Διαστημικά Nέα
ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ISSΣτις 26 Ιανουαρίου, δύο μέλη του πληρώματος του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS)
πραγματοποίησαν το δεύτερο εξάωρο διαστημικό τους «περίπατο». Συγκεκριμένα, ο Ρώσος
κυβερνήτης Γιούρι Ονουφριένκο και ο Αμερικανός αστροναύτης Ντάνιελ Μπουρς εξήλθαν από το
σταθμό για να επισκευάσουν τρεις κεραίες. Με τον τρόπο αυτό, ο ISS μπορεί να
επικοινωνήσει με ραδιοερασιτέχνες στη Γη, γεγονός που θα βοηθήσει το πλήρωμα σε περίπτωση
που οι συνθήκες απαγορεύουν την επικοινωνία με τον έλεγχο αποστολής. Οι δύο άντρες
απομάκρυναν και αντικατέστησαν κάποια τμήματα επιστημονικού εξοπλισμού, του οποίου είχε
περάσει η ημερομηνία λήξης. Τέλος, τοποθέτησαν και ορισμένα παραπετάσματα, που έχουν
σκοπό να προστατεύουν τον ISS από εκλύσεις αερίων των κινητήρων του σταθμού, σε φάσεις
τροχιακών ελιγμών. Το τρίτο μέρος του πληρώματος, ο Αμερικανός Καρλ Γουόλτζ, διεύθυνε την
επιχείρηση παραμένοντας στο εσωτερικό του σταθμού.
Οι Γουολτζ και Ονουφριένκο είχαν επιχειρήσει και άλλη έξοδο στο διάστημα, στις 17
Ιανουαρίου, στο πλαίσιο της οποίας εγκατέστησαν ένα μίνι γερανό επάνω στο ρωσικής
κατασκευής διαμέρισμα του ISS, Ζβεζντά. Οι τρεις άντρες είναι το τέταρτο πλήρωμα του ISS
και βρίσκονται εκεί από τις 7 Δεκεμβρίου. Θα επιστρέψουν το Μάιο, με το διαστημικό
λεωφορείο Εντέαβορ, το οποίο θα αφήσει εκεί το πέμπτο πλήρωμα, αποτελούμενο από τους
Ρώσους Χορζούν και Τρεσιόφ και τον Αμερικανό Ουίτσον. Στο μεταξύ, στις 28 Φεβρουαρίου
αναμένεται να εκτοξευτεί το διαστημικό λεωφορείο Κολούμπια, στο πλαίσιο μιας αποστολής
«σέρβις» του Διαστημικού Τηλεσκοπίου Χαμπλ.
ΑΚΟΜΑ ΛΙΓΟΤΕΡΑ ΚΟΝΔΥΛΙΑ ΓΙΑ ΕΠΑΝΔΡΩΜΕΝΕΣ ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ
Στις 4 Φεβρουαρίου ανακοινώθηκε ο αμερικανικός ομοσπονδιακός προϋπολογισμός για το
οικονομικό έτος 2003 από τον πρόεδρο Μπους. Ο προϋπολογισμός προβλέπει ότι η NASA πρέπει
να «σφίξει κι άλλο το ζωνάρι», μειώνοντας τα κονδύλια για επανδρωμένες πτήσεις κατά
περίπου 700 εκατ. δολάρια.
Ο Μπους ζήτησε από το Κογκρέσο να χορηγήσει στη NASA κονδύλι 15 δισ. δολαρίων την επόμενη
χρονιά, πράγμα που σημαίνει φαινομενική αύξηση 1,4% συγκριτικά με την προηγούμενη χρονιά.
Όμως, αν ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός, η «αύξηση» αυτή είναι πλασματική. Στην
πραγματικότητα, πρόκειται για μείωση.
Το διαστημικό λεωφορείο και ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS), τα μόνα επανδρωμένα
διαστημικά προγράμματα που έχουν απομείνει, θα είναι τα πρώτα που θα πληγούν από τις
προτεινόμενες περικοπές. Η NASA θα δαπανήσει 6,1 δισ. δολάρια για επανδρωμένες αποστολές
το 2003 έναντι 6,8 δισ. δολαρίων το 2002. Το κονδύλι του ISS θα μειωθεί στα 1,49 δισ.
δολάρια, από 1,72 δισ. δολάρια το 2002, ενώ τα χρήματα για το διαστημικό λεωφορείο θα
μειωθούν από 3,27 δισ. δολάρια σε 3,20 δισ. δολάρια για το οικονομικό έτος 2003.
Η τροπή που πήρε η κατάσταση ήταν αναμενόμενη, δεδομένης της πρόθεσης του Μπους και των
ανώτατων κλιμακίων να διοχετεύσουν αυξημένα κονδύλια στον πόλεμο ενάντια στην τρομοκρατία
(βλ. και άρθρο μας «Τα διαστημικά προγράμματα στην εποχή του φόβου» στο τεύχος Δεκεμβρίου
2001).
Το μοναδικό ευχάριστο νέο είναι ότι τα κονδύλια της NASA για τη διαστημική έρευνα θα
αυξηθούν από 2,86 δισ. δολάρια σε 3,41 δισ. δολάρια (αύξηση 19%). Στο πλαίσιο αυτό θα
δρομολογηθεί ένα πρόγραμμα πυρηνικών συστημάτων για την εξερεύνηση του εξωτερικού ηλιακού
συστήματος με αυτόματους βολιστήρες. Επίσης, το πρόγραμμα για την εξερεύνηση του ¶ρη
έμεινε άθικτο, και μάλιστα τα κονδύλιά του θα γνωρίσουν μια αμελητέα αύξηση, της τάξης
των 39 εκατ. δολαρίων. Ωστόσο, το κονδύλι για τη λειτουργία του Διαστημικού Τηλεσκοπίου
Χαμπλ μειώνεται δραστικά.
ΕΚΤΟΞΕΥΣΗ ΤΟΥ ΙΑΠΩΝΙΚΟΥ Η-2Α
Στις 4 Φεβρουαρίου εκτοξεύτηκε με επιτυχία ένας ιαπωνικός πύραυλος Η-2Α με φορτίο δύο
πειραματικούς δορυφόρους. Η κίνηση αυτή αποτελεί ακόμα ένα βήμα μπροστά για την παγίωση
της Ιαπωνίας στην παγκόσμια αγορά εμπορικών εκτοξεύσεων. Οι πρώτες ειδήσεις φανέρωναν πως
τουλάχιστον ο ένας από τους δύο δορυφόρους είχε τεθεί σε τροχιά με επιτυχία.
Το δεύτερο πρωτότυπο του πυραυλικού φορέα νέας γενιάς εκτοξεύτηκε από το κέντρο
εκτοξεύσεων της Τανεγκασίμα. Η Ιαπωνική Υπηρεσία Διαστήματος (NASDA) επιβεβαίωσε ότι ο
δορυφόρος Mission Demonstration Satellite-1 (MDS-1) τέθηκε στην προβλεπόμενη τροχιά του
47 λεπτά μετά την εκτόξευση. Ο δορυφόρος έχει σκοπό τον έλεγχο της λειτουργίας εμπορικά
διαθέσιμων ημιαγωγών στο διάστημα. Όμως μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές η
υπηρεσία δεν έχει λάβει σήματα από τον άλλο δορυφόρο (DASH), ένα σύστημα ελέγχου σχετικά
με την επάνοδο στην ατμόσφαιρα.
Η εκτόξευση είχε αρχικά προγραμματιστεί για τις 31 Ιανουαρίου, αλλά αναβλήθηκε για
τεχνικούς λόγους. Ο Η-2Α είχε κάνει την παρθενική του πτήση τον περασμένο Αύγουστο. Η
επόμενη εκτόξευση προβλέπεται για αργότερα, μέσα τη φετινή χρονιά. Ο Η-2Α, που κόστισε
10,6 δισ. γεν (80 εκατ. δολάρια), έχει ύψος 57 μέτρα και ζυγίζει 348 τόνους.
ΑΝΟΙΓΕΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ
Το διάστημα ανοίγει για επιχειρηματίες, εκατομμυριούχους και, ίσως, νικητές
τηλεπαιχνιδιών, χάρη σε μια συμφωνία-ορόσημο που υπογράφηκε μεταξύ των πέντε εταίρων του
προγράμματος του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ISS). Στις 5 Φεβρουαρίου οι εταίροι
(Αμερική, Ευρώπη, Ιαπωνία, Ρωσία, Καναδάς) συμφώνησαν επάνω σε κοινούς κανόνες για την
έγκριση της πρόσβασης ερασιτεχνών ταξιδιωτών στον ISS, κάτι που αναμένεται να έχει
σημαντική επιρροή στην εμπορική χρήση του διαστήματος. Οι προϋποθέσεις ορίζουν ότι οι
υποψήφιοι πρέπει να είναι σε καλή φυσική κατάσταση, να εργάζονται ομαδικά, να αντέχουν τη
διαμονή σε κλειστούς χώρους, να μην πίνουν, να μην παίρνουν ναρκωτικά και να μην έχουν
συμμετάσχει σε... πορνογραφικές ταινίες ή σε εγκληματικές δραστηριότητες. Οι υποψήφιοι
πρέπει, βεβαίως, να έχουν και «παχύ» πορτοφόλι για να αντεπεξέλθουν στο εξαιρετικά
«τσουχτερό» αντίτιμο του εισιτηρίου (το «εισιτήριο» του επιχειρηματία Ντένις Τίτο, που
ταξίδεψε τον περασμένο Απρίλιο στον ISS, ανήλθε σε 20 εκατ. δολάρια).
Ο επόμενος διαστημικός τουρίστας που θα ταξιδέψει στον ISS αναμένεται να είναι ο
Νοτιοαφρικανός επιχειρηματίας Μαρκ Σάτλγουορθ, τον ερχόμενο Απρίλιο. Πιο αβέβαια είναι τα
σχέδια της ευρωρωσικής εταιρείας MirCorp να στείλει τους νικητές δύο τηλεπαιχνιδιών στον
ISS για μία εβδομάδα. Ίσως τελικά οι τυχεροί να κάνουν απλώς μια τροχιακή πτήση μέσα σε
ένα ρωσικό Σογιούζ.
Ο «ΠΗΓΑΣΟΣ» ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΟ ΥΠΗΡΕΣΙΑ
Στις 5 Φεβρουαρίου, η Orbital Sciences Corporation ανακοίνωσε ότι εκτόξευσε με επιτυχία
το δορυφόρο High Energy Spectroscopic Imager (HESSI) της NASA στην προβλεπόμενη τροχιά με
τον πυραυλικό της φορέα «Πήγασος». Ο επιστημονικός δορυφόρος μεταφέρθηκε με επιτυχία σε
τροχιά ύψους 595 χιλιομέτρων. Επρόκειτο για την 31η εκτόξευση «Πηγάσου», η οποία έγινε
εναερίως από το αεροσκάφος L-1011 της εταιρείας, το οποίο είχε απογειωθεί από το
Ακρωτήριο Κανάβεραλ.
Ο «Πήγασος» είναι το κορυφαίο σύστημα παγκοσμίως για την εκτόξευση μικρών εμπορικών
φορτίων σε χαμηλή τροχιά. Ο αστρονομικός δορυφόρος HESSI έχει αντικειμενικό σκοπό τη
μελέτη του Ήλιου, και συγκεκριμένα το μηχανισμό πυροδότησης των ηλιακών εκλάμψεων
(τεράστιων εκλύσεων ενέργειας και ακτινοβολίας).
H εκτόξευση του HESSI είχε αρχικώς προγραμματιστεί για τον Ιούλιο του 2000, αλλά
αναβλήθηκε όταν ο δορυφόρος έπαθε βλάβες κατά τη διάρκεια τεστ δόνησης. Κατόπιν,
προβλήματα στον «Πήγασο» ανέβαλαν περαιτέρω την ημερομηνία της εκτόξευσης.
Σε συνεργασία με άλλα διαστημόπλοια, όπως το SOHO (Solar and Heliospheric Observatory),
to GOES (Geostationary Operational Environmental Satellites) και το TRACE (Transition
Region and Coronal Explorer) για τον εντοπισμό ηλιακών προεξοχών, καθώς επίσης και με τα
σκάφη Wind, ACE (Advanced Composition Explorer), Ulysses, και Voyager για τον εντοπισμό
σωματιδίων, το HESSI θα παρέχει στους επιστήμονες πολύτιμα δεδομένα για τις διαδικασίες
που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό του Ήλιου. Η αποστολή HESSI θα κοστίσει 85 εκατ.
δολάρια
ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2002
του Αλέξη Πετίδη
Το χρώμα του σύμπαντος
Τι χρώμα έχει το σύμπαν; Ποιο χρώμα θα έβλεπε ένας φανταστικός παρατηρητής που, με κάποιο
μαγικό τρόπο, θα μπορούσε να δει όλο το ορατό φως που αυτό εκπέμπει; «Τιρκουάζ, με μία
μικρή δόση πράσινου», υποστηρίζει μια ομάδα αστρονόμων, η οποία χρησιμοποίησε τα δεδομένα
μιας γιγάντιας επισκόπησης του ουρανού, για να δώσει μια απάντηση σε αυτό το απλό ―αλλά
όχι και απλοϊκό― ερώτημα. Συγκεκριμένα, οι αστρονόμοι δούλεψαν με δεδομένα της 2dF Galaxy
Redshift Survey, μιας επισκόπησης που περιλαμβάνει πάνω από 200.000 γαλαξίες που
βρίσκονται σε απόσταση 2-3 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, για να παραγάγουν ένα
«κοσμικό φάσμα», δηλαδή ένα γράφημα που αποτυπώνει τη συνολική ακτινοβολία που εκπέμπουν
όλοι αυτοί οι γαλαξίες σε κάθε μήκος κύματος που περιλαμβάνεται στην περιοχή του ορατού
φωτός. Στη συνέχεια, το γράφημα αυτό αποδόθηκε ως χρωματικό φάσμα, σαν αυτό που θα έδινε
το πέρασμα του φωτός του σύμπαντος μέσα από ένα πρίσμα που θα το ανέλυε στα συστατικά του
χρώματα, αλλά και ως ενιαίο χρώμα, όπως θα το αντιλαμβανόταν το ανθρώπινο μάτι, χωρίς,
όμως, να μπορεί να καθοριστεί ο ακριβής τόνος του.
Από μία άποψη προξενεί έκπληξη η δόση πράσινου που υπάρχει στο χρώμα του σύμπαντος, καθώς
δεν υπάρχουν πράσινα άστρα. Εξηγείται, όμως απλά, από τον συνδυασμό του φωτός που
εκπέμπουν τα πολυάριθμα γηραιά ερυθρά άστρα και τα νεαρά κυανά άστρα του σύμπαντος.
Φωτογραφίες: spectrum.jpg και color.jpg (C. Glazebrook, JHU)
-----------------
Πλανήτης γύρω από το Βέγα;
Ένα από τα πιο γνωστά άστρα του ουρανού είναι ο Βέγας, το λαμπρό κυανό άστρο του
αστερισμού της Λύρας, το οποίο διακρίνει κανείς εύκολα ψηλά στον ουρανό κατά τους
καλοκαιρινούς μήνες (αυτήν την εποχή ο Βέγας, ο οποίος απέχει από εμάς περίπου 25 έτη
φωτός, ανατέλλει μετά τα μεσάνυχτα κι είναι ορατός πάνω από το βορειοανατολικό ορίζοντα
τις μεταμεσονύκτιες ώρες).
Πριν περίπου είκοσι χρόνια οι αστρονόμοι είχαν ανακοινώσει την ύπαρξη ενός δίσκου σκόνης
γύρω από το Βέγα, γεγονός που δημιούργησε αίσθηση, καθώς τέτοιοι δίσκοι αποτελούν το
πρωτογενές υλικό από το οποίο δημιουργούνται οι πλανήτες. Πρόσφατες παρατηρήσεις έδειξαν
ότι το υλικό σε αυτόν το δίσκο δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο: τουλάχιστον κάποιο
τμήμα του είναι συγκεντρωμένο σε δύο περιοχές με τέτοιον τρόπο, ώστε να υποδηλώνει τη
βαρυτική επιρροή ενός γιγάντιου αέριου πλανήτη που κινείται γύρω από το άστρο.
Όπως συμβαίνει με όλους τους πλανήτες που έχουν ανακαλυφθεί γύρω από άλλα άστρα, ο
συγκεκριμένος πλανήτης δεν είναι δυνατό να φωτογραφηθεί άμεσα. Ωστόσο, η δομή του δίσκου
αποκαλύπτει ορισμένα πιθανά χαρακτηριστικά του: οι υπολογισμοί των αστρονόμων έδωσαν ένα
ανώτατο όριο για τη μάζα του, που δεν ξεπερνά το 30πλάσιο της μάζας του Δία, και έδειξαν
ότι, σε αντίθεση με τις κυκλικές τροχιές που ακολουθούν οι περισσότεροι πλανήτες του
ηλιακού μας συστήματος, αυτός κινείται σε ελλειπτική τροχιά.
Φωτογραφία: vega.jpg (D. Wilner, D. Aguilar)
-----------------
Η πρώτη γενιά άστρων
Σε δύο ιστορικές σειρές φωτογραφήσεων, που διεξήχθησαν το 1995 και το 1998, το Διαστημικό
Τηλεσκόπιο Hubble έστρεψε το διεισδυτικό «βλέμμα» του σε δύο εξαιρετικά μικρές περιοχές
του ουρανού, κοντά στο βόρειο και το νότιο ουράνιο πόλο αντίστοιχα, και αποτύπωσε
εκατοντάδες αμυδρούς γαλαξίες, που βρίσκονται στις παρυφές του παρατηρήσιμου σύμπαντος.
Όπως ανακοίνωσε πρόσφατα μία ομάδα Αμερικανών αστρονόμων, η εκ νέου μελέτη αυτών των
φωτογραφιών έδωσε κάποιες πρώτες ενδείξεις για το ότι ο ρυθμός σχηματισμού άστρων
κορυφώθηκε στα πρώιμα χρόνια του σύμπαντος και έκτοτε φθίνει διαρκώς.
Στην ανακοίνωση, η εμφάνιση της πρώτης γενιάς άστρων παρομοιάστηκε με το εντυπωσιακό
φινάλε μιας φιέστας με πυροτεχνήματα. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση το φινάλε ήρθε
πρώτο, σε μία κατακλυσμική πλημμυρίδα αστρογένεσης, που φώτισε τους σκοτεινούς ουρανούς
λίγες εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια μετά τη γέννηση του σύμπαντος. Η ερμηνεία αυτή
έρχεται σε αντίθεση με προηγούμενες μελέτες, οι οποίες έδειχναν ότι ο ρυθμός αστρογένεσης
κορυφώθηκε την εποχή που το σύμπαν είχε ήδη φτάσει σε ηλικία 6-7 δισεκατομμυρίων ετών,
στο ήμισυ, δηλαδή, της σημερινής ηλικίας του, που υπολογίζεται γύρω στα 12-14
δισεκατομμύρια έτη. Την οριστική απάντηση θα πάρουμε πιθανότατα από το διάδοχο του
Hubble, το Διαστημικό Τηλεσκόπιο Νέας Γενιάς (Next Generation Space Telescope), όπως το
έχει ονομάσει η NASA, το οποίο θα μπορεί να «ταξιδέψει» πιο βαθιά στο χώρο και στο χρόνο.
Φωτογραφία: firework.jpg ή HDF.jpg (Ενδεικτική)
-----------------
Ένα κοντινό πέρασμα
Τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί αρκετός θόρυβος για την πιθανότητα σύγκρουσης
κάποιου αστεροειδή ή κομήτη με τον πλανήτη μας, σε μία επανάληψη του σεναρίου που
πιστεύεται ότι διαδραματίστηκε πριν 65 εκατομμύρια χρόνια και οδήγησε στην εξαφάνιση των
δεινοσαύρων. Όπως μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς, παρατηρώντας τη γεμάτη κρατήρες
επιφάνεια της Σελήνης, τέτοια περιστατικά ήταν πολύ συχνά πριν λίγα δισεκατομμύρια
χρόνια, κατά την περίοδο που ακολούθησε τη γέννηση του πλανητικού μας συστήματος. Το
πρόσφατο πέρασμα ενός ουράνιου «ταξιδιώτη» από τη «γειτονιά» μας έδειξε ότι κάτι ανάλογο
μπορεί να συμβεί και στις μέρες μας. Στα μέσα Δεκεμβρίου ο αστεροειδής 1998 WT24 πέρασε
σε απόσταση μόλις 1,9 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον πλανήτη μας, μια απόσταση περίπου
πενταπλάσια από αυτήν Γης-Σελήνης, και μάλιστα ήταν ορατός με ένα ζευγάρι ισχυρά κυάλια
σαν ένα αμυδρό άστρο που κινείτο αργά στον ουρανό. Ο 1998 WT24 έχει διάμετρο ενός
χιλιομέτρου, δηλαδή επαρκή για να προκαλέσει την καταστροφή του πολιτισμού μας, σε
περίπτωση που προσκρούσει στον πλανήτη μας. Ευτυχώς, οι υπολογισμοί των αστρονόμων
δείχνουν ότι κάτι τέτοιο αποκλείεται να συμβεί στο ορατό μέλλον.
Η προηγούμενη φορά που ένα τέτοιου μεγέθους αντικείμενο πλησίασε τον πλανήτη μας ήταν τον
Αύγουστο του 1969, όταν ο αστεροειδής 1999 RD32 έφτασε σε απόσταση 1,4 εκατομμυρίων
χιλιομέτρων από τη Γη, χωρίς, ωστόσο, να γίνει αντιληπτός. Χρειάστηκε να περάσει μία
ολόκληρη εικοσαετία για να τον ανακαλύψουμε.
Φωτογραφία: asteroid.jpg (Don Davis, NASA)
Ερωτήσεις και Απαντήσεις - Φεβρουάριος 2002
Όλα όσα θέλατε να μάθετε για την Aστροναυτική
-αλλά δεν ξέρατε πού να ρωτήσετε
Ερ.: Το διαστημικό λεωφορείο Enterprise πήρε το όνομά του από τη δημοφιλή τηλεοπτική
σειρά επιστημονικής φαντασίας «Star Trek»;
Απ.: Ναι, αν και οι «Trekkies», οι φανατικοί φίλοι της σειράς, την «πάτησαν» τελικά.
Αρχικά, το πρώτο διαστημικό λεωφορείο θα ονομαζόταν Constitution. Όμως χιλιάδες επιστολές
από ισάριθμους φαν της σειράς έκαναν τη NASA ν? αλλάξει γνώμη και να το ονομάσει
Enterprise, όπως, δηλαδή, το θρυλικό αστρόπλοιο του πλοιάρχου Τζέιμς Κερκ, που
περιπλανιόταν στο Γαλαξία (αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι στην τηλεοπτική σειρά το
Enterprise είναι «αστρόπλοιο κλάσης Constitution»!). Όμως το πραγματικό Enterprise δεν
πέταξε ποτέ στο διάστημα, επειδή προοριζόταν μόνο για ενδοατμοσφαιρικές δοκιμές. Το πρώτο
διαστημικό λεωφορείο που πήγε στο διάστημα ήταν το επόμενο σκάφος, το Columbia. Αν οι
«Trekkies» ήταν καλύτερα πληροφορημένοι, θα επέμεναν να βαφτιστεί Enterprise αυτό το
σκάφος και όχι το προηγούμενο!
Ερ.: Ποια είναι τα πιο παράξενα και ετερόκλητα αντικείμενα που ταξίδεψαν στο διάστημα;
Απ.: Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένα:
- Ένα κουτί σπίρτα που μετέφερε το πλήρωμα του σοβιετικού Βοσχόντ-2 το 1965 έσωσε τη ζωή
τους. Μετά την προσεδάφιση στη στέπα, πολλές δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από την
προβλεπόμενη περιοχή, οι κοσμοναύτες Λεόνοφ και Μπελάγιεφ παρά λίγο να καταβροχθιστούν
από αγριεμένους λύκους. Όμως σώθηκαν, χάρη στη φωτιά που άναψαν με αυτά τα σπίρτα!
- Ένα ζευγάρι καμπανάκια που πήρε μαζί του ο αστροναύτης Τόμας Στάφορντ στην πτήση του
Τζέμινι-9, η οποία έγινε λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1965.
- Τα γραμματόσημα που πήραν στη Σελήνη οι αστροναύτες Σκοτ, Ίργουιν και Γουόρντεν το 1971
και τα οποία πούλησαν μετά χωρίς την έγκριση της NASA, πράξη για την οποία τιμωρήθηκαν.
- Το σάντουιτς με κορν-μπιφ που είχε πάρει μαζί του (χωρίς την έγκριση της NASA) ο
αστροναύτης Τζον Γιανγκ και το οποίο έδωσε στο συνάδελφό του Γκας Γκρίσομ στην αποστολή
Τζέμινι-3 το 1964, για να του κάνει πλάκα. Ο Γκρίσομ το έφαγε, αλλά μετά έκανε εμετό,
καταστρέφοντας ένα πείραμα σχετικό με το διαιτολόγιο των αστροναυτών. Εννοείται ότι η
NASA εξαγριώθηκε.
- Ένα φτερό που ο αστροναύτης ¶λαν Σέπαρντ της αποστολής Απόλλων 14 άφησε να πέσει, μαζί
με ένα σφυρί, στην επιφάνεια της Σελήνης, μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες, για να
αποδείξει ότι τα σώματα πέφτουν με ομοιόμορφη ταχύτητα στο κενό.
- Τρία μπαλάκια που χρησιμοποίησε ο Σέπαρντ στην ίδια αποστολή, για να διεξάγει έναν
«αγώνα γκολφ» στην επιφάνεια της Σελήνης, με τη βοήθεια «μπαστουνιού» αποτελούμενου από
τη λαβή ενός εργαλείου.
Ερ.: Έχουν κάποια ζήτηση τα προσωπικά αντικείμενα των αστροναυτών μετά την πτήση τους;
Απ.: Βεβαίως, και μάλιστα μεγάλη, αν και η αξία μεγαλώνει όσο πιο παλιά και «ιστορική»
είναι η διαστημική πτήση. Αντικείμενα που ταξίδεψαν στο διάστημα ως αναμνηστικά ή ως
προσωπικά είδη των αστροναυτών αγγίζουν... αστρονομικές τιμές σε σχετικούς
πλειστηριασμούς. Για παράδειγμα, το 1994, σε έναν πλειστηριασμό που οργανώθηκε στο
Μπέβερλι Χιλς, πουλήθηκαν γραμματόσημα που ταξίδεψαν στη Σελήνη με το Απόλλων 11, ένα
ζευγάρι χρυσά σκουλαρίκια (Απόλλων 12) και αμερικανικές και διεθνείς σημαίες (Απόλλων
16). Τα γραμματόσημα του Απόλλων 11 (που ήταν κολλημένα σε κάρτες υπογεγραμμένες από τα
μέλη του πληρώματος) έπιασαν την τιμή των 27.000 δολαρίων. Απομεινάρια από το αφυδατωμένο
φαγητό των αστροναυτών του Απόλλων 12 πουλήθηκαν αντί 14.500 δολαρίων. Ένα κομμάτι
σελοτέιπ μήκους 5 εκατοστών, με κολλημένη επάνω του σεληνόσκονη, που είχε αποσπαστεί από
τη στολή του Ντέιβιντ Σκοτ, κυβερνήτη του Απόλλων 15, πουλήθηκε αντί 7.500 δολαρίων,
μολονότι οι εκτιμητές το αξιολογούσαν για περισσότερο από 45.000 δολάρια. Μια κομπλέ
διαστημική στολή του προγράμματος Τζέμινι δόθηκε αντί 4.000 δολαρίων (για περισσότερες
πληροφορίες, σας παραπέμπουμε στο άρθρο μας «Εσείς τι θα παίρνατε μαζί σας στο διάστημα;»
στο τεύχος Ιουλίου-Αυγούστου 1997).
Ερ.: Υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα κάποιο κομμάτι σεληνιακού πετρώματος από αυτά που έφεραν
οι αστροναύτες;
Απ.: Ναι, αν και η θέση του σήμερα δεν είναι αυτή που θα περίμενε κανείς. Η σημαία της
χώρας μας ταξίδεψε στη Σελήνη με το πλήρωμα του Απόλλων 11, τον Ιούλιο του 1969, κι
επέστρεψε πίσω. Η σημαιούλα δωρίστηκε κατόπιν στη ―χουντική― κυβέρνηση της εποχής από τον
πρόεδρο Νίξον, μαζί με ένα μικρό δείγμα σεληνιακού πετρώματος. Η διαβιβαστική επιστολή
του δώρου έλεγε, μάλιστα: «Προσφέρεται στο λαό του Βασιλείου της Ελλάδος υπό του κ.
Ρίτσαρντ Νίξον, προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Η σημαία της χώρας σας
εταξίδευσε εις την Σελήνην με το διαστημόπλοιον «Απόλλων 11». Το μικρό τούτο δείγμα του
πετρώματος από την επιφάνειαν της Σελήνης μετεφέρθη εις την Γην υπό του πληρώματος της
πρώτης επηνδρωμένης αποστολής εις την Σελήνην». Θα περίμενε κανείς ότι τα σεληνιακά
πετρώματα (τρία τον αριθμό και μεγέθους κόκκων ρυζιού) θα βρίσκονταν σε κάποιο
ορυκτολογικό μουσείο ή εργαστήριο, προσβάσιμα στο κοινό. Η αλήθεια είναι πολύ
διαφορετική. Στο ελληνικό κοινό τα πετρώματα παρουσιάστηκαν στις 6 - 12.10.1992, στην 1η
Διεθνή Έκθεση Ορυκτών και Απολιθωμάτων, στο Ζάππειο, και στις 27.05.1994 - 11.01.1995,
στη δεύτερη σχετική έκθεση, στο... Αρχαιολογικό Mουσείο (βλ. και επιστολή του αναγνώστη
της «Π&Δ» κου Διονυσίου Σπανού στο τεύχος Σεπτεμβρίου 1997). Σήμερα τα δείγματα μάλλον
φυλάσσονται στο ίδιο μουσείο. Δεδομένου του... κολοσσιαίου ενδιαφέροντος της Πολιτείας
(αλλά και του ευρέως κοινού) για το διάστημα, αλλά και για την έρευνα και την τεχνολογία
γενικότερα, δεν είναι περίεργο που κομμάτια από την επιφάνεια ενός άλλου πλανήτη
φυλάσσονται (διάβαζε: καταχωνιάζονται) σε ένα χώρο αφιερωμένο στη μελέτη του...
παρελθόντος!