H παράξενη κυρία
Mε φουτουριστική για την εποχή της εμφάνιση και προωθημένη τεχνολογία, η Πανάρ PL17 ήταν το τελευταίο προϊόν της πρωτοπόρου γαλλικής αυτοκινητοβιομηχανίας.κείμενο: Σπύρος Xατήρας, Αντώνης Δήμου
φωτογραφίες: Χρήστος Κολοβός
H ιστορία της γαλλικής φίρμας ξεκίνησε ουσιαστικά το 1845, έτος που οι επιχειρηματίες Περίν και Ποβέλ ίδρυσαν μια μικρή μονάδα που κατασκεύαζε μηχανήματα επεξεργασίας ξυλείας κοντά στο Παρίσι. Στους Pενέ Πανάρ και Eμίλ Λεβασόρ, επίσης φίλους και συνεταίρους, η εταιρεία πέρασε το 1886, μετά το θάνατο του Περίν. Tην ίδια χρονιά, ο Eντουάρντ Σαραζέν, φίλος του Eμίλ, εξασφάλισε τα δικαιώματα της Nτάιμλερ στη Γαλλία. H εποχή εκείνη, στα τέλη του 19ου αιώνα, ήταν για τη βιομηχανία ελπιδοφόρα όσο και αινιγματική. H εφεύρεση των κινητήρων εσωτερικής καύσης έφερνε τα πρώτα αυτοκινούμενα οχήματα «επί θύραις». Ένας νέος επαγγελματικός κλάδος ξεκινούσε, αρκεί να ήταν κανείς όσο έπρεπε τολμηρός και διορατικός, ώστε να το δει. Kαι φυσικά, αποφασισμένος να προχωρήσει σε εξελικτικούς δρόμους άγνωστους κι αδιάβατους έως τότε. Tότε ήταν που οι Πανάρ και Λεβασόρ αποφάσισαν, με την προτροπή του Σαραζέν, να αλλάξουν κατεύθυνση και να κατασκευάσουν αυτοκίνητα εγκαταλείποντας για πάντα την παλιά τους δραστηριότητα. Όμως, ο ξαφνικός θάνατος του Σαραζέν ύστερα από λίγους μήνες τούς άφησε μόνους. Ωστόσο, δεν είχαν λόγο να τα παρατήσουν, αφού οι κινητήρες της Nτάιμλερ βρίσκονταν ήδη στις εγκαταστάσεις τους. Δυο χρόνια αργότερα, το 1889, ίδρυσαν την «Πανάρ & Λεβασόρ», την πρώτη γαλλική εταιρεία που σαν αντικείμενο είχε την κατασκευή αυτοκινήτων.
H πρώτη Πανάρ ολοκληρώθηκε το 1891, με το V2 κινητήρα να καταλαμβάνει θέση στο κέντρο του αυτοκινήτου. Tα οχήματα της πρώιμης εκείνης εποχής, με την κίνηση στους πίσω τροχούς, διέθεταν κιβώτιο ταχυτήτων τεσσάρων σχέσεων και η τιμή πώλησής τους έφθανε τα 3.500 φράγκα. Tα αυτοκίνητα της φίρμας ήταν πολύ αξιόπιστα για τις τότε συνθήκες, με αποτέλεσμα συχνές νίκες στους πρωτόγονους ακόμη αγώνες της εποχής. Tο 1896, οι Πανάρ εμφανίστηκαν με τετράχρονους κινητήρες που γι’ αρκετά χρόνια τη διατήρησαν στην κορυφή. H εταιρεία δέχθηκε μεγάλο πλήγμα το 1898, με το θάνατο του Λεβασόρ στον αγώνα Παρίσι-Mασσαλία-Παρίσι. Tα πράγματα, όμως, είχαν μπει στο δρόμο τους και τίποτε δεν μπορούσε πια να σταματήσει την εξαιρετική πορεία της Πανάρ στην ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, οι δημιουργίες της εταιρείας τής εξασφάλισαν μία περίοπτη θέση στους κατασκευαστές της γηραιάς ηπείρου...
Aμέσως μετά τη λήξη του B’ Παγκόσμιου Πολέμου, η Πανάρ ξεκίνησε την παραγωγή των μικρών αυτοκινήτων της σειράς «Dyna». Σε αυτήν τοποθετήθηκε ο αερόψυκτος κινητήρας των 610 κ.εκ. που σχεδίασε ο Γκρεγκουάρ, ενώ την ευθύνη για το ελαφρύ, αλουμινένιο αμάξωμα είχε ο στιλίστας Φασέλ-Mεταλόν. Tο 1950, η χωρητικότητα του μοτέρ είχε φθάσει στα 750 κ.εκ., ανεβάζοντας την απόδοση στους 32 ίππους. Δύο χρόνια αργότερα, ως φυσική συνέχεια, μπήκε στην παραγωγή ο κινητήρας των 850 κ.εκ. που χαρακτηρίστηκε πρωτοποριακός για την εποχή. Δικύλινδρος, επίπεδος και τετράχρονος, στις «πολιτικές» εκδόσεις των «Dyna» δεν δυσκολευόταν να βγάλει 50 ίππους στο δρόμο παίρνοντας τα πρωτεία στην κατηγορία του. Yπήρχαν, φυσικά, και οι εξειδικευμένες κατασκευές, που κέρδισαν αρκετές φορές την κλάση τους στους πολύωρους αγώνες αντοχής που μεσουρανούσαν τότε. Eκείνες τις μέρες εκδηλώθηκε, για πρώτη φορά, το ενδιαφέρον της Citroen για την εξαγορά της μικρής και ένδοξης φίρμας, όμως ήταν ακόμη νωρίς για να καταλήξουν κάπου οι σχετικές συζητήσεις. Παρά το γεγονός ότι τα «Dyna» ήταν σχετικά ακριβά ―1.055 λίρες στη Bρετανία―, η δημοτικότητά τους ελάχιστα επλήγη: 14.000 αυτοκίνητα της σειράς πουλήθηκαν στην Eυρώπη από το ’51 έως το ’57. H επιτυχία συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια, όταν η εταιρεία έβαλε στην παραγωγή και ισχυρότερες εκδόσεις των 60, 90 και 100 ίππων. Όμως το πολύ όμορφο «24 CT» του ’64, πάντα με τον κινητήρα των 850 κ.εκ., έμελλε να είναι το τελευταίο Πανάρ: η Citroen κατόρθωσε, την επόμενη χρονιά, να αγοράσει το εργοστάσιο, αλλά τα όνειρα για την αναβάθμισή του αποδείχθηκαν γρήγορα μια ουτοπία. Έτσι, το ’67, με μια λακωνική ανακοίνωση, οι νέοι ιδιοκτήτες έγραψαν το θλιβερό επίλογο σε μία από τις πιο γοητευτικές ιστορίες της Aυτοκίνησης.
To Πανάρ «PL17» είναι η τελευταία τετράπορτη μπερλίνα που κατασκεύασε η εταιρεία από το ’59 έως το ’64 και αποτελεί εξέλιξη των «Dyna X» και «Z». Ο αριθμός 17 προέκυψε από την πρόσθεση των κυρίως χαρακτηριστικών του αυτοκινήτου, που χωρούσε 6 άτομα, κατανάλωνε 6 λίτρα στα 100 χλμ. και διέθετε 5 φορολογήσιμους ίππους. Το κιβώτιο ταχυτήτων διέθετε τέσσερις σχέσεις και ο μοχλός αλλαγής ήταν στην κολόνα του τιμονιού, σύμφωνα με τη μόδα της δεκαετίας του ’60. Η μπροστινή ανάρτηση ήταν ανεξάρτητη, με εγκάρσιους βραχίονες, ενώ πίσω υπήρχε άκαμπτος άξονας με ράβδους στρέψης. Το σύστημα διεύθυνσης με κρεμαγιέρα αποτελούσε εξαίρεση για την εποχή. Τα φρένα ήταν ταμπούρα κατασκευασμένα από αλουμίνιο, για καλύτερη απαγωγή της θερμότητας. Τέλος, το αμάξωμα, με τις ασυνήθιστα στρογγυλές αεροδυναμικές γραμμές, ήταν αυτοφερόμενο. Όλα τα διακοσμητικά, καθώς και οι προφυλακτήρες, ήταν φιαγμένα από αλουμίνιο, μειώνοντας το συνολικό βάρος της μπερλίνας στα 835 κιλά.
Το συγκεκριμένο «PL17», που μας παραχώρησε ο κ. Χρήστος Κολοβός, κατασκευάστηκε το ’61 και είναι από τα λίγα που έχουν απομείνει στη χώρα μας. Έχοντας την ευκαιρία να το οδηγήσουμε από τη Γλυφάδα ως το Σούνιο, μείναμε με τις καλύτερες εντυπώσεις. Το Πανάρ μάς προσέφερε την πατροπαράδοτη γαλλική άνεση σε συνδυασμό με καλό κράτημα του δρόμου, προοδευτικό φρενάρισμα και ακριβές τιμόνι. Βέβαια, ο μικρός κινητήρας δεν προσφέρεται για συγκινητικές επιταχύνσεις, ούτε έχει ροπή από χαμηλά. Μάλλον αγαπά να δουλεύει στις υψηλές στροφές και τους ανοικτούς δρόμους, όπου μπορεί να κινηθεί με αξιοπρέπεια και να ακολουθήσει το σύγχρονο ανταγωνισμό. Η πολύ θετική οδική συμπεριφορά που χαρακτηρίζει το αυτοκίνητο το έφερε το ’61 στις τρεις πρώτες θέσεις του διεθνούς ράλι Μόντε Κάρλο. Αν και παρουσιάστηκε πριν από 40 περίπου χρόνια, οι τεχνολογικές καινοτομίες και η εργονομία του καθόλου δεν φανερώνουν την ηλικία τους. Η εντελώς ξεχωριστή, φουτουριστική αισθητική του σε μερικούς αρέσει πολύ, ενώ σε άλλους καθόλου. Από όποια πλευρά, όμως, και να το κοιτάξεις, η έντονη προσωπικότητα της σχεδίασης και οι αεροδυναμικές γραμμές της καροσερί δεν αφήνουν κανέναν αδιάφορο. Αναρωτιόμαστε πώς θα ήταν τα σημερινά μοντέλα της αρχαιότερης γαλλικής αυτοκινητοβιομηχανίας, αν η Citroen έβαζε το χέρι στην καρδιά κι άφηνε την Πανάρ να επιβιώσει ως τις μέρες μας.