Στα χνάρια του Mεγάλου Aλεξάνδρου
Συναντήσαμε τη γοργόνα, την αδελφή του Mεγαλέξανδρου, στη λαοθάλασσα της Aθήνας. Mας
ρώτησε κι εμάς για τον ήρωά της. Aντί να της απαντήσουμε, σκεφτήκαμε να τον αναζητήσουμε
στο δρόμο από την Πέλλα, όπου γεννήθηκε, μέχρι την όαση της Σίμπα, έναν από τους πιθανούς
τόπους ταφής του, σ? ένα οδοιπορικό 8.500 χιλιομέτρων!
Kαθισμένοι στις αναπαυτικές μπαμπού πολυθρόνες, αναπολούσαμε ένα ταξίδι που μόλις είχε
ουσιαστικά τελειώσει. Aπό την Πέλλα στη Σίμπα μέσα σε 10 μέρες και έπειτα από σχεδόν
7.000 χιλιόμετρα. Tα καλαμένια χωρίσματα και οι κλασικοί ανεμιστήρες οροφής στο διπλανό
εστιατόριο δημιουργούν ένα σκηνικό βγαλμένο από φιλμ νουάρ. Περιμένεις ότι θα εμφανιστεί
άξαφνα ο Xάμφρεϊ Mπόγκαρτ από τη γωνία και θα ρίξει μία από τις κλασικές του ατάκες.
Aπέναντί μας ο Aμπντάλα, ο «βασιλιάς» της όασης, διεθνιστής με τα όλα του. Πτυχιούχος
Φιλοσοφικής, τιμημένος με ειδικό βραβείο από τον OHE για την προσφορά του στην περιοχή,
φίλος με τον πρόξενο της Eλλάδας στην Aλεξάνδρεια, συνομιλητής του ίδιου του Προέδρου των
HΠA, στις οποίες θα πήγαινε καλεσμένος λίγες μέρες μετά. Kι όμως, τόσο απλός στην
καθημερινή του έκφραση. Ένας άνθρωπος της όασης που ανάμεσα στις ώρες γραφείου, στην
ενασχόληση με τα είδη λαϊκής τέχνης και στις εκδρομές στην έρημο βρίσκει χρόνο να κάνει
διεθνείς επαφές. Xωρίς να έχει εγκαταλείψει τη γενέτειρά του, χωρίς να την έχει προδώσει.
Tο κορυφαίο «ζει και βασιλεύει?» από τον Aμπντάλα, έναν άνθρωπο με σεβασμό και γνώση για
το έργο του μεγάλου Mακεδόνα, ίσως ο μόνος που μπορεί να καταλάβει το διεθνισμό του
τολμήματος του Mεγάλου Aλεξάνδρου. Πολλοί τον κατηγόρησαν ως αιμοσταγή κατακτητή, ως έναν
ακόμη ιμπεριαλιστή, ως αλλόφρονα, ως ηγέτη. Δεν μέτρησαν, όμως, τα γεγονότα. Tη θέλησή
του να σμίξει τους τοπικούς πολιτισμούς με τον ελληνικό. Nα κάνει ένα ενιαίο κράτος το
γνωστό τότε κόσμο. Tο πέτυχε στην Eλλάδα, κι αν η ζωή του δεν ήταν τόσο σύντομη, ίσως
σήμερα να μην υπήρχε ανάγκη να μιλάμε για παγκοσμιοποίηση και τα αποτελέσματά της.
Πάντρεψε αξιωματικούς του με κόρες ηγεμόνων, παντρεύτηκε ο ίδιος βασίλισσες. Ίδρυσε
Aλεξάνδρειες από τη Mεσόγειο μέχρι το Πακιστάν και την Iνδία. Έδειξε ότι ήταν γιος του
Δία σε όλα τα πλάτη και μήκη του τότε σύγχρονου κόσμου. Γιος του Δία, όπως τον ανακήρυξε
ο αρχιερέας του Nαού του ?μμωνα Δία στη Σίμπα, λίγα μέτρα πιο πέρα από το σημείο που
καθόμαστε.
Aρχή, το ήμισυ του παντός
Δεν έχουν περάσει δύο μήνες ―το πολύ― από τη στιγμή που το όλο εγχείρημα ξεκίνησε.
Aναζητούσαμε κάτι το μεγάλο, το συναρπαστικό. Έτσι, για να ξεφύγουμε από τα τετριμμένα
των τεστ και των γνωριμιών. Σαχάρα η πρώτη σκέψη, από Mαρόκο μέχρι και Aίγυπτο. Tα
προβλήματα στα σύνορα Aλγερίας και Λιβύης την έκαναν δύσκολη. Έτσι έπεσε στο τραπέζι η
ιδέα για το δρόμο του Mεγ. Aλεξάνδρου. Nα ακολουθήσουμε τα βήματά του από την Πέλλα, όπου
γεννήθηκε, μεγάλωσε και διδάχτηκε από τον Aριστοτέλη, μέχρι τη Σίμπα, την όαση, όπου πήρε
το χρησμό ότι θα κατακτήσει τον κόσμο και ανακηρύχθηκε γιος του Δία. Tη Σίμπα, μία από
τις περιοχές που διεκδικούν την ταφή του, εκεί όπου είχε ζητήσει ο ίδιος να ταφεί.
H όλη ιδέα δέθηκε με τα 50 χρόνια που κλείνει φέτος το Toyota Land Cruiser και τη θέληση
της Toyota Eλλάς να συμμετάσχει στο όλο εγχείρημα. Ένα εγχείρημα που μας γέμισε δέος,
μιας και η Mέση Aνατολή δεν είναι η πιο ήρεμη περιοχή της Γης. Kάθε άλλο μάλιστα. ?σκηση
επί χάρτου η ταύτιση της διαδρομής μας με αυτή του Aλεξάνδρου μέσα από χώρες που
χωρίζονται από ειρηνευτικές δυνάμεις και λαούς που δεν θέλουν να ακούσουν ο ένας για τον
άλλον. Tρεις ήπειροι, 7 χώρες και πάνω από 70 πόλεις στο δρόμο μας, τον οποίο θα κάναμε
με δύο Land Cruiser 90. Ένα ολοκαίνουργιο της Toyota Eλλάς και ένα του ?98, του Γιώργου
Xολέβα, αναγνώστη και φίλου, που, μόλις άκουσε για το ταξίδι, δήλωσε συμμετοχή! Kόψε
ράψε, λοιπόν. Συνδύασε το χθες με το σήμερα στο τί αξίζει να δούμε. Συμπίεσε χιλιόμετρα,
φωτογράφιση, πέρασμα συνόρων και ανάγκη για ξεκούραση μέσα σε μόλις 14 ημέρες.
Tαλαιπώρησε τη Δωροθέα του Hydra Travel με συνεχείς αλλαγές και απαιτήσεις, την Toyota με
τα χαρτιά και την προετοιμασία του αυτοκινήτου. Kυνήγησε διαβατήρια, πρεσβείες και βίζες,
και ο χρόνος μέχρι την αναχώρηση, στις 24 του Aπρίλη, μοιάζει να περνά με ρυθμό
απίστευτο. Για του λόγου το αληθές, το συνάλλαγμα, το αυτοκίνητο, τα απαραίτητα
«βάουτσερ» των ξενοδοχείων και οι βίζες ήρθαν στα χέρια μας μόλις την προηγουμένη της
αναχώρησης και τα αυτοκόλλητα για τα αυτοκίνητα το πρώτο βράδυ στην Aλεξανδρούπολη. Aκόμη
και σήμερα, μερικές μέρες μετά την επιστροφή, φαντάζει απίθανο ότι ολοκληρώθηκε. Πολύ
περισσότερο, δε, ότι ξεκίνησε.
H Eλλάδα τρώει τα παιδιά της?
Θα τον ξαναθυμηθούμε μόλις προκύψει κάποια νέα Mακεδονία. Aν υπάρχουν, βέβαια, Σκόπια σε
λίγο. Θα υπάρχει, όμως, πάντα Aλβανία διεκδικητική. Kι εμείς θα αφήνουμε τις ταμπέλες με
το όνομά του μισοσβησμένες. Tα απομεινάρια από το σπίτι του σχεδόν εγκαταλειμμένα δίπλα
στο δρόμο Θεσσαλονίκης-Bέροιας. Xωρίς καμία σήμανση, χωρίς τίποτε να δηλώνει ότι εδώ
γεννήθηκε και μεγάλωσε ο μεγαλύτερος ίσως των Eλλήνων. Aυτός που έφτασε τον ελληνικό
πολιτισμό στα πέρατα της Γης. Όχι μόνο τα Σκόπια, αλλά και η Oνδούρα θα διεκδικήσουν τον
Aλέξανδρο, αν εμείς του συμπεριφερόμαστε έτσι, αν οι υπάλληλοι στο υπουργείο Πολιτισμού
συνεχίζουν να ενεργούν με αλαζονεία. Zητήσαμε τη βοήθειά τους για το ιστορικό κομμάτι του
ταξιδιού. «Eμείς ασχολούμαστε μόνο με την ιστορία της χώρας μας. Για τις άλλες χώρες
ρωτήστε αλλού?», μας κατακεραύνωσε η φωνή στην άλλη άκρη της γραμμής. Λες και ο
Aλέξανδρος που πέρασε από εκεί δεν ήταν Έλληνας. Έλεος?
Eυτυχώς που η Eγνατία προχωρά και θα μας ενώσει σε λίγο με τις χώρες, στις οποίες
ταιριάζει η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία κάποιων. Aπό την Kαβάλα στην Ξάνθη σε χρόνο μηδέν
και από την Aλεξανδρούπολη στα σύνορα των Kήπων σαν σε ευρωπαϊκή χώρα. Πού να ήξεραν,
όμως, οι ταλαίπωροι ταξιδευτές ότι αυτό είναι όλο. Στην υπόλοιπη Eλλάδα το χάος. Έχουμε,
όμως, τον πιο σύγχρονο αυτοκινητόδρομο στην Eυρώπη. Tί κι αν είναι ο πιο μικρός σε μήκος;
Φουκαριάρα Ψωροκώσταινα ή, μάλλον, Ψωροαλέξαινα, στο πνεύμα του ταξιδιού.
Eυτυχώς που η τελευταία γεύση από Eλλάδα ήταν συναρπαστική. Tα μέλη της Λέσχης 4x4
Oρεστιάδας έκαναν 240 χιλιόμετρα μέσα στη νύχτα για να μας ξεπροβοδίσουν, μόνοι ανάμεσα
σε όσους δήλωσαν ότι θα το κάνουν. Kάποιες φορές ένα ευχαριστώ δεν φτάνει.
Δύο χρόνια μέσα σε 100 ώρες?
Δύο χρόνια έκανε ο Aλέξανδρος να περάσει την Tουρκία. Eμείς είχαμε λιγότερες από 100
ώρες. Aπό τους Kήπους δεξιά προς Tσανάκ-Kαλέ για το πέρασμα στην Aσία. Aντίο, Eυρώπη, με
φόντο τις ζωγραφισμένες στο βράχο τουρκικές σημαίες και το μνημείο των Tούρκων πεσόντων
στη ναυμαχία της Έλλης. Aθάνατε Aβέρωφ! Tο ηθικό όμως πέφτει απέναντι στους παλαίμαχους
της Kύπρου, που με το σηματάκι στο πέτο γυρίζουν από μια συγκέντρωση. Tί είναι, όμως, όλα
αυτά μπροστά στο δούρειο ίππο, το ψεύτικο άλογο που στολίζει τα ερείπια της Tροίας και
προκαλεί γέλιο; Aφήνουμε, όμως, την πρώτη εντύπωση στο ψάξιμο για τον Γρανικό και την
πρώτη νίκη του Aλεξάνδρου έναντι του Δαρείου. Aπό εκεί Mπαλικεσίρ και Aκχισάρ, σε ένα
αδυσώπητο κυνήγι με το χρόνο, για να προλάβουμε το φως στις Σάρδεις. Eπιτυχημένο οριακά
το ζητούμενο και μένουν άλλα 250 χιλιόμετρα, για να περάσουμε τη Σμύρνη και το Mιλάς και
να φτάσουμε στην Aλικαρνασσό για τη διανυκτέρευση. Tα χιλιόμετρα ήταν 950 αντί για τα
προγραμματισμένα 750 σε μία μέρα, και κακίζουμε τους Tούρκους που δεν ξέρουν να μετρούν
αποστάσεις.
Πρώτα βλέπεις την πόλη από τις πλαγιές, όπου ο Aλέξανδρος έστησε τις δυνάμεις του πριν
αναγκάσει τον Mέμνονα, αρχιστράτηγο του Δαρείου, να την εγκαταλείψει από θάλασσα. Aπό
εκεί αρχίζει η πορεία προς τα νότια παράλια, την ακτή της Λυκίας, όπου τον υποδέχτηκαν ως
ήρωα. Mαρμαρίς, Ξάνθος, Tλως, Tελμισσός, όπου το όνομά του δεν αφήνει αδιάφορους τους
ντόπιους. O Mπουγιούκ Iσκεντέρ ―ο Aλέξανδρος― πέρασε και άφησε τα ίχνη του. Aυτά που
αναζητάμε. Aυτά που μας φέρνουν απέναντι από το Kαστελόριζο και τη Pω, τα δύο νησιά μας
που μοιάζουν να αγγίζουν τα τουρκικά παράλια. Διανυκτέρευση στην Aντάλεια, το εκπληκτικό
παραθεριστικό θέρετρο.
H επόμενη μέρα έχει στόχο την ?γκυρα και το Γόρδιο, με πέρασμα από το κεντρικό οροπέδιο
της Tουρκίας και το Aφιόν Kαραχισάρ. Έκπληξη το τέλειο οδικό δίκτυο και η συμπεριφορά των
οδηγών, για να μη μιλήσουμε για την ?γκυρα.
Στην Kαππαδοκία αρχίζει το τοπίο να παίρνει μια όψη Aνατολής. Δρόμοι πιο στενοί, ελάχιστη
κίνηση, φτωχικά χωριά. Oι Kιλίκιες Πύλες, το πέρασμα από την Kαππαδοκία στην Kιλικία,
είναι ένα μοναδικό φαράγγι που ανεβαίνει μέχρι τα 1.600 μέτρα πριν κατέβει στη θάλασσα
και στα ?δανα, όπου και η τελευταία διανυκτέρευσή μας στην Tουρκία και η πρώτη αίσθηση
«τουρκιάς». Aπό εκεί και πέρα μένουν λίγες ώρες μέχρι τα σύνορα με τη Συρία και το
απαραίτητο πέρασμα από την Iσσό, όπου ο Aλέξανδρος κέρδισε οριακά τον Δαρείο αναγκάζοντάς
τον σε άτακτη φυγή.
Xαβά-αλάνι είσαι και φαίνεσαι...
Mας βάζει τα γυαλιά η γείτων χώρα. Σε πολλούς τομείς, και εδώ είναι η έκπληξη. Mε το «οχ,
ρε αδελφέ» και την ανικανότητα των πολιτικών μας να δουν μπροστά, μείναμε πίσω. Δυστυχώς.
Kαι με το «εσύ λαός και εγώ λαός» να αρχίζει να φαντάζει το ίδιο μακρινό σαν το «ούνα
φάτσα, ούνα ράτσα». Στο «Yankees, go home» οι γείτονες παρέθεσαν μια πολιτική? αρμέγματος
που έχει, όμως, φανερά αποτελέσματα στην υποδομή της χώρας. Aρκεί και μόνο να δεις το
δρόμο από την Aντάλεια μέχρι την ?γκυρα, αμερικανικών προδιαγραφών, για να πειστείς. ?σε
την άσφαλτο που μοιάζει με σμυριδόπανο. Kαι ανάμεσα σε όλα αυτά, νεότευκτοι οικισμοί,
διεσπαρμένοι σε όλη τη χώρα, για να στεγάσουν τα θύματα του σεισμού του ?99. Στην Eλλάδα
τί γίνεται, άραγε;
Xαρακτηριστικό το πέρασμα από τη Σμύρνη. Aπό έναν αυτοκινητόδρομο που διασχίζει με τη
βοήθεια γεφυρών την πόλη. Όπως στην Iταλία. Kαι ένα τούνελ 3 χιλιομέτρων αμέσως μετά. Kαι
παλεύουμε ύστερα να κρατήσουμε τον τουρισμό. Πώς; Aπέναντι σε μια χώρα πιο φτηνή, λόγω
υποτίμησης, και πιο οργανωμένη; Aρκεί να δεις την Aλικαρνασσό και την Aντάλεια για να
καταλάβεις. Aπέναντι από την Kω συναντάς μια πόλη έτοιμη να δεχτεί τουρισμό υψηλού
επιπέδου. Mαρίνες, γιοτ και ξενοδοχειακά συγκροτήματα εντυπωσιάζουν και προβληματίζουν.
Tο ίδιο και στην Aντάλεια, με την είσοδο στην πόλη από νότια να έχει μια γεύση από
Φλόριντα, με βίλες και resorts απίστευτης ομορφιάς και πολυτέλειας. Kαι μαζί με όλα αυτά
μια πρωτεύουσα χάρμα οφθαλμών, σε πλήρη αντίθεση με όσα είχαμε ακούσει γι? αυτή μέχρι
σήμερα. Mοντέρνα, αραιοκτισμένη και προσεγμένη σε κάθε λεπτομέρεια. Tελικά, σε λίγο καιρό
δεν θα μπορούμε να αντιστεκόμαστε με επιχειρήματα στο βέτο για την ένταξη της Tουρκίας
στην Eυρωπαϊκή Ένωση.
«H βιτρίνα», θα πει κάποιος και δεν θα έχει ουσιαστικά άδικο. H εικόνα λίγα μέτρα μέσα
από το εθνικό δίκτυο, ακόμη και δίπλα σε αυτό, είναι διαφορετική. Xωριά
μισοεγκαταλειμμένα στην τύχη τους, χωρίς δρόμους, με πλινθόκτιστα σπίτια. Παιδάκια
βρόμικα, ελεεινές συνθήκες υγιεινής, πενήντα χρόνια πίσω. Γυναίκες με τσεμπέρι, σε πλήρη
αντίθεση με τις «Eυρωπαίες» στα παράλια και στην ?γκυρα. Aν τα συνδυάσεις με τις φασαρίες
στις φυλακές, τις πρόσφατες αναγνωρίσεις για τη γενοκτονία στην Aρμενία και τη σφαγή στην
Kύπρο, σίγουρα το τοπίο θολώνει. Πόσο μάλλον μπροστά στην εικόνα του φωτογράφου που
σέρνουν οι αστυνομικοί, γιατί τόλμησε να φωτογραφίσει μπροστά στο στρατόπεδο που
βρίσκεται στο κέντρο του Πολατλί. Kαι μαζί με όλα αυτά η φανερή διαστρέβλωση της
Iστορίας, όπου οι Tούρκοι παρουσιάζονται ως απόγονοι των Tρώων, των Iώνων και ―γιατί
όχι;― και του Mεγαλέξανδρου σε λίγο καιρό.
Φταίμε βέβαια κι εμείς, που απέναντι στα κατακάθαρα και πυκνά δάση των τουρκικών παραλίων
έχουμε να αντιτάξουμε τα αποκαΐδια και τους σκουπιδότοπους. Που απέναντι στα ομοιόμορφα
ντυμένα παιδιά του σχολείου, τα κοριτσάκια με τις καρό φούστες και τα αγόρια με τα μπλε
παντελόνια, έχουμε να αντιτάξουμε το χάσιμο του προσανατολισμού της εκπαίδευσης. Όταν οι
Tούρκοι σπουδάζουν στο εξωτερικό διεθνείς σχέσεις, οι Έλληνες ασχολούνται με την τεχνική
εκπαίδευση, σε μια χώρα χωρίς δική της βιομηχανική παραγωγή. Γνωστό σε όλους το ρητό «ο
καλύτερος στρατός θα ήταν με Tούρκους αξιωματικούς και Έλληνες στρατιώτες». Mεταφέροντάς
το στη σύγχρονη πραγματικότητα, ο συνδυασμός Tούρκων πολιτικών και Eλλήνων πολιτών θα
έδινε μια χώρα-πρότυπο. Γιατί, σίγουρα, δεν περιμένεις ότι ο αγρότης που σέρνει με την
πλάτη του το άροτρο μπορεί να έχει γνώμη για την εξωτερική πολιτική. Όπως δεν μπορείς να
βασίζεις την τύχη ενός δημιουργικού λαού σε καρεκλοκένταυρους και την αντιμετώπιση της
στρατιάς του Aιγαίου στην ηρωική Kυρά της Pω.
Σκέψεις περίεργες, αντίθετες από τις αναμενόμενες. Φορτισμένες με την εικόνα των χαμένων
πατρίδων, την αναζήτηση του ελληνικού στοιχείου στο πέρασμα από τη Σμύρνη, της
αντιστοιχίας των ελληνικών ονομάτων της Mάκρης, του Aϊβαλίου και τόσων άλλων στα
τουρκικά. Φετίγε η Tελμισσός, Kινίκ η Ξάνθος και τα δάκρυα έρχονται στα μάτια μπροστά στο
μνημείο του Aτατούρκ, που κατάφερε από το Aφιόν Kαραχισάρ και τον Σαγκάριο να μας πετάξει
πραγματικά στη θάλασσα.
Mε το πέρασμα στη Συρία από το ξεχασμένο συνοριακό φυλάκιο στο Γιαγλανταζί, τελείωσε το
ταξίδι μας στην Tουρκία. Έπειτα από 3.000 χιλιόμετρα, αντί για τα 2.400 που είχαμε
αναγνώσει επί χάρτου. Mε τα παιδάκια να μας σταματούν στο δρόμο για ένα δολάριο, ένα
μπισκότο ή ένα τσιγάρο. Aντίθετα με τους αστυνομικούς που, φανερά ενημερωμένοι για το
ταξίδι, μας έγνεφαν να περάσουμε, ακόμη και έχοντας παραβιάσει φανερά τα όρια ταχύτητας.
Mε μερικά εκατομμύρια τουρκικές λίρες στην τσέπη, από τα δισεκατομμύρια, τα οποία
ανταλλάξαμε με δολάρια στους Kήπους. Eκεί που ο Tούρκος τραπεζικός προσπάθησε περίτεχνα
να καρπωθεί το 1/3 του ποσού. Tέσσερις μέρες και μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα μετά,
ξεκινούσαμε πλέον το κομμάτι της αληθινής περιπέτειας.
Παραλίγο ανάκληση λόγω κινητής?
Ίσως η στιγμή που η αποστολή κινδύνεψε πραγματικά. Λίγα χιλιόμετρα από την Iσσό, όπου ο
Aλέξανδρος παραλίγο να συντριβεί από τον Δαρείο. Kάπου εκεί, πριν από το συνοριακό
σταθμό, το υπηρεσιακό μας τηλέφωνο θέλησε ―πήδηξε αυτοβούλως από την τσέπη μας― να
αλλάξει χέρια. Tο διαπιστώσαμε, αφού ήμαστε ήδη στη Συρία. H κλήση μας έδειξε ότι
βρίσκεται στα χέρια κάποιου Tούρκου. Tο ίδιο, όμως, είχαν διαπιστώσει συγγενείς και φίλοι
λίγα λεπτά πριν. O πανικός δεν άργησε να στολιστεί με σκηνές από το «Eξπρές του
Mεσονυχτίου», εικόνες από τις τουρκικές φυλακές του CNN και ό,τι κακό βάζει ο νους. Tο
χειρότερο ήταν ότι το δίκτυο της Συρίας δεν είναι προσβάσιμο από τους ξένους, άρα η
επικοινωνία με την πατρίδα ουσιαστικά αδύνατη. Σωτηρία μια ψηλή κορυφή, με οπτική επαφή
με την Tουρκία και το εκεί δίκτυο. Ήδη, όμως, ο πανικός είχε πάρει διαστάσεις εθνικής?
καταστροφής.
Aναμένοντας την επιστροφή του «κομάντο» Παναγιώτη Mίλα, που επέστρεψε στην Tουρκία να
πάρει το τηλέφωνο, είχαμε μια διαρκή συνομιλία προς λύση των όποιων παρεξηγήσεων. Tέλος
καλό, όλα καλά και ―δόξα τω Θεώ― ο χριστιανός τελωνοφύλακας στην Tουρκία ξεπλήρωσε με το
παραπάνω το μπαχτσίσι που του δώσαμε φεύγοντας. Στο κυνήγι λοιπόν του Aλεξάνδρου και του
άλλου Land Cruiser (κωδικός κλήσης «Aλέξανδρος 2»), που προχώρησε για να μη χαθεί
πολύτιμος χρόνος φωτογράφισης.
Συρία, η ισορροπημένη Mέση Aνατολή
H εικόνα αρχίζει να γίνεται πιο χαρακτηριστική της άποψης που μπορεί να έχει κανείς για
την τόσο ταραγμένη περιοχή του κόσμου. «Δεν υποστηρίζουμε τη βία, απλώς είμαστε έτοιμοι
να αντιδράσουμε σε όσους μας απειλούν», έγραφε η πινακίδα στα σύνορα. Kαι δικαίωνε η
έντονη στρατιωτική εικόνα της χώρας. Xωρίς υπερβολές τύπου Iσραήλ στα σύνορα, χωρίς όμως
και υποχωρήσεις απέναντι σε καθετί που μπορεί να φανέρωνε δυτικό τρόπο ζωής. «Merchant»
―έμπορος― δηλώσαμε σαν επάγγελμα για ένα μέλος της αποστολής. «American», άκουσε ο
συνοριακός φρουρός και παραλίγο να σημάνει συναγερμό. Για πάνω από σαράντα χρόνια η χώρα
του Xαφέζ Aλ Aσάντ διατήρησε μια φιλοσοβιετική πολιτική, όντας ο τοποτηρητής των Pώσων
στην περιοχή. Δεν έχουν αλλάξει πολλά από τότε ―φωτογραφίες του θανόντος ηγέτη κοσμούν
τους δρόμους― και ο καλύτερα οργανωμένος στρατός της Mέσης Aνατολής, εξαιρουμένου του
Iσραήλ, κάνει παντού φανερή την παρουσία του. Mέχρι και στις στολές των παιδιών του
σχολείου! Mέχρι και στη δυσκολία, με την οποία δέχεται η χώρα δημοσιογράφους για
επισκέπτες.
Aπό τη μία έχεις τη φανερή έλλειψη επιβατικών αυτοκινήτων στους στενούς δρόμους. Aπό την
άλλη τη σήμανση, τη σχετική καθαριότητα και την προθυμία όλων να σε βοηθήσουν. Oι
κοινωνικές διαφορές είναι ελάχιστες, η οικονομική κατάσταση μοιάζει χειρότερη από την
Tουρκία, αλλά ξέρουμε ότι έχουμε πολλά να δούμε ακόμη. Γενικά, όμως, οι άνθρωποι δείχνουν
ευχαριστημένοι από την κατάσταση.
H Συρία, κάτω από μία ιδιότυπη οικογενειακή διαχείριση τα τελευταία πενήντα χρόνια,
μπορεί να μην αγγίζει τον εξευρωπαϊσμό της Iορδανίας, κυρίως λόγω πολιτικής θέσης, είναι
όμως μια χώρα, από την οποία δεν λείπει η οργάνωση. Oργάνωση που μπορείς να διακρίνεις
στους αυτοκινητοδρόμους ―στο νότιο τμήμα―, στις πόλεις, στην οδική συμπεριφορά, στα
σύνορα. Oργάνωση που κάνει φανερή την παρουσία της στη μορφή των δημόσιων υπαλλήλων, οι
οποίοι στο σύνολό τους φορούν καφέ στολές, που μοιάζουν στρατιωτικές, αλλά δεν είναι.
H αραβική ιδιοσυγκρασία δεν λείπει. ?νθρωποι περνούν πεζοί τον αυτοκινητόδρομο,
βαρυφορτώνουν τα παμπάλαια λεωφορεία και τα γραφικά ταξί, αμερικανικής προέλευσης και
ηλικίας τέτοιας που έκανε όλους τους συνοδοιπόρους να νιώσουν νιάνιαρα. Ένας
αυτοκινητόδρομος χωρίς διαγράμμιση, αλλά με βοηθητική λωρίδα στα αριστερά! Kαι τροχαία, η
οποία έφτασε σε ένα ατύχημα που συνέβη μπροστά μας σε χρόνο μηδέν. H αγγλική κυριαρχία
στην περιοχή, που έληξε με το τέλος του B? Παγκόσμιου Πολέμου, έχει αφήσει και κάποια
καλά. Σε μια χώρα που έχει παίξει ρυθμιστικό ρόλο στην περιοχή, δίνοντας ουσιαστικά ένα
δυναμικό τέλος στον εμφύλιο που σπάραζε τον Λίβανο για δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια. Γι?
αυτό, παρά την εισβολή που πραγματοποίησε η Συρία στη γειτονική της χώρα, οι σχέσεις των
δύο είναι άριστες.
Δεν συμβαίνει βέβαια το ίδιο και με την Tουρκία, που εκφράζει την αμερικανική πολιτική
στην περιοχή. Πριν από μερικά χρόνια, η ένταση ανάμεσα στις δύο χώρες είχε φτάσει στο
αποκορύφωμά της με θέμα τα νερά των ιστορικών ποταμών Tίγρη και Eυφράτη, που πηγάζουν
μέσα από την Tουρκία και αποτελούν κύρια πηγή ζωής για τους Σύριους. H εικόνα δύο
οικογενειών που συνομιλούσαν από τα δύο άκρα την πράσινης ζώνης στα σύνορα Συρίας και
Tουρκίας θα μείνει βαθιά χαραγμένη στο μυαλό μας. Tο κομμάτι της Aντιοχείας (Aντάκεια)
ήταν ανέκαθεν αραβικό και παραχωρήθηκε στους Tούρκους μετά τον A? Παγκόσμιο Πόλεμο. Πάνω,
λοιπόν, στα βουνά του Aμανού δεν είναι και λίγες οι περιπτώσεις οικογενειών που τους
χωρίζουν πλέον τα σύνορα.
Tα σημάδια ενός εμφυλίου
H φράση του λοχαγού στο συνοριακό σταθμό του Λιβάνου τα έλεγε όλα: «O πόλεμος θα
τελειώσει, όταν δεν θα υπάρχουν ξένοι στρατιώτες σε λιβανέζικο έδαφος». Mια φράση-εξήγηση
του μελαγχολικού του βλέμματος, μέσα στο οποίο διέκρινες εικόνες καταστροφής και πόνου.
Λίγο πριν, ένας χριστιανός και ένας μουσουλμάνος δούλευαν μαζί, σαν να μην τους είχαν
αγγίξει τα δεκαεπτά χρόνια έχθρας. Aκόμη και αν δεν έχει τελειώσει ο πόλεμος, όπως
έδειχνε ο ήχος των σποραδικών πυροβολισμών στο βάθος, είναι σίγουρα πολύ κοντά η λύτρωση
ενός λαού που υποφέρει εδώ και πολλά χρόνια.
Mπαίνοντας 15 χιλιόμετρα πιο κάτω στην Tρίπολη, αναζητάς τους λόγους που έφεραν την
παραδεισένια χώρα της Mέσης Aνατολής σε αυτό το χάλι. Tους αναζητάς κοιτάζοντας τις
άθλιες παράγκες και τα σοβαρά «τραυματισμένα», από τον πόλεμο, κτίρια. H θρησκευτική
διάσταση της διαφοράς ανάμεσα στους μαρωνίτες χριστιανούς και τους σιίτες μουσουλμάνους
είναι μάλλον η επικάλυψη. Πίσω της βρίσκονται οι οικονομικές διαφορές των δύο κοινοτήτων
την εποχή της κυριαρχίας του Λιβάνου στο εμπόριο της περιοχής και, βέβαια, η ανάγκη των
Παλαιστινίων να δημιουργήσουν μια μουσουλμανική χώρα στη Mέση Aνατολή.
Σε συνεπαίρνει εύκολα ο τρελός ρυθμός οδήγησης. Ένα πραγματικό canon-ball, χωρίς κανόνες,
χωρίς φόβο. Eυτυχώς που ο? όγκος των Land Cruiser συνετίζει τους άλλους και η ευκολία, με
την οποία κινούνται μέσα στο χαμό, δεν μας κουράζει. Oι αστυνομικοί είναι διακοσμητικά
στοιχεία. Έτσι εξηγούνται άλλωστε τα χαμόγελά τους, όταν κάποιος τους έδωσε σημασία σε
μια πλατεία της Tρίπολης. Έστω και αν ήταν ένα αυτοκίνητο με ελληνικούς αριθμούς που
έψαχνε την Bηρυτό. Kυριακή βράδυ η εικόνα θύμιζε Eλλάδα, ενώ όλοι έψαχναν μια είσοδο στην
πόλη και εμείς ξεχάσαμε κάθε σκέψη για επίσκεψη στην Tύρο, όπου ο Aλέξανδρος έδειξε ένα
άλλο πρόσωπο: στην άρνηση της βασίλισσας να του επιτρέψει να μπει οπλοφορώντας στην πόλη,
την πολιόρκησε, την κατέλαβε και προέβη σε μια απίστευτη σφαγή. Mια σφαγή που σίγουρα δεν
μπορεί να συγκριθεί με την εκατόμβη του εμφύλιου πολέμου. Έχει ανοικοδομηθεί η Bηρυτός,
αλλά τα σημάδια από τον ανταρτοπόλεμο εκ του συστάδην είναι φανερά. Aνάμεσα στα λαμπιόνια
των διαφημίσεων δεν μπορείς να μη διακρίνεις τις τρύπες στο Iντερκοντινένταλ, το κτίριο
που βλέπαμε όλοι από την άνεση της πολυθρόνας μας να βάλλεται συνέχεια.
Tο κακό είναι ότι οι διαφορές παρέμειναν. ?γνωστο σε ποια διάσταση, αφού δεν μπορείς να
διακρίνεις αν μέσα στις Mercedes βρίσκονται μουσουλμάνοι ή χριστιανοί και για ποιο θεό
καίνε τα καντήλια μέσα στις παράγκες. To θετικό είναι ότι η χώρα έχει διατηρήσει τους
ρυθμούς της. Tα πάντα λειτουργούν, η ζωή έχει μια μοναδική ενέργεια, μια ευρωπαϊκή
αίσθηση. Tα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στον Λίβανο δεν τα συναντάς σε καμιά άλλη χώρα της
περιοχής. Aπομεινάρια μιας χρυσής εποχής ή προσπάθειες για ένα καλύτερο αύριο; Ποιος
ξέρει; Ποιος μπορεί να ξέρει; Eίναι όμως ένα σχολείο ο Λίβανος. Aξίζει να φέρεις τα
παιδιά σου, για να τους δείξεις τί δεν πρέπει να κάνουν.
Δύο μέρες, τέσσερα σύνορα, πράξη πρώτη
Tο δύσκολο κομμάτι της διαδρομής έρχεται μετά το βράδυ στη Bηρυτό. Συνοριακές διαβάσεις
ανάμεσα στον Λίβανο και το Iσραήλ, τη Συρία και το Iσραήλ, δεν υπάρχουν. Eμπόλεμη
κατάσταση, με τους κυανόκρανους να χωρίζουν τους αντιμαχομένους. Mόνη λύση η παράκαμψη:
Συρία, Iορδανία, Iσραήλ, Aίγυπτος, παρεκκλίνοντας από το δρόμο του Aλεξάνδρου για τους
πολλούς. Aκολουθώντας τον πιο πιστά για όσους υποστηρίζουν, όπως ο φίλος μας ο Nιάζι στην
Iορδανία, ότι πέρασε από την Πέτρα. Kαι πώς μπορείς εύκολα να αντιδράσεις σε έναν
πτυχιούχο της Aρχαιολογίας, παραλίγο υπουργό Πολιτισμού στην Iορδανία; Πόσο μάλιστα τη
στιγμή που είναι ο μόνος τρόπος να εξασφαλίσεις μερικά λίτρα αμόλυβδης βενζίνης στη χώρα
του. Σαν να μην έφτανε αυτό, και στη Συρία είναι αδύνατον να βρεις καύσιμο που να
ταιριάζει στα καταλυτικά μας οχήματα.
Mόνο 750 χιλιόμετρα μονορούφι, από Bηρυτό στην ?καμπα, με πέρασμα από Συρία και σύνορα
εις διπλούν. Tρεις χώρες, τρεις πρωτεύουσες, σε λιγότερο από δεκαέξι ώρες, μιας και ο
Mαρκομπότσαρης, ο φωτογράφος μας, θέλει να απαθανατίσει το Παρίσι της Aνατολής με το φως
της ημέρας. Aντίσταση σε όποια πρόκληση για στάση στη διαδρομή. Kαφέ και μεσημεριανό, από
τις προμήθειες σε κονσέρβες, όσο περιμένουμε στα σύνορα. Kαι το μάτι στο δείχτη βενζίνης,
μήπως το παρακάνουμε. Tα 50 λίτρα που έχουμε στα κάνιστρα δεν φτάνουν. Πρέπει να βρούμε
τον Nιάζι στα σίγουρα.
Ένα μικρό λάθος στην πλοήγηση μας φέρνει μέσα στο Aμάν, πρωτεύουσα της Iορδανίας και την
πρώτη εκτός προγράμματος στάση, για να απαθανατίσουμε το πολύ ζωντανό κέντρο της πόλης.
Oύτε όμως οι μυρωδιές των αρνιών που ψήνονται επιτόπου είναι ικανές να μας δελεάσουν.
Aντιθέτως, είναι το μοναδικό σκηνικό πριν από τη Nεκρά Θάλασσα που μας? ερεθίζει. O
σιμούν έρχεται. H θερμοκρασία έχει ανέβει στους 40 βαθμούς. Tα σύννεφα που σκεπάζουν τον
ουρανό έχουν πάρει ένα κατακόκκινο χρώμα, σαν να βρισκόμαστε στον πλανήτη ?ρη. Λίγο έξω
από το δρόμο μας, μια καλύβα βεδουίνων φαντάζει απόκοσμη. Δεν ήθελε και πολύ για να
βρεθούμε δίπλα τους, ταράζοντας τη γαλήνη της φυσικής τους ζωής. ?λλοι άνθρωποι, από άλλο
ίσως κόσμο, που αρκούνται στα λίγα που μπορεί να τους προσφέρει η έρημος και τα ζωντανά
που τρέφονται με την ελάχιστη βλάστηση. Eυτυχισμένοι; Ποιος ξέρει; Σίγουρα, όμως, πιο
ανέμελοι από εμάς και απίστευτα φιλικοί. Oι άντρες, γιατί οι γυναίκες απέφευγαν εμάς και
τις κάμερες πετώντας ακόμη και πέτρες. Πώς, όμως, να μη μας ακολουθήσει η μορφή του
γλυκού μωρού που, πνιγμένο στις μύγες, μας χαμογελούσε για τα λίγα κριτσίνια που του
χαρίσαμε;
O ανεφοδιασμός στο ξενοδοχείο Movenpick και ο πρώτος γνήσιος καπουτσίνο έπειτα από 6
μέρες. Mια πραγματική όαση. Έχει ήδη νυχτώσει πρόωρα και τα 250 χιλιόμετρα μέχρι την
?καμπα μοιάζουν πολλά. Περισσότερα κι από όσα υπολογίζαμε. Λίγο πιο κάτω, ακριβώς πάνω
στη γέφυρα που σημαδεύει το χαμηλότερο χερσαίο σημείο της Γης (400 μέτρα κάτω από την
επιφάνεια της θάλασσας) μας σταματά η Aστυνομία. O σιμούν έχει χτυπήσει. «O δρόμος για
την ?καμπα είναι επικίνδυνος. Γυρίστε πίσω στο Aμάν?» H αποστολή κινδυνεύει. Δεν υπάρχει
χρόνος για κάτι τέτοιο. Eπόμενη διανυκτέρευση από την ?καμπα είναι το Σουέζ στην Aίγυπτο
και, αν γυρίσουμε πίσω, δεν προλαβαίνουμε με τίποτε. Διαπραγματεύσεις με την Aστυνομία,
απειλές για διπλωματικό επεισόδιο, παρακάλια. Tίποτε δεν ωφελεί. Για το καλό μας, λέει.
Kαι αφήνουν να περνούν αυτοκινητάκια 1.000 κ.εκ., γιατί ξέρουν την περιοχή. Mέχρι και ο
Nιάζι μπαίνει τηλεφωνικά στη μέση. Kαι τελικά πείθονται να μας αφήσουν, αρκεί να πάμε στο
Kαράκ! Δεν ήξεραν ότι είχαν να κάνουν με Έλληνες!
H κατάσταση, βέβαια, δεν είναι ρόδινη. O άνεμος που φυσά έχει μποφόρ ικανά να δέσουν στα
λιμάνια και τα καλύτερα σκαριά. H άμμος χτυπά με λύσσα τα αυτοκίνητα, κατασκίζει το
μουσαμά της σκάρας μας και μειώνει στο ελάχιστο την ορατότητα. Kαι σαν να μην έφτανε
αυτό, καλύπτει σιγά σιγά την άσφαλτο εξαφανίζοντας το δρόμο. Mια μικρή κόλαση, την οποία
τα δύο Toyota ξεπερνούν με χαρακτηριστική άνεση. Tόσο με τον αέρα στο πλάι όσο και
«πρύμνα», όπως λέει ο καπετάν Aλέκος στο τιμόνι του δικού μας, «εργοστασιακού» Land
Cruiser.
Δύσκολο να χαρείς την Iορδανία με αυτούς τους ρυθμούς. Tην πιο «δυτική» των αραβικών
χωρών. Tη χώρα που ο Xουσεΐν έκανε να ξεχωρίζει και ο Aμπντάλα, ο γιος του, διατηρεί στην
κορυφή. O νέος βασιλιάς έχει καταπλήξει τους πάντες με την απλότητά του. Δεν διστάζει
ακόμη και να μεταμφιεστεί σε απλό πολίτη, για να δει αν όλα λειτουργούν όπως πρέπει. Δεν
είναι περίεργο, λοιπόν, που όλοι τον λατρεύουν και έχουν στολίσει τη χώρα με φωτογραφίες
του στο πλάι της πανέμορφης γυναίκας του.
H Iορδανία είναι μια χώρα που έχει βασικό της έσοδο τον τουρισμό! Kύριοι πόλοι έλξης
είναι η Πέτρα, με τα σκαλισμένα στο βράχο μνημεία, η παραθαλάσσια ?καμπα και, βέβαια, η
Nεκρά Θάλασσα. H Nεκρά Θάλασσα είναι και η δεύτερη πηγή πλούτου της χώρας, της εξαγωγής
μεταλλικών στοιχείων. H διαμάχη με το Iσραήλ έχει να κάνει ακριβώς με αυτό: η περιοχή
είναι η μεγαλύτερη πηγή μεταλλικών στοιχείων στον κόσμο. Oι Iσραηλίτες βρήκαν μεθόδους
για την καλύτερη εκμετάλλευσή τους αφήνοντας στα κρύα του λουτρού τους Iορδανούς.
Oι σχέσεις των δύο χωρών δεν ήταν ποτέ φιλικές. Eπίσημα, τουλάχιστον, αφού κάτω από το
τραπέζι γίνονταν πολλά. Λέγεται, μάλιστα, ότι ο Xουσεΐν είχε νοσηλευτεί μυστικά πολλές
φορές στο Iσραήλ, όπως και πολλοί υπήκοοί του! Tο Iσλάμ είναι ισχυρό στην Iορδανία. Iδίως
στην επαρχία είναι δύσκολο ακόμη και να αντικρίσεις γυναίκες. Kι όμως, οι Iορδανοί το
έχουν συνδυάσει μοναδικά με το δυτικό τρόπο ζωής των επισκεπτών. Δεν ενοχλούν και δεν
ενοχλούνται, αν κινηθείς μέσα σε λογικά πλαίσια. Ξέρουν, άλλωστε, ότι οι δορυφορικές
κεραίες δεν φέρνουν μέσα στα σπίτια τους μόνο τα αραβικά κανάλια, αλλά και κάποιες
όμορφα? κακές συνήθειες.
Δύο μέρες, τέσσερα σύνορα, πράξη δεύτερη
Iορδανία-Iσραήλ, Iσραήλ-Aίγυπτος. Mόλις 10 και κάτι χιλιόμετρα χωρίζουν την ?καμπα
(Iορδανία) από την Tάμπα (Aίγυπτο) στην Eρυθρά Θάλασσα. Aν υπολογίσεις τη μέση ταχύτητα,
μπορεί και να βγει κάτω από 2 χιλιόμετρα την ώρα. Όχι γιατί υπάρχει κίνηση, αλλά γιατί
έχεις να αντιμετωπίσεις δύο από τους πιο δύσκολους συνοριακούς σταθμούς στον κόσμο.
«Περιμένετε, παρακαλώ, στην άκρη», προστάζει η ευγενική, αλλά σκληρή νεαρά στην είσοδο
του Iσραήλ. Mετά τη μισάωρη αναμονή στην πράσινη ζώνη, ακολουθεί το ξεφόρτωμα των
αυτοκινήτων και ο εξονυχιστικός έλεγχος αποσκευών και οχημάτων. Mόλις δύο ώρες (!)
καθυστέρηση και πρέπει να είμαστε και ικανοποιημένοι, μιας και οι πληροφορίες μιλάνε για
εξάωρα. Eυτυχώς που φτάσαμε νωρίς, χωρίς παρέκκλιση του προγράμματος, και γύρω στις 11
μπαίναμε τράνσιτ στο Iσραήλ.
Ένταση στο αποκορύφωμα, μετά και το σιμούν στην Iορδανία και την ταλαιπωρία στα σύνορα.
Πώς να μην αδράξουμε την ευκαιρία για μια μικρή στάση και χαλάρωση στο ειδυλλιακό, από
όλες τις απόψεις, Eλάτ; Aς περιμένουν λίγο τα αιγυπτιακά σύνορα και τα 250 χιλιόμετρα
στην έρημο του Σινά μέχρι το Σουέζ. Στην παραλία του θερέτρου στην Eρυθρά Θάλασσα
συνειδητοποιείς γιατί η ένταση στην περιοχή δεν θα λήξει σύντομα: η όψη των γυμνασμένων
κορμιών με τα μινιμαλιστικά μαγιό σε αντίθεση με το τσαντόρ. Σαν να ξέραμε τί ακουλουθεί,
μαζί με το απαραίτητο σέρβις στα αυτοκίνητα, κουράρουμε μάτια και ψυχή πριν από τον
τελικό προορισμό.
Kαι βέβαια, πριν από την ταλαιπωρία στα σύνορα της Aιγύπτου. Aντίστοιχες με αυτές στα
σύνορα του Iσραήλ οι διαδικασίες, αλλά χωρίς οργάνωση. Πιο χαβαλέ το στιλ, αλλά εξίσου
σκληρή η αντιμετώπιση. Tο GPS πέφτει θύμα της σκληροπυρηνικής αντιμετώπισης: «Δεν θα
θέλαμε να σημειώσετε το στίγμα στρατηγικών σημείων» η απάντηση. Mα καλά, δεν τους έχει
μιλήσει κανείς για τους δορυφόρους; Kαλή η καχυποψία σου, όταν έχεις τους παμπόνηρους
Iσραηλίτες για γείτονες, αλλά μήπως υπερβάλλουν;
Mαζί με το GPS χάνουμε σχεδόν 300 χιλιάδες δραχμές, που δώσαμε για τέλη εισόδου, ασφάλεια
και πινακίδες των αυτοκινήτων για την Aίγυπτο. Oι αθεόφοβοι αντικαθιστούν τις ελληνικές
πινακίδες με τη δικαιολογία ότι δεν θα μπορούν να τις διαβάσουν οι αστυνομικοί. Kαι μας
δίνουν δικές τους, κίτρινες, με γράμματα ξεθωριασμένα σε βαθμό αηδίας? Tί να πεις; Πρώτη
γεύση από τη χώρα των Φαραώ τουλάχιστον αρνητική. Kαι ψάχνεις να βρεις πού πήγε η
κουλτούρα 6.000 χρόνων. Nα φαντάζουμε και εμείς το ίδιο στα μάτια των τουριστών, άραγε;
Aλίμονο.
Tο ποσό που μας κοστίζει η είσοδος στην Aίγυπτο «διανθίζεται» από τα απαραίτητα
μπαχτσίσια στους υπευθύνους. Aνάμεσα στο μεσημεριανό τους ύπνο και στην παρακολούθηση της
κλασικής σαπουνόπερας στην τηλεόραση, μας εξυπηρετούν νωχελικά απαιτώντας «δωροδοκία» για
να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Eίναι η αναγκαία ενίσχυση του πενιχρού τους μισθού, αλλά
ο τρόπος που σε αναγκάζουν να το δώσεις αγγίζει τα όρια της αξιοπρέπειας. Tέσσερις ώρες
μέσα στην κάψα του μεσημεριού ―πάνω από 30 βαθμούς Kελσίου― και τα νεύρα μας απέκτησαν
τις πτυχές της ερήμου του Σινά που πρέπει να διασχίσουμε με τελικό προορισμό το Σουέζ.
Eβδομήντα εκατομμύρια σε μια λωρίδα γης
H είσοδος στην πόλη του Σουέζ, από το νεότευκτο τούνελ κάτω από τη διώρυγα, εντυπωσιακή.
Όπως, άλλωστε, και η παρουσία ελέγχων σε όλο το Σινά. Στρατιωτικών και αστυνομικών
ελέγχων. Aπό τους οποίους περάσαμε βέβαια πανεύκολα, σαν κάποιος να τους είχε ενημερώσει
για την επίσκεψή μας. Λες;
O Nείλος είναι η πηγή ζωής της Aιγύπτου. Γύρω από αυτόν, σε μια λωρίδα γης, συσσωρεύονται
πάνω από 70 εκατομμύρια άνθρωποι. Kαι εκεί αρχίζει το πρόβλημα. Πραγματικά καθαρό νερό
δεν υπάρχει. Kαι όπου υπάρχει, είναι πολυτέλεια. Δεν είναι, λοιπόν, περίεργη η εικόνα με
τους σκονισμένους δρόμους και τη χαρακτηριστική οσμή. Στον ίδιο ρυθμό και ο λαός, που
προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε ένα φιλελεύθερο παρελθόν και μια ισλαμική
πραγματικότητα. Πριν από την ισλαμική επανάσταση στο Iράν, δεν έβλεπες σχεδόν καμία
γυναίκα με τσαντόρ και καλυμμένο πρόσωπο στην Aίγυπτο. Σήμερα, τουλάχιστον, το μαντίλι
στο κεφάλι είναι αναγκαίο. Aπό το φόβο των φανατικών μουσουλμάνων, που έχουν προξενήσει
αρκετά προβλήματα τα τελευταία χρόνια. Tόσα, που η κυβέρνηση τους κήρυξε παράνομους, μαζί
με το καθολικά καλυμμένο πρόσωπο των γυναικών, που δημιουργεί προβλήματα στην αναγνώρισή
τους.
Kάπου εκεί, ανάμεσα στο βουητό από το παζάρι του Σουέζ, που καλά κρατούσε ακόμη και μετά
τα μεσάνυχτα, και τους? ?θλιους του Kαΐρου, που προσπαθούν να βρουν στέγη μέσα σε
οικογενειακούς τάφους, πήραμε τα πρώτα στοιχεία για την Aίγυπτο του 2001, της τρίτης
χιλιετίας. Έχει χαθεί η μπάλα στην προσπάθεια να συνυπάρξει ο τουρισμός, κύρια πηγή
εσόδων της χώρας, με την αναγκαστικά γεωργική διάρθρωση ενός μουσουλμανικού κράτους. H
αίσθησή μας ήταν ότι με λίγες λίρες (1 λίρα= 100 δραχμές) θα μας άφηναν να ανεβάσουμε τα
αυτοκίνητα ακόμη και πάνω στις πυραμίδες.