Mε άλογο στο Πήλιο
Στα χνάρια των ΚενταύρωνΑκόμα και οι τακτικοί επισκέπτες του βουνού των Κενταύρων θα εκπλαγούν από την ομορφιά που αποκαλύπτεται στα μάτια τους και στην ψυχή τους ύστερα από μια, έστω και μικρή, διαδρομή στις πλαγιές του στη ράχη ενός αλόγου.
Μερικές φορές η Iστορία μπορεί να είναι ειρωνική. Στη μυθολογία η κενταυρομαχία ήταν η παραβολική απεικόνιση της προσπάθειας του ανθρώπου να επικρατήσει στη φύση και να τη δαμάσει. Σήμερα, στα ίδια εκείνα χώματα, ο άνθρωπος επιστρέφει ως προσκυνητής της, αφού βέβαια πρώτα την κακοποίησε, και προσπαθεί να την προστατεύσει.
Δεν πάνε πολλά χρόνια από τότε που στις περιοχές αυτές το μεγαλύτερο μέρος των συγκοινωνιών βασιζόταν στα άλογα. Kάτι τέτοιο μπορεί να μας φαίνεται περίεργο, καθώς οι περισσότεροι από εμάς οι μοναδικές σχετικές παραστάσεις που έχουμε προέρχονται από αμερικανικές ταινίες western. Στην ελληνική ύπαιθρο το άλογο για πολλούς από εμάς φαντάζει παράταιρο. Ακόμα και όταν άρχισε να αναπτύσσεται το οδικό δίκτυο, οι περισσότεροι κάτοικοι δυσκολεύτηκαν να το αποχωριστούν για λόγους πρακτικής και συνήθειας. Όμως, η ανάπτυξη της τεχνολογίας έφτασε τελικά μέχρι εδώ με τους σαρωτικούς της ρυθμούς, εκτοπίζοντας σχεδόν πλήρως το σύμμαχο του ανθρώπου από αιώνες. Όμως, το δέσιμο υπάρχει ακόμα.
Τη σχέση αυτή τη νιώσαμε όλοι από την πρώτη στιγμή που καβαλήσαμε τα άλογα στην Τσαγκαράδα. Άλλωστε, μας τη μετέδωσε και ο κυρ Βαγγέλης, ο οδηγός μας. Η πρώτη του δουλειά, όταν φτάσαμε στο στάβλο, ήταν να μας συστήσει τους συνταξιδιώτες μας και να μας μιλήσει για το χαρακτήρα τους. Ο Kίτσος ήταν ο περήφανος. Tου αρέσει να τρέχει μπροστά, να ανοίγει το δρόμο, να πηγαίνει εκεί που κανείς δεν έχει φτάσει. Ενοχλούνταν, όταν κάποιο από τα άλογα πήγαινε να βγει μπροστά του και ιδιαίτερα όταν αυτή ήταν η Πένυ, η νεότερη της παρέας, που προφανώς λόγω του νεαρού της ηλικίας της δεν είχε ακόμα προσαρμοστεί πλήρως στην κοινωνική οργάνωση και δομή που υπάρχει και στη δική τους κοινωνία. Τέλος, η Λίτσα ήταν η πιο ήρεμη και υπάκουη της παρέας, παράδειγμα προς μίμηση.
Τη διαδρομή από την Τσαγκαράδα στον Άγιο Αθανάσιο εν Άθω και πίσω την είχαμε επιχειρήσει ξανά ανήμερα των Χριστουγέννων. Τότε, όμως, το χιόνι δεν μας άφησε να φτάσουμε ψηλά. Υπήρχαν φορές που ακόμα και ο Kίτσος «μουλάρωνε» μη θέλοντας να μπει σε τόσο χιόνι. Τα πρώτα μέτρα τότε ήταν ανηφορικά και λίγο αγχωτικά. Οι οπλές των αλόγων δεν βολεύονταν στο τσιμέντο και στην άσφαλτο. Όμως, τα άλογα από μόνα τους επέλεγαν την άκρη του δρόμου, εκεί που το έδαφος ήταν πιο τραχύ και δεν έπιανε πάγο.
Αυτή τη φορά το σκηνικό ήταν τελείως διαφορετικό. Ούτε καλύτερο ούτε χειρότερο, απλά διαφορετικό! Ίσως ορισμένοι να θεωρούν το χιόνι πιο εντυπωσιακό και είναι λογικό, αφού δεν το έχουμε συνηθίσει και τόσο πολύ στην πατρίδα μας. Αλλά ομορφιά υπάρχει στο Πήλιο κάθε εποχή, κάθε στιγμή. Βέβαια, δεν είναι μόνο η ομορφιά του τοπίου που μας γοητεύει, αλλά και η ομορφιά των ανθρώπων του. Σε μια εποχή που οι αξίες αμφισβητούνται, διαστρεβλώνονται και φθίνουν, είναι παρήγορο να συναντά κανείς ανθρώπους που βιώνουν τον ελληνορθόδοξο πολιτισμό στην καθημερινή ζωή τους. Τα παραδείγματα ήταν πολλά. Από την πρώτη στιγμή που καβαλήσαμε τα άλογα, το καλοπροαίρετο σχόλιο ήταν: «Κάθισες σαν τον Άγιο Δημήτριο στο άλογο και εσύ σαν τον Κολοκοτρώνη». Μέσα από μία και μόνο πρόταση αναδείχτηκε η Oρθοδοξία και η ελληνική Iστορία σαν μια ενιαία οντότητα και ταυτόχρονα σαν κομμάτι της καθημερινής ζωής. Μακριά από τους φαρισαϊσμούς και την προγονολατρεία, που πολλοί από τους άνευ ταυτότητας μεγαλόσχημους αστούς προβάλλουν, η ελληνική καρδιά πάλλεται αφομοιώνοντας πλήρως τη γόνιμη παράδοση. Η απορία που προκύπτει άμεσα δεν μπορεί παρά να είναι για πόσο ακόμα θα ανθίστανται η παιδεία και οι αρχές της. Για πόσο καιρό ακόμα θα υπάρχουν άνθρωποι που βλέποντας έναν ιππέα θα φέρνουν στο μυαλό τους εικόνες από τις αγιογραφίες μιας εκκλησίας και κάποιου βιβλίου Iστορίας.
Κάποια στιγμή, φτάνοντας σε μια περιοχή όπου υπήρχαν γουρούνια και αγριογούρουνα περιορισμένα με περίφραξη, στην ερώτηση «πότε γεννήθηκαν», η απάντηση ήταν αποκαλυπτική: «Της Αγίας Παρασκευής». Λίγο αργότερα, σε μια άλλη ερώτηση, η απάντηση ήταν αντίστοιχη: «Tου Αγίου Δημητρίου». Mε μια επιφανειακή ματιά, ίσως κάποιος να υποθέσει ότι τα παραπάνω αποτελούν ενδείξεις της ευλάβειας του συγκεκριμένου ανθρώπου. Όμως, υπάρχει και κάτι άλλο σημαντικότερο. Ο προσδιορισμός του χρόνου βάσει των εορτών των Aγίων φανερώνει μια μονοσήμαντη αντιστοιχία των ημερών του χρόνου. Οι προεκτάσεις αυτής της αντιμετώπισης στην αντίληψη της καθημερινής ζωής είναι καθοριστικής σημασίας. Για τους ανθρώπους της πόλης, η ζωή είναι χωρισμένη σε εβδομάδες, οι οποίες διαδέχονται η μία την άλλη με βασανιστική και σκληρή μονοτονία. Η πορεία του χρόνου σηματοδοτείται κυρίως μέσα από τις επαγγελματικές υποχρεώσεις. Η εναλλαγή περιορίζεται πλέον ανάμεσα στις καθημερινές και στα σαββατοκύριακα και, μάλιστα, όχι πάντα και όχι για όλους. Η απομάκρυνση από τη φύση, η ζωή μέσα σε ένα απόλυτα προστατευμένο και ελεγχόμενο περιβάλλον, όπου η μέρα και η νύχτα, όπως και η θερμοκρασία, καθορίζονται από το πάτημα ενός κουμπιού και όχι μόνο από την πορεία του ηλίου και τις εποχές, εκμηδενίζει την αίσθηση του χρόνου. Αντίθετα, αυτοί που ζουν εναρμονισμένοι με τους ρυθμούς της φύσης βιώνουν την κάθε μέρα ως ξεχωριστή με ετήσια περιοδικότητα.
Οι εκπλήξεις κατά τη διάρκεια της διαδρομής δεν σταμάτησαν εκεί. Βέβαια, το σκηνικό ήταν ιδανικό για να απελευθερώσουμε τη σκέψη μας και να γίνουμε αποδέκτες των λεπτών αποχρώσεων που αιωρούνταν στην ατμόσφαιρα. Οι ήχοι ήταν λιγοστοί και απόλυτα διακριτοί. Κάπου μακρύτερα έτρεχαν νερά. Κάθε τόσο φτερουγίσματα πουλιών πρόσθεταν ένα καινούργιο στοιχείο και ο ήχος από τις οπλές των αλόγων άλλαζε, ανάλογα με το έδαφος και τον καλπασμό. Κάποια σημάδια στο χώμα γύρισαν την κουβέντα στα αγριογούρουνα που υπάρχουν στην περιοχή και στο κυνήγι. Εντύπωση προκαλεί ο τρόπος, με τον οποίο γίνεται η διαχείριση των θηραμάτων, η οποία δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας επιστημονικής προσέγγισης, αλλά της βαθιάς γνώσης της περιοχής. Στο συγκεκριμένο βουνό υπάρχουν περίπου 20 «μάνες», τις οποίες οι ντόπιοι προστατεύουν με κάθε τρόπο, ιδιαίτερα την περίοδο της αναπαραγωγής. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι σκοτώνοντας ένα θηλυκό η ζημιά που γίνεται είναι πολλαπλή. Όμως, η διαχείριση του περιβάλλοντος δεν σταματά μόνο στα θηράματα. Συνεχίζεται και σε κάθε άλλη πτυχή της εκμετάλλευσης του φυσικού πλούτου από τον άνθρωπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εκμετάλλευση της ξυλείας που γίνεται με έναν πολύ απλό και ορθολογικό τρόπο, έτσι ώστε να προστατεύεται το δάσος, αλλά και να υπάρχει παραγωγή.
Φτάνοντας στον προορισμό μας ξεπεζεύουμε για να ξαποστάσουμε, αλλά και να γευτούμε το ντόπιο λουκάνικο από τρία κρέατα, το πρόβειο τυρί, ψημένα κάτω από το ίδιο δέντρο, όπου χρόνια τώρα σταματούν οι βοσκοί, δίπλα σε μια πηγή που δίνει την εντύπωση ότι το βουνό αναπνέει, καθώς μαζί με το νερό βγαίνει κάθε τόσο και αέρας. Η αυτάρκεια της περιοχής στα περισσότερα από τα εδώδιμα προϊόντα κάνουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν άλλες περιοχές και χώρες (τρελές αγελάδες, αφθώδης πυρετός κ.ά.) να φαντάζουν περίεργα συμπτώματα μιας γενικότερης νοσηρής νοοτροπίας.
Ο Άγιος Αθανάσιος εν Άθω είναι ένα απλό, απέριττο εκκλησάκι, που ταιριάζει απόλυτα με το περιβάλλον. Η ηρεμία και η γαλήνη που αποπνέει το ξύλινο τέμπλο και οι αγιογραφίες μετατρέπεται εύκολα σε θρησκευτική κατάνυξη.
Ο δρόμος του γυρισμού πάντα φαίνεται πιο γρήγορος. Κατεβαίνοντας την πλαγιά από διαφορετικό δρόμο περνάμε από μονοπάτια στενά και σε κάποια σημεία λίγο απότομα. Εκεί ο άπειρος αναβάτης μπορεί να ανησυχήσει λίγο, χωρίς όμως λόγο. «Ο Κίτσος ξέρει το δρόμο», ακούγεται μια καθησυχαστική φωνή. Πράγματι, η μόνη προσοχή που χρειάζεται είναι να αποφεύγει κανείς τα κλαδιά, κάτι που το άλογο δεν μπορεί να υπολογίσει για τον αναβάτη του. Για τα υπόλοιπα δεν υπάρχει φόβος.
Η διαδρομή μας στην περιοχή του Πηλίου, μέσα από τους κέδρους και τις καστανιές, κράτησε περίπου 4 ώρες. Όσοι επιθυμούν να ανεβάσουν την αδρεναλίνη τους, μάλλον θα πρέπει να επιλέξουν κάτι άλλο. Όσοι, όμως, πιστεύουν ότι χρειάζονται μια ήρεμη επαφή με τη φύση σίγουρα θα εκτιμήσουν αυτή την πρόταση, αφού δεν χρειάζεται καν προηγούμενη εμπειρία στην ιππασία. Κάθε εποχή του χρόνου στο βουνό των Κενταύρων αναδεικνύει μια διαφορετική αισθητική πτυχή, ένα άλλο τοπικό χρώμα. Όταν, λοιπόν, θελήσετε να δοκιμάσετε κάτι διαφορετικό, μη διστάσετε να κάνετε μια διαδρομή στην Τσαγκαράδα. Σίγουρα δεν θα απογοητευτείτε…
Ευχαριστούμε τον κ. Βαγγέλη Ρηγάκη, τον Κίτσο, τη Λίτσα και την Πένυ για τη φιλοξενία τους.