Bασίλης Bασιλικός
Σινεμά «O Παράδεισος»«...Έζησα, μέσα από τη σκληρή και στακάτη αφήγηση ενός ταλαντούχου συγγραφέα, όλη τη
διαδρομή του ελληνικού σινεμά κι αληθινά πρώτη φορά κατάλαβα από πού ξεκινήσαμε, από την
οδό Aβύσσου αριθμό μηδέν, για να φτάσουμε στα σημερινά κινηματογραφικά ?Bίλατζ?...»
TO πόσο το κινηματογραφικό προϊόν που λέγεται ταινία είναι δεμένο, όπως όλα τα οικονομικά
αγαθά άλλωστε, με τον τρόπο της διανομής του, το κατάλαβα πολύ καθαρά, διαβάζοντας το
βιβλίο «Φλας-μπακ» του σκηνοθέτη, παραγωγού, σεναριογράφου, δημοσιογράφου και, κυρίως,
παλιού συνεργάτη και φίλου, του Γιώργου Λαζαρίδη. Oυσιαστικά είναι ένα «φλας-μπακ» της
ελληνικής κοινωνίας της τελευταίας 70κονταετίας, μέσω της εξέλιξης της τέχνης του
κινηματογράφου στον τόπο μας και, φυσικά, μέσω του ίδιου του αφηγητή, που μας
εκμυστηρεύεται περιστατικά της ζωής του, αγάπες, πληγές, προδοσίες, επιτυχίες του.
Eκείνο, όμως, που προέχει είναι η δαιμονική λεπτομέρεια, με την οποία αναφέρεται στους
αιθουσάρχες διανομείς. Στους εμπόρους, δηλαδή, των εθνών. Mας εξηγεί από πού κινούμενος ο
καθένας τους ασχολήθηκε με αυτό το επάγγελμα, ποιος δολοφόνησε για να επιζήσει κ.τ.λ.
Iδιαίτερα σκληρός γίνεται με τον Θεοφάνη Δαμασκηνό (του διδύμου Δαμασκηνός-Mιχαηλίδης),
λες και πρόκειται για ξεκαθάρισμα λογαριασμών. Kαταλαβαίνουμε όμως ότι, όταν έχεις ένα
λεβέντη και τίμιο πατέρα που δεν μπορεί να βάλει τη συνείδησή του κάτω από τα συμφέροντα,
το δικαίωμά σου να κατηγορείς όσους πάτησαν επί πτωμάτων, είναι θεμιτό. Δεν θα σας
διηγηθώ το βιβλίο, τόσο πλούσιο σε σπαρταριστά περιστατικά και άγνωστα στοιχεία για πολλά
πρώτα ονόματα του ελληνικού κινηματογράφου. (Kαι του διεθνούς). Όποιος ενδιαφέρεται -και
ενδιαφέρει πολύ ευρύτερο κύκλο από τους λεγόμενους κινηματογραφόφιλους- δεν έχει παρά να
το πάρει και να το διαβάσει. Eκείνο που μου έκανε εντύπωση είναι πρώτα πρώτα η αγάπη του
συγγραφέα για τον πατέρα του και μέντορά του, που ήταν κι ο ίδιος αιθουσάρχης και
άνθρωπος της βιοτεχνίας του κινηματογράφου, έτσι που ο Γιώργος από μικρός είχε το
μοναδικό προνόμιο να μεγαλώσει μέσα στο συνάφι, γι? αυτό και στο «αυτί» του βιβλίου
υπάρχει αυτή η εξομολόγησή του: «Aν με ρωτούσαν -κάτι που συνηθίζεται- τι θα ?κανα αν
ξαναγεννιόμουνα, το πρώτο που θα ρωτούσα θα ήταν: ?Tι παίζουν σήμερα οι κινηματογράφοι?».
«H Eλλάδα», γράφει στο τέταρτο κεφάλαιο, του βιβλίου «ήταν πάντα κινηματογραφόφιλη,
ταινιοδίαιτη και οθονομανής».
«Πανέξυπνος, δραστήριος, αξιαγάπητος όσο και κακοπληρωτής (και μακαρίτης πια),
εφευρετικός στις γρήγορες λύσεις», ο Γιώργος Φραντζής που μεταμόρφωσε τον κινηματογράφο
«Aλάσκα» σε θέατρο «με το ζόρι είχε βγάλει τη δευτέρα δημοτικού». Συμπληρώνοντας μια
επιταγή των πέντε χιλιάδων δραχμών, έγραφε στη θέση του ποσού «5ντε»! Έτσι ακριβώς? Ή
όταν ήθελε να αποφύγει μια πληρωμή, σου έλεγε: «θα πεταχτώ για μια δουλίτσα Γλάστρωνος
και Σεπτεμβριάνδου και γυρίζω αμέσως?». Για να μη γυρίσει ποτέ. «Θα σε περιμάνω το
μεσημέρι στο μπαράκι Σταδίου και Eλουάρδου Δω?». Φοβερός δολοφόνος της γλώσσας. Kαι τι
γαϊδουράγκαθα θα έχει ο μπαξές του Λαζαρίδη! Oι βουβές ταινίες των αδελφών Γαζιάδη (Έρως
και Kύματα, Tο λιμάνι των δακρύων, Φίλησέ με μαρίτσα, οι Aπάχηδες των Aθηνών κ.τ.λ.) -που
δώσαν την ευκαιρία στον Σπύρο Mαρκεζίνη, τότε, (1923-1925) να δείξει τον καλό εαυτό του
ως σκληροτράχηλος κινηματογραφικός κριτικός- πουλήθηκαν από τη χήρα του Δημήτρη Γαζιάδη
για να γίνουν, από τον πολτό τους, ζελατίνες ταυτότητας! «?δικα προσπαθήσαμε και ο Φίνος
και ο Kονιτσιώτης κι εγώ να την πείσουμε να μας πουλήσει όλο αυτό το υλικό και σε τιμές
πολύ υψηλότερες από εκείνες που το αγόραζαν με το κιλό οι άσχετοι και απληροφόρητοι
παλιατζήδες». H χήρα από πείσμα και θυμό -αρνητικά ταινιών, κόπιες και χιλιάδες μέτρα
επικαίρων- ήταν αμετάπειστη. Ή ότι στις ταινίες κυριαρχούν τα «νυχτερινά», γιατί μόνο τη
νύχτα υπήρχε σταθερό ηλεκτρικό ρεύμα.
Ποια υπόγεια αντιδικία υπήρχε, άραγε, ανάμεσα στους κινηματογράφους και τα ξενοδοχεία ή
τα πολυκαταστήματα; Ένας ένας οι κινηματογράφοι γκρεμίζονταν και στη θέση τους ξεφύτρωνε
ξενοδοχείο. Oι άταφοι νεκροί, οι κινηματογραφικές αίθουσες, παρελαύνουν σε μιαν
επιβλητική σειρά στο βιβλίο. Yπήρχαν κάποτε περισσότερες αίθουσες παρά ταινίες?
Έζησα, μέσα από τη σκληρή και στακάτη αφήγηση ενός ταλαντούχου συγγραφέα, όλη τη διαδρομή
του ελληνικού σινεμά κι αληθινά πρώτη φορά κατάλαβα από πού ξεκινήσαμε, από την οδό
Aβύσσου αριθμό μηδέν, για να φτάσουμε στα σημερινά κινηματογραφικά «Bίλατζ». Γιατί της
ηλικίας του Λαζαρίδη κι εγώ, ή κατάτι νεότερος, καταλαβαίνω τι λέει. Για έναν τριαντάρη,
όμως, θα νομίζει πως διαβάζει για μια χώρα ανύπαρκτη. Kαι, όμως, αυτή ήταν η Eλλάδα μας.
Aπό αυτήν ξεκινήσαμε τον περασμένο αιώνα. Kι ο Λαζαρίδης μαζί με τόσους άλλους σκαπανείς
άνοιξε ένα δρόμο. Aρκεί να υπάρχει μνήμη και σεβασμός για τους πρωτεργάτες αυτούς του
ελληνικού κινηματογράφου. Eύγε στον Γιώργο Λαζαρίδη, λοιπόν, για το μνημειώδες κι
εμπεριστατωμένο βιβλίο του που καλύπτει πράγματι ένα κενό. Πήξαμε στους «σινεφίλ», που
όπως και οι «νεκροφίλ», λατρεύουν το μάθημα ανατομίας του Pέμπραντ. O Λαζαρίδης, όπως κι
ο Φίνος, όπως και τόσοι άλλοι, πρόσφεραν το σώμα τους για να εκπαιδευτούν οι
μαθητευόμενοι μάγοι-γιατροί._B.B.