Γιάννης Eυσταθιάδης
"DINO RADJA"Dino Radja = Σύνθετη φράση κροατικής προέλευσης από τη μεσαιωνική περίοδο των Βαλκανίων.
Χρησιμοποιήθηκε κυρίως κατά την Τουρκοκρατία από τους πτωχούς Γκέγκηδες της Αλβανίας, που
κατοικούσαν προς τη βόρεια περιοχή του Γενούσου, και τους εξαθλιωμένους Τσάμηδες, που
αναπτύσσονταν στην περιοχή του σημερινού Παρακάλαμου.
Ο ιδιωματισμός επισήμως διατυπώθηκε, για πρώτη φορά, στα τέλη του 15ου αιώνα, από το
διαβόητο ηγεμόνα Σκεντέρμπεη, στην εξαγγελία του Εθνικού Συστήματος Υγείας υπανάπτυκτων
λαών της Βαλκανικής.
Η πρώτη, που όπως φαίνεται απέδωσε τον όρο στην ελληνική, είναι η συγγραφεύς Πηνελόπη
Δέλτα, η οποία, στο κλασικό της σύγγραμμα Τα μυστικά του βάλτου, τον μεταφράζει με
επιτυχία ως: «ΔΙΝΩ ΡΑΝΤΖΑ».
Αυτονόητο είναι -όπως και οι λέξεις δηλούν- πως ο όρος προσπαθούσε να περιγράψει την
εθελουσία προσφορά ράντζων (lits de camps, κατά τη γαλλική απόδοση τoυ Βολταίρου), ως
συμβολή στη μάστιγα της έλλειψης νοσοκομειακών κλινών κατά τον Μεσαίωνα. Εντούτοις, και
μολονότι καινοτόμο για την εποχή του, το μέτρο συνάντησε, από την πρώτη κιόλας στιγμή,
την αρνητική θέση, ακόμα και την μήνιν των διανοουμένων, διότι μόνο συμπτωματικώς
παρέτεινε τη ζωή των ασθενών και ακολούθως τους οδηγούσε σε βέβαιο θάνατο. Ο κορυφαίος
εκφραστής του πνεύματος της Αναγέννησης, Έρασμος, συνέγραψε ειδικό σύγγραμμα, το
πασίγνωστον Μωρίας Εγκώμιον, όπου εύστοχα αναφέρει, μεταξύ άλλων:
«Με δάκρυα, ολονυχτίες, προσευχές και νηστείες,
άλλαξε ολότελα τον τρόπο που ζεις [στο ράντζο].
Ο άγιος που παρακαλάς θα σε βοηθήσει, αν η ζωή σου μοιάζει με τη δική του.» (μτφ. Στρ.
Τσίρκας)
?ξιο επισήμανσης το γεγονός ότι, μολονότι το θέμα «ράντζα» δεν απασχόλησε ποτέ τον
ελλαδικό χώρο, εντούτοις, σπουδαίοι αγιογράφοι-περιηγητές (όπως ο Θεοφάνης ο Κρης, ο
Εμμανουήλ Λομπάρδος, ο Σίμων ο Βλαχερνίτης και ο ιερομόναχος ?νθιμος), που τα εγνώρισαν
στη λοιπή Βαλκανική, τα αποτύπωσαν σε σημαντικά έργα, κι έτσι, σήμερα, εικαστικά δείγματα
των ιστορικών ράντζων σώζονται σε «φρέσκο» στις ιερές μονές Αγίου Σάββα, Παμμακαρίστου,
Αγίου Παύλου, Ταξιαρχών, Θεαγενείου, Τιμίου Σταυρού, Αγίας Σοφίας, Ευαγγελισμού κ.ά.
Όμως, περί τα τέλη του 19ου αιώνα, ο όρος περιέπεσε πλέον σε αχρηστία, καθώς το πρόβλημα
είχε λυθεί οριστικώς και, άρα, η φράση -ως νεκρό γράμμα- έγινε μάλλον αντικείμενο μελέτης
αναλυτών και φιλολόγων. Εις ανάμνησιν του ιστορικού γεγονότος, εκτός από τις Λειτουργίες
των Νεκρών (Messes Solen-nelles), γράφτηκαν κατά καιρούς ύμνοι, τραγούδια ή μπαλάντες που
κυριολεκτικά διέσωσαν από στόμα σε στόμα την παράδοση και διατήρησαν ζωντανή την επίμαχη
ρήση.
Στην Ελλάδα, μεγαλύτερη επιτυχία στο κοινό των νοσοκομειακών ιδρυμάτων είχε το
μεταφρασμένο από την αγγλική άσμα της country, που σκόπευε στο να τονώσει το ηθικό των
πασχόντων, αλλά και -φευ- να προπαγανδίσει υπέρ του θεσμού:
«Μια μέρα εκεί στο ράντζο μου
που έπαιζα το μπάντζο μου
το φίνο το ρομάντζο μου
αρχίζει το γλυκό.
Ωωωω, μ? αρέσει αυτό το Σύστημα κ.λπ. κ.λπ.»
με αναφορές, επεξηγήσεις για το Σύστημα Υγείας.
Αιφνιδίως, όμως, κατά τα τελευταία έτη το θέμα αναζωπυρώθηκε με την εισβολή και χρήση της
συγκεκριμένης φράσης στο αθλητικό λεξιλόγιο της καλαθοσφαίρισης, πράγμα το οποίο, ως
είναι φυσικόν, δημιούργησε σωρεία παρερμηνειών. Όθεν, επιβεβλημένη ήτο η σύνταξη ενός
νέου χρηστικού οδηγού, που θα μπορούσε να διευκολύνει την επικοινωνία και να
εκσυγχρονίσει την ορολογία. Ο συγγραφέας παρουσιάζει κατ? αποκλειστικότητα το παρόν
πόνημα στις σελίδες αυτές, πριν από την προγραμματισμένη δημοσίευσή του στο «Journal of
American Medical Association» και στο περιοδικό «FIBA Basketball». Το σημαντικό αυτό έργο
πολλά οφείλει στο σύγγραμμα του καθηγητού φαρμακευτικής Dr. Pavlos Yannakopoulos, «Dino
Radja: A revelatory treatment for Panathinaikos».
Ανθολογώ, εν συντομία, ορισμένα από τα βασικά λήμματα του Οδηγού:
Μπάλα: Ο ασθενής, ο πάσχων.
Μαν του μαν: Η επιθετική τακτική διεκδίκησης του ράντζου από τους συγγενείς του
πάσχοντος.
Ζώνη: Η αμυντική τακτική διατήρησης του ράντζου από τους συγγενείς του πάσχοντος.
Ασίστ: Η αδελφή νοσοκόμα.
Πλέι μέικερ: Ο ιατρός, ο θεράπων.
Γκαρντ: Η σύζυγος ή η μητέρα του πάσχοντος που φυλάει το ράντζο, όταν εκείνος πηγαίνει
στην τουαλέτα.
Τάιμ άουτ: Η σύντομη εγκατάλειψη του ράν-τζου για εργαστηριακές εξετάσεις.
Σέντερ: Το Κέντρο Αμέσου Βοηθείας για τη μεταφορά του ασθενούς σε ράντζο.
Πάγκος: Η χειρότερη μορφή ράντζου (για εξαθλιωμένους υπερήλικες συνταξιούχους).
Ταμπλό: Το θέαμα που παρουσιάζουν οι διάδρομοι με τις εικαστικές παραστάσεις των
ράντζων.
Λέι απ: Ο διοικητικός υπάλληλος που «λέει σήκω» στον πάσχοντα, για να δώσει το ράντζο
του στον επόμενο.
Πλέι οφ: Ο θάνατος του πάσχοντος σε ράν-τζο.
Στεφάνι: Ανθοκομική, περίτεχνη κατασκευή που αποστέλλεται στις κηδείες των θανόντων.
Φάιναλ φορ: Οι τελευταίοι τέσσερις επιζώντες ασθενείς ράντζου σε κάθε ίδρυμα.
Τάπα: Το φακελάκι για ανεύρεση κρεβατιού.
Τζαμπ σουτ: Η κίνηση για να παραδώσεις το φακελάκι σε αρμόδιο.
3 δεύτερα: Ο χρόνος παράδοσης για το φακελάκι.
Ριμπάουντ: Η αναδιατύπωση παλαιών εξαγγελιών για την Υγεία, μετά την αποτυχία τού
προηγούμενου Υπουργού, από κάθε νέο που αναλαμβάνει.
Σκοράρισμα: Η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αύξηση των ράντζων ενός ιδρύματος, ώστε να
προηγηθεί στο ενδονοσοκομειακό πρωτάθλημα περίθαλψης Γ΄ κατηγορίας.
Καλάθι: Κάλαθος αχρήστων, στον οποίο πετιούνται οι ελπίδες των πολιτών για καλύτερη
ποιότητα Υγείας, συνήθως με τρίποντο.
Βήματα: Η εξέλιξη του Συστήματος Υγείας στην Ελλάδα (σφυρίζεται πάντα).
Φάουλ: Το όλο Σύστημα Υγείας.
Για περισσότερες πληροφορίες, αναλύσεις και βιβλιογραφία, στη διεύθυνση:
www.radja ke pousse a com._Γ.E.