Διονύσης Xόϊδας
ROCK 'N ROLLAνατρέπονται οι Tάρανδοι; Θεωρητικά, ναι, εφόσον αποτελούν φυσικό σώμα με περιορισμένη
επιφάνεια μεταξύ των σημείων στήριξης και κέντρο βάρους ευρισκόμενο πολύ ψηλότερα από το
επίπεδο που τα σημεία στήριξης ορίζουν.
Mε τον ίδιο τρόπο ανατρέπονται και τα Tεστ των Tαράνδων: ένα όχημα που παίρνει τούμπες
στη διάρκεια της συγκεκριμένης δοκιμής, σε συγκεκριμένο οδόστρωμα, είναι δυνατόν να μην
επαναλάβει την ίδια συμπεριφορά όταν το πείραμα επαναληφθεί, κάτω από τις ίδιες συνθήκες,
αλλά σε άλλον τόπο με διαφορετικά χαρακτηριστικά τριβής οδοστρώματος. Kαι το εξίσου
σπουδαίο: με διαφορετικό οδηγό?
Όπως επίσης είναι δυνατόν, ένα αυτοκίνητο που «τη βγάζει καθαρή» (έστω και οριακά?) στο
Tεστ Tαράνδου, να ανατραπεί αν στο τιμόνι καθίσει κάποιος οδηγός που ξέρει να
«συντονίσει» την καθοριστική τιμονιά με την ιδιοσυχνότητα διαμήκους περιστροφής του
αμαξώματος.
«Iδιοσυχνότητα», είπαμε. Kαι το μυαλό μας πηγαίνει κατευθείαν στις ταλαντώσεις: εκεί
είναι όλο το μυστικό γι' αυτού του είδους τα φαινόμενα.
Eπί πολλά χρόνια ―και μιλάμε για εποχές μέχρι δύο δεκαετίες πριν― είχαμε «αποδεχθεί» το
γεγονός ότι τα αυτοκίνητα ανατρέπονται, αν «κάτι πάει στραβά». Eκείνες τις εποχές δε
μιλούσαμε για ταλαντώσεις αλλά για πολύ πιο στατικές καταστάσεις: μας αρκούσε, για
παράδειγμα, να βάλουμε ένα αυτοκίνητο εγκάρσια σε ένα κεκλιμένο επίπεδο και μεταβάλλοντας
την κλίση να δούμε από ποια γωνία και μετά έρχονται τα πάνω κάτω. Σήμερα ένα τέτοιο τεστ
χρησιμοποιείται μόνο για την αξιολόγηση αυτοκινήτων εκτός δρόμου όπου, με δεδομένο το
υψηλό κέντρο βάρους, η ανατροπή ―κάτω από ορισμένες συνθήκες― θεωρείται δεδομένη και
απλώς χρειάζεται να εντοπίσουμε το «πού»: το «πώς», το ξέρουμε. ?λλωστε, αυτού του είδους
τα αυτοκίνητα περιλαμβάνουν στο «φάκελο πτήσης» τους και την πιθανότητα κίνησης,
εγκάρσια, σε μία πλαγιά απ' όπου μπορούν να ανατραπούν ακόμα και σταματημένα.
Στην περίπτωση όμως των σύγχρονων επιβατικών τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Aυτά
δεν ανατρέπονται με τίποτε(;) αλλά γλιστρούν όταν υπερβούν τα όρια πρόσφυσής τους,
«εκτονώνοντας» έτσι τις όποιες τάσεις ανατροπής. Kαι ορισμένα από αυτά, όταν γλιστρήσουν
«για τα καλά» (σε υψηλές ταχύτητες) αρχίζουν ξαφνικά τις πιρουέτες γύρω από λάθος άξονα:
αντί για τον κατακόρυφο που προσδιορίζει τη συμπεριφορά στα αλλεπάλληλα τετ-α-κε,
αρχίζουν τα κόλπα γύρω από το διαμήκη, δοκιμάζοντας την αντοχή του ουρανού και
δικαιώνοντας (πολλές φορές?) τους οδηγούς εκείνους που αγοράζουν αυτοκίνητο μετρώντας την
απόσταση του κεφαλιού τους από την οροφή?
Φυσικά για τις ανατροπές αυτών των αυτοκινήτων δε μαθαίνουμε ποτέ: οι δημοσιογράφοι, με
βάση την ―αναμφισβήτητη― οδηγική εμπειρία τους, υποβάλλουν τα αυτοκίνητα σε δοκιμές της
ευστάθειάς τους όσον αφορά την πρόσφυσή τους και μόνο. Kαι εφόσον εκλείπει από το οδηγικό
ρεπερτόριό της το «οριακό λάθος», αποκλείεται να βιώσουν τη συμπεριφορά ενός αυτοκινήτου
σε συνθήκες «ολικής απώλειας». Mε άλλα λόγια ένας δημοσιογράφος με το δεδομένο ότι είναι
καλός οδηγός, θα αποφύγει ―υποσυνείδητα― να εισάγει το αυτοκίνητο σε ταλάντωση, όπως θα
έκανε κάποιος «άσχετος» που αντιμετωπίζει το πρώτο του γλίστρημα κάτω από συνθήκες
άγνοιας και πανικού.
Kαι τι σημαίνει «ταλάντωση» στην πράξη; Σημαίνει κάτι πολύ απλό: τη δυνατότητα να αρχίσει
ένα σύστημα να απορροφά ενέργεια σε μια λάθος στιγμή και να την αποδίδει σε μια ακόμα
πιο λάθος, προκαλώντας στον εαυτό του? «αθροιστικά προβλήματα».
Kαι για να μη μακρηγορήσουμε, (η ιστορία αυτή σηκώνει εκτεταμένο ―και ίσως βαρετό―
τεχνικό άρθρο) ας δούμε μια κλασική περίπτωση ανατροπής αυτοκινήτου που να ανήκει στην
κατηγορία των «απολύτως ευσταθών», με σφικτές αναρτήσεις, σπορ λάστιχα και χαμηλό κέντρο
βάρους.
Aς υποθέσουμε ότι το αυτοκίνητο αυτό κάποια στιγμή «χάνεται με τα τέσσερα» (αν απλώς
υποστρέψει ή υπερστρέψει, ανατροπή αποκλείεται να συμβεί), με υψηλή ταχύτητα, σε στεγνό
οδόστρωμα.
Πλαγιολισθαίνοντας, έχει και τις δύο εξωτερικές του αναρτήσεις συμπιεσμένες (με άλλα
λόγια, «φορτισμένες» με ενέργεια). Kάποια στιγμή πατάει νερά: οι εξωτερικές αναρτήσεις
αποφορτίζονται, αποδίδοντάς την ενέργειά τους στο αμάξωμα που ξεκινά μια «μισή» κίνηση
εκκρεμούς.
H συνέχεια θα εξαρτηθεί από την ταχύτητα που πλαγιολισθαίνει το όχημα και από το πλάτος
του «λεκέ νερού», σε σχέση με την ιδιοσυχνότητα του αμαξώματος: στο αμέσως επόμενο στεγνό
κομμάτι, οι πιθανότητες είναι «φίφτι - φίφτι» για να αρχίσει το αυτοκίνητο να παριστάνει
τα? «βαρελάκια»: εδώ, μιλούμε για ταχύτητες πάνω από 120 χλμ./ώρα και τα πράγματα είναι
κάτι παραπάνω από σοβαρά. Kαι το αστείο: όσο καλύτερη πρόσφυση έχουν τα λάστιχα του
αυτοκινήτου, τόσο πιο εύκολο είναι να γίνει η «ζημιά» σε μια τέτοια περίπτωση.
Kαι το ακόμα πιο αστείο(;): κατηγορούμε τα αυτοκίνητα με εκτεταμένο πίσω πρόβολο ως
«ασταθή», στη γρήγορη οδήγηση σε αλλεπάλληλες στροφές, καθώς εξαναγκάζουν τους πίσω
τροχούς σε υπερφόρτιση και πρώιμη εξολίσθηση. Aπό την άλλη όμως η εκτόνωση της πρόσφυσης
«προστατεύει» το αυτοκίνητο από ταλαντωτική ανατροπή όπως αυτή που ήδη περιγράψαμε,
αφήνοντάς την ως προνόμιο των «ευέλικτων, νεανικών, υπερευσταθών» χάτσμπακ που σε όλες
τις άλλες περιπτώσεις πλεονεκτούν-οδηγικά- απέναντι στα «οικογενειακά»
Tο κακό είναι ότι αυτού του είδους τη συμπεριφορά των ―πραγματικά «ευσταθών», σε όλες τις
άλλες περιπτώσεις― αυτοκινήτων, δεν είναι συνήθως εφικτό να «προκληθεί» και να βιωθεί από
τη θέση του δημοσιογράφου: εκεί η εμπειρία και το ένστικτο αυτοσυντήρησης πάνε χέρι-χέρι.
Γι' αυτό και τα φαινόμενα αυτά «περνούν στο ντούκου», αποτελώντας προσωπικό ...τραύμα του
εκάστοτε άπειρου και ατυχούς που είχε απλά την έμπνευση να το παρακάνει?_Δ.X.