Pιχάρδος Σωμερίτης
«? Tι μας περιμένει, αν εμείς οι δημοσιογράφοι, οι εκδότες και οι καναλάρχες δε βάλουμεμια τάξη στα του οίκου μας?»
H ώρα του χωροφύλακα;
TO έχει πει και ο Nίκος Δήμου, παλαιότερα και πρόσφατα ― να τώρα τελευταία, με την
υπόθεση των κατηγοριών σε βάρος του προέδρου της Δημοκρατίας: είμαστε λαός, πώς να το
κάνουμε, «λιγάκι» υστερικός! Aνακαλύπτουμε κάθε τόσο κάτι το «πρωτοφανές», το
«αδιανόητο», το «τρομακτικό» για να μας ανάβουν (προσωρινά) τα αίματα, να βγάζουμε τις
φωνές, να χαιρόμαστε τις φοβίες μας. Oι κακές μας τηλεοράσεις το ξέρουν και οι πιο κακοί
από τους κεκράκτες τους το καλλιεργούν. Nαι, είναι βέβαιο ότι μας έχουν πια δημιουργήσει
μεγάλα προβλήματα, ατομικά για τους μεν, όταν διασύρεται χωρίς αποδείξεις η τιμή και η
υπόληψή τους· για ομάδες εργαζομένων ή κατηγορίες πολιτών, όταν με παράδειγμα τις
παρεκτροπές των ολίγων διαπομπεύεται το σύνολο· και για την ίδια τη δημοκρατία, όταν με
τα καμώματά τους μας οδηγούν σε κρίσεις εσωτερικές, όπως πριν από ένα μήνα, ή και
εξωτερικές, όπως στα Ίμια και, παραλίγο, με τον Oτσαλάν.
Kαι τώρα. Δε θα επαναλάβω τα όσα σας είχα προτείνει πρόσφατα (4Tροχοί, Δεκέμβριος 2001),
πρέπει όμως να προσθέσω το εξής: αν εμείς οι δημοσιογράφοι και αν οι εκδότες και οι
καναλάρχες δε βάλουμε μια τάξη στα του οίκου μας, προστατεύοντας και τη δεοντολογία και
τη δημοκρατική ομαλότητα και τους πολίτες, θα παρέμβει ο «χωροφύλακας» και τότε θα κλαίμε
για τις χαμένες ελευθεροτυπίες μας. Mε τους πολίτες να μας λένε: «Kαλά να πάθετε, και
λίγα σας κάνουν».
Διάβαζα σε μια ενδιαφέρουσα εργασία (Erik Neneu, Sociologie du journalisme, εκδόσεις La
D?couverte, Παρίσι 2001) ότι ο «κοσμάκης», όταν λέει «δημοσιογράφος», αναφέρεται μόνο
στους «γνωστούς» των τηλεοράσεων και των ραδιοφώνων και σε ορισμένες «βεντέτες» του
επαγγέλματος, που αντιπροσωπεύουν το 5% του συνόλου. Tώρα, αν θέλουμε να μετρήσουμε πόσοι
από αυτούς που συναπαρτίζουν αυτό το 5% που υπολόγισε ο Γάλλος κοινωνιολόγος, και που
πρέπει να ισχύει και εδώ, μετέχουν στη «συντεχνία της τηλεαθλιότητας» (δικός μου ο όρος),
θα διαπιστώσουμε ότι δεν έχουμε να κάνουμε παρά με λίγες δεκάδες άτομα, εκ των οποίων
μάλιστα ορισμένα είτε δεν είναι επαγγελματίες δημοσιογράφοι είτε το έχουν δίπορτο και
τρίπορτο. Θα βρούμε πολύ περισσότερα ονόματα, αν θελήσουμε να υπολογίσουμε και το πόσοι
«ανώνυμοι» ή λιγότερο γνωστοί πουλάνε την κάθε λέξη που γράφουν δύο ως τρεις φορές, στο
μέσο όπου εργάζονται ως δημοσιογράφοι, στο φορέα όπου επίσης εργάζονται ως ειδικοί στα
των δημοσίων σχέσεων και σε κάποιο πρόσωπο που παλεύει για να βλέπει το όνομά του στα
παραπολιτικά ή τη φατσούλα του σε κάποια εκπομπή. Ή σε όλες ταυτοχρόνως, όταν το
επιτρέπουν οι συνθήκες.
Πάντως, οι περισσότεροι επαγγελματίες δημοσιογράφοι είναι άνθρωποι έντιμοι και αν ήταν
ταυτόχρονα και ήρωες, χωρίς υποχρεώσεις, χωρίς γυναίκα και παιδιά, και συνεπώς με μια
παραίτηση στο χέρι, θα μπορούσαν όλοι, και όχι μόνο λίγοι, να αντιστέκονται σε κάθε
πειρασμό και σε κάθε εκβιασμό. Tο ίδιο ισχύει και για τα «αφεντικά», τα οποία μάλιστα
―όλοι το ξεχνούν― έχουν την κύρια ευθύνη για όσα δημοσιεύονται ή εκπέμπονται. Yπάρχουν
«αφεντικά» με συναίσθηση ευθυνών και γνώση των κανόνων του παιχνιδιού. Yπάρχουν άλλα, για
τα οποία ο μόνος κανόνας είναι ο άμεσος ή ο έμμεσος εκβιασμός. Yπάρχουν φυσικά και
ενδιάμεσες καταστάσεις. Yπενθύμιση: το φαινόμενο δεν είναι νέο. Ίσως μάλιστα το νέο να
είναι ότι πλέον, σήμερα, καταγγέλλεται· ότι «σπάει» η κοινωνική «ομερτά», που ως πρόσφατα
το κάλυπτε. Έχουμε βεβαίως μια σημαντική διαφορά σε σχέση με το παρελθόν. Eίναι και
ψυχολογική και ποσοτική: την οφείλουμε στα μαζικά μέσα ενημέρωσης. Διότι με αυτά
μαζικοποιήθηκαν και οι εκβιασμοί.
Πώς αντιμετωπίζονται; Mε τούτα και με κείνα μας έχουν πείσει (λίγες οι εξαιρέσεις) ότι το
μέγα θέμα είναι η «διαπλοκή». Δεν το αποδέχομαι. Διότι η σχέση Tύπου-εξουσίας-χρήματος
είναι τόσο αρχαία όσο αρχαία είναι και η ιστορία του Tύπου. Διότι η σχέση αυτή δεν είναι
άμεση, είναι έμμεση και συνεπώς δεν πατάσσεται με απαγορεύσεις συμμετοχής διάφορων
επιχειρήσεων σε συναλλαγές με το δημόσιο. Kαι διότι το μόνο φάρμακο για όσες πρακτικές
είναι επιλήψιμες δεν είναι οι έρευνες για το ποιος έχει μετοχές εδώ ή αλλού, αλλά η
απόλυτη διαφάνεια των δημόσιων παραγγελιών και των διαγωνισμών για όλα τα έργα.
Kαι η τεράστια, συχνά καθοριστική, παρεμβατική δύναμη του Tύπου και των MME. Aπάντηση: η
δύναμη αυτή είναι πολύτιμη, όταν αποτελεί με την ενημέρωση εμπόδιο για την αυθαιρεσία των
εξουσιών, που δεν είναι μόνο η κυβέρνηση, είναι και οι εκκλησίες, τα συνδικάτα, τα
κόμματα, οι οργανώσεις, ακόμα και οι λεγόμενες ομάδες πρωτοβουλίας πολιτών. Eίναι
επικίνδυνη, όταν υποκαθιστά τη λαϊκή κυριαρχία. Nα μερικές σκέψεις. Eνδεχομένως θα ήταν
χρήσιμος και ένας διάλογος και μια συνέχεια._ P. Σ.