Kώστας Zουράρις
ΙΣΑΛΟΣ ΓΡΑΜΜΗ
«...Πώς μας νουθετεί η Αννα Κομνηνή; Διδάσκουσα σ? εμάς το αυτονόητο, το
τόσο δύσκολο να νοηθεί, όταν λείπει η παιδεία και η προπόνηση στις λογικές
αλληλουχίες των ανθρωπίνων πεπραγμένων: μια φροντίδα, που γίνεται συνήθως
με αγαθές προθέσεις, (όπως ένας γάμος π.χ. που είναι πάντοτε για το καλό)
δεν παράγει ποτέ αγαθά και φροντισμένα αποτελέσματα, αν η φροντίδα δεν
είναι ταιριαστή, δεν μπολιάζεται στα ?προς ημάς?, δεν εναρμονίζεται, ως
φροντίδα, στις δικές μας συνήθειες και πραμάτειες και σχέσεις.»
«Κήδος... τα προς ημάς απροσάρμοστον»
[Αννα Κομνηνή: «Αλεξιάς» (A, X2)]
Στην «Αλεξιάδα» της, ένα από τα κεντρικά κείμενα της αυτογνωσίας μας, η
καισάρισσα Αννα Κομνηνή (σύζυγος δηλαδή του συναυτοκράτορα Νικηφόρου του
Βρυεννίου) και κόρη του Αλεξίου Α? Κομνηνού, μας χαρίζει τούτη την,
εκπληκτικής προορατικότητας και επιστημολογίας, φράση. Αναφέρεται σε ένα
γάμο σκοπιμότητος («κήδος», που σημαίνει επίσης και συγγένεια, ενδιαφέρον
εν γένει), ο οποίος επεσώρευσε δεινά στην ελληνορθόδοξη αυτοκρατορία μας
των μέσων χρόνων. Την χρονογραφία της και την φράση αυτή, η Αννα Κομνηνή
τις έγραψε πριν από το 1148 μ.Χ. (έτος, δηλαδή κατά το οποίο επέρανε την
«Αλεξιάδα»), σε μια εποχή, όπου η λεγομένη καταχρηστικώς «βυζαντινή»
αυτοκρατορία (διότι το όνομα με το οποίο την ονόμαζαν οι πολίτες της ήταν
«Ρωμανία»), ήταν το ισχυρότερο κράτος όλων όσων διατηρούσαν μεταξύ τους
συναλλαγές πάσης φύσεως και κυρίως συναλλαγές ισχύος-επικρατήσεως. [Για τις
εποχές τις μέχρι την σημερινή, δεν μπορούμε να μιλούμε για παγκόσμιο
σύστημα, διότι, τότε, οι συγκοινωνίες-επικοινωνίες-τεχνολογίες δεν
επέτρεπαν την διαπλοκή-ανταλλαγή-σύγκρουση, παρά μόνον ανάμεσα σε
κοινότητες που μπορούσαν να διακινήσουν μια σχετικώς σημαίνουσα και κρίσιμη
μάζα εμπορευμάτων, λόγων και πολέμων.
Διότι, π.χ. η μετάβαση ενός εμπόρου στην Κίνα ή την Γη του Πυρός, με κάτι
λίγα εμπορεύματα, με πενιχρές χειρονομίες και φράσεις, και κάτι τέτοιο
μάλιστα στο εφ? άπαξ, μια φορά στους δυο αιώνες, αυτό το γεγονός δεν
συνιστά βέβαια ούτε επικοινωνία ούτε «διακρατική» σχέση.]
H εκπληκτική λοιπόν, ως άνω, φράση της Αννης Κομνηνής, («μια φροντίδα
(κήδος), που είναι απροσάρμοστη στα δικά μας πράγματα»), λέγεται από μια
Αρχηγέτιδα μιας αυτοκρατορίας, από τους πιο μορφωμένους ανθρώπους όλων των
ελληνικών εποχών και μας φρονηματίζει για το σήμερα, όπου η σημερινή μας
κρατική υπόσταση δεν έχει την κρίσιμη μάζα που είχε η βυζαντινή
αυτοκρατορία στην συνολική της διαπλοκή εντός του συστήματος των διεθνών
σχέσεων.
Πώς μας νουθετεί η Αννα Κομνηνή; Διδάσκουσα σ? εμάς το αυτονόητο, το τόσο
δύσκολο να νοηθεί, όταν λείπει η παιδεία και η προπόνηση στις λογικές
αλληλουχίες των ανθρωπίνων πεπραγμένων: μια φροντίδα, που γίνεται συνήθως
με αγαθές προθέσεις, (όπως ένας γάμος π.χ. που είναι πάντοτε για το καλό)
δεν παράγει ποτέ αγαθά και φροντισμένα απο