Nίκος Mάργαρης

«... το να παρατηρείς τη φύση ―και να την απολαμβάνεις!― είναι κάτι που πρέπει να
προκαλεί ευχαρίστηση και χαλάρωση. Προϋποθέτει, όμως, και τις κατάλληλες ευαίσθητες
κεραίες...»

Παρατήρηση πουλιών

Η ΠAPATHPHΣH των πουλιών είναι μια φανατική δραστηριότητα αρκετών ατόμων, η οποία όμως
για κάποιους άλλους είναι ακατανόητη. Κάτι που ισχύει, με ακόμη μεγαλύτερη ένταση, και με
το πάθος του κυνηγού. Το οποίο, γι? αρκετά άτομα «απ? έξω», φαίνεται ως ακατανόητη
βαρβαρότητα. Και σας παρακαλώ μη ρωτήσετε τι το ιδιαίτερο έχουν τα πουλιά ― γιατί, όπως
απάντησε ο πρωταγωνιστής της ταινίας Βirdy του Όλιβερ Στόουν, «Πετάνε! Τι άλλο;». Βέβαια,
ο Μάνος Χατζιδάκις είχε δηλώσει: «Η σημασία των πουλιών δε φανερώνεται σαν τα φονεύεις με
δίκανο σε κυνήγι. Η σημασία των πουλιών υπάρχει μόνο όταν πετούν για να θυμίζουν τον
ξεχασμένο μας προορισμό». Όπως και να έχει το πράγμα, το να παρατηρείς τη φύση ―και να
την απολαμβάνεις!― είναι κάτι που πρέπει να προκαλεί ευχαρίστηση και χαλάρωση.
Προϋποθέτει, όμως, και τις κατάλληλες, ευαίσθητες κεραίες. Τούτο, επειδή το ν? ακούς τα
πουλιά και να τα βλέπεις είναι το δεύτερο βήμα. Το πρώτο είναι να θέλεις να τα δεις και
να τ? ακούσεις.
Οι «πρωτόβγαλτοι» παρατηρητές πουλιών δεν πρέπει να απογοητευθούν στην πρώτη τους
εξόρμηση. Γι? αυτό το λόγο θα συνιστούσα το παιχνίδι να παιχτεί στα σίγουρα. Βεβαίως από
την εποχή του έτους που αποφασίζουν να πάνε μέχρι τις κλιματικές συνθήκες της
συγκεκριμένης ημέρας είναι δυνατό να «παιχτεί» το ποια και πόσα πουλιά μπορούν να δουν.
Όμως, κάποιες περιοχές είναι περίπου αδύνατο να απογοητεύσουν τους επισκέπτες. Ιδιαίτερα,
επειδή η παρουσία μεγάλων πουλιών, όπως οι πελεκάνοι (στην Πρέσπα και την Κερκίνη) και οι
τσικνιάδες, είναι εντυπωσιακή. 'Ετσι θα πρότεινα:
Ζ Την τεχνητή λίμνη της Κερκίνης
Ζ Τη λίμνη της Πρέσπας
Ζ Το Δέλτα του Έβρου
Ζ Τις εκβολές του Νέστου
Και οι τέσσερις περιοχές που αναφέρονται έχουν και το πλεονέκτημα ότι τις πλησιάζουμε
εύκολα. Πλεονεκτούν, όμως, και σε αρκετά σημεία. Για παράδειγμα, ο επισκέπτης της Πρέσπας
θα δει χωρίς καμία αμφιβολία ―ακόμη και όπως θα κάθεται στο εστιατόριο του χωριού
Ψαράδες― αναρίθμητες λαγγόνες, τσικνιάδες και κορμοράνους. Το ίδιο ισχύει και για όλες
σχεδόν τις «πλευρές» της Κερκίνης, καθώς και τις εκβολές του Νέστου, λίγο παρακάτω από το
καφενεδάκι που υπάρχει από την κατεύθυνση της Χρυσούπολης. Όπως ήδη αναφέραμε, πουλιά
υπάρχουν σχεδόν παντού. Αρκεί να εκπαιδευτούμε στο να τα βλέπουμε. Για παράδειγμα, η
ιδιαίτερα αξιόλογη μελέτη που έγινε πρόσφατα από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για
τη «Θεσσαλονίκη των Πουλιών» απέδειξε την παρουσία εντός των ορίων της πόλης, ούτε λίγο
ούτε πολύ, εβδομήντα ειδών πουλιών. Μη μου πείτε ότι δεν είναι μεγάλος αριθμός, όταν στις
εκβολές του Αχελώου υπάρχουν 230 είδη; Μερικά εκ των οποίων ―αναφέρομαι στη Θεσσαλονίκη―
ανήκουν σε ιδιαίτερα σπάνια είδη. Ξεχνώντας τις «μεταχειρισμένες» ―ας μας συγχωρεθεί το
ανοίκειο της έκφρασης― περιοχές (ξανά και ξανά του Ραμσάρ!) θεωρούμε ότι σχεδόν στα
σίγουρα θα δείτε εξαιρετικές εικόνες πουλιών όπου υπάρχουν ή υπήρχαν αλυκές. Η παραγωγή
αλατιού, ως γνωστόν, είναι μια διαδικασία «καλοκαιρινή». Την εποχή, δηλαδή, που ο δυνατός
ήλιος οδηγεί στην εξάτμιση του θαλασσινού νερού. Το χειμώνα, όμως, που οι αλυκές
«αδρανούν», είναι γεμάτες πουλιά που «εκμεταλλεύονται» τους υγροτόπους. Πολύ περισσότερο
που η σημερινή Διοίκηση των Ελληνικών Αλυκών ―που τις διαχειρίζεται― προσπαθεί ν?
απαγορεύσει το κυνήγι (δεν είναι και τόσο εύκολο!) μέσα σ? αυτές, κάνοντάς τις πραγματικό
«καταφύγιο» για τα υδρόβια πουλιά. Δείτε λοιπόν τον κατάλογο παρακάτω και πάτε μια βόλτα
σ? αυτές, αφού προηγουμένως πάρετε άδεια:
Ζ Μεσολογγίου
Ζ Κίτρους, Πιερία
Ζ Καλλονής και Πολυχνίτου, Λέσβος
Ζ Μέσης, Ροδόπη
Ζ Νέας Κεσσάνης, Ξάνθη
Ζ Μεγάλο Έμβολο, Θεσσαλονίκη
Στις Αλυκές του Μεσολογγίου θα δείτε στα σίγουρα έναν από τους τελευταίους πληθυσμούς
αβοκέτας στην Ευρώπη. Τα βασιλοπούλια (έτσι λένε τις αβοκέτες εκεί) παραμένουν μονίμως
μέσα στο χώρο της αλυκής. Στο Κίτρος της Πιερίας και στην Καλλονή της Λέσβου τα φλαμίγκος
είναι σχεδόν μόνιμοι κάτοικοι. Εκτός των «εν ενεργεία» αλυκών, θα διαπιστώσουμε ότι και
όσες από αυτές έχουν εγκαταλειφθεί ―όπως στο Τιγκάκι της Κω, στο Πυθαγόρειο της Σάμου,
στη Λευκίμη της Κέρκυρας ή στην ομώνυμη περιοχή της Νάξου― γεμίζουν επίσης από πουλιά.
Εδώ να προσθέσουμε ότι εκτός από τις αλυκές, που είτε λειτουργούν είτε έχουν
εγκαταλειφθεί, υπάρχει και μία περιοχή, στην οποία δημιουργήθηκαν προϋποθέσεις
λειτουργίας ―επιτέλους!― μιας νέας αλυκής. Η περιοχή αυτή υπάρχει στη Λήμνο. Εδώ, το
χειμώνα του 1997, μετρήθηκαν, ούτε λίγο ούτε πολύ, περισσότερα από 4.000 φλαμίγκος ή
αλλιώς, ας χρησιμοποιήσουμε και τη γλώσσα μας, φοινικόπτερα. Είναι βέβαιο ότι αν
κοιτάξουμε τα πράγματα με άλλο μάτι θα βρούμε και άλλες περιοχές με πουλιά. ¶λλωστε, ας
το τονίσουμε ακόμη μία φορά, τα πουλιά πετάνε και πάνε παντού. Σε οποιαδήποτε περιοχή το
«πόσα πουλιά υπάρχουν εδώ;» είναι μια ερώτηση που δεν έχει μια μονολεκτική απάντηση
«τόσα», όπως στα φυτά. Kαι αυτό, επειδή άλλα πουλιά μένουν μόνιμα, άλλα είναι περαστικά,
άλλα έρχονται μόνο το χειμώνα, άλλα το καλοκαίρι. Για να γίνουν αντιληπτά κάποια μεγέθη,
το σύνολο των φυτών στη χώρα μας πλησιάζει τα 6.000 είδη, ενώ στα πουλιά ο αριθμός αυτός
φθάνει τα 422 είδη, εκ των οποίων ―αφού πάνε κι έρχονται― ένα μεγάλο ποσοστό, τα δύο
τρίτα, τα μοιραζόμαστε με άλλες περιοχές και χώρες. Ξεχνώντας λοιπόν τους «διάσημους»
υγροτόπους, ας πάμε και στους λιγότερο γνωστούς ― χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μειονεκτούν
σ? ό,τι αφορά τα πουλιά που φιλοξενούν. Γιατί να ξεκινήσει ο κάτοικος της Λαμίας για τον
Έβρο, όταν μπορεί να πάει στις εκβολές του Σπερχειού που είναι δίπλα;._ N. M.