Oδοιπορικό στο Xελμό
Ένα οδοιπορικό γύρω από το βουνό των Καλαβρύτων, στη σκιά της Νεραϊδόρραχης, στο μυθικό
νερό της Στύγας, σε ελατοσκέπαστες χιονισμένες πλαγιές, σε μοναστικές κοινότητες, με
διάχυτη φυσική ομορφιά, που απειλούν να μας κρατήσουν συναισθηματικά δέσμιους με την
ευρύτερη περιοχή?
Κείμενο-Φωτογραφία: Αλέξανδρος Τσαντούλας
ΜEPEΣ γιορτών, μέρες χειμώνα. Πρώτης τάξης ευκαιρία για αισθαντικά ταξίδια στη φύση, στην
παράδοση, στην ανυστερόβουλη ανθρώπινη επαφή. Η πυξίδα μας στοχεύει στο «βόρειο τείχος»
της Πελοποννήσου, και συγκεκριμένα στα ορεινά του νομού Αχαΐας. Στον κόσμο των βουνών,
στο μυθικό Χελμό ή στα Αροάνια όρη των αρχαίων Eλλήνων θα βρεθούμε για να γευτούμε την
αγριάδα του σκληρού αναγλύφου, συνυφασμένη με τη γαλήνη που αποπνέει το χιονισμένο τοπίο
λόγω εποχής.
Η τριγωνική ορθοπλαγιά της Νεραϊδόρραχης έχει τη δική της μοναδική βαρύτητα και
σημειολογία, ενώ η υγρασία που πλανάται στην ατμόσφαιρα από το μυθικό αθάνατο νερό της
Στύγας διαχέει στο χωρόχρονο υπερβατικές θεωρήσεις?
Εμείς κινούμενοι στη σφαίρα της ορθολογιστικής αμεσότητας θα αποζητούσαμε ανάλαφρες
στιγμές στη θαλπωρή ενός δικού μας τζακιού, εκεί στην επαρχία Καλαβρύτων, ενώ έξω ένας
απρόσμενος λαογραφικός παράδεισος θα μένει ανεπηρέαστος από το φως ή την ομίχλη. Και
φυσικά το πεδίο προσφέρεται για ατελείωτες ώρες χαράς και δράσης σε κατάλευκες
επιφάνειες, για παιχνίδια με τους συντελεστές τριβής που αναπτύσσουν το snowboard και το
κλασικό ski στις πίστες του χιονοδρομικού κέντρου ή για διασχίσεις τύπου cross-country με
snowmobiles και langlauf ski στην απεραντοσύνη του Ξηρόκαμπου.
Έχοντας κατά νου την υδάτινη έκπληξη της λίμνης του Τσιβλού, την αυθεντικότητα που
προβάλλουν τα Κλουκινοχώρια, την οδηγική πληρότητα στο «Διάσελο του Κυνηγού», τη
γευστικότητα της ορεινής πέστροφας στο Πλανητέρο και τις πηγές του Αροάνιου ποταμού,
ξεδιπλώνουμε χάρτες και ημερολογιακές ατζέντες και βάζουμε σε ετοιμότητα τους ψηφιακούς
καταγραφείς.
Από την παλαιά εθνική οδό Κορίνθου-Πατρών, στο ύψος της παραλιακής Ακράτας, η σχετική
πινακίδα οδηγεί για Βαλιμή και Ζαρούχλα. Στο 27ο χιλιόμετρο η περίφημη φυσική λίμνη του
Τσιβλού ξαφνιάζει και εντυπωσιάζει συγχρόνως. Λίμνη φάντασμα, αφού γεννήθηκε από
γεωλογικά τερτίπια πριν από μερικές δεκάδες χρόνια, όταν το μισό χωριό βυθίστηκε μέσα στα
κρύα νερά του ποταμού Κράθι. Έτσι, λοιπόν, στη βορειοανατολική πλευρά του Χελμού, κοντά
στα σύνορα Κορινθίας και Αχαΐας, οι φυσικές δυνάμεις δούλεψαν καταστροφικά αλλά και
παραγωγικά! Ο τεράστιος κρατήρας που γεννήθηκε από την καθίζηση γρήγορα γέμισε
πεντακάθαρα νερά, με αποτέλεσμα τα γύρω πεύκα να εξακοντίζουν αμέτρητες πράσινες
ανταύγειες.
Πολύ ωραίο εδώ το ταβερνάκι «Παράδεισος», όπου η κυρία Κατερίνα σας έχει από κόκορα
λεμονάτο μέχρι απλό καφεδάκι. Η λίμνη προσφέρεται για ψάρεμα, αλλά οι υπόλοιπες
δραστηριότητες μάλλον πρέπει να διαγραφούν από τις ορέξεις των επισκεπτών, γιατί οι
μισοβυθισμένοι κορμοί και η όποια βλάστηση εγκυμονούν πιθανούς κινδύνους. Αποφεύγοντας,
λοιπόν, κάποια επικίνδυνη εμπλοκή σε άγνωστο πεδίο, έχουμε το χερσαίο σκηνικό ολότελα
δικό μας. Ορειβατικό ποδήλατο, περιλίμνιο τζόκινγκ, κατασκήνωση και φυσικά πικ νικ είναι
σίγουρα αυτά που θα επιζητούσαμε.
Μια ―περιττή, ίσως― υπενθύμιση: οι άνθρωποι της δράσης, αυτοί που «ζουν ταξιδεύοντας»,
παντού και πάντοτε δίνουν το παράδειγμα ενός ολοκληρωμένου ατόμου με βαθιά οικολογική
αντίληψη και πίστη στις δυνατότητες της αρμονικής συμβίωσης.
Λίγο πιο πάνω, στο Αγρίδι, η πινακίδα δείχνει την κατεύθυνση για τη θέση «Πόρτες» και
εσείς μπορείτε να πάτε περίπου στα δύο χιλιόμετρα με το αυτοκίνητο. Πολύ δύσκολος ο
χωματόδρομος και πολύ ρευστό το τερέν. Θα συνιστούσαμε από το δύσκολο σημείο με την
κατολίσθηση να περπατήσετε γύρω στα διακόσια μέτρα για να φτάσετε εκεί που η Επανάσταση
του ?21 ξεκίνησε σ? αυτήν εδώ την περιοχή, όταν ο Χριστοδούλου Σουλιώτης χτύπησε τους
Τούρκους.
Κάτω, πολύ βαθιά, ο Κράθις ποταμός κυλάει τα παγωμένα νερά του από το Μαυρονέρι της
Στύγας, η λίμνη Τσιβλού φαίνεται σαν να την κοιτάτε από φινιστρίνι αεροπλάνου και,
βέβαια, απέναντι ψηλά το μεγαλείο του Χελμού, όπου αυτή την εποχή τα χιονισμένα «φρύδια»
εξέχουν στις κάθετες ορθοπλαγιές!
Μπαίνοντας για τα περίφημα Κλουκινοχώρια ―Σόλος, Περιστέρα και Μεσορούγγι―, διαλέγουμε
την αριστερή διαδρομή προς Λυκιάνικα. Μετά το συνοικισμό, το μεγαλείο της τριγωνικής
κόψης της Νεραϊδόρραχης υποβάλλει παράξενα. Βγαίνοντας από το Σόλο, στη διχάλα, μπορούμε
να πάρουμε τον αριστερό δασικό δρόμο για τη βρύση της Γκόλφως και βέβαια, πολύ αργότερα,
τα «Ύδατα της Στύγας», με την υπενθύμιση ότι απαγορεύεται το κυνήγι της πέρδικας και την
παράκληση από μας να επεκτείνεται η εθελούσια απαγόρευση σε καθετί που πετάει και γενικά
κινείται κατά τις δύσκολες χειμωνιάτικες ημέρες? Φυσικά, να μην παραλείψουμε να
υπογραμμίσουμε ότι συνιστάται όχημα 4x4 από δω και πέρα, η απαιτούμενη οδηγική εμπειρία
σε ακραίες καταστάσεις και βεβαίως η ΕΜΥ να έχει? κέφια.
Καταρράκτες στη χώρα μας υπάρχουν αρκετοί. Ένας από τους πιο δύσκολους στην προσέγγισή
του, αλλά ο πιο διάσημος στον αρχαίο κόσμο είναι αυτός της Στύγας, ένα από τα τρία
μυθολογικά ποτάμια που κυλάνε τα νερά τους στον ¶δη. Στο όνομα της Στύγας ορκίζονταν θεοί
και άνθρωποι, όρκος απαράβατος, που κανείς δεν τολμούσε να πατήσει.
Με κατεύθυνση νότια, για το δασικό δρόμο προς Ζαρούχλα, με μια μικρή παράκαμψη για τον
αδιέξοδο δρόμο προς τη βρύση της Γκόλφως με την υπέροχη ξύλινη γούρνα. Ακολουθούμε τώρα
το δρόμο για Ζαρούχλα, που, όπως μας πληροφορεί η σχετική πινακίδα, απέχει 14 χλμ., ενώ
στη δεξιά φουρκέτα πηγαίνουμε πάνω και όχι ευθεία κάτω!
Το θέαμα της Νεραϊδόρραχης και της κοιλάδας της Στύγας είναι εκπληκτικό και ήδη
διακρίνεται το κτίριο του αστεροσκοπείου πάνω στην κορυφογραμμή, που θα στεγάσει το
τηλεσκόπιο «Αρίσταρχος». Οι κλίσεις στο δρόμο είναι μεγάλες ορισμένες φορές, χρειάζεται
ιδιαίτερη προσοχή και πιθανόν να βρείτε κάποιο μεγάλο δέντρο μπροστά σας, που θα
χρειαστεί να το μετακινήσετε...
Στην πινακίδα Δεξαμενή-Διάσελο συνεχίζουμε φυσικά στον κύριο δρόμο και στο άνοιγμα πάμε
αριστερά, ενώ στα πόδια μας, βαθιά κάτω, κουρνιάζει η Ζαρούχλα. Δασωμένες οι πλαγιές του
Σαραντάπηχου και στο βάθος η Ζήρια στο δικό της πόστο, σαν ένας ακόμα προμαχώνας του
«βορείου τείχους» της Πελοποννήσου. Στη Ζαρούχλα αξίζει να γνωρίσετε το ξενοδοχείο «Στης
Έλενας» με την εκπληκτική ποιότητα, που συνδυάζει την παράδοση και την αυστριακή φινέτσα
των σπουδών της συμπαθέστατης Έλενας Καραφωτιά. Φυσικά, και ο γνωστός Πύργος της
Ζαρούχλας είναι εδώ με τη δική του βαρύτητα στο χρηματιστήριο του ποιοτικού τουρισμού.
Από τη Ζαρούχλα ο Φενεός απέχει 15 χλμ. Eμείς ανεβαίνουμε τώρα το βουνό για το διάσελο ―
ο δρόμος έχει μερικά νεροφαγώματα και κορμούς άτακτα ριγμένους στα πλάγια, με ποικιλία θα
λέγαμε στο διαμέτρημα και στη θέση παρκαρίσματος! Τέσσερα χιλιόμετρα μακρύτερα από τη
Ζαρούχλα υπάρχει χώρος αναψυχής, τα Ριζανά, ένα ξέφωτο με φυσικό γκαζόν, πεντακάθαρο και
φωτεινό. Στη συνέχεια, η άκρη του οροπεδίου του Φενεού αχνοφαίνεται κάτω, η πάλαι ποτέ
κραταιά λίμνη του Ηρακλή με τις φερώνυμες καταβόθρες στην απέναντι άκρη, ενώ δεξιά η
υδάτινη παρουσία της τεχνητής λίμνης Δόξας μαγνητίζει τα βλέμματα.
¶γριοι και επιβλητικοί βιγλάτορες στην περιοχή, η Ντουρντουβάνα, οξύκορφη και δασωμένη
μέχρι την κορυφή της, και αριστερά της ο μεγαλειώδης σχηματισμός της Ζήριας. Εκεί κοντά
και το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, τριώροφο, επιβλητικό, εντυπωσιακό και με ωραιότατες
τζαμωτές βεράντες.
Κινούμαστε δυτικά προς το «Διάσελο του Κυνηγού» και σε κάποιο σημείο του δρόμου συναντάμε
πρόσφατο ξωκλήσι κοντά στο βάραθρο, ένα φυσικό πηγάδι συνδεδεμένο με τις αγριότητες του
Eμφύλιου πολέμου. Πάνω στα ψηλά, η φύση απίθανη και το γρήγορο χωμάτινο κατέβασμα μας
φέρνει δίπλα από την Κεράσοβα και το Ελατόφυτο, ακριβώς στο Πλανητέρο. Νερά πολλά και
γαστριμαργικό time-out, για να στρίψουμε στη συνέχεια βόρεια προς Καλάβρυτα. Δίπλα στο
δρόμο μετά τα Καστριά, αναγκαστική η στάση μας για το σπήλαιο των «Λιμνών» Τα νερά που
υπάρχουν σήμερα στο σπήλαιο προέρχονται από μικροπηγές, που λειτουργούν στα τοιχώματα και
στις οροφές σε περίοδο βροχοπτώσεων. Τις άλλες εποχές, το σπήλαιο διατηρεί μόνιμα νερά σε
δεκατρείς μεγάλες κλιμακωτές λίμνες, στις οποίες οφείλει και το σύγχρονο όνομά του. Προς
το παρόν, η επίσκεψη περιορίζεται στην πρώτη λίμνη, γιατί οι επόμενες δώδεκα κλιμακωτές
είναι απροσπέλαστες για τους μη σπηλαιολόγους, όμως ο διάκοσμος των σταλακτιτών και
σταλαγμιτών σίγουρα αποζημιώνει τον επισκέπτη με την αισθητική πολυμορφία του.
Κάτω Λουσοί, ¶νω Λουσοί, το οροπέδιο των Σουδενών φαντάζει δικό μας, ο ασφαλτόδρομος
ανηφορίζει ψηλότερα και στο διάσελο του Aϊ-Νικόλα ακολουθούμε τις πινακίδες για το
χιονοδρομικό κέντρο. Φτάνουμε στο οροπέδιο του Ξηρόκαμπου. Γυμνά τα επίπεδα και διάσπαρτα
τα έλατα στις πλαγιές. Βρισκόμαστε στο χιονοδρομικό κέντρο και κτίρια, πυλώνες και
αναβατήρες, πρωταγωνιστικές εναέριες μορφές σε ένα διαφορετικό «τοπίο ομίχλης»? Ανάλογα
με την εποχή, βέβαια, πατάμε στα διαβρωμένα πετρώματα του φλύσχη, μπαίνουμε σε άλλο
κόσμο, γεμάτο σπάνια ενδημικά φυτά και μυθολογικές αναφορές.
Από το οροπέδιο στα 1.600 μέτρα, η ανάβαση επτακόσια μέτρα ψηλότερα χωρίς τη βοήθεια της
τεχνολογίας θέλει ψυχή, και εάν κάποιος πιάσει το τέμπο, «keep walking», και στη θρυλική
κορυφή της Νεραϊδόρραχης το μεγαλείο του τοπίου είναι απερίγραπτο.
Η μικρή Μαυρόλιμνη, το Νεραϊδάλωνο ανάμεσα στην Αετοράχη και την Ψηλή Κορυφή, και βέβαια
μακρύτερα η Ζήρια, ο Ερύμανθος, η Ντουρντουβάνα, ο Κλωκός και το Παναχαϊκό, ολόκληρο το
«βόρειο τείχος» της Πελοποννήσου?
Ο χρόνος περνάει και πολύ χαμηλότερα η βαρύτιμη ιστορική παρουσία των Καλαβρύτων στη
νεότερη ελληνική πορεία κάνει τον οποιοδήποτε επισκέπτη προσκυνητή. Οι πολλές πηγές
έδωσαν στα μεσαιωνικά χρόνια το όνομα «καλά-βρυτά», δηλαδή «καλές βρύσες». Η εποχή της
Φραγκοκρατίας άφησε τα ίχνη της στο κάστρο Λα-Γκριφ, που βρίσκεται στο ύψωμα πάνω από την
πόλη, ενώ η γενναία συνεισφορά τους στην ιστορία της πατρίδας μας άφησε τραγικές μνήμες
κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Φυσικά, η μαγεία της διάσχισης του Βουραϊκού με τον «οδοντωτό σιδηρόδρομο» ή με τα πόδια
είναι διαρκής πρόκληση! Μια ονειρική διαδρομή μήκους 22,350 χιλιομέτρων και υψομετρικής
διαφοράς 720 μέτρων. Ο σταθμός της Κερπινής, η Τρικλιά και τα Νιάματα είναι οι ενδιάμεσοι
παντέρημοι σταθμοί που μας περιμένουν, ενώ αυτός της καταπράσινης και γεμάτης νερά
Ζαχλωρούς σφραγίζεται από τη βαρύτητα του Μεγάλου Σπηλαίου. Oι δύο παράλληλες μεταλλικές
ράγες λειτουργούν σαν μαγνήτης και παράξενο κοσμοδρόμιο ονείρων, με το θρόισμα του αγέρα
στις φυλλωσιές των πλατανόφυλλων, που σημαδεύουν το φαράγγι.
Ο «φιλικός» πρόκριτος των Καλαβρύτων, Ασημάκης Φωτήλας, ρίχνει την ιδέα. Η κυβέρνηση του
Χαρίλαου Τρικούπη προσυπογράφει το μεγαλεπήβολο έργο και ξένοι μηχανικοί φέρνουν εδώ την
τεχνογνωσία της εποχής του 1880. Έλληνες εργατοτεχνίτες γεφυρώνουν πολλαπλά το φαράγγι
του Βουραϊκού, ανοίγουν γαλαρίες, σεβόμενοι παραδειγματικά το τοπίο, κτίζουν
υποδειγματικά λιθοδομές υποστήριξης με πελεκητή πέτρα και υψώνουν σταθμούς, αληθινά
κομψοτεχνήματα αρχιτεκτονικής. Από το σταθμό της Ζαχλωρούς τα μουλάρια ανέβαιναν
παλιότερα το δικό τους Γολγοθά προς το Μέγα Σπήλαιο. Ο ιερός τούτος τόπος θεωρείται το
αρχαιότερο μοναστήρι της Ελλάδας, αφού κτίστηκε το 362 μ.Χ. από τους αδελφούς Συμεών και
Θεόδωρο, ενώ το τεράστιο κτίριο, όμοιο με φρούριο, υψώνεται σε οκτώ ορόφους στο κοίλωμα
ενός πανύψηλου βράχου. Στο Μέγα Σπήλαιο σώζεται η εικόνα της Παναγίας, φτιαγμένη από
μαστίχα και κερί, μία από τις τρεις που φιλοτέχνησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς!
Φυσικά, υπάρχει και η Αγία Λαύρα, και η ζωή ξεκινάει εδώ από τον Αθανάσιο Αθωνίτη, που
ίδρυσε το παλιό μοναστήρι το 10ο αιώνα, περνάει στα αμύθητης αξίας δώρα των Κομνηνών και
της Αικατερίνης της Ρωσίας, για να φθάσει στο σήμα-κατατεθέν της Ελληνικής Εθνεγερσίας.
Τα μάτια λάμπουν παράξενα μπροστά στην υποβολή της βιτρίνας που προστατεύει το διάτρητο
από τις τουρκικές σφαίρες και διάσχιστο από τον αέναο χρόνο λάβαρο που ύψωσε ο Παλαιών
Πατρών Γερμανός?
Κλείνοντας αυτό το οδοιπορικό, επιτρέψτε μας να πούμε ότι δεν πρέπει σας διακρίνει ο
ενθουσιασμός που περνάει εύκολα, αλλά ο προγραμματισμός του δυσκολότερου μετά την υγεία
παράγοντα για τη ζωή μας, του χρόνου, και φυσικά η θέληση, για να χαρείτε τη δροσιά των
αγριόχορτων, το άκουσμα των νερών που κατρακυλούν δεκάδες μέτρα χαμηλότερα, το έλατο που
τριζοβολάει και το κελάηδημα των πουλιών, όπως ποτέ δεν τα είχατε φανταστεί..._ Aλ. T.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Δήμος Καλαβρύτων: 26920.22380
Τόπος Θυσίας: 26920.24447
Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος: 26920.23646
Γραφείο Ε.Ο.Τ.: 26920.23418
Αστυνομία Καλαβρύτων: 26920.23333
Νοσοκομείο Καλαβρύτων: 26920.22222
Πυροσβεστική Καλαβρύτων: 26920.23199
Δασαρχείο Καλαβρύτων: 26920.22227
Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας: 26920.22363
Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου: 26920.23130
ΟΣΕ Καλαβρύτων: 26920-22245
ΟΣΕ Διακοπτού: 26910.43206
Κ.Τ.Ε.Λ.: 26920.2222
Χιονοδρομικό Κέντρο: 26920.24451-2
Σπήλαιο «Λιμνών Καστριών»: 26920.31001
Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας - Εστία Καλαβρύτων: 26920.22276
Κέντρο Περιβαλλοντολογικής Εκπαίδευσης Κλειτορίας: 26920.31288
Φωτογραφείο «Φ. Παπαγεωργίου»: 26920.23059
Ε.Ο.Σ. Καλαβρύτων: 26920.22611
Αστυνομία Διακοπτού: 26910.41203
Δήμος Λευκασίου: 26920.36259
Δασονομείο Ακράτας: 26960.22997.
Κέντρο Υγείας Ακράτας: 26960.22222.
ΟΤΕ Ακράτας: 26960.33299