Μονεμβασιά
Μoνεμβασιά;Ένα ταξιδιωτικό σε ένα πράγμα είναι εύκολο.
O τίτλος ?για την ακρίβεια ο μισός τίτλος? είναι δεδομένος. O άλλος μισός,
στην περίπτωσή μας, είναι ένα μεγάλο ερωτηματικό. Ή μάλλον, λίγο
περισσότερα από ένα.
Κείμενο: Παναγιώτης Τριτάρης
Φωτό: Θάνος Ηλιόπουλος
Ας ξεκινήσουμε μ? εκείνο που έρχεται αμέσως στο μυαλό, πριν ακόμα απλωθούν
οι χάρτες πάνω στο τραπέζι, και αρχίσει η αναζήτηση του προορισμού, της
πρόφασης δηλαδή για ένα ταξίδι.
Τι σημαίνει, άραγε, να ταξιδεύει κανείς σήμερα στην Ελλάδα; Τι μπορεί να
πει και να φωτογραφήσει κάποιος, όταν υπάρχει διάχυτη αυτή η αίσθηση ότι
όλα έχουν ειπωθεί, ότι όλα έχουν γίνει;
Πώς να μιλήσεις για ένα παλιομοδίτικο ταξίδι με αυτοκίνητο στην Μονεμβασιά,
ανάμεσα σε ονόματα λίγο out και τοπωνύμια «πασέ»;
Πώς να μεταφέρεις σ? ένα αναγνωστικό κοινό εκπαιδευμένο σε (δήθεν)
εξτρεμισμούς και αδρεναλινικά οverdose, πως ναι, είναι το ίδιο και
περισσότερο extreme αυτή η ?έστω φευγαλέα? ματιά σ? έναν τόπο εκπληκτικό
και έκπληκτο από την ορμή των νέων καιρών. Οι οποίοι μάλιστα δεν τον
χωρούν, μα κι αυτός δεν δείχνει καμιά διάθεση να
χωρέσει εντός τους.
Πώς να εξηγήσεις σ? ένα εικονολατρικό κοινό ότι μια δεύτερη έμβαση στη
Μονεμβασιά δε σημαίνει απαραίτητα τη? διάνοιξη σήραγγας ή την προσγείωση με
αλεξίπτωτο (γιατί όχι και χωρίς αλεξίπτωτο, ώστε να απογειωθούν οι
κυκλοφορίες;). Αλλά ίσως την αναζήτηση μέσα σου εκείνου του παιδικού
συντακτικού για τον κόσμο και τα πράγματα.
Με ποιο τρόπο μπορείς τελικά να πείσεις τον εξαρτημένο από μια σισύφεια
αναζήτηση του καινούριου, πως ένα ταξίδι που έχεις κάνει πολλές φορές έχει
ακόμα τόσο πολλά να σου φανερώσει;
Να, όπως αυτή τη φορά.
Που οι αναπάντεχες καλοκαιρινές καταιγίδες, ανηφορίζοντας τον Πάρνωνα, μας
έκαναν να μειώσουμε τον? καταιγιστικό ρυθμό οδήγησης (λόγω αργοπορημένης
εκκίνησης από την Αθήνα), να κατεβάσουμε ελάχιστα τα παράθυρα και να?
σταματήσουμε. Για ώρα αρκετή. Χωρίς να σηκώσουμε τις κάμερες ή ν?
ανταλλάξουμε κουβέντες. Μονάχα μυρίζοντας εκείνη την εκκωφαντική έκρηξη του
βρεγμένου χώματος και του θυμαριού.
Ή αργότερα, η ίδια παλιά, μα ταυτόχρονα τόσο διαφορετική, απογευματινή
βόλτα στο Βράχο, προς το παραθαλάσσιο τείχος, στις καμάρες κάτω από τα
σπίτια έως την πλατεία με την εκκλησία του Ελκόμενου Χριστού και το κανόνι.
Και το άλλο πρωί, νωρίς, πριν ο ήλιος και τα αδηφάγα κλείστρα διαταράξουν
την ισορροπία της πρωινής ησυχίας και των χρωμάτων, η ανάβαση στην πάνω
πόλη, στην Αγία Σοφία και τον γκρεμό στο Μυρτώο.
Και ύστερα η επιστροφή, από τα απομονωμένα χωριά του Ζάρακα και τα
καρτ-ποστάλ θέρετρα ?το Κυπαρίσσι και το Λιμένα Γέρακα? στους έρημους
λασπωμένους χωματόδρομους, στα οροπέδια και κάτω στις παρυφές των κυμάτων
ενός ταραγμένου φθινοπωρινού Αιγαίου.
Το ταξίδι, το ίδιο ταξίδι, άλλη μια φορά τελείωσε. H ερώτηση όμως του
τίτλου παραμένει. Μία και μοναδική είσοδος για τη Μονεμβασιά; Μία και
μοναδική έξοδος στο Ταξίδι;_Π.Τ.
Πώς; (θα πάτε)
Είπαμε, κλασικά πράγματα. Με αυτοκίνητο. Για όσους δεν προτιμήσουν τη
διαδρομή μέσω Σπάρτης (και ενδεχόμενη συνδυασμένη επίσκεψη στο Μυστρά),
εκείνη της παραλιακής Αστρους-Λεωνιδίου συγκεντρώνει το μεγαλύτερο
ενδιαφέρον.
Πέρα από τις δυνατότητες που παρέχει για ευχάριστα διαλείμματα και ένα
σύντομο μπάνιο είναι και μια ιδιαίτερα απαιτητική διαδρομή για όσους θέλουν
μαζί με τα διαδικαστικά να απολαμβάνουν και τις χαρές της οδήγησης.
Από την πρωτεύουσα της Τσακωνιάς, το Λεωνίδιο, υπάρχουν δύο δυνατότητες.
Πρώτα η «εύκολη», η ανάβαση ?και κατάβαση? του Πάρνωνα, με «κορυφαία»
στιγμή της διαδρομής το γραφικότατο χωριό Κοσμάς. Στην πασίγνωστη πλατεία
του οποίου είναι δύσκολο να αντισταθεί και ο πιο βιαστικός.
Κατηφορίζοντας, στους πρόποδες του βουνού, συναντάμε το Γεράκι, το οποίο
είναι χτισμένο πάνω στις αρχαίες Γερόνθρες. Σε μικρή απόσταση από το χωριό
βρίσκεται το μεσαιωνικό κάστρο του Γερακιού (13ου αιώνα), το τρίτο σε
σπουδαιότητα, αλλά μεγαλύτερο σε έκταση, οχυρωματικό έργο της περιοχής
(μετά το Μυστρά και τη Μονεμβασιά) και στο οποίο σώζονται αρκετά ερείπεια
σπιτών και εκκλησιών της εποχής.
Από το Γεράκι και διαμέσου των Μολάων, η Μονεμβασιά απέχει λιγότερα από 70
χιλιόμετρα.
Δεύτερη εκδοχή, η οποία όμως απαιτεί την ύπαρξη 4X4 (ιδίως αν έχει βρέξει
όπως στην περίπτωσή μας) είναι η ακόλουθη. Από το Λεωνίδιο συνεχίζουμε
παραλιακά νότια και ανηφορίζουμε προς Πελετά, απ? όπου χωματόδρομοι μέσω
Κρεμαστής, μας φέρνουν στον Λαμπόκαμπο. Μια διαδρομή στα χωριά του Ζάρακα,
στις πλαγιές και τα έρημα οροπέδια πάνω από το Μυρτώο, που νωρίς την άνοιξη
ή το φθινόπωρο δύσκολα θα διασταυρωθείτε με άλλο αυτοκίνητο σε αποστάσεις
πολλών
χιλιομέτρων.
Δύο σταθμοί σ? αυτή τη διαδρομή, οι οποίοι μάλιστα συνίστανται για όσους
από τη Μονεμβασιά έχουν το χρόνο και τη διάθεση να κάνουν κάποια ημερήσια
εκδρομή. Κυπαρίσσι και Λιμένας Γέρακα προσφέρουν ό,τι ζητά ο καλοκαιρινός
επισκέπτης (πολύ καλές θάλασσες, εξαιρετικό φαγητό) και κυρίως μια αίσθηση
ηρεμίας, αφού μέχρι πριν από λίγο καιρό ήταν σχετικά απομονωμένα και
δυσπρόσιτα.
Τα συγκεκριμένα χωριά αποτελούν σταθμούς και για τα ιπτάμενα δελφίνια. Τα
τελευταία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από όσους δεν επιθυμούν τη
δυναστευτική (και για πολλούς μη απαραίτητη) παρουσία του αυτοκινήτου σ?
ένα Σαββατοκύριακο στη Μονεμβασιά. Το καλοκαίρι τα δρομολόγια πυκνώνουν,
ενώ ανάλογα με τους ενδιάμεσους σταθμούς το ταξίδι διαρκεί 3-4 ώρες (Τηλ.
Ιπτάμενων Δελφινιών: 4280001).
Πού; (θα φάτε, θα μείνετε)
Μέσα στο Κάστρο υπάρχουν αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια όπου χάρη στο μεράκι
και το γούστο ορισμένων φανατισμένων με το χώρο, έχει διατηρηθεί (κατά το
δυνατόν) το μεσαιωνικό χρώμα, συνδυασμένο βέβαια με τις σύγχρονες ανέσεις.
Πάντως, επειδή τα κρεβάτια είναι λίγα, απαιτείται έγκαιρη δράση, αρκετό
καιρό πριν, ιδίως το καλοκαίρι. Επίσης μέσα στο Κάστρο υπάρχουν ταβέρνες
και μπαρ, τα οποία πέρα από συρμούς και εποχιακές μόδες προτείνουν μια
χαμηλών τόνων
ψυχαγωγία.
Έξω από το Κάστρο, στη Γέφυρα, τα πράγματα συναντούν την σε γενικές γραμμές
οικεία τουριστική εικόνα της Ελλάδας. Αναρχη ανάπτυξη και η πανταχού
παρούσα αίσθηση «εδώ και τώρα κέρδος». Πάντως υπάρχουν καλές «στιγμές» αλλά
σίγουρα χρειάζεται αρκετό ψάξιμο. Στα ίδια πάνω κάτω επίπεδα κινείται και
«το φαγητό», που στη συγκεκριμένη περιοχή έχει έντονο θαλασσινό «χρώμα».
Εκτός από τη Μονεμβασιά, μπορείτε να μείνετε σε διάφορα μικρά χωριουδάκια
λίγο πιο έξω (Αγία Κυριακή, Πορί, Ξιφιάς). Επίσης, 4 χιλιόμετρα έξω από την
πόλη, υπάρχει κάμπινγκ (Τηλ.: 61123).
Τηλέφωνα Ξενοδοχείων
Στο Κάστρο
Τα Κελλιά (EOT) 0732-61520
Μαλβάζια 61323
Βυζαντινό 61254
Στη Γέφυρα
Χρυσαΐς 61897
Βίλλα Διαμάντι 61196
Τι; (να δείτε)
Ξεκαθαρίζουμε εξ αρχής πως ο καλύτερος τρόπος να προσεγγίσεις τη Μονεμβασιά
είναι να περιπλανηθείς στην τύχη και χωρίς πρόγραμμα στα στενά και τα
καλντερίμια της καστροπολιτείας. Ανάμεσα σε σπίτια και εκκλησίες
διαφορετικών εποχών με βυζαντινά, τουρκικά και ενετικά κατάλοιπα, να
ανακαλύψεις μόνος τους δεσμούς σου με την ιστορία. Ή το παραμύθι.
Πάντως, θα ήταν? αμαρτία να μην μπείτε στον κόπο ν? ανεβείτε στην Επάνω
Πόλη και να μη γνωρίσετε από κοντά την ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονικά
εκκλησία της Αγίας Σοφίας (12ου μ.Χ. αιώνα, οκταγωνική με τρούλο) και τη
θέα προς την Κάτω Πόλη και το Μυρτώο. Αν δε διστάσετε, προτιμήστε γι? αυτό
μια ώρα που ο ήλιος δε θα δυσκολέψει την εικοσάλεπτη ανάβασή σας.
Έξω από το Κάστρο μπορείτε να κάνετε μικρές εκδρομές στα γύρω χωριουδάκια ή
και να απομακρυνθείτε ακόμα περισσότερο, εξευρευνώντας το ανατολικό πόδι
της Πελοποννήσου. H περιοχή γύρω από τη Νεάπολη και μέχρι το ακρωτήριο
Μαλέας προσφέρεται για ήσυχες περιπλανήσεις, ακόμα και εν μέσω του
αυγουστιάτικου πανικού.
Κορεάτικο Μερτσέντες;
Σύντροφός μας στο διήμερο ταξίδι στη Μονεμβασιά ήταν το δίλιτρο Μούσο της
Σανγκιόνγκ. Το οποίο αποτελεί ακόμα άγνωστη «ποσότητα» στους ελληνικούς
δρόμους και προκαλεί παντού ερωτήσεις και απορίες για τον περίεργο
συνδυασμό ιθαγενειών που το συνοδεύουν.
Πάντως, για μας δεν αποτέλεσε έκπληξη όντας γνωστό από προηγούμενες
πολυήμερες εξορμήσεις μαζί του. Και φυσικά δεν παρέλειψε και αυτή τη φορά
να επιβεβαιώσει τις θετικές εντυπώσεις που κατά καιρούς μας έχει αφήσει.
Με πρώτη και καλύτερη βεβαίως την παρουσία του στην άσφαλτο, όπου παρά τα
«τελειωμένα» ελαστικά του συγκεκριμένου αυτοκινήτου, κινήθηκε σε αξιόλογα
για την κατηγορία επίπεδα. Αν βοηθούσε λίγο περισσότερο ο συνδυασμός
κινητήρας-βάρος αμαξώματος και το εντελώς ασαφές κιβώτιο, τότε τα πράγματα
θα ήταν ακόμα πιο θετικά.
Εκτός δρόμου το βαρύ κορεάτικο αυτοκίνητο κρίνεται απλώς επαρκές, αφού οι
αναρτήσεις δύσκολα καταφέρνουν να αποσβέσουν πλήρως τις ανωμαλίες. Ιδίως σε
δρόμους που επιτρέπουν στα χιλιόμετρα να ανέβουν, χρειάζεται προσοχή και
απαιτείται η εγρήγορση του οδηγού, αφού ο πίσω άξονας αναγκάζει το
αυτοκινήτου να μετατοπίζεται στις εγκάρσιες ανωμαλίες.
Πάντως τα φρένα και το σύστημα διεύθυνσης ανήκουν στα καλά στοιχεία της
κατασκευής ενώ και η κατανάλωση κυμάνθηκε σε ανεκτά επίπεδα (για τον
κυβισμό και το χαρακτήρα του αυτοκινήτου).
Κλείνοντας αυτή την αναφορά, σημειώνουμε πως το Μούσο μπόρεσε να
ανταποκριθεί άνετα στις απαιτήσεις ενός χαλαρού και χωρίς ιδιαίτερες
δυσκολίες ταξιδιού, προσφέροντας μάλιστα στους επιβάτες άνεση και χώρους
πιο ακριβού αυτοκινήτου. Σίγουρα το ταξίδι μας θα ήταν εντελώς διαφορετικό
χωρίς την παρέα του Μούσο. Κι αυτό λέει πολλά.
στορικά
Νησί ή θεριό;
«Δεν ήταν νησί, ήταν θεριό που κοίτουνταν στην θάλασσα...»
H Μονεμβασιά (από το «μόνη έμβασις», μόνη είσοδος δηλαδή), αποτελεί ένα
φαινόμενο χωρίς ταίρι στον ελλαδικό χώρο. Δημιούργημα πιθανόν των
σημαντικών γεωλογικών ανακατατάξεων από την έκρηξη του ηφαιστείου της
Θήρας, κάτι ανάμεσα σε νησί και χερσόνησο, δεν αναφέρεται πουθενά ότι
αποτέλεσε στην αρχαιότητα κατοικημένη περιοχή, παρά μόνον έναν σταθμό για
τα κρητικά πλοία της μινωικής εποχής.
Οι καταστροφικοί σεισμοί του 375 μ.Χ. επέφεραν τη βύθιση του στενού αυχένα
που ένωνε το βράχο με τη στεριά, αναγκάζοντας τους πρώτους κατοίκους του
(γύρω στον 6ο αιώνα μ.Χ.) να κατασκευάσουν μια κινητή ξύλινη γέφυρα, η
οποία με διάφορες μορφές φτάνει ως τις μέρες μας, αποτελώντας τον ομφάλιο
λώρο με τη γη της Λακωνίας.
Οι βυζαντινοί από νωρίς αντιλήφθηκαν τη στρατηγική σημασία της Μονεμβασιάς
για τον έλεγχο των θαλάσσιων επικοινωνιών, ενισχύοντας με τείχη την ούτως ή
άλλως ισχυρή θέση της στην κορυφή του βράχου. Αργότερα, γύρω στο 1000 μ.Χ,
αρχίζει να χτίζεται στην πίσω πλευρά και η Κάτω Πόλη, που αποτέλεσε το
εμπορικό τμήμα της.
Εκεί, τις περιόδους της ακμής (με πληθυσμό κάπου 8.000 κατοίκους!), ο
σωζόμενος και σήμερα δρόμος της Αγοράς αποτελούσε φημισμένο εμπορικό
σταυροδρόμι της εποχής, με εξαιρετικής ποιότητας εμπορεύματα (ανάμεσά τους
και το περιζήτητο στον μεσαίωνα κρασί της Μονεμβασιάς, τη Μαλβάζια).
Κατά τη διάρκεια των αιώνων που μεσολάβησαν μέχρι την απελευθέρωσή του από
τους Τούρκους το 1821, η πολυκύμαντη ιστορία της Μονεμβασιάς δεν έχει
ανάλογο στον ελληνικό χώρο. Ένας χρονολογικός πίνακας «πλήρης» και
πολύβουος. Πολιορκίες, λεηλασίες και λοιμοί αλλά και χρόνια ακμής.
Κατακτητές κάθε λογής και εθνικότητας που άλλαζαν με απίστευτη ταχύτητα.
Αυτοκράτορες και πειρατές που διάβηκαν τις πύλες των τειχών, που έκαψαν,
κατέστρεψαν και έχτισαν, αφήνοντας πίσω τους έναν τόπο μετέωρο στο χρόνο
και τους πολιτισμούς.
Παρ? όλα αυτά, τίποτα δεν κατάφερε να ξεκολλήσει από τα απόκρημνα βράχια το
ελληνικό στοιχείο. Και σήμερα, περνώντας ανάμεσα από μπερδεμένες
αρχιτεκτονικές και ανάμικτες τεχνοτροπίες, ανηφορίζοντας προς τον Γουλά
(την Επάνω Πόλη) και την Αγια Σοφιά στην άκρη του γρκεμού, εκεί,
αγναντεύοντας το Αιγαίο, αντιλαμβάνεσαι πως αυτός ο τόπος, ζώντας και
επιβιώνοντας τόσους αιώνες στο μεταίχμιο της Ιστορίας, δύσκολα θα μπορούσε
να είναι οτιδήποτε άλλο από ελληνική γη.