Kώστας Zουράρις
ΙΣΑΛΟΣ ΓΡΑΜΜΗΟυδέν ενικώτερον του προσώπου...
«?Όλοι μας είμαστε ένα. Όμοιοι, χωρίς κανείς να έχει κανένα προνόμιο
απέναντι στον πλησίον του. Και ταυτοχρόνως, ο καθένας μας είναι
?ξεχωριστός?, μονάκριβος κι αναντικατάστατος έναντι του πλησίον του: Ουδέν
ενικώτερον του προσώπου, λέει η ορθόδοξή μας παράδοση?»
«Χρόνια τώρα, η Τάδε εταιρεία δημιουργεί ξεχωριστά αυτοκίνητα για
ξεχωριστούς ανθρώπους»... Έτσι γράφει μια διαφήμιση που διαφημίζει ένα
αυτοκίνητο. Ή μια άλλη π.χ.: «Για κάποιους, η ζωή ξεκινάει από το weekend.
Για κάποιους, το Σαββατοκύριακο είναι κάτι παραπάνω από μερικές ώρες
ξεκούρασης στο σπίτι!...» κ.τ.λ. κ.τ.λ. Ή μια άλλη: «Αν παθιάζεστε εύκολα
μη γυρίσετε σελίδα...». Κι αν την γυρίσεις, η διαφήμιση συνεχίζει: «Πάντως
εμείς σας προειδοποιήσαμε...» κ.τ.λ. Ή κάποια άλλη: «Το αυτοκίνητο του
εικοστού πρώτου αιώνα», κ.τ.λ.
Υπάρχουν πολλοί απολογητές της διαφημίσεως (συνήθως, βέβαια, οι άνθρωποι
που βγάζουν το μπιφτέκι και την πισίνα τους από τη διαφήμιση, δηλαδή, οι
διαφημιστές, οι οικονομικοί παράγοντες και δευτερευόντως οι
εικαστικοί-λόγιοι δημιουργοί της). Υπάρχουν και πάρα πολλοί πολέμιοι της
διαφημίσεως (συνήθως οι παιδαγωγοί, δάσκαλοι παντοιότροποι, ευσεβιστές,
ζηλωτές συνοφρυωμένοι, προοδευτικοί θεμελιόφρονες κ.τ.λ.) Αμφότεροι, ως
διαπληκτιζόμενοι, συναντώνται σε μια λανθασμένη περί το θέμα τοπολογία:
θεωρούν ότι η διαφήμιση σήμερα (δηλαδή εδώ και έναν αιώνα, περίπου), χωρίς
να αποτελεί καινοφάνεια απόλυτη, έχει πάντως κάτι το απολύτως καινουργές
έναντι παλαιοτέρων εποχών: το ότι για πρώτη φορά στην ιστορία της
ανθρωπότητος, το ψέμα (το ψέμα, το οποίο δομικώς και ενδογενώς και
συστατικώς οργανώνει η διαφήμιση μέσα της υπό μορφήν πράξεως ή
παραλείψεως), το ψέμα της, λοιπόν, είναι νόμιμο ψέμα, αποδεκτό από το
κοινωνικό σύνολο, ενώ μέχρι τώρα, το ψέμα εδιώκετο από όλες τις κοινωνίες
(εκτός, βεβαίως από το, κατά Πλάτωνα, παιδαγωγικό ψέμα). Αυτό πίστευα,
μέχρι πρότινος κι εγώ, αλλά ήταν και είναι λάθος. H διαφήμιση, ούτε και σ?
αυτόν τον τομέα εκαινοτόμησε, διότι το νομιμοποιημένο ψέμα εφ? όλης της
ύλης, της ανθρώπινης, είναι συστατικό στοιχείο της κοινωνικότητος και
ανθρωπότητός μας.
Στην ορθή τούτη επιστημονική διαπίστωση κατέληξα, όταν, όπως συνήθως
γίνεται στην σωστή επιστήμη, συνεδύασα την εμπειρική παρατήρηση ?επιλογή?
απόρριψη με μια θεωρητική πρόταση ?μπούσουλα ?οργανώτρια του επιστημονικού
εγχειρήματος: H εμπειρική παρατήρηση, μου επέτρεψε, διά της συλλογής ικανού
υλικού, να τεκμηριώσω την ακρίβεια ή ανακρίβεια της γενικής πεποιθήσεως
(και έτσι την τροποποίησα), η δε θεωρητική πρόταση, μετά από μια γόνιμη εκ
μέρους μου αφομοίωσή της, μου εκύρωσε την τεκμηρίωση του συλλεχθέντος
πραγματολογικού υλικού.
H θεωρητική φράση είναι ένα σοφό αξίωμα-θεώρημα του σοφού Κωστή Μοσκώφ που
το διατυπώνει ως εξής: «το ψέμα είναι μια συμπυκνωμένη αλήθεια (του δρώντος
Προσώπου)». O Κωστής Μοσκώφ, ένας από τους πιο σημαντικούς λογίους
?επιστήμονες ?ανθρώπους του ελληνικού αιώνα, είναι ?ίσως δεν το αγνοείτε?
και ένας από τους δύο πιο σημαντικούς ψεύτες του απωτάτου, παρόντος και
μέλλοντος αιώνος πάσης επικρατείας και επιφανείας. (O άλλος πιο σημαντικός
ψεύτης όλων των εποχών είναι πάλι ο Κωστής Μοσκώφ, όταν ξεπερνά τον
προηγούμενο καλό εαυτό του με ένα ακόμη χειρότερο ψέμα, δηλαδή καλύτερο.
Νομίζω άλλωστε, ότι σ? αυτό του το δαιμόνιο, το παράγειν ψέματα, στην
μυθοπλαστική του, επομένως ικανότητα, έγκειται και το μυστικό του
δημιουργικού του δαιμονίου).
H διαφήμιση, λοιπόν, ως έκφραση του εν ημίν ενδημούντος ψέματος, είναι,
απλούστατα μια πάντοτε «συμπυκνωμένη αλήθεια» του εαυτού μας, του
συλλογικού και του προσωπικού. Ποιανού εαυτού μας και ποια η συμπύκνωση,
ποιας αλήθειας μας; O εαυτός μας, εκείνος που χρειάζεται την συμπυκνωμένη
αλήθεια του ψέματός μας, είναι ο παρακατιανός εαυτός μας, ο ξεπεσμένος: το
τμήμα του όλου εαυτού μας που πάσχει κενοδοξία, κενή δόξα, αυταρέσκεια ή
όπως το λέμε στην παράδοσή μας, ανθρωπαρέσκεια.
H κενοδοξία μάς συνοδεύει όλους, σε όλη μας την ζωή και «ουκ έστι νόμος
όστις απείρξει τούτου», σωτηρία δεν υπάρχει για κανένα μας, εκτος κι αν
είσαι άγιος ή νεομάρτυρας.
Και ποιο είναι το μόνιμό μας ψέμα; Είναι αυτή η ανάγκη μας να είμαστε, όπως
πολύ σωστά το διαπιστώνει η σχετική διαφήμιση, «ξεχωριστοί» άνθρωποι,
γευόμενοι ως ιδιοχρησία «ξεχωριστά αυτοκίνητα». Αυτό και ψέμα είναι, αλλά
ταυτοχρόνως και αλήθεια, διότι το ψέμα ότι εγώ είμαι τάχα «ξεχωριστός»
άνθρωπος έναντι του πλησίον μου εξαθλιωμένου αδελφού μου τού Ουαγκαντουγκού
ή και (για όνομα!) του αδελφού μου Κίνκελ, αυτό το ψέμα του «ξεχωριστού»
εαυτούλη μου, στηρίζεται σε μια αρχική μας, συστατική αλήθεια, ότι ο
καθένας μας είναι Πρόσωπο ξεχωριστό. O καθένας μας δεν είναι ποτέ
«ξεχωριστός» έναντι του πλησίον μας (ουκ ένι Εβραίος ή Έλλην, ελεύθερος ή
δούλος, άρσεν ή θήλυ, αλλά πάντες έν εσμέν εν Χριστώ, λέει ο Απόστολος
Παύλος). Όλοι μας είμαστε ένα. Όμοιοι, χωρίς κανείς να έχει κανένα προνόμιο
απέναντι στον πλησίον του. Και ταυτοχρόνως, ο καθένας μας είναι
«ξεχωριστός», μονάκριβος κι αναντικατάστατος έναντι του πλησίον του: Ουδέν
ενικώτερον του προσώπου, λέει η ορθόδοξή μας παράδοση. Είμαι ενικός, ένας
και μοναδικός, είσαι ενικός, ένας και μονάκριβος. Ουδέν ενικώτερον του
προσώπου σου, του προσώπου μου. Σ? αυτό το σωστό και θεοειδές (που μας
κάνει να μοιάζουμε του θεού), σ? αυτό το κατ? εικόνα και καθ? ομοίωσιν
θεού, που αποτελεί το «ουδέν ενικώτερον του Προσώπου» μας, στηρίζεται και η
παρακατιανή, μικρομεσαία ανάγκη μας, να είμαστε «ξεχωριστοί» και να έχουμε
«ξεχωριστά αυτοκίνητα». Το σωστό μας, το θεοειδές μας συνυπάρχει με το
λάθος μας, το «ενικώτερον του προσώπου» μου, με τον εντελώς «ξεχωριστό»
μαλάκα, που είναι το έτερον ενάμισυ του όλου εαυτού μου.
Διότι ενώ το «ενικώτερον του Προσώπου» μου, ως εντελώς «ξεχωριστό» επιζητεί
συνάντηση με το πλησίον του «ενικώτερον» Πρόσωπο, το «ξεχωριστό» μου
πρόσωπο, ταυτοχρόνως ονειρεύεται προνόμια που να τα ?χω εγώ και να μην τα
έχει ο πλησίον διπλανός μου Όμοιος. H αλήθεια είναι ότι πολύ θα με
ενοχλούσε αν στον Κίνκελ αρέσει η μελιτζανοσαλάτα, διότι αμέσως θα μου
?ρχόταν η ερώτηση: ?τι κοινό μπορεί να έχω εγώ κι ο Κίνκελ, υπουργός
Εξωτερικών των Ούννων;? Και θα με ενοχλούσε ακόμη πιο πολύ αυτό, διότι π.χ.
η κοινή μας προτίμηση στην μελιτζανοσαλάτα, θα με υποχρέωνε να παραδεχθώ
ότι έχουν δίκιο και ο Απόστολος Παύλος, και ο Θουκυδίδης στο A76, ο οποίος
μου διδάσκει ότι «ου δει νομίζειν πολύ διαφέρειν άνθρωπον ανθρώπου», κι
ότι, επομένως, η κοινή μας σύμπτωση επί το αυτό της μελιτζανοσαλάτας, θα
μου υπενθύμιζε την επίκοινη-ομοία μας ανθρωπότητα κι ότι, επομένως και
δυστυχώς, ο Κίνκελ και εγώ είμαστε αδέλφια κι ότι, δυστυχώς, εγώ δεν έχω
τίποτε το «ξεχωριστό» έναντι του Κίνκελ. Επιπλέον, και, ω της φρίκης,
επειδή ακριβώς ο Κίνκελ και εγώ είμαστε έν, εν Χριστώ και εν σκατώ, (λόγω
και της κοινής πτωτικής μας φύσης), γι? αυτό ακριβώς, εάν ο Κίνκελ είναι
ναζιστοειδής απόφυση ενδέχεται να είμαι κι εγώ ναζιστοειδής απόφυση διά του
πτωτικού μου τρόπου. Κι ότι, ίσως, και ως έσχατο μέσο για να ξαναβρούμε ο
Κίνκελ κι εγώ το κοινό μας «ξεχωριστό» και ενικώτερον του Προσώπου μας, να
είναι η κοινή μας αγάπη, για την μελιτζανοσαλάτα και το Wurst που
λιγουρεύομαι συνεχώς. Χριστός Ανέστη!._Κ.Ζ.