Κατά τα «λεγόμενα»
«... Η ουσία της χρήσης του "λεγόμενου" καταδεικνύει πολλά:το φόβο μπροστά στην ευθεία διατύπωση, τη σεμνοτυφία στη διακίνηση των εννοιών, αλλά και την επιφανειακή τήρηση των κανόνων επικοινωνίας...»
BPAΔAKI, μπροστά στην τηλεόραση, παρακολουθώ στο δελτίο ειδήσεων το κυρίαρχο θέμα της διαμάχης του ελληνικού κράτους και του τέως βασιλέως της Ελλάδος. Η παρουσιάστρια εκφωνεί με υπονοητικό χαμόγελο: «… οι εξελίξεις στο θέμα της λεγόμενης βασιλικής περιουσίας…». Αλλάζω κανάλι. «Η δίκη για τη λεγόμενη βασιλική περιουσία…» δηλώνει με σοβαροφάνεια ο χαρίεις παρουσιαστής. Σκέπτομαι (αφελώς, ενδεχομένως): τί θα πει «λεγόμενη βασιλική περιουσία»; Η φράση «βασιλική περιουσία» είναι αρκετή, αλλά, σίγουρα, όχι ανακουφιστική. Οι λέξεις κατονομάζουν, περιγράφουν, σημαίνουν, αλλά, μολονότι συνήγοροι των συναισθημάτων ή συμβολαιογράφοι της μύχιας επιθυμίας μας, δεν απονέμουν τίτλους κυριότητος, δεν ορίζουν νομείς και διαχειριστές. Είναι φανερή η πρόθεση των ομιλούντων: χρειάζονται ένα λεκτικό άλλοθι για να μην κατηγορηθούν για έλλειμμα δημοκρατικότητας και να μη «νομιμοποιήσουν» απαιτήσεις που συγκρούονται με το δημόσιο αίσθημα (αν υποθέσουμε πως η χρήση μιας ορθής έκφρασης εξισώνεται με δικαστική απόφαση). Έτσι, μ' ένα «λεγόμενο» φροντίζουν να αυτοαναιρέσουν προκαταβολικώς (αφού πάντα η λέξη αυτή προηγείται) την έννοια που ακολουθεί, και συχνά να τη διαλύσουν σε βαθμό γκροτέσκο. (Παρενθετικώς δεν μπόρεσα να εξηγήσω τη λοιδορημένη «πρόκληση» που απέδωσαν τα κανάλια στην έκφραση του βασιλικού εκπροσώπου «Βασιλεύς Κωνσταντίνος, τέως Βασιλεύς της Ελλάδος», την οποία και θεωρώ δόκιμη και ακριβολόγο. Αν ο Κωστής Στεφανόπουλος κάποτε αποσυρθεί, δεν θα είναι ο «Πρόεδρος Στεφανόπουλος, τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας»; Χαιρέτησε ποτέ κανείς τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, στους μοναχικούς περιπάτους του στην Πολιτεία, με την προσφώνηση «Καλημέρα, τέως Πρόεδρε»; Η παρένθεση οφείλει να κλείσει με την υποχρεωτική διευκρίνιση πως ο γράφων ψήφισε κατά της Μοναρχίας στο σχετικό δημοψήφισμα.) Πάντως, η ουσία της χρήσης του «λεγόμενου» καταδεικνύει πολλά: το φόβο μπροστά στην ευθεία διατύπωση, τη σεμνοτυφία στη διακίνηση των εννοιών, αλλά και την επιφανειακή τήρηση των κανόνων επικοινωνίας (σαν ανώδυνο και κάποτε βλακώδη κώδικα εθιμοτυπίας, ένα άχρηστο savoir vivre που συχνά δυναμιτίζει το savoir parler), εντέλει, ένα βαθύτατο εθνικό κόμπλεξ που ξεκινά από τη λαχτάρα της ιδιοκτησίας και, όταν αυτή δεν είναι ιδιοκτησία εμπράγματη ή έγγειος, μετατρέπεται σε τάση για ιδιοκτησία λέξεων.
«Η λεγόμενη Μακεδονία»: με μία λέξη κλείνουμε τα μάτια σ' αυτό που όλος ο πλανήτης χρησιμοποιεί σήμερα ―υπαιτιότητι, ασφαλώς, όλων των πολιτικών ηγεσιών των τελευταίων δεκαετιών― για να χαρακτηρίσει αυτό που εμείς μόνοι θέλουμε να αποκαλούμε FYROM (δεν χρειάζεται να ακούμε την κακιά λέξη από τους «ανθέλληνες» ξένους πολιτικούς, αρκεί να δούμε τους χάρτες των αεροπορικών εταιρειών, καθώς επιστρέφουμε στην πατρίδα). Κι όμως, μ' ένα «λεγόμενη», το κακό έχει εξορκιστεί. «Το λεγόμενο εργασιακό νομοσχέδιο» άκουσα από βουλευτή της αντιπολίτευσης που, διά της λέξεως και μόνο, ήθελε όχι απλώς να το καταψηφίσει, αλλά και να το καταργήσει, ενώ το δύσμοιρο νομοσχέδιο ―καλό ή κακό― είναι υπαρκτό.
«Το λεγόμενο ψευδοκράτος του Ντενκτάς» πρόφερε άλλος συζητητής σε πολιτικό talk show με περισσή πρεμούρα, αλλά ο αφελής δεν θυμήθηκε από τα σχολικά του χρόνια ―δικαιολογημένα, μια και, κρίνοντας από την εμφάνιση, θα έχει μεσολαβήσει μεγάλο διάστημα― πως δύο αρνήσεις κάνουν μια κατάφαση, άρα, νομιμοποιούσε αυτό που ήθελε να αρνηθεί. Είμαστε λαός πολλών λεγομένων κι ακόμα περισσότερων «λεγόμενων». Κι αυτά τα «λεγόμενα» συνιστούν το άλλοθι της «αντικειμενικότητας» και της «ευπρέπειας», αλλά, ουσία, τη συντηρητικότητα της έκφρασης. Κάτι σαν επίπληξη αυστηρού γονέα προς το παιδί ―«μη», «τζιζ», «πιπέρι»―, που τελικά δεν είναι παρά η παραίνεση του ενηλίκου προς το παιδί που φέρει μέσα του. Ακόμα και η τηλεόραση εμφανίζεται σχολαστικά διακριτική στη λεκτική διατύπωση, ενώ αδιαφορεί ή (ενίοτε και) υπερθεματίζει στην αδιακρισία της εικόνας. Είμαστε λαός των υπαινιγμών και όχι της ευθείας δήλωσης, και μάλιστα, υπαινιγμών που μ' ένα «λεγόμενο» αναβαπτίζονται στη θαλπωρή του ανώδυνου.
Προσέχω σ' αυτή τη χώρα πόσο διστακτικά ―εκτός από τους παλικαρισμούς των εγωπαθών αντεγκλήσεων― εκφράζονται οι θέσεις. Εκτός από τα «λεγόμενα», στην πρώτη ετοιμοπόλεμη σειρά των λέξεων βρίσκονται το «εντός εισαγωγικών, ασφαλώς» (για τη χρήση μιας επώδυνης λέξης), ή το «μην παρεξηγήσετε αυτό που θα πω» (προκειμένου περί πιο προχωρημένων απόψεων), ενώ η υποστήριξη μιας στοιχειώδους αιρετικής θέσης οδηγεί πάντα στην επίκληση του «συνηγόρου του διαβόλου».
Μεγάλη ψευδαίσθηση πως με τις «λεγόμενες» λέξεις θα κερδίσουμε στο δικαστήριο τη βασιλική περιουσία, θα οροθετήσουμε στη συνείδηση της παγκόσμιας κοινότητας την κατάλληλη ονομασία ή θα οδηγήσουμε σε αίσια λύση το αιματηρό αγκάθι που ονομάζεται Κυπριακό. Ούτως ή άλλως, με τις λέξεις μπορούμε να περιγράψουμε, αλλά όχι και να επιλύσουμε, τα δεινά και τα προβλήματα της χώρας.
Πήγα να γράψω -άπαγε της βλασφημίας- της «λεγόμενης χώρας», αλλά, συνεκτιμώντας και πολλά από τα ευτράπελα συμβαίνοντα, μπορώ χωρίς τύψεις να το παραλλάξω και να χρησιμοποιήσω τον όρο: «της λεγάμενης»!_ Γ. E.