Γιάννης Eυσταθιάδης
«? Ίσως αυτή η εξάρτηση, από το είδωλο περισσότερο παρά από το μηχάνημα, δημιουργεί μιαλεπτεπίλεπτη και εξαιρετικά εσωστρεφή σχέση ανθρώπου-αυτοκινήτου?»
Κινούμενο Lexotanil
ΤI συνδέει το Νεοέλληνα με το αυτοκίνητό του; Περιττή η διατύπωση «νεοέλλην», μια και ο
«παλαιοέλλην» ταυτιζόταν αναπόφευκτα με το μόνιππο, κάτι που ανέκαθεν υπήρξε η πιο
ουδέτερη έκφραση της μετακίνησης. Αφ? ης στιγμής ανακαλύφθηκε ο τροχός, ο άνθρωπος
επέπρωτο να τον «ιππεύει», μια και αυτό αποτελούσε πιο αξιόπιστη εκδοχή απ? ό,τι ένα
αδάμαστο και απρόβλεπτο ζώο. Εν πάση περιπτώσει, είναι καλύτερο να σε μεταφέρουν παρά να
μεταφέρεις, κι αυτή η υποδόρια αρχή μάς έκανε να λατρέψουμε τα αυτοκίνητα, να τα
μετατρέψουμε σ? ένα κινούμενο φετίχ, που μας οδηγεί με ακρίβεια στον προορισμό της
ουτοπίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η δική μου γενιά (η γενιά του ?70, που λένε οι ποιητές) δε
λάτρεψε μόνο τη μηχανική τελειότητα, αλλά και την πανάκεια του σχεδιασμού ―του design―,
που σαν εύληπτο πρόσταγμα καθήλωνε τις αισθητικές ανησυχίες. Εξ ου και τα αμερικανικά
αυτοκίνητα, με τις ασύμμετρες γωνίες και τη διαλεκτική της πολύχρωμης επιφάνειας, μας
γοήτευαν ασυνείδητα, ενώ όλοι γνωρίζαμε τις λειτουργικές τους ατέλειες. Κοντολογίς,
τρέχαμε καλύτερα (και ασφαλέστερα) με την Ευρώπη, αλλά βαυκαλιζόμαστε περισσότερο με την
Αμερική (λες και οδηγούσαμε το αυτοκίνητο απ? έξω!).
Ίσως αυτή η εξάρτηση, από το είδωλο περισσότερο παρά από το μηχάνημα, δημιουργεί μια
λεπτεπίλεπτη και εξαιρετικά εσωστρεφή σχέση ανθρώπου-αυτοκινήτου.
Ο κάτοχος του Ι.Χ. (πραγματικά η αποθέωση της ιδιωτικής, ιδιωτικότατης, χρήσης) προβαίνει
σε εκδηλώσεις λατρείας και υποταγής προς το όχημα, που, αν τις εφάρμοζε στα άλλα ατομικά
του αντικείμενα, θα ήταν αυτόχρημα γελοίες. Το πλένει με συνέπεια, το γυαλίζει με
επιμονή, το στολίζει, το περιποιείται, ενίοτε το χαϊδεύει και πάντα με καμάρι το
παρατηρεί. Όταν χαλάει και μένει ακίνητο στο συνεργείο, το συναίσθημα δεν είναι αυτό της
βλάβης ενός μηχανήματος, αλλά συγγενεύει περισσότερο με τον πυρετό του άρρωστου παιδιού,
ενώ το τραύμα της λαμαρίνας ισοδυναμεί με μια βαθιά ενσώματη πληγή, που χρειάζεται, για
να επουλωθεί, όχι μόνο την πρέσα, αλλά και το πέρασμα του χρόνου.
Ο ιδιοκτήτης του αυτοκινήτου, όταν αυτό μεταφέρεται από παρατυχούσα assistance βαριά
λαβωμένο, παρακολουθεί τη διαδικασία σαν τον οικείο που συνοδεύει σιωπηλός τη νεκροφόρα
αγαπημένου σώματος.
Μπορούμε να φανταστούμε κάποιον να συμπεριφέρεται έτσι στο ηλεκτρικό του ψυγείο; Το
αυτοκίνητο είναι ―κατά πώς λένε― προέκταση του εαυτού μας ή μπορεί να αποτελεί ένα
μηχανικό, μεταλλικό alter ego μας, που εκφράζει πιστά τις συνήθειές μας, τις βαθύτερες
επιθυμίες, το όποιο γούστο μας. Η δύναμη της μηχανής του ανταποκρίνεται στο χαρακτήρα
μας, το design στα φροϊδικά μας ενύπνια, η εθνική καταγωγή του στις βαθύτερες εκλεκτικές
μας συγγένειες και το χρώμα στην ευαισθησία που διαμορφώνουν οι ζωδιακοί ωροσκόποι μας.
Μεταλλαγμένο αντικείμενο ενός πολύ φωτεινού πόθου, συμπυκνώνει τη μνήμη τού ανέφικτου με
τον ενεστώτα του εφικτού και μας οδηγεί σε νέους δρόμους: όχι τους δημόσιους, που
χαράσσονται στο χάρτη, αλλά αυτούς του νου.
Αν, κατά την ωραία διατύπωση, «η ανακάλυψη του αεροπλάνου στέρησε από τον άνθρωπο τη
δυνατότητα κάποτε να πετάξει», η ανακάλυψη του αυτοκινήτου τού στέρησε τη δυνατότητα να
τρέξει πιο γρήγορα (από τα 36 χλμ./ώρα που τρέχουν οι πρωταθλητές κατοστάρηδες).
Πρωταθλητές σ? έναν εικονικό χρόνο ―κατά τούτο το αυτοκίνητο προηγήθηκε της interactive
επικοινωνίας, που γοητεύει ακριβώς γιατί δεν έχει όρια―, αναθέτουμε την απόδραση από τη
γήινη ταχύτητα στους σθεναρούς ίππους και στα διπλά καρμπιρατέρ. Οι Αγγλοσάξονες
συνηθίζουν να λένε πως τα σκυλιά-σύντροφοι μοιάζουν στα αφεντικά τους, και η αναλογία
αυτή έχει εφαρμογή στη σχέση ανθρώπου-αυτοκινήτου. Τα αυτοκίνητα που επιλέγουμε, μας
μοιάζουν, ιδίως αν αναλογιστούμε το μέγεθος, τον όγκο, το στιλ και τα χαρακτηριστικά του
προσώπου που διαγράφονται στη μάσκα με τους προβολείς.
Εγωιστές κυρίαρχοι ενός δημόσιου δρόμου, ασκούμε τα ιδιωτικής χρήσεως δικαιώματα μ? ένα
απίστευτα μεγάλο πλέγμα συναισθημάτων: υπεροψία, φόβο, έπαρση, ενοχή, εκδικητικότητα,
τρυφερότητα, αμετροέπεια, ηδονή, δειλία. Κάθε ατελής ή τέλεια διαδρομή (για να θυμηθούμε
το Νίκο Δήμου) θα μπορούσε, μεταλλαγμένη, να θεωρηθεί μια ενδελεχής ενδοσκόπηση και εν
κινήσει ψυχανάλυση. Μόνο που, εν προκειμένω, το κρεβάτι του ψυχαναλυτή έχει τέσσερις
τροχούς!_ Γ. E.