Γιάννης Eυσταθιάδης
ΤΟ ΑΤΕΛΕΣΦΟΡΟ ΤΗΣ ΓΡΑΠΤΗΣ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑΣ«...Φαίνεται πως η μελάνη δεν μπορεί να αντιπαρατεθεί
με το καυστικό νάτριο της επίσημης αλαζονείας,
και το χοντρόπετσο κακό γούστο
δεν πλήττεται με απλή πένα...»
ANAΦEPETAI πως, στην αρχαιότητα, όταν μιλούσε ο Αισχίνης, οι ακροατές έλεγαν θαυμαστικά
«Τι ωραία που μιλάει!», ενώ, όταν μιλούσε ο Δημοσθένης όλοι, μ? ένα στόμα, βροντοφώναζαν
«Εμπρός να πολεμήσουμε τον Φίλιππο!» Σκέφτομαι με πικρία πως όσοι δημοσιογραφούν σήμερα
σ? αυτή τη χώρα, στην καλύτερη περίπτωση μπορούν να διεκδικήσουν τον αισχίνειο έπαινο
(«Τι ωραία που γράφει!»), αλλά αδυνατούν να κινητοποιήσουν οτιδήποτε και να διαπεράσουν
το ανθεκτικό κέλυφος της νεοελληνικής απάθειας. Οι επισημάνσεις αγνοούνται, οι ενστάσεις
αποσιωπούνται, οι κριτικές παραμερίζονται, οι καταγγελίες (αυτές δα?) γεμίζουν εν ερημία
εκτάρια ολόκληρα από καλάθους αχρήστων και, για να θυμηθώ τον ευφυέστατο αφορισμό του
Καλοκύρη, ακόμα και «ο λίβελλος, γίνεται λιβελούλα», ένα ακίνδυνο έντομο δηλαδή, που
ακινητεί στα στάσιμα ύδατα του ελληνικού έλους.
Τι «μουσική» να συνθέσει το κλαβιέ του λινοτύπη ή του φωτοσυνθέτη, που να μην καλυφθεί
μεμιάς από τις κακοφωνίες των πάσης φύσεως εξουσιαστών; Και πώς, σ? έναν πολιτισμό
πολυδιασπασμένο σε εκατομμύρια εικονικές παραφράσεις, η ποσότητα της πληροφορίας να μην
εξουδετερώνει την οξύτητα της παρατήρησης; Κείμενα ανάλυσης, κείμενα κριτικής, κείμενα
επισήμανσης ή καταγγελίας, συνωθούνται απαρτίζοντας μια ατελείωτη λίστα αναμονής μπροστά
στα κλειστά γραφεία, εκεί όπου κατοικούν πάντα οι καθ? ύλην αρμόδιοι, αλλά κατά πνεύμα
ανεύθυνοι. Φαίνεται πως η μελάνη δεν μπορεί να αντιπαρατεθεί με το καυστικό νάτριο της
επίσημης αλαζονείας, και το χοντρόπετσο κακό γούστο δεν πλήττεται με απλή πένα. Κανείς
ασφαλώς δεν αναζητά τον ευπατρίδη του αναχρονισμού που θα αυτοκτονήσει, αλλά το
στοιχειώδη αντιήρωα που θα παραιτηθεί, που θα ομολογήσει ότι έσφαλε, θα ζητήσει δημοσίως
συγγνώμη, θα πάρει πίσω ένα μέτρο, θα αλλάξει μια απόφαση, θα κάνει τη στιγμιαία, έστω,
αυτοκριτική του, θα απεμπολήσει ευκαιριακά το αλάθητο του θώκου του. Αντιθέτως, οι
παντοιοτρόπως κρινόμενοι συνομιλούν διά της σιωπής (μια μορφή άηχης αρνησικυρίας) και
μιλούν μόνο, όταν τα πράγματα σφίγγουν τόσο, ώστε να απειλούνται όχι από γλωσσικούς
κώδικες γραφιάδων, αλλά από άλλους, ανακριτών. Και τότε, όμως, η επωδός είναι γνωστή και
συμπυκνώνεται σ? ένα από τα πιο ηλίθια μότο της εποχής μας: «Με αφήνει παγερά αδιάφορο».
Παρατηρήστε πώς αυτή η παγερή αδιαφορία συστεγάζει κάτω από τον προστατευτισμό των λέξεων
κρατικούς λειτουργούς, ποδοσφαιρικούς παράγοντες, ιδιοκτήτες νυχτερινών κέντρων, έως και
παραβάτες του κοινού ποινικού δικαίου. Τελικά, μπορεί ένα κείμενο να κλείσει μια
επικίνδυνη τρύπα στο δρόμο, να βάλει ένα σηματοδότη σε μια κρίσιμη διασταύρωση, να
ακυρώσει μια άδικη διοικητική απόφαση, να αναστείλει μια παράλογη νομική πράξη, να
προστατεύσει από την αυθαίρετη δόμηση, να περιορίσει τη ρύπανση, να συμβάλει στη διάσωση
ειδών υπό εξαφάνιση, να σώσει ένα νεοκλασικό από την κατεδάφιση; «Ωραία γράφει!», «Καλά
τα λέει!», άρρητα στιγμιότυπα του αναγνώστη που, εν γνώσει του, δοκιμάζει ένα φάρμακο
χωρίς θεραπευτικές ιδιότητες και αρκείται σ? αυτό, ίσως γιατί έχει αποδεχθεί τη
μακρόχρονη και ανίατη ασθένειά μας μαζί με όλα τα σχετικά σύνδρομα. Ίσως, τα τελευταία
κείμενα που οδήγησαν σε συγκεκριμένη δράση και είχαν συχνά μετρούμενο αποτέλεσμα, να ήταν
-δυστυχώς- αυτά του Δημήτρη Ψαθά (το «δυστυχώς» με την έννοια που ο Κοκτό αφόριζε πως «ο
μεγαλύτερος ποιητής της γαλλικής γλώσσας είναι ο Ουγκό, δυστυχώς!») Τέλος (δεν ξέρω γιατί
ή, μάλλον, ξέρω καλά), ο νους μου πήγε ασυναισθήτως στον εκδότη αυτού του εντύπου.
Τριάντα τόσα χρόνια στην ίδια διαδρομή και παρά την υπερβολική του ταχύτητα, δεν
παρεξέκλινε ποτέ της πορείας του.
Ξεροκέφαλος στις εμμονές του και θαλερός στο λόγο του, δεν σταμάτησε ποτέ να τα λέει, αν
και γνώριζε καλά πως μιλούσε σε αρμοδίως κωφεύοντες. Ποιος τον άκουσε; Ποιος υιοθέτησε
έστω και κατ? ελάχιστον τις νηφάλιες παρατηρήσεις του, τις προτάσεις και τις προτροπές
του;
Στιλίστας του ήθους, εφόρμησε κατά των ανεμόμυλων των Mανδαρίνων, καβάλα στο μοναχικό του
άλογο ? και όχι στα χιλιάδες των λαμπρών μηχανών που τον περιτριγύριζαν. Και ξάφνου,
κάποια ωραία πρωία, σαν χιονοστιβάδα, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι θέλουν να επενδύσουν σ?
αυτή την «ατελέσφορη γραφίδα». Οι ειδικοί των οικονομικών θα σας πουν (και θα ?χουν
δίκιο) πως είναι η υγιής, επιτυχημένη και διαρκώς ανερχόμενη επιχείρηση. Το ένστικτό μου,
ανόθευτο από χρηματιστήριο, λέει πως είναι μαζί και, κυρίως, ο συμβολικής σημασίας
χαιρετισμός προς το μοναχικό καβαλάρη. Τελικά, φαίνεται πως ο «συνένοχος» αναγνώστης
συνιστά έναν παράγοντα απρόβλεπτο και παρηγορητικό: υπενθυμίζει πάντα πως η ουτοπία είναι
αδιατίμητη._Γ.E.