροφορίας. Έ,
όχι κι έτσι, κύριοι, ηρεμήστε λίγο! Βεβαίως και είναι θεμιτή η επιδίωξη του
επιχειρηματικού κέρδους, βεβαίως και είναι επιθυμητή η υποβολή εναλλακτικών
προτάσεων από τους ιδιώτες για κάθε έργο που πιστεύουν ότι μπορούν να
εκτελέσουν αποτελεσματικότερα και φτηνότερα από το δημόσιο, όχι όμως μέχρι
και να φτάνουν στο σημείο να ζητούν τον αποκλεισμό κρατικών φορέων απ?
οποιονδήποτε διαγωνισμό για να έχουν αυτοί ελεύθερο το πεδίο. H κοινωνία
έχει κι άλλες προτεραιότητες και ανάγκες εκτός από το κέρδος των ιδιωτών
επιχειρηματιών.
Χρόνια τώρα ακούγονται φωνές απ? όλες τις πλευρές για την έλλειψη σύνδεσης
του έργου των AEI -και ιδιαίτερα των Πολυτεχνείων- με την «πραγματική ζωή»
και με την παραγωγή στη χώρα μας, αλλά και για την ανυπαρξία προσπαθειών
οικονομικής αυτοτέλειας των ερευνητικών τους δραστηριοτήτων μέσω της
ανάληψης έργων επ? αμοιβή. Και τώρα που παρουσιάζεται μια ευκαιρία να
αναλάβει το ΕΜΠ ένα τέτοιο έργο συμμετέχοντας σ? ένα διαγωνισμό τολμούν
κάποιοι επιχειρηματίες να ζητούν τον αποκλεισμό του επειδή, λένε, δεν είναι
ερευνητικό; Και λοιπόν; Από πού κι ως πού η προσπάθεια άντλησης πόρων από
συμμετοχή σε έργα, που έχουν μάλιστα σαφώς επιστημονικό χαρακτήρα (άσχετα
αν είναι ερευνητικά ή όχι) και που μπορούν σαφώς να συνεισφέρουν πολλά στην
πρακτική εξάσκηση πολλών αυριανών επιστημόνων, αποτελεί κάτι το μεμπτό; Από
πού κι ως πού η πιθανότητα να μειωθεί το κόστος για κάποιο έργο, με την
ανάληψή του από έναν κρατικό φορέα που μπορεί να το φέρει εις πέρας εξίσου
καλά με τους ιδιώτες (κι αυτό είναι βεβαίως το σημείο που θα πρέπει ν?
αξιολογηθεί στο διαγωνισμό), αποτελεί «άνισο ανταγωνισμό με υγιείς
ιδιωτικές επιχειρήσεις»;
Να μας συγχωρούν οι κύριοι του ΣΕΠΕ, αλλά παρά την εκτίμηση που έχουμε για
τη δουλειά των μελών του, μας είναι αδύνατο να πάρουμε το μέρος τους σ?
αυτήν την περίπτωση και μας είναι αδύνατο να μη στηλιτεύουμε τη στάση τους
ως κοινωνικά ανεύθυνη. Κι αν έβλεπαν λίγο πιο μακριά, θα είχαν αντιληφθεί
πως είναι προς όφελός τους να παίρνει μερικά τέτοια έργα το Πολυτεχνείο. Σε
τελική ανάλυση, στις δικές τους επιχειρήσεις θ? απασχοληθούν αύριο οι
φοιτητές που θα «ψηθούν» μέσα από τέτοιες δραστηριότητες. Κι όσο καλύτερα
καταρτισμένοι κι εκπαιδευμένοι θα είναι, τόσο περισσότερο θα επωφεληθούν
από τη δουλειά τους οι «υγιείς ιδιωτικές επιχειρήσεις».
Πάνος Φιλιππακόπουλος
ΛΙΠΟΣ ΧΩΡΙΣ ΛΙΠΑΡΑ
Η πολυεθνική εταιρία Πρόκτερ & Γκαμπλ θα αρχίσει μέσα στο πρώτο εξάμηνο του
1996 να διαθέτει, στη βορειοαμερικανική αρχικά και αργότερα στη ευρωπαϊκή
αγορά, προϊόντα που θα περιέχουν ένα νέο έλαιο με λιπαρά που δεν διασπώνται
κατά τη διέλευσή τους από τον οργανισμό. Το μέτρημα των θερμίδων (που
προέρχονται κυρίως από τα λίπη) αποτελεί τον μεγαλύτερο εφιάλτη
εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη. Σε κανέναν όμως δεν είναι
ευχάριστες οι στερήσεις και μάλιστα αυτές που αφορούν το φαγητό. Δεν είναι
έτσι περίεργο, ότι τα ράφια των σούπερ-μάρκετ γεμίζουν καθημερινά με όλο
και περισσότερα διαιτητικά προϊόντα χωρίς λίπη ή ζάχαρη, που υπόσχονται να
διευρύνουν τον κατάλογο των επιλογών στο κυνήγι για λιγότερες θερμίδες.
Κάποια από αυτά τα προϊόντα δεν έχουν καμιά γευστική σχέση με αυτά που
προσπαθούν να υποκαταστήσουν και όλα τα χημικά που περιέχουν για να
βελτιώσουν τη γεύση δεν συμβάλουν στην υγιεινή διατροφή.
Το νέο έλαιο, γνωστό με το όνομα Olestra φαίνεται σαν ένα πραγματικό
«προϊόν από τον παράδεισο» αφού υπόσχεται μηδέν λιπαρά με όλη την απόλαυση
της γεύσης. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για ένα υποκατάστατο, αλλά
για ένα «λίπος χωρίς λιπαρά», τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το πώς το
αντιμετωπίζει ο ανθρώπινος οργανισμός. Επιπλέον, σε σύγκριση με δεκάδες
υποκατάστατα που κυκλοφορούν στην αγορά, δεν έχει περιορισμό χρήσης, αφού
δεν διασπάται με τη θερμότητα και μπορεί έτσι να χρησιμοποιηθεί για
τηγάνισμα, κάτι που πρακτικά σημαίνει τηγανιτές πατάτες με όλη τη γεύση και
την απόλαυση, χωρίς τις πολλές θερμίδες που συνήθως τις συνοδεύουν.
Η κατασκευάστρια εταιρία Πρόκτερ & Γκαμπλ βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο
του να εξασφαλίσει την αρχική άδεια από την αρμόδια αμερικανική υπηρεσία
για να κυκλοφορήσει στην αγορά προϊόντα που θα περιέχουν το Olestra, ενώ
ανάλογες αιτήσεις έχουν υποβληθεί στις υπηρεσίες ελέγχου τροφίμων στον
Καναδά και τη Μεγάλη Βρετανία. Σε δεύτερη φάση το Olestra θα κυκλοφορήσει
και στην πρωτογενή μορφή του για οικιακή χρήση στην κουζίνα.
Είναι όμως το Olestra αυτό που υπόσχεται, ένα προϊόν που προσφέρει στην
κατανάλωσή του μηδέν λιπαρά, χωρίς απώλεια γεύσης και χωρίς παρενέργειες; Η
απάντηση εξαρτάται από την πλευρά που θα ερωτηθεί.
Ακόμη και οι κατασκευαστές του παραδέχονται ότι σε ορισμένους ανθρώπους η
χρήση του μπορεί να προκαλέσει κοιλιακούς σπασμούς και πεπτικά προβλήματα,
ενώ γενικά εμποδίζει τον οργανισμό από το απορροφήσει καροτίνες, ουσίες που
αποδεδειγμένα μειώνουν τον κίνδυνο καρκινοπαθειών και καρδιοπαθειών. Η
κατανάλωση επίσης του Olestra αποστερεί το σώμα από τις βιταμίνες Α, D, E
και Κ, αφού αυτές αποβάλλονται χωρίς να απορροφηθούν. Έτσι πολλές
οργανώσεις καταναλωτών στις ΗΠΑ είχαν ταχθεί εναντίον της χορήγησης αδείας
κυκλοφορίας του Olestra στην αγορά, υποστηρίζοντας ότι τα κριτήρια
αξιολόγησης του κατά πόσο το προϊόν είναι ασφαλές ή όχι δεν μπορούν να
είναι τα ίδια που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα στα διάφορα χημικά πρόσθετα
τροφίμων. Τα περισσότερα από αυτά καταναλώνονται σε ποσότητες που δεν
ξεπερνούν ημερησίως τα μερικά μικρογραμμάρια, ενώ το Olestra πιθανότατα θα
λαμβάνεται σε ποσότητες πολλών γραμμαρίων. Στα τσιπς από πατάτα, για
παράδειγμα, που είναι ένα από τα πρώτα προϊόντα που θα κυκλοφορήσουν, το
ένα τρίτο του βάρους τους θα είναι Olestra.
Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι η έρευνα που οδήγησε στην παραγωγή του
Olestra ξεκίνησε πριν από 35 και περισσότερα χρόνια. Ήταν το 1935, όταν η
Πρόκτερ & Γκαμπλ ξεκίνησε τα πρώτα πειράματα με τα λίπη για να διαπιστώσει
τον τρόπο πέψης τους και κυρίως να βρει ποικιλίες τους που ήσαν περισσότερο
εύπεπτες από τα βρέφη. Τα λίπη ανήκουν σε μια ευρύτερη κατηγορία ενώσεων,
γνωστών σαν εστέρες και αποτελούνται από μόρια οξέων συνδεδεμένα σε μόρια
αλκοολών. Ο αριθμός των μορίων από το κάθε συστατικό βρέθηκε ότι αποτελούσε
τον κυριαρχικό παράγοντα στη διαδικασία της πέψης. Σε εργαστηριακά
πειράματα βρέθηκε ότι λίπη που προέρχονταν από την ένωση ενός μορίου οξέως
με ένα μόριο αλκοόλης είχαν καλή πεπτική απορροφητικότητα σε πειραματόζωα.
Αρχισε τότε η κατασκευή παραλλαγών λιπών, όπου τα μόρια των οξέων που ήταν
ενωμένα με την αλκοόλη ήταν περισσότερα του ενός. Ο αριθμός των δύο έδωσε
καλύτερα πεπτικά αποτελέσματα, ενώ όταν τα οξέα έγιναν τρία η απόδοση
ανέβηκε ακόμη περισσότερο. Στο επόμενο όμως στάδιο οι ερευνητές δοκίμασαν
μια έκπληξη, όταν η προσθήκη ενός τετάρτου μορίου οξέως μείωσε την «πεπτική
απόδοση», που μειώθηκε ακόμη περισσότερο όταν τα οξέα έγιναν πέντε. Τελικά
λίπος που κατασκευάστηκε από ένα μόριο αλκοόλης και έξι μόρια οξέων
περνούσε μέσα από τη διαδικασία της πέψης χωρίς να απορροφηθεί καθόλου. Η
σχετική έρευνα άλλαξε έτσι στόχο και κατέληξε τελικά σε μια κατηγορία
ουσιών όπου οκτώ μόρια σακχαρόζης ήταν ενωμένα με ένα μόριο αλκοόλης. Σε
αντιδιαστολή, τα πολυπλοκότερα λίπη που απαντώνται φυσικά είναι τα
τριγλυκερίδια, όπου γύρω από την αλκοόλη υπάρχουν μόνο τρία μόρια οξέων.
Το γιατί η συμπεριφορά των δύο λιπών είναι διαφορετική στον οργανισμό, έχει
να κάνει με τη διαδικασία της πέψης. Τα μόρια και των δύο ουσιών είναι πολύ
μεγάλα για να περάσουν μέσα από τα τοιχώματα του λεπτού εντέρου και να
καταλήξουν στο αίμα. Στη περίπτωση όμως των τριγλυκεριδίων, ένζυμα που
υπάρχουν στα έντερα εισχωρούν στους δεσμούς οξέων-αλκοόλης και διασπούν τα
λίπη, κάνοντας το μόριο μικρότερο. Στην περίπτωση του Olestra, τα μόρια των
οξέων είναι πολλά και πολύ κοντά μεταξύ τους, κάνοντας την εισχώρηση των
ενζύμων αδύνατη. Έτσι το Olestra διέρχεται από το λεπτό έντερο χωρίς να
απορροφηθεί και αποβάλλεται.
Ασχετα όμως από το πώς συμπεριφέρεται στο έντερο, το Olestra δεν διαφέρει
σε τίποτε στη γεύση από τα φυσικά έλαια. Τα έλαια έχουν την ιδιότητα να
απάγουν από τις τροφές τα αρωματικά συστατικά τους, διασκορπίζοντάς τα στα
αισθητήρια της γεύσης και της όσφρησης. Κάποια έλαια, όπως το ελαιόλαδο
έχουν και ενσωματωμένα αρωματικά συστατικά, προσδίδοντας έτσι στα εδέσματα
χαρακτηριστική γεύση. Αλλα όμως, όπως και το Olestra, είναι άγευστα και
απλώς βοηθούν στην γεύση της τροφής να αναδειχθεί με το μαγείρεμα.
Η κατασκευή βέβαια της ειδικής αυτής κατηγορίας των ελαίων δεν θα σήμαινε
τίποτε αν δεν βρισκόταν και τρόπος αξιοποίησής τους στην παρασκευή διαφόρων
φαγητών. Η σχετική έρευνα διήρκεσε τουλάχιστον δέκα χρόνια και σύντομα
αποδείχθηκε ότι το Olestra σε τροφές τόσο διαφορετικές όσο το παγωτό και οι
τηγανιτές πατάτες, ήταν δυνατόν να αντικαταστήσει τα συνηθισμένα λίπη.
Έτσι, το 1971 η Πρόκτερ & Γκαμπλ θα κατέθετε αιτήσεις για την απόκτηση των
αποκλειστικών δικαιωμάτων στην κατασκευή των ειδικών λιπών. Οι σκέψεις για
την εμπορική τους προώθηση όμως δεν θα ξεκινούσαν παρά στα τέλη της
δεκαετίας του 1980, όταν η εταιρία έκανε την πρώτη απόπειρα απόκτησης
αδείας για να κυκλοφορήσει τρόφιμα στα οποία είχε χρησιμοποιηθεί το
Olestra. Η τελική έγκριση δόθηκε μόλις πρόσφατα και το επόμενο πρόβλημα,
σύμφωνα με εκπρόσωπο της εταιρίας, είναι να μπορούν να κρατήσουν τα ράφια
των καταστημάτων γεμάτα, αφού υπολογίζουν ότι η ζήτηση θα ξεπεράσει κάθε
προσδοκία.
Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ
Δεύτερη φορά μέσα σε λιγότερο από πενήντα χρόνια το όνομα Γουόλτ Ντίσνεϊ
γίνεται συνώνυμο καινοτομίας στον κόσμο του κινηματογράφου. Όταν το 1937 ο
Ντίσνεϊ παρουσίασε το κλασικό φιλμ του, «Χιονάτη», έγραψε ιστορία
δημιουργώντας την πρώτη κινηματογραφική ταινία μεγάλου μήκους που
αποτελείτο αποκλειστικά από κινούμενα σχέδια. Σήμερα η εταιρία που φέρει
πλέον το όνομά του, η Γουόλτ Ντίσνεϊ Πίκτσουρς, παρουσίασε την ταινία
μεγάλου μήκους «Τoy Story» (Ιστορία Παιχνιδιών) όπου τα κινούμενα σχέδια
είναι αποκλειστικά δημιουργήματα ηλεκτρονικού υπολογιστή.
Τα τελευταία χρόνια ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν συνεισφέρει σε πολλές
κινηματογραφικές ταινίες μικρού μήκους ή σκηνές ταινιών μεγάλου μήκους αλλά
ποτέ μέχρι σήμερα δεν υπήρξε μια ταινία μεγάλου μήκους χωρίς να έχει
χρησιμοποιηθεί άλλο μέσο δημιουργίας. Στην παραγωγή της χρησιμοποιήθηκε το
αντίστοιχο 90 ετών χρόνου λειτουργίας υπολογιστών, ώστε να κατασκευαστούν
τα 110.000 περίπου καρέ που συνθέτουν το 77 λεπτών διάρκειας φιλμ. Οι
υπολογιστές σχεδίασαν όλους τους χαρακτήρες που «πρωταγωνιστούν» στο φιλμ
ενώ η κίνηση προέρχεται από μαθηματικά μοντέλα που δημιουργήθηκαν από
χορογραφίες πραγματικών ηθοποιών που φορούσαν ειδικό εξοπλισμό πολλαπλών
αισθητήρων. (Φωτογραφία Walt Disney Co)
Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΔΡΥΟΚΟΛΑΠΤΗ
Πενήντα χρόνια πριν, οι τεράστιες εκτάσεις στο ακρωτήριο Κανάβεραλ, όπου
σήμερα βρίσκεται το κυριότερο διαστημικό κέντρο των ΗΠΑ ήταν ένα τεράστιο
συγκρότημα από βάλτους κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού. Στον βιότοπο
αυτό μπορούσε κανείς να βρει εκατοντάδες ποικιλίες αγρίων ζώων και το μικρό
πεδίο δοκιμών της Αμερικανικής Αεροπορίας σε κάποια άκρη έδινε μάχη με τη
φύση για να μην εξαφανιστεί μέσα στη βλάστηση που η υγρασία και το κλίμα
τροφοδοτούσαν αδιάκοπα. Τα υπόλοιπα μπορεί κανείς να τα βρει στα βιβλία της
ιστορίας.
Όταν άρχισε η διαστημική κούρσα των δύο υπερδυνάμεων, η περιοχή βρέθηκε στο
επίκεντρο και λόγω θέσης σύντομα μετατράπηκε στο μεγαλύτερο διαστημικό
κέντρο που υπάρχει σήμερα στον πλανήτη. Τεράστιοι διάδρομοι και διαστημικές
εξέδρες έδωσαν τη θέση τους στις φωλιές των πουλιών. Από εδώ ξεκίνησαν οι
αποστολές που έβαλαν τους πρώτους Αμερικανούς σε τροχιά, οι αποστολές
«Αpollo» προς τη Σελήνη και αργότερα τα τακτικά δρομολόγια των διαστημικών
λεωφορείων που συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Παράλληλα άρχισαν και οι πιέσεις
από τις εταιρίες προστασίας του περιβάλλοντος που απαιτούσαν από τη ΝΑΣΑ να
περιορίσει τις εκτάσεις που είχε δεσμεύσει, αποδίδοντάς τες πάλι στη Φύση
και να είναι ιδιαίτερα προσεκτική στις δραστηριότητες της στον υπόλοιπο
χώρο. Ήδη η Αμερικανική Υπηρεσία Διαστήματος έχει ανταποκριθεί, αλλά
φαίνεται ότι κάποιοι από τους φτερωτούς κατοίκους της περιοχής δεν βρίσκουν
αρκετά γρήγορους τους ρυθμούς που κινείται, και πήραν την υπόθεση... στα
ράμφη τους.
Το περασμένο καλοκαίρι, λίγο πριν ξεκινήσει μια από τις αποστολές του
διαστημικού λεωφορείου, η ΝΑΣΑ ανακάλυψε δεκάδες τρύπες στη μόνωση που
περιβάλει την κεντρική δεξαμενή υγρών καυσίμων του σκάφους. Όταν
καταμετρήθηκαν με ακρίβεια, βρέθηκαν 195 τρύπες στη μόνωση από πλαστικό και
πολυουρεθάνη που είχαν προκληθεί από ένα ζευγάρι δρυοκολαπτών. Η αποστολή
αναβλήθηκε και δαπανήθηκαν σχεδόν ένα εκατομμύριο δολάρια για την επισκευή.
Το θέμα ήταν όμως αρκετά σοβαρό και η Υπηρεσία σχημάτισε αμέσως ειδική
επιτροπή για τη μελέτη της συμπεριφοράς αυτής των δρυοκολαπτών. Το
συμπέρασμα που καταλήγουν οι ειδικοί ορνιθολόγοι είναι ότι οι τρύπες
προξενούνται από το αρσενικό σε μια προσπάθεια να συγκινήσει το θηλυκό για
ζευγάρωμα. Φαίνεται όμως ότι στην περίπτωση αυτή το θηλυκό υπήρξε ιδιαίτερα
ανθεκτικό στις πιέσεις. Σαν αντίδοτο αγοράστηκαν μερικές δεκάδες ξύλινα
ομοιώματα κουκουβάγιας, φυσικού εχθρού του δρυοκολάπτη, που τοποθετήθηκαν
στα ικριώματα που υποστηρίζουν το διαστημικό λεωφορείο, όταν αυτό βρίσκεται
στο έδαφος. Τα πιο επίμονα πουλιά διώχνονται με πυροβολισμούς στον αέρα και
με άλλα συστήματα που δημιουργούν θόρυβο. Αρκετοί είναι πάντως αυτοί που
πιστεύουν ότι στην περίπτωση αυτή ισχύει το ότι: «φωνάζει ο κλέφτης για να
φύγει ο νοικοκύρης».
ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ
Το περασμένο καλοκαίρι μια ομάδα γάλλων επιστημόνων απέδειξε ότι μπορούσε
να μετρήσει τις μεταβολές στο σχήμα ενός ηφαιστείου με ακρίβεια μερικών
εκατοστών και κατά συνέπεια να προβλέψει μια επερχόμενη έκρηξη. Οι
ερευνητές χρησιμοποίησαν απεικονίσεις από τον ευρωπαϊκό δορυφόρο
παρατηρήσεων ERS-1, ο οποίος σαρώνει την επιφάνεια της Γης με ραντάρ και
συνθέτει από τα στοιχεία ηλεκτρονικούς χάρτες της επιφάνειας. Με κατάλληλο
προγραμματισμό μπορεί να γίνει επιλογή των επιστροφών του ραντάρ που
προέρχονται από κινούμενα σημεία της επιφάνειας σε σχέση με τα ακίνητα.
Έτσι μπορούν να σχηματισθούν εικόνες από τα τμήματα της επιφάνειας που
έχουν μετακινηθεί, έστω και ελάχιστα. Μια τέτοια περίπτωση είναι και αυτό
που συμβαίνει στις πλευρές ενός ηφαιστείου που μετακινούνται,
«φουσκώνοντας» από το μάγμα που ανεβαίνει από τα έγκατα της Γης.
Με τον συνδυασμό εικόνων είναι δυνατή η κατασκευή ειδώλων (αποκαλούνται
ιντερφερογράμματα) όπως αυτό της φωτογραφίας που παρουσιάζει την Αίτνα, το
γνωστό ηφαίστειο στη Σικελία. Στην προκειμένη περίπτωση δεν υπάρχει
πρόβλεψη για έκρηξη. Η ομάδα των επιστημόνων παρακολούθησε «ζωντανά» τη
δραστηριότητα του ηφαιστείου που διήρκεσε πολλούς μήνες. Οι ερευνητές
βρήκαν ότι μετά την εκτόνωση της δραστηριότητας το ηφαίστειο «ξεφούσκωσε»
και οι πλευρές του μετακινήθηκαν περίπου 2 εκατοστά. Ελπίζεται ότι η
μέθοδος θα είναι εξίσου αποτελεσματική και στη διάρκεια της ανόδου του
μάγματος που είναι πιο προοδευτική και απαιτεί μεγαλύτερη ακρίβεια στις
μετρήσεις. Στη φωτογραφία τα διάφορα χρώματα απεικονίζουν διαφορετικό βαθμό
μετακινήσεων που δείχνουν και την κατεύθυνση όπου ασκούνται οι περισσότερες
πιέσεις στο εσωτερικό του ηφαιστείου.
ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣΚΡΟΥΣΗΣ
Το «διαστημικό μαξιλάρι», ένα «τσαμπί» από μεγάλες ελαστικές μπάλες με
συνολική διάμετρο πέντε μέτρων πέρασε τη τελευταία δοκιμή του πριν την
τελική απόφαση αν θα χρησιμοποιηθεί για στην επικείμενη αποστολή
ερευνητικού βολιστήρα στον Αρη, με προγραμματισμένη εκτόξευση τον ερχόμενο
Δεκέμβριο. Ο βολιστήρας «Ιχνηλάτης» (Pathfinder), αν δεν υπάρξουν απρόοπτα
αναμένεται να φτάσει στον «κόκκινο» πλανήτη στις 4 Ιουλίου 1997. Με την
είσοδό του στην αρειανή ατμόσφαιρα θα επιβραδυνθεί αρχικά από το
αεροδυναμικό του κάλυμμα, που συγχρόνως θα προσφέρει και προστασία από τη
θερμότητα της τριβής με την ατμόσφαιρα, έπειτα από αλεξίπτωτα και στη
συνέχεια από ανασχετικούς πυραύλους.
Η ΝΑΣΑ όμως δεν θα χρησιμοποιήσει τους πυραύλους στα τελευταία λίγα μέτρα
πριν από την επαφή με το έδαφος διότι φοβάται ότι θα αλλοιώσουν τη σύσταση
του εδάφους κάνοντας το άχρηστο για τα πειράματα που αναμένεται να
ακολουθήσουν. Έτσι υιοθέτησε η πρόταση, οι ανασχετικοί πύραυλοι να
ακινητοποιήσουν το κύριο διαστημόπλοιο μερικές δεκάδες μέτρα πάνω από την
αρειανή επιφάνεια, όπου το φορτίο του, ένα «πακέτο» ερευνητικών οργάνων
βάρους 345 κιλών θα αφεθεί να πέσει στην άκρη ενός καλωδίου. Το τελευταίο
θα εξασφαλίσει αιώρηση σε ύψος δέκα μέτρων και στη συνέχεια θα αποκοπεί
αφήνοντας το φορτίο να εκτελέσει ελεύθερη πτώση. Το «μαξιλάρι» θα έχει σαν
στόχο να βοηθήσει το φορτίο να επιζήσει αυτής της πτώσης των δέκα μέτρων
και να φτάσει στην επιφάνεια σε καλή κατάσταση.
Η τελική δοκιμή στα ειδικά εργαστήρια της ΝΑΣΑ περιλάμβανε την πτώση από
ύψος 25 μέτρων σε μια «υποτιθέμενη» πλαγιά της αρειανής επιφάνειας γεμάτη
από αιχμηρές πέτρες του είδους με το οποίο πιστεύεται ότι είναι διάσπαρτη η
επιφάνεια του πλανήτη. Το «μαξιλάρι» επιταχύνθηκε στα 100 περίπου
χιλιόμετρα την ώρα πριν χτυπήσει στην κεκλιμένη επιφάνεια, αναπηδήσει και
σταματήσει τελικά στο δίκτυ που περιέβαλε το ικρίωμα της δοκιμής. Το όλο
πείραμα πραγματοποιήθηκε μέσα σ? ένα θάλαμο όπου είχαν αναπαρασταθεί οι
συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας που επικρατούν στον Αρη. Από την εξέταση
που ακολούθησε αποκαλύφθηκε ότι παρόλο που ένας από τους σάκους έσκασε, το
φορτίο που βρισκόταν στο εσωτερικό επέζησε από την πτώση.
Από τα αποτελέσματα της δοκιμής θα καθοριστεί η τελική σχεδίαση που θα
χρησιμοποιηθεί στο δορυφόρο.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
-Ατυχήματα σε δεξαμενόπλοια αποτελούν σήμερα μια από τις κυριότερες απειλές
για το περιβάλλον, αφού τα αποτελέσματά τους επηρεάζουν την περιοχή που
έχει πληγεί για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Έτσι οι περισσότεροι ειδικοί
θεωρούν ότι και εδώ η πρόληψη είναι απείρως αποτελεσματικότερη από την
ανάπτυξη οποιασδήποτε τεχνολογίας για την αποκατάσταση της βλάβης. Μία από
τις πιο πρωτοποριακές προτάσεις που βρίσκεται κάπου ενδιάμεσα, είναι αυτή
ενός βρετανού εφευρέτη που προτείνει την τοποθέτηση στις κουπαστές των
δεξαμενόπλοιων τεραστίων ρολών από χοντρό πλαστικό. Τα ρολά θα μπορούν να
μετακινούνται κατά μήκος του σκάφους και να ξετυλιχθούν στο σημείο όπου
υπάρχει ρήγμα. Τοποθετημένο σαν σάντουιτς μέσα στο πλαστικό θα βρίσκεται
ένα δίκτυο από πηνία-αγωγούς που τροφοδοτούνται από γεννήτριες πάνω στο
πλοίο. Όταν υπάρχει ανάγκη, το πλαστικό ρολό ξετυλίγεται στο πλευρά του
δεξαμενόπλοιου και τα πηνία τροφοδοτούνται με ρεύμα, δημιουργώντας
ηλεκτρικό μαγνητικό πεδίο που αναγκάζει το υλικό να κολλήσει στο μεταλλικό
κήτος. Αντλίες και συμπιεστές φουσκώνουν θύλακες στο πλαστικό που αυξάνουν
τον όγκο και μεγαλώνουν την στεγανότητα που προσφέρει στο ρήγμα, ενώ άλλες
αντλίες μπορούν να απορροφούν τις ποσότητες του πετρελαίου που διαφεύγουν
πριν απομακρυνθούν και σχηματίσουν κηλίδες. Το σύστημα έχει δοκιμαστεί
εργαστηριακά και ελπίζεται μελλοντικά να πειστούν κάποιες από τις
πλοιοκτήτριες εταιρίες να το δοκιμάσουν και σε πραγματικές συνθήκες.
-Τη χριστουγεννιάτικη περίοδο έκαναν την εμφάνισή τους στην αμερικανική
αγορά κάρτες που φανέρωναν τις ευχές σαν ένα κρυμμένο μήνυμα όταν τις
κρατούσε κανείς στα χέρια του. Τα ειδικά μελάνια που ήταν τυπωμένες
αλλάζουν χρώμα με την αλλαγή της θερμοκρασίας. Έτσι με κατάλληλα σχέδια
μπορούν να κρύψουν ένα μήνυμα που είναι ορατό μόνο όταν από τη θερμότητα
των χεριών η θερμοκρασία του χαρτιού ανέβει κατά μερικούς βαθμούς. Η
ποικιλία των χρωμάτων είναι σήμερα περιορισμένη αλλά θα γίνει πλουσιότερη
στο μέλλον. Στις κάρτες που εμφανίστηκαν ήδη στην αγορά το μοβ μελάνι στους
24 βαθμούς Κέλσιου γίνεται ροζ όταν η θερμοκρασία γίνει 32 βαθμοί, το μπλε
γίνεται άσπρο και το πορτοκαλί γίνεται πράσινο ή κίτρινο. Σε μια παραλλαγή
της τεχνικής, η ιαπωνική εταιρία θα χρησιμοποιήσει στους έγχρωμους
εκτυπωτές υπολογιστών που διαθέτει στην αγορά τα ειδικά αυτά μελάνια,
δίνοντας τη δυνατότητα εκτύπωσης κρυμμένων μηνυμάτων σε επιστολές ή άλλα
έγγραφα ακόμη και από ένα οικιακό ηλεκτρονικό υπολογιστή.
-Τα τροχαία ατυχήματα με θύματα πεζούς είναι κάθε χρόνο πολλές χιλιάδες και
μέχρι στιγμής τα μέτρα που λαμβάνονται για την αποφυγή τους δεν έχουν δώσει
το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τα περισσότερα από αυτά συμβαίνουν κάτω από τις
ίδιες συνθήκες, συνήθως νύχτα ή κάτω από κακές καιρικές συνθήκες όπου ο
οδηγός δεν στάθηκε δυνατό να αντιληφθεί τον πεζό παρά μόνο όταν ήταν πολύ
αργά. Σήμερα οι περισσότερες προσπάθειες βασίζονται στα καλύτερα φωτιστικά
σώματα στα αυτοκίνητα, ενώ σε κάποιες χώρες είναι υποχρεωτικό στους πεζούς
που κυκλοφορούν σε δρόμους με μειωμένο φωτισμό να φορούν ειδικά ανακλαστικά
γιλέκα ή ζώνες. Και πάλι όμως ο πεζός μπορεί να γίνει αντιληπτός μόνον όταν
βρίσκεται μέσα στο πεδίο φωτισμού των προβολέων του αυτοκινήτου. Μια
αμερικανική εταιρία κατέθεσε πρόσφατα αίτηση για την έκδοση διπλώματος
ευρεσιτεχνίας για ένα σύστημα που θα επιτρέπει στους οδηγούς αυτοκινήτων να
αντιλαμβάνονται τους πεζούς ακόμη και όταν βρίσκονται εκτός της ζώνης
αυτής. Το σύστημα διαθέτει μια μικροσκοπική κάμερα που λειτουργεί στο
υπέρυθρο φάσμα στο ρύγχος του αυτοκινήτου και μεταφέρει την εικόνα σε μια
προβολική οθόνη LCD στο πάνω μέρος του πίνακα οργάνων. Η εικόνα δεν είναι
άμεσα ορατή αλλά προβάλλεται στο παρμπρίζ. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο με
το βοήθημα (Head-Up Display, HUD) που έχουν οι πιλότοι των μαχητικών. Έτσι,
μπροστά στον οδηγό παρουσιάζονται όλες οι ζωτικές πληροφορίες, χωρίς να
εμποδίζουν τη συνήθη ορατότητα. Ο οδηγός μπορεί να δει τους πεζούς στα φώτα
των προβολέων ή τα είδωλα από τα θερμά σώματα (ορατά στο υπέρυθρο φάσμα).
Με το ίδιο φυσικά σύστημα θα είναι ορατά οικιακά και άλλα ζώα, ακόμη και οι
εξατμίσεις των αυτοκίνητων που προηγούνται του οχήματος. Το σύστημα σήμερα
είναι αρκετά ακριβό για να τοποθετηθεί επιπρόσθετα στα αυτοκίνητα. Σε
μαζική όμως παραγωγή θα μπορούσε να ενσωματωθεί στα μελλοντικά αυτοκίνητα,
αφού μέρη του, όπως οι προβολικές οθόνες έχουν ήδη υιοθετηθεί από τις
αυτοκινητοβιομηχανίες για να αντικαταστήσουν τους συνηθισμένους πίνακες
οργάνων.
ΕΠΙΣΤΗΜΗ
-Ρώσος επιστήμονας υποστηρίζει ότι όσοι προσπαθούν να μαντέψουν τους
σωστούς αριθμούς σε λοταρίες ή άλλα τυχερά παιχνίδια, έχουν πολύ καλύτερες
πιθανότητες όταν παίζουν σε ημέρες με χαμηλή γεωμαγνητική δραστηριότητα. Ο
Ρώσος αστροφυσικός υποστηρίζει ότι τα αποτελέσματα αυτά βασίζονται σε
έρευνες δέκα χρόνων με βάση τις λοταρίες διάφορων ευρωπαϊκών χωρών.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
-Επιστημονικό προσωπικό που ασχολείται με την επίδραση των
ηλεκτρομαγνητικών εκπομπών στους ζωντανούς οργανισμούς ανέφερε ότι δένδρα
που βρόσκονταν κοντά σε μικρή απόσταση από γιγάντιες κεραίες επικοινωνιών
σε βάση των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων στη Πολιτεία Μίσιγκαν, μεγάλωσαν
σημαντικά γρηγορότερα από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας που άρχισαν να
λειτουργούν οι εγκαταστάσεις. Η αναφορά υποστηρίζει ότι ηλεκτρομαγνητικές
ακτινοβολίες σε χαμηλές συχνότητες ίσως έχουν το ίδιο αποτέλεσμα όπως τα
λιπάσματα.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Φαίδων Γ. Καραϊωσηφίδης
ΤΟ CD-ROM TOY MHNA
REDSHIFT 2
Πριν από έναν περίπου χρόνο, η εμφάνιση του RedShift από τη Maris, είχε
δώσει μία άλλη διάσταση στα επιμορφωτικά προγράμματα που βασίζονται στη νέα
τεχνολογία των πολυμέσων. Παρουσιάζοντας τότε το πρόγραμμα, είχαμε αναφέρει
ότι πρόκειται για ένα πραγματικό ηλεκτρονικό πλανητάριο στην οθόνη του
ηλεκτρονικού υπολογιστή σας. Λοιπόν, το πλανητάριο έγινε ακόμη καλύτερο με
τη δεύτερη ανανεωμένη έκδοση του προγράμματος.
Για όσους δεν είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν το αρχικό Redshift, να
αναφέρουμε ότι πρόκειται για έναν εκπληκτικής ποιότητας συνδυασμό
αστρονομικής εγκυκλοπαίδειας, αστρονομικού λεξικού και μίας τεράστιας βάσης
δεδομένων σε ό,τι αφορά το διάστημα και την αστρονομία. Πάνω από όλα όμως
μας είχε εντυπωσιάσει ο τρόπος που παρουσιάζονται όλα αυτά, αφού
περιλαμβάνεται κινούμενη εικόνα, ήχος, βίντεο και χιλιάδες φωτογραφίες που
υποστηρίζουν το αρμονικά δεμένο σύνολο. Η βάση του είναι μία απεικόνιση του
ουράνιου θόλου και 250.000 άστρων. Εκείνο που κάνει το RedShift να
ξεχωρίζει από άλλα προγράμματα του είδους, είναι ο φιλικότατος τρόπος που
επικοινωνεί μαζί του ο χρήστης. Έτσι, το λογισμικό βάζει στα χέρια σας ένα
«remote control», ένα ναυτιλιακό όργανο με το οποίο μπορείτε να
«ταξιδέψετε» στο σύμπαν. Με τη βοήθειά του μπορείτε να προσανατολίσετε το
«τηλεσκόπιο» σας, να αυξήσετε ή να μειώσετε τη μεγέθυνση, ενώ ένα άγγιγμα
στο σημείο ενδιαφέροντος σας φέρνει μία πληθώρα πληροφοριών.
Ταξίδι όμως δεν κάνετε μόνο στο Σύμπαν αλλά και στο χρόνο, αφού μία από τις
παραμέτρους που μπορείτε να ρυθμίσετε είναι ο χρόνος. Ταξιδέψτε λοιπόν
15.000 χρόνια στο παρελθόν και ανακαλύψτε την ακρίβεια καταγραμμένων
αστρονομικών πληροφοριών ή προσδιορίστε αστρονομικά φαινόμενα που θα
συμβούν στο μέλλον. Κάτι που δεν πρέπει να αναφέρουμε, είναι ότι ο
παρατηρητής μπορεί να ρυθμίσει το σημείο της παρατήρησης σε οποιοδήποτε
σημείο του πλανήτη, το νότιο ή το βόρειο ημισφαίριο, είτε από ένα μακρύ
κατάλογο μεγάλων πόλεων (συμπεριλαμβανομένης και της Αθήνας) ή βάζοντας τις
κατάλληλες συντεταγμένες.
Τα παραπάνω είναι όμως ένα μικρό μέρος του μαγικού κόσμου που προσφέρει το
RedShift. Η άλλη εντυπωσιακή πλευρά του προγράμματος είναι η οπτική
περιήγηση που προσφέρει στον αναγνώστη μέσα από εικόνες, φωτογραφίες και
βίντεο. Υπάρχουν 10 «οργανωμένες εκδρομές» (με εκπληκτική αφήγηση) στο
ηλιακό μας σύστημα και έξω από αυτό, ενώ μπορείτε να διοργανώσετε τη δική
σας περιήγηση στους πλανήτες και τους δορυφόρους τους, τον Ήλιο, τα κοντινά
και μακρινά άστρα, κομήτες, λευκούς νάνους και ερυθρούς γίγαντες, μαύρες
τρύπες, καινοφανείς αστέρες, πάλσαρ, ακόμη και σ? άλλους γαλαξίες. Αν σας
δημιουργηθούν απορίες, το πλούσιο αστρονομικό λεξικό που είναι ενσωματωμένο
θα σας τις λύσει, ενώ με τη βοήθεια εκτυπωτή μπορείτε να τυπώσετε
οποιαδήποτε οθόνη (ακόμη και τις φωτογραφίες) για το αρχείο σας.
Σε σχέση με το προηγούμενο RedShift υπάρχουν τώρα περισσότερες «οργανωμένες
περιηγήσεις», νέες φωτογραφίες και βίντεο, δυνατότητα παρατήρησης του
ηλιακού συστήματος όχι μόνο από πλανήτες αλλά και από κομήτες, αστεροειδείς
ή βολιστήρες (το ταξίδι με τον κομήτη του Χάλεϊ) καθώς διασχίζει το ηλιακό
σύστημα είναι μια αξέχαστη εμπειρία), νέοι λεπτομερείς χάρτες της
Αφροδίτης, του Αρη και της Σελήνης, ενώ το «remote control» πλουτίστηκε με
νέες λειτουργίες. Το νέο RedShift, όπως άλλωστε και το παλαιό είναι ένα
υβριδικό σύστημα που παίζει τόσο σε PC όσο σε MAC και Power Mac. Οι
απαιτήσεις για PC είναι επεξεργαστής 386 (συνιστάται 486), 8ΜΒ RAM, οδηγό
CD-ROM διπλής ταχύτητας και Windows 3.11 ή Windows 95. Για Mac απαιτείται
LCII ή καλύτερος, οδηγός CD-ROM διπλής ταχύτητας, λειτουργικό σύστημα 7.0 ή
καλύτερο, 8 ΜΒ RAM και 2,5 ΜΒ διαθέσιμα στο σκληρό σας δίσκο, όπως και
έγχρωμη κάρτα-οθόνη που να υποστηρίζει τουλάχιστον χιλιάδες χρώματα. Για
τον Power Mac οι απαιτήσεις είναι σύστημα 6100 ή καλύτερο, λειτουργικό
σύστημα 7.1.2 ή μεταγενέστερο, 8ΜΒΚμνήμη, οδηγό CD-ROM διπλής ταχύτητας και
έγχρωμη κάρτα-οθόνη που να υποστηρίζει τουλάχιστον χιλιάδες χρώματα.
Φ.Γ.Κ._
Διάθεση του REDSHIFT 2 όπως και πολλών άλλων τίτλων ψυχαγωγικών και
επιμορφωτικών CD-ROM: ΤΕΧΝΟΠΟΛΙΣ, Λ. Θησέως 12 και Δελφών 12 Καλλιθέα τηλ.:
92.19.284 και 92.42.825