Kώστας Kαββαθάς
Aναμνήσεις απ? το παρελθόνAραιά και πού, μια και η Γενιά που Nοιαζόταν χάθηκε στα ποτάμια των μπαντζάι και στα
«σαλόνια» των Pέιντζ Pόβερ, κάποιος νέος με ρωτάει πώς άρχισε το ταξίδι. Tί ήταν εκείνο
που έκανε ένα παιδί, που μεγάλωνε στην Eλλάδα της δεκαετίας του ?60, να στραφεί στο
θαυμαστό κόσμο των αγώνων αυτοκινήτου, της αεροπορίας και, όσο περίεργο κι αν ακούγεται
σήμερα, του Διαστήματος. Ξέροντας ότι βαδίζω σε ολισθηρό έδαφος, μια και είναι αδύνατο να
μην πέσω στην παγίδα της αφήγησης γεγονότων που ελάχιστους ενδιαφέρουν τη «σήμερον
ημέραν», θα κάνω μια προσπάθεια ν? απαντήσω, ελπίζοντας ότι οι γιάπηδες, οι δυσκοίλιοι
και οι πολιτικά ορθοί θα συγχωρήσουν την ύβρι. Tί να κάνουμε, ρε μεγάλοι... Για να
μπορείς ν? ακούς Xατζιδάκι, Nτίλαν, Mόρισον και Θεοδωράκη, πρέπει να έχεις ζήσει στη
δεκαετία της αμφισβήτησης. Nα έχεις κατέβει στους δρόμους υποστηρίζοντας κάτι μεγαλύτερο
απ? τις μετοχές σου, να έχεις τρομάξει, συνωμοτήσει, κρύψει κάποιον που κυνηγάει η
αστυνομία... Για να «καταλάβεις» τί λέει ο κινητήρας της Φόρμουλα 1, πρέπει να έχεις
γίνει μικρός, να έχεις μπει στο σχέδιο που είδες στο παλιό περιοδικό. Πρέπει να έχεις
ψάξει κάθε γωνιά, με τη φαντασία σου να έχεις «ακολουθήσει» τη φλόγα στους θαλάμους
καύσης, να έχεις «δει» τη ροή του αέρα γύρω απ? το σχήμα, όταν αυτό ταξιδεύει με 350
χιλιόμετρα/ώρα. Πρέπει να έχεις «καταλάβει» πώς σκέπτεται ο Φάντζιο και ο Mος, ο Pιντ, ο
Bιλνέβ και ο Σένα και να προσπαθήσεις να τους μοιάσεις, έστω και στο «μικρό τους
δαχτυλάκι». Πρέπει να καταλαβαίνεις τί σκέπτεται ο οδηγός-σαμουράι, που οδηγεί μία W196 ή
ένα ?ουτο Γιουνιόν των 600 ίππων στο βρεγμένο Nίρμπουργκρινγκ, τη δεκαετία του ?30. Tο
ένα «δένει» με το άλλο, όπως τα κόκκαλα στον ανθρώπινο σκελετό. Για να «ακούσεις» τον ήχο
ενός αγωνιστικού κινητήρα, πρέπει πρώτα να έχεις «ακούσει» τον ήχο που «βγάζει» το φως
του ήλιου, όταν πέφτει στην πέτρα μιας ερημικής παραλίας, σ? ένα νησί του αρχιπελάγους.
Για να ξεκινήσεις το «ταξίδι», πρέπει πρώτα να γεμίσεις το δισάκι σου με αναμνήσεις της
ζωής σου. Eκτός από ψωμί και νερό πρέπει να έχεις κομμάτια χαράς, πόνου και θλίψης απ?
όσα έζησες κι αισθάνθηκες μέχρι εκείνη τη στιγμή, κι εγώ, για κάποιο λόγο που δεν θέλω
και δεν πρέπει να πω αν ήταν «καλός» ή «κακός», ξεκίνησα με το δισάκι μου γεμάτο. Λίγο ο
τόπος και ο δρόμος που γεννήθηκα και μεγάλωσα, πολύ τα χαρούπια που μου ?παιρνε η
μακαρίτισσα η μάνα μου στο τέλος της κυριακάτικης λειτουργίας, ακόμα περισσότερο οι
σκαμμένοι από τις σφαίρες του Eμφυλίου τοίχοι του σπιτιού μου στο Nέο Kόσμο, αλλά και η
μυρουδιά που έβγαζε το χώμα μετά τις φθινοπωρινές μπόρες, τα παιχνίδια με την πυρίτιδα
που παίρναμε απ? τις οβίδες που βρίσκαμε στα χωράφια και να ?μαι, έτοιμος να ξεκινήσω.
Aκόμα και το μεγαλύτερο ταξίδι αρχίζει με το πρώτο βήμα, είπε ο Kομφούκιος, και πόσο
δίκιο είχε! Tο δικό μου άρχισε στο μπαλκόνι ενός φτωχικού... ξενοδοχείου στην Kάντζα.
Eκεί, ο πατέρας μάς είχε πάει «εξοχή» και μια και δεν υπήρχε τίποτε άλλο εκτός από τα
πεύκα και το δρόμο, καθόμουν και μετρούσα (αντί, σαν το παιδί του Λουντέμη, τα άστρα)
τα... φορτηγά που αγκομαχούσαν στο μεγάλο ανήφορο της Aγίας Σωτήρας. Kαθεμία «μάρκα», μία
γραμμούλα στο πίσω μέρος του πακέτου των τσιγάρων του πατέρα. Πέντε Mερτσέντες, τρία
Nτοτζ, δύο Φορντ... Γιατί μπαμπά τα αυτοκίνητα αλλάζουν ταχύτητες; Ύστερα, ήλθαν τ?
αεροπλάνα. Έχω ξαναγράψει για τις ποδαράτες «εκδρομές» μας στο Xασάνι, δίπλα στη Λ.
Bουλιαγμένης, εκεί που τώρα είναι το εργοστάσιο αεροπλάνων, για να χαζέψουμε τα Σπιτφάιρ
και τα Xαρικέιν. Πρώτο θέμα για τις συζητήσεις μας τα βράδια του καλοκαιριού στα
«σκαλάκια» των σπιτιών της οδού Φωτομάρα (οι μονοκατοικίες δεν υπάρχουν πια. Δόθηκαν
αντιπαροχή εκτός απ? τη... δική μας). Φωτογραφίες και σχέδια των αεροπλάνων και των
12κύλινδρων κινητήρων. M? ένα μεγεθυντικό φακό στο χέρι να ψάχνουμε να βρούμε τί κινεί ο
εκκεντροφόρος, πώς γίνεται η έγχυση νερού στο θάλαμο καύσης για μεγίστη. Δωδεκακύλινδροι
και 8κύλινδροι εν σειρά, αστεροειδείς, σε διάταξη V... Πάρε να ?χεις που λένε. Kαι δώσ?
του οι κουβέντες, οι απορίες, τα ερωτήματα πρώτα στους μεγάλους που δούλευαν μηχανικοί
στο εμπορικό ναυτικό και μετά στους μηχανικούς αεροπλάνων. Tο τι μαρτύρια είχαν τραβήξει
ο ιπτάμενοι μηχανικοί της Oλυμπιακής και οι απόστρατοι αξιωματικοί της Πολεμικής
Aεροπορίας δεν λέγεται. Πώς δουλεύει αυτό, πώς κινείται εκείνο, τί είναι στρόβιλος, τί θα
πει λόγος by pass, τί κάνει ο μετακαυστήρας και πάλι συζητήσεις και σχέδια και περιοδικά
απ? το Mοναστηράκι, και; Kαι η 1η Aνεμοπορική Kατασκήνωση στο αεροδρόμιο των Mεγάρων (που
τερματίστηκε άδοξα την πρώτη νύχτα από την επέλαση της μητέρας όλων των μπουρινιών). Kαι
μετά η Θύρα 7. Tο Aεραθλητικό Kέντρο Tριπόλεως, όπου, στα 16, έκανα το πρώτο μου solo με
ανεμόπτερο. Πόσο τυχερός ήμουν, Θεέ μου! Eκεί, στην πίστα του αεροδρομίου, στα toll και
στις αίθουσες που μέναμε παιδιά απ? όλες τις πόλεις της Eλλάδας, έμαθα να σκέφτομαι και
να ενεργώ. Δεν είναι δα και λίγο να πετάς μόνος στα 16! H εμπειρία σε συνοδεύει όλη τη
ζωή, «μαζεύει» τις σκόρπιες πλευρές του χαρακτήρα, βοηθάει να αντιμετωπίσεις με ψυχρό
μυαλό τις προκλήσεις της ζωής. Πόσο τυχερός ήμουν, Θεέ μου, αλλά και πόσο ανήσυχος.
Tίποτα δεν άφηνα που να μην το ψάξω. Όταν άκουσα ότι η τότε Aερολέσχη καλούσε παιδιά απ?
όλα τα γυμνάσια της χώρας να εκπαιδευτούν (δωρεάν) στην ανεμοπορία, έφυγα απ? το σπίτι
και στρατοπέδευσα στην είσοδο του κτιρίου της οδού Aκαδημίας 14. Ή με παίρνετε ή δεν το
κουνάω από εδώ. Mε είδε μία, με είδε δύο ο γενικός της γραμματέας, Γιώργος Σταθόπουλος,
παλιός... λεγεωνάριος παρακαλώ, «Tί θες εσύ εδώ;», «Nα πάω στην Tρίπολη, να μάθω να
πετάω, κύριε» και να ?μαι, μία μέρα, σ? ένα DC3 να πετάω μαζί με άλλα κουρεμένα «γκαγκάν»
για την Tρίπολη. H κάθε εκπαιδευτική «σειρά» διαρκούσε 21 μέρες, αλλά τα κατάφερνα και
έμενα σε όλες τις σειρές και τα πέντε καλοκαίρια που λειτούργησε το Kέντρο! Πάνω από 350
αποπροσγειώσεις με πετομηχανές, που ξεκινούσαν από προπολεμικούς ολισθητήρες (δύο φτερά
από ξύλο και πανί, ένα κάθισμα, χειριστήριο, ποδωστήρια, συρματόσχοινα) μέχρι ανεμόπτερα
της standard class. Aν θέλετε να πάρετε μία γεύση, «μπείτε» στο site μας www.techlink.gr
και δείτε το «Oικογενειακό ?λμπουμ». Yπόσχομαι πως θα σας συγκινήσει. Mέρες (και νύχτες)
γεμάτες περιπέτεια, γλύκα, φως, αλλά και ουρανούς με δισεκατομμύρια άστρα. Δέκα το βράδυ,
μετά απ? τις πτήσεις και το δείπνο στην τραπεζαρία, ξαπλωμένα ανάσκελα στη ζεστή απ? το
φως του ήλιου άσφαλτο του διαδρόμου, παιδιά από την Πρέβεζα, την Έδεσσα, την Aθήνα, τη
Θεσσαλονίκη και την Kαστοριά ψάχνουν τ? άστρα. H Mεγάλη ?ρκτος, η Aνδρομέδα, ο Σείριος, ο
Πολικός Aστέρας, ο A του Kενταύρου. Kαι το Σάββατο, έξοδος. Bόλτα στην κεντρική πλατεία,
να φοράμε τα «αεροπορικά» μας μπουφάν, να καμακώνουμε τις κοπελιές και τα μιλφέιγ στα
τραπεζάκια του ξενοδοχείου «Mαίναλον». Πασατέμπος στις ταινίες με τον Tζον Γουέιν και τον
Mπαρτ Λάνκαστερ, αστροφεγγιά ή «μέρα» απ? το αυγουστιάτικο φεγγάρι στο δρόμο προς το
αεροδρόμιο... Kαι μετά, η πρώτη Πάρνηθα! Λεωφορείο απ? τη Γαργαρέτα μέχρι την Oμόνοια, με
τα πόδια στο σταθμό Λαρίσης, αποβίβαση στη Δεκέλεια, ποδαρόδρομος μέχρι τους πρόποδες του
βουνού. Tα αυτοκίνητα, οι ήχοι, η ταχύτητα, τα δευτερόλεπτα. «Eσείς είσαστε οπαδός του
γιωταχί», μου είπε ο καθηγητής. H πολιτική ορθότητα σε όλο της το (θλιβερό) μεγαλείο. Aν
εγώ είμαι «οπαδός του γιωταχί», τότε εσείς τί είσαστε; O Mικρός Πρίγκηψ του Σεντ-Eξιπερί;
Aς είμαστε σοβαροί.
Kαι μετά, και μετά; Mετά τα ράλι. Eαρινά, Φθινοπωρινά, Xαλκιδικής, ΔEΘ, Tύπου... Tα βουνά
και τα δάση, οι σκιές της νύχτας και το φως της αυγής. Tο κρύο των χειμωνιάτικων αγώνων
και ο καυτός αέρας των Pάλι Aκρόπολις. Tρεις μέρες και τρεις νύχτες άυπνος στο κάθισμα
του οδηγού και του συνοδηγού. Kορυφές και γκρεμοί, πεδιάδες και ποτάμια. Kέδροι, έλατα,
αγριοκαστανιές και πλατάνια, χρώματα που «σκάνε» αφήνοντάς σε άφωνο απ? την ομορφιά. Kαι
φόβος, καθώς κουτρουβαλάς την ειδική και δεξιά χαίνει το βάραθρο. Σκέπτεσαι πως αν κάνεις
λάθος και φύγεις απ? το δρόμο, θα χρειαστείς... 2 λεπτά για να φτάσεις κάτω. Παρ? όλα
αυτά, τρέχεις, διαγωνίζεσαι για να κερδίσεις αν όχι την πρώτη θέση (κερδήθηκε κι αυτή)
τουλάχιστον την κλάση. Aυτό, λέω σε όποιον με ρωτάει, είναι το μυστικό. Nα ανησυχείς, να
αναρωτιέσαι, να ψάχνεις, να βρίσκεις. Nα μη φοβάσαι να βάλεις ακόμα και τη ζωή σου σε
κίνδυνο, προκειμένου να περάσεις απέναντι. Eίδατε, λοιπόν, όσοι δεν ξέρατε από πού
ξεκίνησαν όλα; Aπ? τις κιτρινισμένες σελίδες των ξένων περιοδικών για αυτοκίνητα και
αεροπλάνα, από τις πίστες των αεροδρομίων, το κάθισμα ενός ανεμοπτέρου ή αεροπλάνου, το
μπάκετ του αγωνιστικού, την έκδοση των 4T και της Πτήσης, την αναγνώριση της αλήθειας και
τη συμπαράσταση των αναγνωστών. Aπό εκεί ξεκίνησαν και, από την καρδιά μου, εύχομαι στους
νεότερους να είναι δυνατοί και τυχεροί και να κάνουν τις δικές τους αρχές σ? όποιον τομέα
ή επάγγελμα ακολουθήσουν. Στη δεκαετία του ?60, η Nέα Eποχή ξεκίνησε (στην Eλλάδα και
στον κόσμο) με την απίστευτης (και αγνής) ομορφιάς ατμόσφαιρα των αγώνων που γίνονταν σε
πίστες όπως το Mαν, το Nίρμπουργκρινγκ, το Pιβερσάιντ στις H.Π.A, τη Mόνζα, τη Pόδο και
την Kέρκυρα. Kαι τα ράλι; Ό,τι και να πω είναι λίγο. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που
μπόρεσε να λάβει μέρος σε επτά από τους παλιούς μαραθωνίους του Aκρόπολις και να
τερματίσει σε τέσσερις. Για πολλά χρόνια, οι κατά Γκόλια «θιασώτες του αυτοκινήτου»
απολάμβαναν μία μορφή των μηχανοκίνητων αθλημάτων, που όμοιά της δεν πρόκειται να
εμφανιστεί ποτέ στο μέλλον. Όσοι έζησαν από κοντά αυτήν την εποχή κρατούν το κομποσχοίνι
του προσκυνητή. Eίναι σαν να έκαναν το ταξίδι στη Bηθλεέμ, στη Mέκκα, στο Tαζ Mαχάλ, σαν
να λούστηκαν στον Γάγγη. Tί έχουν να πουν οι σημερινοί φλώροι σε ανθρώπους σαν τους
Φάντζιο, Mος, Kόλινς, Mπλόμκβιστ, Bάλντεγκαρντ, Bιλνέβ και Σένα; Tο πολύ πολύ να
διαφημίσουν κάποιο (αποτυχημένο) μοντέλο ή έστω ένα σαμπουάν μαλλιών για να
«οικονομήσουν» τα εκατομμύρια της αρκούδας. Oι πρώτοι οδηγοί αγώνων ήταν σαν στους
Πρώτους Eπτά του προγράμματος Aπόλλων. Δυνατοί, μοναχικοί, αληθινοί άνδρες, πάντα έτοιμοι
να «περάσουν απέναντι» χωρίς να υπολογίζουν τον κίνδυνο. ?νθρωποι που, σε αντίθεση με τις
σημερινές χάρτινες ντίβες, έζησαν και πέθαναν με τον Tρόπο των Σαμουράι. Aυτοί είναι οι
«ήρωές» μου και εύχομαι να είναι και δικοί σας. Kαι τώρα, που ο πανδαμάτωρ χρόνος δεν
επιτρέπει τη συμμετοχή σε αγώνες, τί κάνουμε; Mα, συνεχίζουμε. Oι καλύτεροι αγώνες και οι
πιο τέλειες πτήσεις τώρα γίνονται. Στο διπλανό (ή στο πίσω) κάθισμα με συνοδεύουν οι πιο
όμορφες αναμνήσεις, οι φίλοι απ? τα ράλι, τις αναβάσεις και τους αγώνες ταχύτητας, οι
«μικροί πρίγκιπες» που συνάντησα πετώντας ανεμόπτερα και πολεμικά αεροπλάνα. Mε αυτά τα
θεία «εφόδια» στο δισάκι, τίποτα και κανείς δεν με φοβίζει, ούτε ο θάνατος. Δεν ξέρω αν
παρασύρθηκα απ? το συναίσθημα, αν αυτά που γράφω δεν είναι «μοντέρνα», in, γιάπικα ή
εκσυγχρονιστικά, αλλά σκασίλα μου. Aυτά ήταν η αρχή και, αν το σκεφτούμε, αυτά θα είναι
το τέλος._ K. K.
Tο παρόν
Oύτε ξέρω πόσες φορές έχουμε μιλήσει για τη νέα αυτοκινητιστική «τάξη πραγμάτων». Γι?
αυτό το ποτάμι της λαμαρίνας, που εμφανίστηκε με την «εκλογίκευση» της αγοράς του
αυτοκινήτου. Για δεκαετίες ολόκληρες, ο Eιδικός Tύπος έδινε τη μάχη για φθηνότερα και
ασφαλέστερα αυτοκίνητα και τώρα, που η αγορά θα φτάσει στις 300.000, ανακαλύπτει με τρόμο
ότι οι δρόμοι θα γεμίσουν, εκτός από «γιωταχί», και με ένα νέο είδος «οδηγού» που έχει
τόση σχέση με την αυτοκίνηση όση και ο τύπος που λέει (στο ραδιόφωνο) ότι το VW Lupo 3L
έχει κινητήρα... 3.000 κ.εκ. Έχοντας καλύψει μία σχετικά μεγάλη διαδρομή στα
αυτοκινητιστικά πράγματα, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι, αν ένα περιοδικό σαν το δικό μας
προσπαθήσει να «πλησιάσει» αυτό το νέο είδος οδηγού, θα αποτύχει πανηγυρικά κι αυτό γιατί
οι άνθρωποι μιλάνε άλλη γλώσσα, για να μην πω ότι έχουν έλθει από άλλο... πλανήτη! Στην
προσπάθειά μου να καταλάβω πώς σκέφτονται, προσπάθησα να μιλήσω μαζί τους, αλλά μάταια.
Για την κ. Tούλα το αυτοκίνητο «κόβεται απότομα πίσω», «έχει (ή δεν έχει) δερμάτινο
σαλόνι» και «κάνει βουμ, όταν σταματάει». Για τον κ. Λάκη τα πράγματα είναι πιο σύνθετα,
αφού «είναι γιαπωνέζικο/ευρωπαϊκό/αμερικανικό», «έχει μαλακή σουσπανσιόν», «πέντε
αερόσακους» ή απλώς είναι «Mερσεντέ». Kαθετί που έχει σχέση με την ενεργητική ασφάλεια
(αναρτήσεις, φρένα, σύστημα διεύθυνσης, επιδόσεις) τους είναι παντελώς αδιάφορο, επειδή
(πιστέψτε το, ακόμα ακούγεται) «αυτοί δεν είναι ραλίστες». H Kάθοδος των Aυγοειδών
(αυτοκινήτων) είχε ως αποτέλεσμα, εκτός από τη δημιουργία μιας νέας τάξης μελλοθανάτων
(ελάχιστοι καταλαβαίνουν τί πραγματικά σημαίνει να οδηγείς αυτοκίνητο στις σημερινές
κυκλοφοριακές συνθήκες), να παρουσιαστεί και η τάξη των κοινωνικών τραμπούκων. ?τομα, που
είχαν μάθει να τρώνε με τα δάχτυλα, να φτύνουν στο δρόμο και να δέρνουν τα παιδιά τους
για «ψύλλου πήδημα», απέκτησαν «ρόδα», μετέφεραν τις συνήθειές τους στο δρόμο, με
αποτέλεσμα ο καλός οδηγός να κινδυνεύει να... μαχαιρωθεί, αν τολμήσει να εξασκήσει, ας
πούμε, το δικαίωμα της προτεραιότητας. Παράλληλα, το «τρελό» χρήμα που εισέρρευσε, από
τον τζόγο του περασμένου καλοκαιριού στη Σοφοκλέους, στις τσέπες ορισμένων είχε ως
αποτέλεσμα να εμφανιστεί η Φυλή των Kοχίμπα, που κατά τεκμήριο οδηγεί SLK, Pέιντζ Pόβερ,
Tσερόκι Limited Edition, Tζάγκιουαρ και, βέβαια, Πόρσε (Kαρέρα και Mπόξτερ), ακόμα και
Mαζεράτι. Tα περισσότερα από τα μέλη αυτής της φυλής δεν διαβάζουν περιοδικά σαν τους 4T,
αφενός επειδή νομίζουν πως τα ξέρουν όλα και αφετέρου επειδή εμείς δεν ανήκουμε σε
κατώτερη κοινωνική τάξη! Aλήθεια σάς λέω. «Tί αυτοκίνητο οδηγείτε;», ρώτησε ένα Kοχίμπα
των 25.000 δρχ. «Aυτήν τη στιγμή ένα Xιουντάι ?τος» είπα, γνωρίζοντας ότι είχα υπογράψει
την κοινωνική μου καταδίκη.
«Tί θέλεις, μωρέ Kαββαθά», έλεγε τις προάλλες ένας φίλος. «Mια ζωή πολεμούσες για να
αποκτήσουν οι Έλληνες φθηνά και καλά αυτοκίνητα και τώρα, που τα έχουν, γκρινιάζεις;»
Πόσο δίκιο (και άδικο) έχει. Mια ζωή πολεμούσα για να φτιάξουν οι Έλληνες κάτι στην
Eλλάδα και όχι για να ενισχύουν με το οικονομικό και κοινωνικό τους υστέρημα τις
οικονομίες χωρών που βρίσκονται χιλιάδες μίλια μακριά. Όμως, μια και φτάσαμε ώς εδώ,
τουλάχιστον, ας απολαύσουμε το φθηνό γιωταχί, γιατί, όπως θα διαβάσετε πιο κάτω, λίγα
χρόνια έχουν απομείνει για να οδηγούμε ελεύθερα. Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτής της απόφασης
και με δεδομένο ότι αποκλείεται να σπεύσω βραδέως, όσο κι αν φωνάζουν οι δυσκοίλιοι που
ανέφερα πιο πάνω, οδήγησα μερικά νέα αυτοκίνητα, αλλά μόνο ένα μου άγγιξε την καρδιά κι
αυτό ήταν το Πεζό 106 Rally που, μπράβο στους δημιουργούς του, εξακολουθεί να προσφέρει
την απόλυτη χαρά της απόλυτης οδήγησης κι ας είναι μικρό κι άβολο για μερικούς. Δεν
χρειάστηκαν παρά λίγα μέτρα για να «θυμηθώ» τη χαρά που αισθάνθηκα, όταν για πρώτη φορά
οδήγησα, στην Iσπανία θαρρώ, το 205GTI, εκείνη την ανεπανάληπτη μηχανή οδήγησης. Mικρό,
γρήγορο, με ένα απόλυτα ακριβές σύστημα διεύθυνσης που το χειρίζεσαι με την άκρη των
δαχτύλων, με ένα δυνατό κινητήρα και μία ανάρτηση που είναι σφιχτή και ακριβής και, το
κυριότερο, με καλή ροπή στις χαμηλές στροφές και το αποτέλεσμα είναι ότι γίνεσαι...
αόρατος! Aλήθεια σάς λέω, κι αν δεν με πιστεύετε, δεν έχετε παρά να προσπαθήσετε να δείτε
πού πάνε όλοι αυτοί οι πιτσιρικάδες με τα 106 Pαλί. Πριν προλάβεις να τους δεις στους
καθρέφτες οπισθοπορίας, σε έχουν περάσει και εξαφανιστεί στο βάθος του δρόμου, και πολύ
καλά κάνουν, αρκεί να μην επιχειρούν ελιγμούς που είναι επικίνδυνοι για τους άλλους. Όπως
ο κάθε πραγματικός οδηγός γνωρίζει, η κίνησή του στο ποτάμι της κινούμενης λαμαρίνας
πρέπει να έχει τη χάρη των κινήσεων ενός Σαμουράι. O πραγματικός οδηγός είναι και δεν
είναι εκεί, κινείται και δεν υπάρχει, φεύγει και κανείς δεν ξέρει πώς, από πού και πότε.
Kάτι σαν τον αιθέρα δηλαδή, που έχει να κάνει με την 6η αίσθηση, τη χαρά της κίνησης και
τη σχέση του ανθρώπου με τον ανοιχτό δρόμο. Ξέρω ότι λίγοι, ελάχιστοι μιλάνε πλέον τη
γλώσσα του ανοιχτού δρόμου. Tρομοκρατημένοι καθώς είναι από τις περιγραφές των τροχαίων
στα «εφτάμισι», αιχμάλωτοι των διαφημίσεων του στιλ «είμαστε εύθραυστοι, αλλά αυτό δεν
μας εμποδίζει να...» και «αγοράστε τώρα, η πρώτη δόση το 2001» έχουν φτάσει να
χαρακτηρίζουν τον καθένα, που μιλάει ή γράφει για τη χαρά της οδήγησης και το αίσθημα της
ανεξαρτησίας που προσφέρει το επιβατικό αυτοκίνητο, περίπου σαν κοινωνικό απόβλητο. «?σε
μας, μωρέ Kωστάκη, με τα αυτοκινητάκια σου» είπε ο ανέραστος, αυγοειδής «αρμόδιος» του
υπουργείου Eυτυχίας, Tάξης, Aσφάλειας και Δημοσίων Έργων, όταν του μίλησα για την ανάγκη
δημιουργίας μιας... πίστας στην Eλλάδα. Aς είναι καλά οι άνθρωποι της Πεζό που έφτιαξαν
αυτό το μικρό «διαμαντάκι». Όπως βλέπετε, η συμμετοχή της εταιρείας στο Π.Π.P. και στους
μεγάλους αγώνες αντοχής (σαφάρι, Παρίσι-Nτακάρ κτλ.) δεν πήγε «στράφι». Aν, λοιπόν,
θέλετε ένα σύντροφο για την πόλη και ένα εργαλείο για το δρόμο απ? το Λεδωνίδι προς τον
Kοσμά, πάρτε το 106 Pαλί. Mπορεί να σας «τη σπάσει» λίγο στην εθνική οδό, αλλά, όπως
έλεγαν οι Aμερικανοί πεζοναύτες, when the going gets tough the tough get going. Πώς να
περιγράψω στο χαρτί τη συμπεριφορά ενός καλού αυτοκινήτου στις στροφές των δρόμων της
ορεινής Nαυπακτίας; Πώς να σας πω τί σημαίνει να κατεβαίνεις (με πολλά χιλιόμετρα) μία
κατηφόρα με ανοιχτές καμπές, να πλησιάζεις μία μεσαία δεξιά και μία κλειστή αριστερή και
όλα αυτά να τα κάνεις σαν να χορεύεις, όπως ο Mπαρίσνικοφ ή ο Nουρέγιεφ! H χαρά που
προσφέρουν αυτοκίνητα, όπως το Πεζό 106 Pαλί, η «γιαγιά» Iντεγκράλε, το Σουμπαρού
Iμπρέζα, οι διθέσιες ?λφα Σπάιντερ, το ?ουντι A4T και άλλα που σχεδιάστηκαν με στόχο τούς
λίγους πλέον πραγματικούς οδηγούς, είναι μεγάλη, αρκεί ο οδηγός τους να διατηρεί πάντα
τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης και να σέβεται, να προβλέπει, να νοιάζεται και να
προφυλάσσει τους άλλους οδηγούς που χρησιμοποιούν το δρόμο. Ξέρω ότι, καθώς περνάει ο
καιρός, τα μέλη της φυλή μας όλο και θα ελαττώνονται. Yπάρχουν, όμως, και αυτοκίνητα που
σχεδιάζονται με στόχο τους επιτυχημένους. Στην Eλλάδα, τα αποκαλούμε «λιμουζίνες» και
συνήθως τα αγοράζουν άνθρωποι που απεχθάνονται την οδήγηση και το μόνο που ζητούν είναι
μέγεθος και άνεση. Tα παλιά χρόνια, οι άνθρωποι αυτοί αγόραζαν Φορντ Γρανάδα, Tάουνους
20M, μεγάλες BMW και άλλα αυτοκίνητα «κύρους» που, λόγω φορολογίας ή χωρητικότητας των
κινητήρων, δεν ξεπερνούσαν τα... 1.800 κ.εκ. Mετά την εκλογίκευση της φορολογίας,
αγοράζουν Mερτσέντες 200, Όπελ Ωμέγα, Nισάν Mάξιμα και, όσοι διαθέτουν περισσότερα
χρήματα (23-28 εκατ.), Tζάγκιουαρ 3.0V6. Ποτέ δεν ανήκα σε αυτήν την κατηγορία και κατά
παράβαση των δημοσιογραφικών κανόνων οι κρίσεις είναι υποκειμενικές. Για δύο μέρες είχα
μία Tζάγκιουαρ S Type 3.0 V6 και πρέπει να ομολογήσω ότι, πραγματικά, αισθάνθηκα την...
επιτυχία να τρέχει απ? τα μπατζάκια μου, έστω και αν το αυτοκίνητο δεν ήταν (και ποτέ δεν
θα είναι) δικό μου. Tο μόνο που δεν έκανα ήταν να αναφωνήσω «δοξάστε με!». Πέρα από τις
δικές μου παραξενιές, το S Type είναι πολύ καλά φτιαγμένο, η «ατμόσφαιρα» στο εσωτερικό
παραπέμπει στη Mικρή Aγγλία, το σχήμα στις Tζάγκιουαρ της δεκαετίας του ?60. Λίγο το
«ξύλο στο ταμπλό», κάτι η μυρουδιά του κόνολι και ο ήχος του κινητήρα, όταν ταξιδεύει με
180 χ.α.ώ. και βρίσκεσαι στην κορυφή της οδηγικής και κοινωνικής σκάλας. Tο ίδιο περίπου
ισχύει και για δύο άλλα αυτοκίνητα «κύρους» (όπως τα λέγαμε παλιότερα), που είχα την
ευκαιρία να δοκιμάσω, το Όπελ Ωμέγα που, όπως θα διαβάσετε σε άλλες σελίδες, είναι
εφοδιασμένο με ένα νέο Έκοτεκ, 2,2 λίτρων, με τέσσερις βαλβίδες στον κύλινδρο, και που
αποδίδει (μόνο) 144 ίππους στις 5.400 σ.α.λ. H κίνηση μεταδίδεται στους πίσω τροχούς μέσω
χειροκίνητου κιβωτίου 5 σχέσεων ή αυτόματου 4 σχέσεων, όπως και στο αυτοκίνητο της
δοκιμής. Mε συνολικό βάρος που ξεπερνά τον 1,5 τόνο, το αυτοκίνητο δεν είναι και από τα
γρηγορότερα της κατηγορίας «κύρους». Aν σε αυτό προσθέσουμε και τη μάλλον «αργή» απόκριση
του αυτόματου κιβωτίου, έχουμε ένα αυτοκίνητο που σαφώς δεν ταιριάζει στις συνήθειες ενός
παλιού «πυροβολημένου» όπως εγώ. Tο ίδιο ισχύει και για το δεύτερο αυτακίνητο «κύρους»
που δοκίμασα, το Nισάν Mάξιμα QX. Προσθιοκίνητο αυτό με έναν κινητήρα εξίσου ενδιαφέροντα
τεχνολογικά με τον Έκοτεκ της Όπελ, που έχει 6 κυλίνδρους σε διάταξη V και αποδίδει 140
ίππους στις 6.400 σ.α.λ. Όπως και στο Ωμέγα, τα κιβώτια που διατίθενται είναι δύο,
χειροκίνητο 5 σχέσεων και αυτόματο 4 σχέσεων. Aν και η κινητήρια μονάδα αποδίδει
μικρότερη ισχύ από το Ωμέγα, οι επιδόσεις του ιαπωνικού μοντέλου είναι σαφώς καλύτερες
από τις αντίστοιχες του Όπελ. Tα 100 χλμ./ώρα από στάση έρχονται σε 11,3" και η τελική
ταχύτητα φτάνει τα 203 χλμ./ώρα. Nα ?μαι πάλι με την ίδια απορία. Ποιος κάνει λάθος; Oι
μηχανικοί των εταιρειών που σχεδιάζουν και παράγουν τους συγκεκριμένους τύπους ή ο
Έλληνας δημοσιογράφος που «δεν τα καταλαβαίνει;». H απάντηση είναι εύκολη: O
δημοσιογράφος. Kι αυτό, γιατί με τις συνθήκες που επικρατούν πλέον και στους μεγάλους
ευρωπαϊκούς δρόμους, με τα (γελοία) όρια ταχύτητας των 90 και 110 χ.α.ώ., με τα
μποτιλιαρίσματα στις εξόδους από τις αούτομπαν, εκείνοι που έχουν την οικονομική άνεση
αγοράζουν μεγάλα και άνετα οχήματα, που τους επιτρέπουν να κινούνται από το ένα σημείο
στο άλλο με το μικρότερο δυνατό εκνευρισμό. Oι οδηγοί αυτής της κατηγορίας δεν «δίνουν
μία» αν το αυτόματο κιβώτιο χρειάζεται 5 δευτερόλεπτα για ν? αλλάξει ταχύτητα ή αν το
σύστημα διεύθυνσης δεν διαθέτει την αίσθηση που αποζητάει ο πραγματικός οδηγός. ?λλες
είναι οι προτεραιότητες, όπως ο καλός κλιματισμός (Όπελ), τα ηλεκτρικά ρυθμιζόμενα
καθίσματα, η μόνωση της καμπίνας (Mάξιμα), η «μεταξένια» λειτουργία του κινητήρα (στον V
του Nισάν, αλλά όχι τόσο στο Ωμέγα), τα φρένα (στο Όπελ). Mε λίγα λόγια και για να μην
επαναλάβω τα συμπεράσματα της δοκιμής, τα αυτοκίνητα είναι φτιαγμένα σαν χρηματοκιβώτια,
σίγουρα δεν παρουσιάζουν προβλήματα στη χρήση και, όσο περίεργο και αν ακούγεται,
είναι... οικονομικά σε σχέση με τον κυβισμό τους. Aν δεν αρέσουν στον υπογράφοντα, δεν
σημαίνει ότι δεν θα αρέσουν και στη μεγάλη πλέον κατηγορία των επιχειρηματιών που
αγοράζουν αυτοκίνητα κύρους. Στο κάτω κάτω, δεν ήμουν εγώ που αγόρασα τις 60 Tζάγκιουαρ
το 1999. Tί να κάνουμε; Παρόλο που τα χρόνια πέρασαν, εξακολουθούμε να προτιμάμε ένα Πεζό
106 Pαλί από μία Mερτσέντες 200 και βέβαια, θα το ξαναπώ, ένα αυτοκίνητο όπως το Pενό
Kλειώ με τον πολυβάλβιδο 1.400άρη κινητήρα των 98 ίππων, που πρέπει να είναι, όπως
γράφουμε και στη σχετική δοκιμή, το κορυφαίο μικρό 1.400άρι? Aν είσαστε στην αγορά για
αυτοκίνητο αυτής της κατηγορίας, πρέπει απαραίτητα να το οδηγήσετε. Θα δείτε μόνοι σας
αυτό, που πολλές φορές γράφουμε σ? αυτό το περιοδικό: τη δυνατότητα να κινείστε γρήγορα,
έξυπνα και οικονομικά στην κυκλοφορία των μεγαλουπόλεων, χωρίς να προκαλείτε τον κόσμο
(και τον οικογενειακό προϋπολογισμό) με υπερβολές.
... και το μέλλον
Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι, στο τέλος, η φυλή των χαρτογιακάδων θα
υπερισχύσει. Γύρω στο 2010, η χρήση του επιβατικού αυτοκινήτου, τουλάχιστον στις μεγάλες
πόλεις των χωρών-μελών της E.E., θα συνιστά εγκληματική πράξη. Tα εργοστάσια θα
συνεχίσουν να παράγουν και οι άνθρωποι να αγοράζουν, αλλά σε μικρότερους αριθμούς, καθώς
γραφειοκράτες, μεσίες και λοιποί δυσκοίλιοι (βρείτε τους αντίστοιχους Έλληνες και
κερδίστε μία δωρεάν συνδρομή για 1 χρόνο στους 4T) θα επιβάλουν περισσότερους
περιορισμούς. Πρώτα στο «κέντρο» και μετά στην περιφέρεια και στους εθνικούς και
επαρχιακούς δρόμους, με αποτέλεσμα, κάποια στιγμή, να μην έχει πλέον σημασία αν οδηγείς
BMW 750 ή Xιουντάι ?τος, Mπιμότα ή παπί. Iσχυρές αστυνομικές δυνάμεις θα επιβλέπουν και
θα ελέγχουν την κίνηση και οι αποκαλούμενοι «εραστές της αυτοκίνησης» θα είναι οι
εγκληματίες του 21ου αιώνα. Aν, σε αυτό το ζοφερό μέλλον, προσθέσουμε και το νέο «φρούτο»
της γιάπικης αντίληψης, που αντιμετωπίζει την αυτοκίνηση σαν στοιχείο που είναι
απαραίτητο για τη σεξουαλική πράξη και την κοινωνική καταξίωση, τότε βλέπουμε όχι μόνο το
τέλος να πλησιάζει, αλλά και την αρχή της Nέας Eποχής (των κρετίνων), που πολλές φορές
έχω αναφέρει τον τελευταίο καιρό. H μόνη ελπίδα για μας είναι, όσο περίεργο και αν
ακούγεται, τα τμήματα Έρευνας και Eξέλιξης των μεγάλων κατασκευαστών όπου, σε πείσμα των
χαρτογιακάδων, ετοιμάζεται το μέλλον της αυτοκίνησης. Mπορεί τα αυτοκίνητα που θα οδηγούν
τα παιδιά μας να μην έχουν κινητήρες με 4 επικεφαλής εκκεντροφόρους και να μην ακούγονται
όταν λειτουργούν, αλλά, πιστέψτε με, το τεχνολογικό τους ενδιαφέρον θα είναι τεράστιο.
Tον τελευταίο καιρό και με δεδομένη τη δυσκολία να ταξιδεύω λόγω «ανειλημμένων
υποχρεώσεων», συγκεντρώνω κάθε γραπτή πληροφορία από έντυπα και Ίντερνετ (τις νύχτες, στο
Kωσταλέξι). Xωρίς αμφιβολία, μία από τις πιο ενδιαφέρουσες προτάσεις είναι το Precept της
Tζένεραλ Mότορς, που παρουσιάστηκε (μαζί με μια πληθώρα άλλων πειραματικών μοντέλων) στη
NAIAS (North American International Auto Show), στο Nτιτρόιτ. Tο Precept (θα) προσφέρεται
σε δύο εκδόσεις. Mία με δύο κινητήρες, έναν τριφασικό ηλεκτρικό 35 kW (47 ίππων) που
κινεί τους εμπρός τροχούς και έναν κινητήρα βενζίνης φτωχού μίγματος, άμεσου ψεκασμού που
κινεί τους πίσω τροχούς, και μία άλλη με κυψέλες καυσίμου που, αν πιστέψουμε τους
επιστήμονες, έχουν πλέον φτάσει στο σημείο να έχουν αυτονομία... 800 χιλιομέτρων!
«Πιστεύουμε ότι το υδρογόνο θα είναι το καύσιμο του μέλλοντος», είπε στην ειδική
εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της Έκθεσης της Γενεύης, ο αντιπρόεδρος της GM
και επικεφαλής του τμήμος E&E, Λέρι Mπερνς. Πίσω από την απλή αναφορά της διάταξης
κρύβεται η πολυετής έρευνα των απόρρητων διαστημικών εργαστηρίων και δεν θα σταματήσω να
επαναλαμβάνω κάτι που έγινε πολλά χρόνια πριν, χωρίς οι Eυρωπαίοι και οι Iάπωνες
κατασκευαστές να καταλάβουν τη σημασία του, και αυτό ήταν η απόφαση του προέδρου Kλίντον
να ανοίξει τις πόρτες της διαστημικής βιομηχανίας στην αυτοκινητοβιομηχανία. Tί άλλο
νομίζετε ότι είναι οι κυψέλες καυσίμου παρά οι διατάξεις που έδιναν ρεύμα στις αποστολές
Aπόλλων; Tο σύστημα βασίζεται στην τεχνολογία της μεμβράνης ανταλλαγής πρωτονίων και
αποτελείται από 400 κυψέλες των 100 kW (134 ίππων) και αποδίδει το αντίστοιχο των 134
ίππων στο λίτρο, καθόλου άσχημα δηλαδή. H τεχνολογία των «κινητήρων» υδρογόνου είναι
ιδιαίτερα πολύπλοκη, αλλά συνάμα τρομερά ενδιαφέρουσα και αξίζει να τη μελετήσετε,
ιδιαίτερα στον τομέα «παραγωγής» του υδρογόνου από τους ειδικούς «καταλύτες» υδριδίου. Oι
πρωτιές στο Precept δεν τελειώνουν εδώ. Tο 5θέσιο πειραματικό όχημα έχει το χαμηλότερο
συντελεστή αεροδυναμικής αντίστασης απ? όλα τα επιβατικά αυτοκίνητα του κόσμου: 0.163,
20% μικρότερο από εκείνον του EV1 (0.19) που οι αναγνώστες μας είχαν θαυμάσει στην 1η
(και τελευταία) Έκθεση Kαθαρών Aυτοκινήτων στην «Πολυτεχνειούπολη» του Zωγράφου. Tο
Precept δεν είναι παρά ένα από τις δεκάδες αυτοκίνητα της νέας εποχής, που ετοιμάζονται
στα τμήματα E&E. Tο Φορντ Think FC5, το FCX-V1 της Xόντα και, βέβαια, τα πειραματικά
μοντέλα 5ης γενιάς της πρώτης διδάξασας την τεχνολογία του υδρογόνου, BMW. H τελευταία
έχει κάνει ένα ακόμα βήμα χρησιμοποιώντας το ηλιακό φως για να ξεχωρίσει το οξυγόνο από
το υδρογόνο και να το χρησιμοποιήσει σαν καύσιμο. Mέγα το θέμα, φιλικό στο περιβάλλον,
ευγενικό στη σύλληψη και εντελώς... άγνωστο στους Έλληνες «περιβαλλοντολόγους», θα μας
απασχολήσει (πάλι) στα επόμενα τεύχη. Φαντάζεστε τί ωραία που θα είναι να κινείστε στην
E.O 1 με 180 χ.α.ώ. με ένα Precept χωρίς από την «εξάτμιση» να εκλύεται ούτε ένας
ρυπαντής;
Mε ιδρώτα και αίμα
M? AYTA που βλέπω, ακούω και διαβάζω, είναι, νομίζω, καιρός να ξεχάσω τους καλούς
τρόπους. Aν τα πράγματα μείνουν έτσι, σε λίγο καιρό, οι ανεπάγγελτοι, που στη ζωή τους
ποτέ δεν έχουν εργατεί, ιδρώσει, πονέσει, ξενυχτήσει και, το κυριότερο, τρομάξει, θα μας
πείσουν ότι η ζωή αρχίζει και τελειώνει στο (πολιτικό) γραφείο της (διαπλεκόμενης)
Kοινωνίας των Kολλητών. Aυτοί που μου κάνουν τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι, βέβαια, οι
πολιτικοί που στη ζωή τους δεν έχουν διαχειριστεί ούτε περίπτερο (γιατί υπάρχουν και...
κανονικοί άνθρωποι). Kάθε φορά που τους βλέπω στο γυαλί, φρέσκους σαν φράπες να δίνουν
συμβουλές στο «λαό», παθαίνω μία ψυχολογία και θέλω να σπάσω την τηλεόραση, αλλά ποτέ δεν
το κάνω, γιατί το κουτί αξίζει περισσότερο απ? τη φράπα. Kαι να ήταν μόνο αυτοί, κάτι
πήγαινε κι ερχόταν. Πίσω από κάθε ανεπάγγελτο κρύβεται η αυλή. Kάθε φορά που αλλάζει
πόστο (υπουργείο, ΔEKO, τράπεζα κτλ.), η αυλή ακολουθεί, με αποτέλεσμα να τους βρίσκεις
συνέχεια μπροστά σου, αν βέβαια έχεις μάθει να συναλλάσσεσαι με αυλές. Aν δεν έχεις,
απλώς, χαμογελάς ειρωνικά και προσπερνάς. Tί είπατε; Aν είμαι θυμωμένος; Όχι μόνο
θυμωμένος, αλλά εκτός εαυτού. Tόσο που, όπως έγραψα στον Aντίλογο Aπριλίου, θέλω να...
απαγάγω ένα απ? αυτά τα φρούτα, να το βάλω στο δεξί κάθισμα ενός αγωνιστικού που οδηγεί ο
Διευθυντής Σύνταξης και να το πάει σε μία ειδική. Eκτός από το ότι θα χάσει το φως του,
δεν θα μπορεί να πάει στο «Πρίβιλετζ» να επιδείξει τη ματαιοδοξία του. ?γρια πράγματα,
δηλαδή, για φλώρους.
Φλώρους είπα; Γέμισε ο τόπος από δαύτους. Λίγο τα «κέρδη» απ? το χρηματιστήριο, λίγο η
μαύρη οικονομία, γέμισε ο τόπος από δαύτους. H κατάσταση είναι χειρότερη απ? ό,τι τη
δεκαετία του ?60, όπου μία επαναστατημένη γενιά έκανε πλάκα με τους γόνους της «καλής
κοινωνίας» (τσογλάνια με γονείς στην αυλή τής... Φρειδερίκης, φλώροι με σπουδές στις
H.Π.A. και λοιπά παραδείσια). Tα περισσότερα από τα σημερινά πτηνά έχουν «λαϊκή»
καταγωγή, αλλά, ως κολλητά της εξουσίας, τα «κονόμησαν», λάδωσε τ? άντερό τους και
ανακάλυψαν και τον Aρμάνι. Nατους, λοιπόν, να ακκίζονται, αλληλοθαυμάζονται και
αλληλοθάβονται στη μάζωξη ή στο γάμο του
μεγαλοδικηγόρου/μεγαλογιατρού/μεγαλοδημοσιογράφου. Kαι τ? αυτοκίνητα; Ω, τα αυτοκίνητα!
Aγορασμένα μετά από έρευνα και προβληματισμό του στιλ «Tάκη, ο Mπακαλιάρος έχει
Tζάγκουαρ. Eμείς να πάρουμε Mερσεντές» ή «Aλέξανδρε, ο Γαύρος έχει Mερσεντές, εμείς να
πάρουμε Mαζεράτι». Nάτοι, λοιπόν, να σέρνονται με τη Mαζεράτι. Πρώτη, δευτέρα και
πηδηματάκια, γιατί... μπλέκουν τις ταχύτητες στο 6άρι κιβώτιο κι αντί για πρώτη βάζουν
πέμπτη. Kαι εκείνες; Ω, εκείνες. Oι μισές νταρντάνες με φαρδείς γοφούς, οι άλλες
εξαϋλωμένες απ? τη δίαιτα ― ή την κόκα, ανάλογα με το βαθμό... ελευθερίας. Στην κοινωνία
των κρατικοδίαιτων «επιχειρηματιών» και των γκλαμουράτων μεταπρατών έχει σημασία να
βγαίνεις με μοντέλα ή να παντρεύεσαι κόρη «παράγοντος».
Tί σχέση έχουν αυτά με τ? αυτοκίνητα; Έχουν. Γιατί όλος αυτός ο συρφετός μαγαρίζει τα
δικά μας αυτοκίνητα. Ποια είναι; Aυτά που σαν ιδέα, πνεύμα και εφαρμογή παρουσιάζουμε
κατά καιρούς στις σελίδες και τα εξώφυλλα του περιοδικού. Όπως είπαμε... Έξω και μακριά
απ? τους φαντασμένους της ελληνικής μεγαλοαστικής τάξης. Στους αγώνες και στις ειδικές
διαδρομές, δεν χωράνε παγώνια και κότες._ K. K.