L.J.K Setright
1801, 1901, 2001?Κάθε χρονιά που αποτελεί σημείο εκκίνησης ενός καινούργιου αιώνα θα πρέπει να είναι
θετική και να δημιουργεί διέγερση και προοπτική, αντί να αναλώνεται σε αναδρομές...
του L.J.K. Setright
ΣTO γύρισμα του αιώνα, όπως δείχνει η ιστορία, οι περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να
αποτινάξουν τις αλυσίδες που τους κρατούν δέσμιους με τις πρακτικές του παρελθόντος και
στη συνέχεια, μετά από μια μικρή περίοδο σύγχυσης, αποφασίζουν να εξερευνήσουν νέους
τρόπους και νέες μεθόδους, που θα χαρακτηρίζουν τις υποθετικά καλύτερες πρακτικές του
νέου αιώνα. Οι άνθρωποι, ανυπόμονοι, προσδοκούν να ζήσουν με ευτυχία και άνεση στους
«μοντέρνους καιρούς».
Θεωρώ, και μπορώ να το τεκμηριώσω εμπεριστατωμένα, ότι οι «μοντέρνοι καιροί» ξεκίνησαν το
1800, τη χρονιά που ο Βόλτα δημιούργησε την ηλεκτρική του στήλη, έληξε η αποκλειστικότητα
της ευρεσιτεχνίας των Μπόλτον και Βατ για την πρωτόγονη ατμομηχανή τους και ξεκίνησαν οι
ναπολεόντειοι πόλεμοι. Ταυτόχρονα με τους «μοντέρνους καιρούς» γεννήθηκε και το
αυτοκίνητο, σε μια εποχή γονιμότητας, αν όχι τοκετού. Κάποιοι άδραξαν την ευκαιρία για
πρόοδο με το ξεκίνημα του νέου αιώνα. Στο επίπεδο της αυτοκίνησης, αυτός που
εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία ήταν ο ¶γγλος Ρίτσαρντ Τρέβιθικ. Η υψηλής πίεσης ατμομηχανή
του ώθησε μια άμαξα στην κορυφή ενός λόφου, γνωστού με την ονομασία Κάμπορν Μπίκον, την
παραμονή των Χριστουγέννων του 1801. Δε θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πάντως (όπως συνέβη
με κάποιον άλλο ¶γγλο κληρικό, ο οποίος κάηκε στην πυρά πολλά χρόνια πριν) ότι άναψε μια
φλόγα η οποία δε θα έσβηνε «στον αιώνα τον άπαντα», αν και ξεχνώντας να σβήσει τη φωτιά
του βραστήρα, όταν φύλαξε το όχημα για το βράδυ, έστειλε τόσο την άμαξα όσο και το κτίριο
να συναντήσουν την αιωνιότητα.
Όταν ξεκίνησε ο επόμενος αιώνας, υπήρχε και πάλι μια διακαής επιθυμία απελευθέρωσης από
το παρελθόν και εξεύρεσης νέων μεθόδων και νέων στόχων. Οι άνθρωποι αναπολούσαν τα
περασμένα, ωραιοποιώντας τη ζωή τους με αυτά που ο συντηρητισμός τούς είχε μάθει να
εκτιμούν, στερούμενοι ταυτόχρονα όσα η λογική της απόρριψης θα έφερνε στο μέλλον. Τα
ατμόπλοια που θαύμαζαν περισσότερο ήταν αυτά που θύμιζαν τα ιστιοφόρα, ενώ τα δημόσια
κτίρια που εκτιμούσαν περισσότερο απέπνεαν έναν αέρα νοσταλγίας των καθεδρικών ναών.
Τέλος, τα αυτοκίνητα τα οποία θαύμαζαν, ήταν αυτά των μεταφορικών εταιρειών, αποδοτικές,
αυτοκινούμενες και κατά συνέπεια χωρίς άλογα άμαξες.
Όμως, το 1901 η ροή των πραγμάτων άλλαξε. Η βασίλισσα Βικτορία πέθανε, ο Πικάσο
παρουσίασε την πρώτη του έκθεση και ο Μαρκόνι έστειλε ένα σήμα από την Αγγλία, το οποίο
ελήφθη στον Καναδά. Ύστερα από μια καταστρεπτική φωτιά στη βιοτεχνία τους, οι αδελφοί
Ολντ με τη βοήθεια των γειτόνων τους ξεκίνησαν με επιτυχία την παραγωγή του Oldsmobile,
του οχήματος που στην ουσία κατέλυσε και δρομολόγησε την εξέλιξη της πορείας του Ντιτρόιτ
ως παγκόσμιας πρωτεύουσας της αυτοκινητοβιομηχανίας. Στη Νέα Υόρκη, η νομοθεσία σύμφωνα
με την οποία όταν κινούνταν μια «άμαξα χωρίς άλογο» μέσα στην πόλη, έπρεπε να προηγείται
κάποιος πεζός για να ειδοποιεί για την έλευσή της, καταργήθηκε. Στην Ιταλία, εργάτες
ετοίμαζαν τη σιδηροδρομική γραμμή για την πρώτη ηλεκτροκίνητη αμαξοστοιχία του κόσμου, η
οποία θα λειτουργούσε το 1902. Στη Γερμανία, ο τεχνικός της Daimler, Βίλχεμ Μέιμπαχ,
επινόησε ένα αυτοκίνητο το οποίο θα περνούσε στην ιστορία. Η Mercedes ανακηρύχθηκε ως το
πρώτο «μοντέρνο» αυτοκίνητο και όρισε την πορεία που θα ακολουθούσαν και άλλοι στον τομέα
αυτό για τις επερχόμενες δεκαετίες.
Ένας ακόμα αιώνας πέρασε μοχθώντας, και τώρα, το 2001, μήπως μπορούμε να δούμε ενδείξεις
νέων τρόπων, νέων μέσων και νέων σκοπών; Η απάντηση είναι απροκάλυπτα ναι, καθώς χωρίς
δυσκολία αντιλαμβανόμαστε ότι οι άνθρωποι είναι ανυπόμονοι, προκειμένου να αποτινάξουν
τις παλιομοδίτικες νοοτροπίες σχετικά με το τι είναι σωστό και πρέπον. Η πανώλης του
νοσταλγικού στιλ της δεκαετίας του ?90, τυπική αντίδραση στο τέλος κάθε αιώνα,
καταλάγιασε και τα κοινώς αποδεκτά πιστεύω της θέσης και του σκοπού του αυτοκινήτου στην
κοινωνία διασκορπίστηκαν ή μετριάστηκαν. Όμως, η αφθονία και η αμεσότητα των μοντέρνων
μέσων επικοινωνίας έδωσαν τη δυνατότητα σε ακτιβιστές και πολιτικούς δημαγωγούς να κάνουν
πλύση εγκεφάλου στον κόσμο, ωθώντας τον να υιοθετήσει κάποια καινούργια πιστεύω, τα οποία
γίνονται κοινώς αποδεκτά και πρόκειται να επηρεάσουν το μέλλον του αυτοκινήτου.
Κάποια από αυτά τα πιστεύω είναι Πράσινα, κάποια είναι Κόκκινα. Όπως, για παράδειγμα, το
σκεπτικό ότι τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου θα τελειώσουν ή θα πρέπει να
εγκαταλειφθούν, ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου μας απειλεί, ότι η ιδιωτική μετακίνηση
θα πρέπει να περιοριστεί προς όφελος της δημόσιας και ότι η ανθρωπότητα πρέπει και μπορεί
να αντιμετωπίσει αυτά τα θέματα. Οι βάσεις πάνω στις οποίες έχουν στηριχτεί οι παραπάνω
παράλογες ιδέες είναι σε κάθε περίπτωση ύποπτες, αλλά η επίπτωσή τους ήταν η επιτάχυνση
της τεχνολογικής προόδου, ανεξάρτητα με το αν αυτή συντελείται προς αβέβαιες και
επισφαλείς κατευθύνσεις.
Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι πραγματικά σημαντικές καινοτομίες του 2001 έγιναν προς την
κατεύθυνση της εξέλιξης καλύτερων κινητήρων. Ήταν κατά τη διάρκεια της πρώτης εργάσιμης
μέρας του χρόνου, στις 2 Ιανουαρίου, όταν ξεκίνησε στο εργοστάσιο της BMW, στο Χαμς Χολ
στην Αγγλία, η παραγωγή των Valvetronic κινητήρων, στους οποίους ο έλεγχος της
λειτουργίας των βαλβίδων ρυθμίζει το βύθισμά τους σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην απαιτείται
η ύπαρξη πεταλούδας στο γκάζι (όπως έκανε ο Μέιμπαχ με τη Mercedes του 1901). Ο
μηχανισμός που χρησιμοποιείται μοιάζει να επινοήθηκε προκειμένου να διαφοροποιηθεί ή να
αποφύγει τις πατέντες άλλων εταιρειών, αλλά το αποτέλεσμα είναι η επιβολή σε ένα
επιφανειακά συμβατικό κινητήρα ενός «διατροφικού» ελέγχου, ο οποίος τον κάνει πιο καθαρό,
πιο ευέλικτο και πιο ισχυρό.
Τίποτα από τα παραπάνω δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κακό. Ακόμα καλύτερο μάλιστα είναι
αυτό που υπόσχεται η Audi με τον FSI, τον κινητήρα στον οποίο κληροδοτήθηκε η τεχνολογία
που χρησιμοποιήθηκε στο αγωνιστικό R8, ο οποίος ήταν συντριπτικά επιτυχής μέσα στο 2001.
Και αυτός ο κινητήρας, ο οποίος δεν έχει πεταλούδα στο γκάζι, θεωρείται πιο καθαρός, πιο
«λιτοδίαιτος» και πιο ισχυρός. Eπειδή ο οδηγός δε θα είναι σε θέση να γνωρίζει εάν πρέπει
να χρησιμοποιεί μεγαλύτερη σχέση, για να επιτύχει οικονομία, ή μικρότερη, προκειμένου να
επιφέρει φτωχή καύση, η οποία επίσης συνεπάγεται οικονομία, επελέγη από την Audi ένα
σύστημα μετάδοσης τύπου CVT, χωρίς δυνατότητα χειροκίνητης παρέμβασης. Εάν πρέπει να
απαλλαγούμε από τους δαίμονες του παρελθόντος, το αδέξιο χειροκίνητο κιβώτιο ταχυτήτων
πρέπει, ύστερα από 110 χρόνια, να είναι ένα από τα πρώτα πράγματα τα οποία θα εκδιώξουμε.
Όταν θα έχει εκλείψει, σταδιακά θα συνηθίσουμε τα συστήματα μετάδοσης, που θα
συμπεριφέρονται περισσότερο σαν τα ηλεκτρικά, τα οποία τελικά θα συνδυάσουμε με κυψέλες
καυσίμων, περίπου 20 με 30 χρόνια από σήμερα. Αρκετή δουλειά έχει γίνει μέσα στο 2001 για
την ανάπτυξη των ενεργειακών κυψελών, αλλά ακόμα δεν έχει διαφανεί κάτι ιδιαίτερα
σημαντικό. Πρέπει να επενδύσουμε λίγο περισσότερο, όπως συνηθίζεται στο ξεκίνημα κάθε
νέας εποχής, στην ελπίδα.
Θα ήταν όμορφο να μπορούσαμε να διακατεχόμαστε από ελπίδες για αυτοκίνητα με νέα και
διαφορετικά μεγέθη και σχήματα, νέα και διαφορετικά χειριστήρια, εσωτερικά και σκοπό
χρήσης. Με θλίβει ότι μέσα στο 2001 έγιναν ελάχιστα, προκειμένου να ενισχύσουν αυτή την
ελπίδα: το μόνο που βλέπουμε είναι αυτοκίνητα πιο ψηλά και πιο ασταθή, προκειμένου να
γίνουν λιγότερο μακριά και πιο φθηνά. Πρόκειται για ένα στρατήγημα, το οποίο κάνει τους
κατασκευαστές πιο πλούσιους κι εμένα προσωπικά με αρρωσταίνει! Με τον καιρό, το
αυτοκίνητο θα παραγκωνιστεί, όπως παραγκωνίστηκε ο ατμός και το άλογο, από κάποιο
διαφορετικό και ίσως πιο ξεχωριστό τρόπο ιδιωτικής μετακίνησης. Το 2001 δεν μπορούμε
ακόμα να δούμε ποια μορφή μπορεί να έχει το μέσο αυτό, αλλά σίγουρα τώρα είναι η ώρα να
ελπίζουμε._ L.J.K.S.