Kώστας Kαββαθάς
Μια σύντομη απάντηση στους επικριτές.
ΠΟΛΛΟΙ αναγνώστες επικρίνουν το γράφοντα για την «απαισιοδοξία» και την «γκρίνια» που
«διακρίνουν τα κείμενά του». «Δεν είναι όλα μαύρα», λένε. «Πρέπει να είστε χαρούμενος και
αισιόδοξος». Νομίζω ότι, έπειτα από τρεις δεκαετίες και κάτι, οφείλω μια απάντηση, αν και
τα όσα έχω κάνει (αν έχω κάνει) και κάνω στη ζωή είναι η απάντηση. Παρόλο που και στο
προηγούμενο «Εν Λευκώ» έγραψα ότι, όχι μόνο δεν είναι όλα μαύρα, αλλά γίνονται πράγματα
που εκπέμπουν εκτυφλωτικό φως, επανέρχομαι στο ερώτημα: έχουν δίκιο όσοι με κατηγορούν; Η
άποψή μου είναι πως όχι, γιατί εκείνοι που το λένε δε βλέπουν (ή προσποιούνται πως δε
βλέπουν) τις δεκάδες -για να μην πω εκατοντάδες- ιδέες, προτάσεις, πρωτοβουλίες των 4Τ
(και βέβαια, του γράφοντα) που ακτινοβολούν αισιοδοξία και επιθυμία για καλύτερη ποιότητα
ζωής. Οι άνθρωποι αυτοί, για λόγους που δεν είναι της στιγμής, «πιάνονται» από κάποια
σχόλια που αφορούν συγκεκριμένα θέματα τα οποία θίγονται από τους δημοσιογράφους σε όλες
τις εφημερίδες και κατηγορούν το γράφοντα για... καταστροφολογία! Αν κάνουν τον κόπο να
διαβάσουν τα άρθρα ορισμένων συναδέλφων σε εφημερίδες (Καθημερινή, Βήμα, Ελευθεροτυπία),
τα δικά μου θυμίζουν εκθέσεις της Γ? Λυκείου. Τα όσα τρελά και περίεργα συμβαίνουν στην
Ελλάδα δε συναντώνται ούτε σε μπανανίες. Είναι γνωστό, άλλωστε (σε όσους θέλουν να το
δουν), ότι η χώρα είναι χωρισμένη στα δύο: από τη μια, βρίσκεται ένα μεγάλο τμήμα του
πληθυσμού που διαθέτει τα χαρακτηριστικά του πολιτισμένου ανθρώπου και, απ? την άλλη, τα
κοινωνικά και γνωστικά «αμόρφωτα» υβρίδια που ρυπαίνουν, φωνασκούν και συμπεριφέρονται
σαν κατακτητές στον ίδιο τους τον τόπο. Και δεν είναι μόνο ο γορίλας της διπλανής πόρτας,
γραφείου, τραπεζιού ή φαναριού της «τροχαίας» που σε κάνει να αισθάνεσαι ότι βιάζεσαι
κάθε λεπτό, αλλά και ο τρόπος που η ξεχαρβαλωμένη μηχανή που λέγεται «κράτος» κρατάει
ομήρους τους πολίτες.
Κι εδώ παρατηρούμε ένα από τα ωραιότερα φαινόμενα της ελληνικής κοινωνίας. Από τη μια, οι
πολιτικοί (υπουργοί, πρωθυπουργοί, ακόμα και πρόεδροι της Δημοκρατίας) που (οι
περισσότεροι) δεν έχουν εργαστεί (παραγωγικά) ούτε μία ώρα στη ζωή τους και, ως εκ
τούτου, δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα, και απ? την άλλη, τα εκατομμύρια των
πολιτών που εργάζονται σαν είλωτες προσπαθώντας να «τα φέρουν βόλτα». Στον ενδιάμεσο
χώρο, χιλιάδες κομματόσκυλα, γραφειοκράτες, αφισοκολλητές, αρμανιασμένοι συνδικαλιστές
και λοιποί νεροκουβαλητές που έγιναν υπουργοί, διευθυντές μεγάλων κρατικών επιχειρήσεων,
γενικοί γραμματείς, νομάρχες, περιφερειάρχες, ακόμα και... υπερνομάρχες. Όλοι αυτοί δεν
έχουν νιώσει το άγχος και την αγωνία να μαζέψουν χρωστούμενα, να εισπράξουν συντάξεις, να
πληρώσουν μισθούς, να αντιμετωπίσουν την Eφορία και να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις
τους απέναντι στην οικογένεια, στο σχολείο, στο ΙΚΑ, στο ΣΥΚΑ, στο ΤΕΒΕ, στο ΜΕΒΕ, στο
ΤΣΑ, στο ΚΡΑ, στο ΣΤΑ, σε όλες τις φορομπηχτικές «μηχανές» που έχει στήσει ένα οκνηρό,
κουτοπόνηρο και κατά τεκμήριο «λαδωμένο» κράτος το οποίο ακόμα πιστεύει ότι λειτουργεί
κάτω από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Το κομματικό «στέλεχος» που έγινε υπουργός, μόνο επειδή ξημεροβραδιαζόταν στο «da Capo»
και το «Tops» δεν υποψιάζεται ότι, για να πάρεις, π.χ., άδεια λειτουργίας για το μαγαζί ή
την επιχείρηση από μια κρατική υπηρεσία, πρέπει να φιλήσεις «κατουρημένες ποδιές» ή να
δώσεις το «κατιτίς» σε μια πληθώρα κουλοχέρηδων. Τα χάνεις όταν βρεθείς μπροστά σ? αυτή
την πραγματικότητα που όλοι γνωρίζουμε, αλλά προσποιούμαστε ότι δεν υπάρχει. Ακούω
ιστορίες για ανθρώπους που πληρώνουν δεκάδες εκατομμύρια για μια «καλή» θέση στο Δημόσιο.
Πώς αλλιώς θα πάρουν «τζιπ» και 200 Kompressor ή θα χτίσουν εξοχικό; Με το μισθό τους; Μη
σκάσω απ? τα γέλια. Πρόσφατα, άκουσα μια αληθινή ιστορία για κάποιον επώνυμο που έχει
κάνει δουλειές (με φούντες) σε συνεργασία με ισχυρούς των ΜΜΕ ή, όπως συνηθίζεται
τελευταία, στο όνομα του τρίτου εξαδέλφου της αδελφής της πρώτης εξαδέλφης - του
μπατζανάκη του.
Με τα μάτια γουρλωμένα, παρακολουθώ πρώην πειναλέους να στήνουν επιχειρήσεις που τους
αποφέρουν εκατομμύρια ευρώ και να ζουν σαν Λιβανέζοι εκατομμυριούχοι. Μόλις κάποιος
δημοσιογράφος τολμήσει να παρουσιάσει το βλαχογκλάμουρον του πράγματος, τα εξαπτέρυγα της
εξουσίας τον κατηγορούν ότι είναι «μίζερος» και «γκρινιάζει». Τα λέω πού και πού σε
πολιτικούς ή σε κρατικούς λειτουργούς που σέβομαι και εκτιμώ (υπάρχουν αρκετοί) και λένε:
«Aν έχεις αποδείξεις, πήγαινε στον εισαγγελέα...»
Μαύρο φίδι θα φάει, όμως, τον επαγγελματία, το μαγαζάτορα, τον έμπορο, το μηχανικό ή τον
επιχειρηματία που θα καταφύγει στη Δικαιοσύνη. Η μαφία, η ομερτά, θα στραφεί εναντίον του
και δε θα ξαναδεί άσπρη μέρα στη ζωή ή στην επιχείρησή του. Αυτή είναι δυστυχώς η
αλήθεια, που όλοι όσοι εμπλέκονται στην παραγωγική διαδικασία γνωρίζουν από πρώτο χέρι.
Χωρισμένη στα δύο, η Ελλάδα προσπαθεί να βρει το δρόμο προς την «Ευρώπη» (οτιδήποτε κι αν
σημαίνει αυτό στην εποχή μας). Από τη μια, οι πρώην μπακαλόγατοι, οι γραφειοκράτες, οι
χιλιάδες... ηθοποιοί που ρουφάνε το μέλι απ? τον κρατικό κορβανά, οι γαλαζοαίματοι, οι
εισαγωγείς και έμποροι «σινιέ» προϊόντων και, απ? την άλλη, οι σκληρά εργαζόμενοι
πολίτες, που περιμένουν στις ουρές για ένα «χαρτί», μια βεβαίωση, ένα αντίγραφο φακέλου
που έχει χαθεί, καεί, καταστραφεί και «δεν μπορεί να βρεθεί» (στο Δημόσιο!). Αφού έτσι
έχουν (και είχαν) τα πράγματα, τίθεται το ερώτημα: πρέπει κανείς να στιγματίζει αυτά που
αποκαλούμε «κακώς κείμενα» και να προτείνει συγχρόνως και λύσεις ή πρέπει να κάνει ότι δε
βλέπει, να δηλώσει ευτυχισμένος και να λάβει μέρος στο θέατρο που παίζεται καθημερινά;
Έπειτα από σαράντα χρόνια στο στίβο, πιστεύω ότι είναι έγκλημα να δηλώνεις ευτυχής, όταν
η χώρα σου βρίσκεται ?ακόμα- σε κακό σημείο. Αν όμως, λέμε τώρα, στο ΦΑΕΘΩΝ 2004
παρουσιαστούν δέκα οχήματα που θα έχουν σχεδιαστεί και κατασκευαστεί από Έλληνες
σπουδαστές σε ελληνικά πανεπιστήμια και πολυτεχνεία και θα έχουν επιχορηγηθεί με κρατικά
κονδύλια, τότε υπόσχομαι να φορέσω στεφάνι από γαρδένιες και να γυρίζω στις πέριξ της
Πλατείας οδούς τραγουδώντας: «H ζω-ή μας γε-λά ευτυ-χισμένα...»
Αντεστραμμένη πραγματικότητα
Επειδή η δημιουργία της πρώτης οργανωμένης Σχολής Ασφαλούς Οδήγησης (Safetrack, με ISO
9000-202), το «Γίνε Πρωταθλητής», οι διαγωνισμοί Βιομηχανικής Σχεδίασης με τη συνεργασία
της Nissan, ο (ίδιος) διαγωνισμός με το Δήμο Αθηναίων, το 1ο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο για τα
Καθαρά Αυτοκίνητα (στην Πολυτεχνειούπολη του Ζωγράφου, με τη συνεργασία του τότε πρύτανη
Νίκου Μαρκάτου), το ΦΑΕΘΩΝ 2004, η πρόταση, δηλαδή, για την οργάνωση αγώνα με διθέσια
ηλιακά αυτοκίνητα από την Ολυμπία με κατεύθυνση την πόλη που οργανώνονται Ολυμπιακοί
Αγώνες (αρχής γενομένης, στο Πεκίνο, το 2008) και κάποια ακόμα για τα οποία θα διαβάσετε
στα επόμενα τεύχη δεν ήταν αρκούντως αισιόδοξα, προχώρησα σε ακόμα μια πρωτοβουλία που
δείχνει την αρνητική μου στάση απέναντι στη ζωή. Ζήτησα από το Πανεπιστήμιο του Defdl
στην Ολλανδία να δωρίσει στο περιοδικό το καλούπι του Nuna, του ηλιακού αυτοκινήτου που
νίκησε στον τελευταίο αγώνα που έγινε στην Αυστραλία και παρουσιάσαμε σε συνέντευξη
Τύπου, στο Ζάππειο. Το Πανεπιστήμιο δέχτηκε, και το πλαίσιο είναι στα γραφεία μας. Κάνω,
λοιπόν, ακόμα μια πρόταση που στάζει... μιζέρια και απαισιοδοξία: παρακαλώ και προκαλώ
σπουδαστές από τα ελληνικά πανεπιστήμια και πολυτεχνεία, αλλά και τα ΤΕΙ και τα Τεχνικά
Λύκεια, να συστήσουν ομάδες και να αναλάβουν την κατασκευή του οχήματος που θα λάβει
μέρος (με τα «χρώματα» των 4Τ) στο ΦΑΕΘΩΝ 2004. Οι προτάσεις ή σκέψεις ?αν υπάρξουν-
μπορούν να σταλούν με e-mail στη διεύθυνση [email protected].
Επειδή λοιπόν οι 4ΤΡΟΧΟΙ, οι συνεργάτες μας και ο γράφων εκπέμπουμε μόνο αρνητικά vibes,
έχουμε αναλάβει αυτές τις μοναδικές για την ελληνική πραγματικότητα πρωτοβουλίες. Κι
επειδή κυριολεκτικά «τα έχω πάρει» μ? εκείνους που με αποκαλούν «γκρινιάρη» και επειδή η
ζωή και η εργασία σε μια χωματερή ιδεών και πολιτισμού εγείρουν την αισθητική και τη
νοημοσύνη μου, τους προκαλώ να στηρίξουν (με επιστολές ή e-mail) την άποψή τους για την
«απαισιοδοξία» μου, ώστε να μπορέσω να απαντήσω. Οι σελίδες των «Διαλόγων» είναι, όπως
πάντα, στη διάθεσή τους._ Κώστας Καββαθάς
Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις, ή περί όνου σκιάς
(σημειώσεις από τρεις μέρες «διακοπών»)
«Αν δεν υπάρχουν ειδήσεις, δημιούργησέ τες», έλεγαν οι Aμερικανοί και έκαναν ό,τι
μπορούσαν για να τις κατασκευάσουν, κι έτσι να κρατήσουν ψηλά την αναγνωσιμότητα ή την
τηλεθέαση. Δεν έχει περάσει καιρός από το σκάνδαλο με τα ψεύτικα ρεπορτάζ δημοσιογράφου
των New York Times που ανάγκασαν σε παραίτηση το διευθυντή σύνταξης της εφημερίδας
-πρόσφατοι είναι και οι ισχυρισμοί του Bρετανού πρωθυπουργού, ο οποίος, για να μη
δυσαρεστήσει τον υπερατλαντικό του κύριο, ανακοίνωσε ότι το Ιράκ ήταν σε θέση να
χρησιμοποιήσει «όπλα μαζικής καταστροφής» εντός 45 λεπτών από τη στιγμή που ο Σαντάμ θα
έδινε εντολή- ή από τις «αποκαλύψεις» για τα εργοστάσια παραγωγής χημικών όπλων που, όπως
τα ΟΜΚ, δε βρέθηκαν ποτέ. Οι προφητείες του Όργουελ ωχριούν μπροστά στα ψεύδη που οι
κατασκευαστές ειδήσεων ταΐζουν τους λαούς. Να, όμως, που ακόμα και οι καλύτερα στημένες
ιστορίες ωχριούν μπροστά στις επιδόσεις ορισμένων αστέρων της ελληνικής ηλεκτρονικής
δημοσιογραφίας που, κυριολεκτικά, «έδωσαν ρέστα» με την κάλυψη του σεισμού στη Λευκάδα.
Οι βλακείες και οι υπερβολές ήταν τόσες, ώστε η συγκέντρωσή τους απαιτούσε επίπονη (και
στο τέλος, άχρηστη) δουλειά. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ένα ήσσονος, όπως αποδείχτηκε,
σημασίας γεγονός, το οποίο θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί με ψυχραιμία και -γιατί όχι;-
χιούμορ, δεδομένης της πείρας των κατοίκων στους σεισμούς, να αναχθεί σε εθνικό γεγονός
και ευκαιρία για να γίνει ρεζίλι η χώρα. Αν είχα την ευθύνη του τομέα ενημέρωσης ενός
καναλιού, θα φρόντιζα να το παρουσιάσω με τρόπο που θα έδινε θάρρος και κουράγιο στους
πληγέντες. Στο πάνω μέρος της οθόνης, θα έβαζα τη φράση του Σαββόπουλου «Tιιιι τρέεεχει;
Έγινε κατολίσθηση κι έπεσε κάνας βράχος;» και το θέμα θα τελείωνε εκεί. Αντί γι? αυτό,
όμως, ο σεισμός πήρε τις διαστάσεις της έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης ή του
Βεζούβιου, που οδήγησαν στην καταστροφή του μινωικού πολιτισμού και της... Πομπηίας,
αντίστοιχα! Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν οι σκηνές με τους είκοσι πανικόβλητους Έλληνες
που είχαν «αποκλειστεί» σε «γραφική» παραλία, επειδή οι βράχοι έκλεισαν το δρόμο. Πήγε
λοιπόν σκάφος του Λιμενικού (απ? αυτά που πλέουν όταν δε... χύνεται ο φραπές) να τους
σώσει. Τι νομίζετε ότι έγραφε στην οθόνη; «Αγωνιώδης διάσωση»! Έτοιμος να λιποθυμήσω (απ?
τα γέλια), παρακολουθούσα την εξέλιξη. Η γελοιότητα επεκτάθηκε και στο κύμα φυγής. Σαν
τις κότες έτρεχαν για να σωθούν (από τι;) οι απόγονοι του... Λεωνίδα, του Ανδρούτσου και
της Καραγιάννη.
Home alone?
Πρέπει να έχετε καταλάβει ότι, πέρα απ? τα όσα περίεργα διαβάζετε, οι σελίδες του
«Αντιλόγου» αποτελούν ένα μοναδικό τρόπο διαλόγου με τους αναγνώστες. Να το κάνω λιανά.
Πάω σε μια τράπεζα, έναν κινηματογράφο, κάπου... Συναντώ κάποιους από εσάς και βρίσκω την
ευκαιρία να ακούσω τις απόψεις σας. ¶λλοι λέτε ότι διαβάζετε τα κείμενά μου και σας
«εκφράζουν», ορισμένοι έχετε αντιρρήσεις και άλλοι δε θέλετε ούτε ν? ακούσετε το... όνομά
μου! Τίποτα περίεργο. Έτσι αισθάνομαι κι εγώ για τους δημοσιογράφους που διαβάζω όλη μου
τη ζωή σε περιοδικά και εφημερίδες. ¶λλους «τους πάω», άλλους δεν τους μπορώ.
Αν κάποιος μου ζητούσε να περιγράψω, με λίγες λέξεις, την εμπειρία μου απ? αυτόν το
πολύχρονο διάλογο, θα έλεγα ότι είναι το καλύτερο πράγμα (μετά τους 4Τ) που έχει συμβεί
στη ζωή μου. Πολλές φορές, μάλιστα, σκέπτομαι ότι, αν κάποια στιγμή σταματήσω να γράφω,
δε θα μου μείνουν πολλά χρόνια ζωής - τόση είναι η ανάγκη της επικοινωνίας με το απίθανο
κοινό των 4Τ.
Κάποιοι λένε ότι δεν πρέπει ποτέ να σταματήσω. Τι θα πει ποτέ; Μήπως ότι θα εκμεταλλευτώ
τις τελευταίες εξελίξεις της γενετικής και θα φτιάξω έναν κλώνο του Κ.Κ.; Ούτε να το
σκεφτώ δεν τολμάω. Δε σας φτάνει ένας; Θέλετε κι άλλον; Και να το ήθελα ή να το έκανα,
καμία αξία δε θα είχε. Οι εποχές αλλάζουν και οι παλιοί μπορεί και να φαίνονται σαν
απολιθώματα της Πλειστοκαίνου. Ωραία. Υπάρχουν αρκετοί «παλιοί» που είναι πιο νέοι απ?
τους νέους. Να θυμίσω τον John Glenn, που πέταξε το space shuttle στα 72 του, τον Paul
Newman που τερμάτισε δεύτερος στο Man στα 65 και κάποιους άλλους, πιο... κοντινούς, που
δεν εννοούν να το βάλουν κάτω. Αυτές, όμως, είναι εξαιρέσεις που απλώς επιβεβαιώνουν τον
κανόνα.
Καθώς περνάει ο καιρός, όλο και πιο πολύ πιστεύω ότι ανήκω στις επιβεβαιώσεις του κανόνα.
Θέλω να πω, αντί να ησυχάζω, «τρελαίνομαι» πιο πολύ. Παράδειγμα: δε μου έφτανε που μια
ζωή πετάω ανεμόπτερα και αεροπλάνα, πήρα και «δίπλωμα» ελικοπτέρου. Αλλά επειδή και αυτό
δε μου είναι αρκετό, ετοιμάζομαι να κάνω κάποιες νέες «κουλαμάρες» που, αν τις καταφέρω,
θα πείτε «πάει αυτός. Είναι πέρα για πέρα πυροβολημένος». Ελπίζω στο επόμενο τεύχος να
είμαι σε θέση να πω περισσότερα, αλλά ακόμα και αν δεν τα καταφέρω, θα σας πω τι
προσπάθησα να κάνω, για να δείτε πόσο νέοι (στην καρδιά, γιατί για τα άλλα καλύτερα να μη
μιλήσουμε) μπορεί να είναι ορισμένοι παλιοί. Γι? αυτό, όσοι λέτε ότι φαίνομαι ή
«ακούγομαι» κουρασμένος μην είστε τόσο σίγουροι ότι έχετε δίκιο! Μπορεί να φαίνομαι
σκασμένος, αλλά όταν μπω σε πετομηχανή, η ψυχή μου απογειώνεται μαζί της. Αυτό το
καλοκαίρι, λοιπόν, έκανα διακοπές τριών (3) ημερών πετώντας από νησί σε (βραχο)νησί και
από αεροδρόμιο σε αεροδρόμιο. Όσο μικρή κι αν είναι η πτήση, με ελάχιστα πράγματα
συγκρίνεται. Γι? αυτό λοιπόν, αντί στο τεύχος αυτό, που σηματοδοτεί την αρχή του 34ου
χρόνου κυκλοφορίας των 4Τ, να γράψω για τ? αυτοκίνητα που οδήγησα το χρόνο που πέρασε, θα
σας μιλήσω για αεροπλάνα. Γιατί; Διότι έχω την αίσθηση ότι σας αρέσει και ότι τουλάχιστον
οι ιδρυτικοί και μεταϊδρυτικοί αναγνώστες θα ήθελαν να διαβάσουν κάτι διαφορετικό.
Σημειώστε, πάντως, ότι η προετοιμασία, οι έλεγχοι πριν από την απογείωση, η τήρηση των
κανόνων εναέριας κυκλοφορίας, η επαφή με το Athens Information και τους ελεγκτές, οι
προσγειώσεις σε γνωστά και άγνωστα αεροδρόμια, η παρακολούθηση των οργάνων είναι
ενέργειες που σε κρατούν σε εγρήγορση, σε μαθαίνουν να σκέπτεσαι, να αποφασίζεις, να ζεις
σ? έναν κόσμο που λίγοι μπορούν να γνωρίσουν. Kι αυτό, όχι γιατί είναι δύσκολος ή ακριβός
(μια ώρα πτήσης κοστίζει όσο ένα δείπνο σε «χασαποταβέρνα» της Βάρης), αλλά επειδή
φοβούνται να εκθέσουν τον εαυτό τους στον κίνδυνο. Ξέρω ότι «κανονικά» πρέπει να γράφω
μόνο γι? αυτοκίνητα, αλλά ξέρω ότι υπάρχουν πολλοί αναγνώστες, νέοι στην ηλικία, αλλά και
μεγαλύτεροι, που θέλουν να ξέρουν όσο περισσότερα γίνεται για το ταξίδι ενός ανθρώπου
(του γράφοντος) που ξεκίνησε τη δεκαετία του ?50 και ακόμα δε λέει να σταματήσει. Ήμουν
πολύ τυχερός που ήρθα νωρίς σ? επαφή με τον κόσμο της αεροπορίας, που σχεδίασα και
έφτιαξα με τα ίδια μου τα χέρια δεκάδες μοντέλα αεροπλάνων και τα είδα να πετάνε. Και
κάθε μέρα ευχαριστώ τον Πέτρο Τσακωνιάτη, το Σπύρο Παναγώτα, το Φώτη Κατζούρο, τον Bracco
Uzelaz, το Γιάννη Λεγάκη, τον Ηλία Σοφιανό και όλους τους εκπαιδευτές (και φίλους) που μ?
έμαθαν να πετάω ανεμόπτερα, αεροπλάνα και ελικόπτερα. Και βέβαια, δεν ξεχνάω τα παιδιά
που εγώ έμαθα να πετάνε! Ούτε το άγχος ξεχνάω, όταν τα έστελνα solo, αναλαμβάνοντας την
τεράστια ευθύνη (για τη ζωή τους) απέναντι στους γονείς που παρακολουθούσαν με αγωνία.
Ποτέ δε θα ξεχάσω την πρώτη πτήση με τον εκπαιδευτή μου στο αεροδρόμιο της Τρίπολης. Το
πρώτο μου solo είναι γραμμένο με πύρινα γράμματα στην ψυχή μου, όπως γραμμένη είναι και η
πρώτη φορά που οδήγησα αυτοκίνητο σε αγώνα. Όλα μου έδωσαν τα μέσα να γίνω αυτό που είμαι
σήμερα και να χαίρομαι κάθε δευτερόλεπτο της ζωής και της πτήσης, έστω κι αν «γκρινιάζω»
επειδή δεν κατάφερα να πάω στο Διάστημα - ακόμα.
Να ?μαι, λοιπόν, τα σαββατοκύριακα του Αυγούστου, με ένα Cessna 172 ή με ένα ελικόπτερο
στα νησιά. Πρώτος σταθμός (με το αεροπλάνο), το αεροδρόμιο της Μυκόνου. Τίποτα το
ιδιαίτερο στο νησί, εκτός του ότι... φυσάει! Και όταν λέω φυσάει, εννοώ ανέμους ταχύτητας
38 μιλίων, με ριπές στα 48! Όποιος έχει δοκιμάσει να προσγειωθεί στο «νησί των ανέμων»,
με μικρό αεροπλάνο, σ? αυτόν το «χαλασμό», ξέρει τι εννοώ. Το rock & roll αρχίζει όταν
στρέφεις βασικό, με το αεροπλάνο να πηγαίνει σαν... κάβουρας με 85 μίλια ταχύτητα αέρα
και... 25 εδάφους! Μόλις στρέψεις τελική, δέχεσαι την επίθεση του βορειοανατολικού, και
το ταχύμετρο δείχνει 120-130 ταχύτητα αέρα και ταχύτητα εδάφους... καλύτερα να μην πω! Με
το δεξί χέρι στη μανέτα και το αριστερό να παλεύει τα ανοδικά και καθοδικά που
εμφανίζονται ξαφνικά, πλησιάζεις το διάδρομο λουσμένος στον ιδρώτα, προσπαθώντας να μην
κάνεις καμιά «στραβή» και γίνεις ρεντίκολο. Και καλά η προσγείωση. Τα κατάφερες. Τι
γίνεται που πρέπει να στρίψεις αριστερά για να παρκάρεις; Τέρμα δεξί χέρι και αριστερό
πόδι, γιατί, με 48 μίλια πλάγιο, εύκολα σε «φέρνει καπάκι» στο έδαφος, που σημαίνει δέκα
φορές ρεντίκολο... Για να μην πολυλογώ, προσγειώθηκα, πήγα στην άκρη και έψαξα ?μάταια-
να βρω κρίκους για να δέσω το αεροπλάνο, που κινδύνευε να απογειωθεί με... σβηστό
κινητήρα.
Καλέ, τι λέτε; Δέστρες στο αεροδρόμιο της Μυκόνου; Πού βρισκόμαστε; Στην Τουρκία; Η λύση
δόθηκε με τις κοτρόνες που αφθονούν στα χωράφια, πράγμα που σημαίνει ότι, στο Jepessen (η
Bίβλος των πιλότων της Πολιτικής Αεροπορίας), εκτός από τις πληροφορίες για τα VOR, τα
DME, την προσέγγιση και την αναχώρηση, την ύπαρξη ή μη καυσίμων, πρέπει να σημειωθεί ότι
χρειάζεται να φέρεις τα δικά σου chock ή να βάλεις τις δικές σου πέτρες, αν δε θέλεις να
βρεθεί το αεροπλάνο σου στην Ψαρού. Αθάνατη Ελλάδα των μέγα δηλώσεων και των μίνι
υπηρεσιών.
Απ? τη Μύκονο στη Νάξο, που είχα να πάω απ? τη δεκαετία του...?60! Ωραίο αεροδρόμιο
απέναντι απ? την Πάρο, με διάδρομο 900 μέτρα και πύργο ελέγχου που θυμίζει... κάστρο με
πολεμίστρες. Μικρό οίκημα, αλλά καθαρό και εξοπλισμένο με τα απαραίτητα όργανα και με
ελεγκτές που βοηθούν, αντί να βασανίζουν (χωρίς λόγο), τους χειριστές, όπως είχα την
ευκαιρία να διαπιστώσω. Το μόνο πρόβλημα που είχα ήταν όταν, εντελώς απερίσκεπτα, άφησα
τη φωτογραφική μου μηχανή σ? έναν πάγκο (για να πάω εκεί που ακόμα και οι βασιλιάδες πάνε
μόνοι) και επιστρέφοντας, έπειτα από δύο (2) λεπτά, διαπίστωσα ότι η Olympus C50 50 (5
megapixel) είχε «κάνει φτερά». Σε καλή μεριά σε όποιον τη βρήκε, και ευχαριστώ τους
αερολιμενικούς που έκαναν το παν να με βοηθήσουν να τη βρω, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Έχοντας δύο ώρες στη διάθεσή μου, κατέβηκα στο λιμάνι, κάθισα στο «Μελτέμι» και βάλθηκα
να χαζεύω το Κάστρο. Βλέποντάς το, ένιωσα ένα είδος deja vu. Βρε, τι συμβαίνει, βρε, τι
συμβαίνει, μέχρι που άστραψε η αλήθεια. Είχα πάει ξανά στη Νάξο. Πότε; Πριν γεννηθείτε.
Το Πάσχα του ?57, να πότε! Με τον εκπαιδευτή μου και καπετάνιο 747 στην O.A., τον Πέτρο
Τσακωνιάτη. Μεγάλη Εβδομάδα, στο πατρικό του σπίτι στο Κάστρο, έφτιαχνα τρίγωνα και
ρουκέτες για το βράδυ της Ανάστασης, που βέβαια έγινε ο Tρίτος Παγκόσμιος. Πού τέτοια
πράγματα στην εποχή του κοινωνικού και πολιτικού «καθωσπρεπισμού». Όποιος σκάει
τρακατρούκες συλλαμβάνεται και φυλακίζεται, διότι θέτει σε κίνδυνο την ησυχία, τάξη και
ασφάλεια της σιωπηλής πλειονότητας. Περασμένα ξεχασμένα ή σχεδόν, γι? αυτό θα επιχειρήσω
κάτι διαφορετικό. Θα σας πάρω μαζί μου στο αεροπλάνο, για ένα ωραίο ταξίδι στα νησιά.
Προσδεθείτε και ?αν θέλετε- καπνίζετε, γιατί παρότι το έχω κόψει, δε με πειράζει να
καπνίζουν οι άλλοι.
«Aκολουθήστε VFR ύψη και διαδρομές...»
Βάζουμε εμπρός, απογειωνόμαστε και, πάνω απ? το Μπογιάτι, ζητάμε άδεια για να πετάξουμε
σε ύψη που δεν ενοχλούν κανένα αεροπλάνο ή ελικόπτερο κατευθείαν για Μύκονο. «Bάλτε
κώδικα 7000 και ακολουθήστε VFR ύψη και διαδρομές». Aκούγοντας την οδηγία του ATHINA
INFORMATION, νομίζεις ότι πρόκειται για εντολή προς συγκεκριμένο αεροπλάνο. Αν όμως
μείνεις στη συχνότητα μέχρι να φθάσεις στον προορισμό σου, παρατηρείς ότι η ίδια οδηγία
δίνεται σε όλα τα αεροπλάνα, οπότε αναρωτιέσαι για ποιο λόγο επαναλαμβάνεται
δημιουργώντας συμφόρηση στις επικοινωνίες.
Aς δούμε, όμως, τα προτεινόμενα από το ATHINA INFORMATION VFR «ύψη και διαδρομές», γιατί
δείχνουν τη σχεδόν εγκληματική αδιαφορία ορισμένων για την ασφάλεια και τις ανάγκες των
χειριστών της Γενικής Aεροπορίας. Χρησιμοποιώ το παράδειγμα της Μυκόνου, μια και
πρόκειται για έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς αεροπλάνων της Γενικής
Aεροπορίας, τόσο σε πτήσεις αναψυχής όσο και σε εκπαιδευτικές πτήσεις ναυτιλίας. H
προβλεπόμενη διαδρομή είναι: Tατόι-Xολαργός-Eλληνικό-Aίγινα NDB. Xαράζοντάς τη στο χάρτη,
διαπιστώνεις με την πρώτη ματιά ότι δεν αποτελεί μια ευθεία από το σημείο A στο σημείο B
ή, έστω, μια διαδρομή που παρακάμπτει το «Ελευθέριος Βενιζέλος» και μάλιστα κατά τέτοιο
τρόπο ώστε τα ίχνη των σκελών να έχουν την ίδια γενική κατεύθυνση (ανατολική ή
νοτιοανατολική), αλλά αντίθετα, δημιουργεί διάφορα «παλαβά» γεωμετρικά σχήματα κατά μήκος
της περιμέτρου της Τερματικής Περιοχής, πάνω στην οποία καλούνται να πετάξουν τα
αεροπλάνα. Παρατηρούμε, για παράδειγμα, ότι το ίχνος του σκέλους Eλληνικό-Aίγινα είναι
εντελώς... αντίθετο από το Ύδρα-Kέα! Το αποτέλεσμα είναι ένα αεροπλάνο που πετάει πάνω
από το Eλληνικό να απέχει απ? την Kέα 30 ναυτικά μίλια (n.m.) και, φθάνοντας στην Ύδρα,
έπειτα από πτήση 25 λεπτών και έχοντας διανύσει 41 n.m., να απέχει... 35 μίλια! Aυτό έχει
ως αποτέλεσμα η διαδρομή Τατόι-Μύκονος, που σε ευθεία είναι 84 n.m. και η οποία, αν
παρέκαμπτε -ως όφειλε- το «Eλευθ. Bενιζέλος», θα έφτανε τα 90 n.m., να γίνεται 141 n.m.,
αυξάνει, δηλαδή, την απόσταση ανάμεσα στα δύο σημεία πάνω από 60%. Για να συλλάβετε το
μέγεθος του «εγκλήματος», να σας πούμε ότι είναι σαν να... λέγαμε σε ένα αεροπλάνο, που
(κανονικά) κάνει τη διαδρομή Αθήνα-Λονδίνο σε 3 ώρες και 45 λεπτά, να την κάνει σε... 6
ώρες!
Ένα στοιχείο που ενδεχομένως πολύς κόσμος αγνοεί είναι ότι οι ταχύτητες πλεύσης των
περισσότερων μικρών μονοκινητήριων αεροπλάνων (ανάλογα με τον τύπο και τα στοιχεία του
ανέμου) κυμαίνονται ανάμεσα στα 150 και 250 χ.α.ώ. Λίγο μεγαλύτερες, δηλαδή, από εκείνες
ενός καλού αυτοκινήτου σε δρόμο ταχείας κυκλοφορίας. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, ότι το μεγάλο
πλεονέκτημα ενός μικρού αεροπλάνου είναι η δυνατότητα να κινείται σε ευθεία γραμμή πάνω
από ξηρά και θάλασσα και όχι η ταχύτητά του. Tα συγκεκριμένα VFR routes, όμως, (που δεν
ξέρω ποιο «αστέρι» τα σχεδίασε) αποστερούν αυτήν τη δυνατότητα.
Eπειδή θα υπάρξει και ο αντίλογος από αυτούς που τα σχεδίασαν ή, ακόμα, και από τους
ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας, που -είμαι βέβαιος- θα ισχυριστούν ότι οι διαδρομές
σχεδιάστηκαν για να μην επηρεάζουν το «Eλευθ. Bενιζέλος», επιτρέψτε μου να σταθώ και σε
αυτό το σημείο. Kαταρχήν, θα πρέπει να γίνει επαναπροσδιορισμός της λέξης «επηρεάζουν»
από τους ικανούς ελεγκτές που διαθέτουν αεροπορική παιδεία (είμαι βέβαιος ότι υπάρχουν
αρκετοί), σε συνεργασία με επίσης ικανούς χειριστές. H άποψη «όσο μακρύτερα τα VFR από το
?Eλευθ. Bενιζέλος? τόσο καλύτερα» είναι πέρα για πέρα λαθεμένη. Eξ ορισμού, ο έλεγχος
εναερίου κυκλοφορίας (EEK) είναι υπηρεσία που παρέχεται για να προωθήσει την ασφαλή, με
τάξη και ταχύτητα, ροή της εναέριας κυκλοφορίας (ATC - Air Traffic Control: a service
provided by the CAA to promote the safe, orderly and expeditious flow of air traffic).
Στην περίπτωσή μας, φαίνεται ότι η λέξη «expeditious» (ταχεία, γρήγορη) έχει αγνοηθεί
εντελώς, ίσως επειδή κάποιοι επικαλέστηκαν (προπαγανδιστικά) την ασφάλεια. Σύμφωνα λοιπόν
με αυτούς τους κυρίους -που αμφιβάλλω αν έχουν μπει ποτέ σε αεροπλάνο-, ένα αεροπλάνο που
διασταυρώνει τα localizer του «Eλευθ. Bενιζέλος» πρέπει να πηγαίνει στην Ύδρα σχεδόν 40
μίλια μακριά από το αεροδρόμιο, τη στιγμή που στο «J.F. Kennedy» της N. Yόρκης, ένα
αεροπλάνο μπορεί να διασταυρώνει τη νοητή τελική προσέγγιση κάποιου διαδρόμου κάτω από τα
1.500 πόδια σε οποιαδήποτε απόσταση πέραν των 8 μιλίων. Kι αυτό, γιατί μόνο σε τέτοιες
αποστάσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί η λέξη «επηρεάζει», για ένα αεροπλάνο που πετάει κάτω
απ? τα 1.500 πόδια.
Πρέπει, εδώ, να αναφέρω ότι το πρόβλημα των VFR routes δεν είναι αποτέλεσμα μόνο των
παραμέτρων που προανέφερα, αλλά γενικότερα του airspace classification (ταξινόμηση
εναέριου χώρου) στην Eλλάδα. Δεν είναι δυνατόν ένα αεροδρόμιο με την κίνηση του «Eλευθ.
Bενιζέλος» να δεσμεύει κάτω απ? τον τίτλο TMA μια περιοχή 120 επί 70 μιλίων, από το Nemes
έως το Varix και απ? το Ablon έως το Badel, τη στιγμή που το «JFK» και άλλα κατηγορίας Β?
(class B) αεροδρόμια των HΠA, με κίνηση πολλαπλάσια αυτής του «Eλευθ. Bενιζέλος»,
δεσμεύουν μια περιοχή ακτίνας 8 έως 10 μιλίων γύρω απ? το αεροδρόμιο και από την
επιφάνεια μέχρι τα 7.000 πόδια και μια μεγαλύτερης ακτίνας, 20 μιλίων, από τα 1.500 έως
τα 7.000 πόδια.
Aποτέλεσμα αυτής της δέσμευσης, πέρα απ? την υποχρέωση να ακολουθούνται οι
προαναφερθείσες διαδρομές, είναι και η επιβολή μέγιστου ύψους 2.500 ποδών στα αεροπλάνα
που πετάνε με συνθήκες όψεως (VFR: Visual Flight Rules), ακόμα και σε σημεία της
Tερματικής Περιοχής (TMA) όπου οι αερογραμμές που προσεγγίζουν βρίσκονται στο επίπεδο
των... 10.000 ποδών και πάνω! Κουφά πράγματα, που δείχνουν ανθρώπους δύστροπους και
ευθυνόφοβους ή, ακόμα χειρότερα, τρομοκρατημένους υπηρέτες της Χόχτιφ. Όπως κάθε σοβαρός
άνθρωπος (και χειριστής), κατανοώ ότι η επιβολή συγκεκριμένων διαδρομών και υψών για τις
πτήσεις VFR ήταν επιβεβλημένη πριν από μερικά χρόνια, όταν σχεδόν όλος ο εναέριος χώρος
της Eλλάδας δε διέθετε κάλυψη radar. Όμως, για όνομα! Μετά την εγκατάσταση radar, με το
οποίο ο διαχωρισμός των πτήσεων με όργανα (IFR) τόσο μεταξύ τους όσο και από τις πτήσεις
VFR κατέστη πανεύκολος, θα περίμενε κανείς διαφορετική ταξινόμηση του εναέριου χώρου και
απελευθέρωση των VFR πτήσεων εκτός της τερματικής της Αθήνας, η οποία δεν έχει πλέον λόγο
να καλύπτει τη... μισή Ελλάδα. Aντ? αυτού, παρατηρώ ότι ορισμένοι ελεγκτές χρησιμοποιούν
το radar, για να διαπιστώσουν μήπως κάποιος χειριστής «κόβει δρόμο» και δεν ακολουθεί
ακριβώς τα routes.
Kλείνοντας, αξίζει να αναφερθώ και στα ύψη πτήσεων όψεως. Tο ύψος των 1.500 ή 2.500 ποδών
σε σκέλη των 35 ή των 43 μιλίων πάνω από τη θάλασσα (Ύδρα-Kέα, Ύδρα-Sorev) καταδικάζει το
μονοκινητήριο αεροπλάνο που θα «χάσει κινητήρα», όχι απλώς να έχει ελάχιστη απόσταση
ολίσθησης από κάποια κοντινή ακτή και ελάχιστο χρόνο να αναφέρει τη θέση του, αλλά και να
πέσει σε σημεία που θα κάνουν την ανεύρεσή του από τα μέσα έρευνας και διάσωσης από πολύ
δύσκολη έως και απίθανη. Tα ύψη των VFR routes επίσης δεν προβλέπουν κατακόρυφο
διαχωρισμό για αεροπλάνα που κινούνται σε αντίθετα ίχνη. Mπορεί στις VFR πτήσεις οι
χειριστές να είναι υπεύθυνοι για τον εξ όψεως διαχωρισμό, όμως, εκείνος των αντίθετων
ιχνών κατά 500 πόδια σε σημεία όπου τα VFR θα μπορούσαν να πετούν στα 3.500 ή στα 4.000
πόδια θα αύξανε σημαντικά την ασφάλεια των πτήσεων.
Tέλος, και για να μην αναφέρομαι μόνο στα αρνητικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω κάποιους
ελεγκτές της προσέγγισης που, ξεπερνώντας τη νοοτροπία που υπάρχει για τα μικρά αεροπλάνα
σ? αυτήν τη χώρα, εγκρίνουν διαδρομές οι οποίες, χωρίς να επηρεάζουν στο ελάχιστο εκείνες
των μεγάλων αεροπλάνων, αφαιρούν κάποια μίλια και ταυτόχρονα αυξάνουν κατά πολύ την
ασφάλεια, αφού δεν απαιτούν την απομάκρυνση των μικρών αεροπλάνων από τις ακτές. Αυτά τα
ολίγα λοιπόν, και ελπίζω να βρεθεί κάποιος «αρμόδιος» να κάνει κάτι, πριν έχουμε κι άλλα
ατυχήματα στη Γενική Αεροπορία._ Κ. Κ.
Αντιλογισμοί
Ένα ακόμη «κόσμημα» παραδόθηκε στους πολίτες της Αθήνας: η Δυτική Περιφερειακή Υμηττού. Η
λεωφόρος που κάποιοι ασυνείδητοι καθυστέρησαν, με τις προσφυγές τους στο ΣτΕ, για
περισσότερα από πέντε χρόνια. Τελείωσε και, όπως είναι φυσικό, θα αποσυμφορήσει την πόλη,
θα μειώσει το χρόνο μετάβασης απ? το ένα σημείο στο άλλο και, το κυριότερο, θα συμβάλει
στην προσπάθεια για καθαρότερη ατμόσφαιρα (λιγότερα καυσαέρια) ? Το τι άκουσα, όταν
έγραψα ότι ο δρόμος πρέπει να γίνει, από «οικολόγους» και «αγανακτισμένους κατοίκους» που
έλεγαν ότι «κινδυνεύει η υγεία των παιδιών τους», δεν περιγράφεται ? Το επόμενο βήμα
είναι το ΥΠΕΧΩΔΕ να βάλει χέρι στους τοπικούς «άρχοντες» (Δήμους Ψυχικού, Φιλοθέης, Νέου
Ψυχικού κτλ.) που έχουν μετατρέψει τα προάστιά «τους» σε απροσπέλαστα φρούρια,
αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις που έχουν οι αποφάσεις τους στην κυκλοφορία και την
ποιότητα ζωής της πόλης ? Μητροπολιτικός σχεδιασμός εδώ και τώρα, κυρία Βάσω μας.
Τα πράγματα που Λένε και... Γράφουν
«Oι θαλασσόλυκοι Έλληνες πνίγονται... και όχι σε κάποιον Ωκεανό αλλά στα ρηχά! Aυτό
τουλάχιστον φανερώνουν τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Eμπορικής Nαυτιλίας, σύμφωνα με
τα οποία από το 1987 έως και σήμερα στις διάφορες παραλίες της χώρας μας έχει πνιγεί
μια... πόλη 4.473 κατοίκων! Tο θλιβερό αυτό νούμερο αποδεικνύει με τον πιο τραγικό τρόπο
ότι η ?ναυτομάνα? Eλλάδα βρίσκεται στις πρώτες θέσεις, παγκοσμίως, των χωρών με τους
περισσότερους πνιγμούς πολιτών...»
Nίκος Mπαρδούνιας, Kαθημερινή, 10.07.2003
«... Eίναι χαρακτηριστικό ότι ο συνολικός αριθμός των μαθητών μειώθηκε το σχολικό έτος
2002-2003 σε σχέση με το προηγούμενο έτος στα νηπιαγωγεία, τα γυμνάσια και τα λύκεια, ενώ
στα δημοτικά κατεγράφη οριακή αύξηση...»
«... Tο μέγεθος της μείωσης του μαθητικού πληθυσμού, λόγω της υπογεννητικότητας στην
Eλλάδα, διαφαίνεται εντονότερα όταν συνυπολογισθεί ότι τα τελευταία χρόνια αυξάνεται
σταθερά ο αριθμός των αλλοδαπών μαθητών στην ελληνική εκπαίδευση...»
«... Oι περισσότεροι αλλοδαποί μαθητές βρίσκονται στο δημοτικό σχολείο (30,87% επί του
συνόλου των μαθητών), στα γυμνάσια (28,27%) και τα νηπιαγωγεία (26,96%). Στα Tεχνικά
Eπαγγελματικά Eκπαιδευτήρια το ποσοστό των αλλοδαπών φθάνει το 21,90%, ενώ πολύ λιγότεροι
φοιτούν στα Eνιαία Λύκεια του Δήμου Aθηναίων (11,18% επί του συνόλου)».
Aπόστολος Λακασάς, Kαθημερινή, 12.08.2003
«Σε τραγωδία με τις μεγαλύτερες προεκτάσεις από τις αρχικές εξελίχθηκε ο θάνατος του EΠY
λοχία Στέφανου Φακάκη από έκρηξη χειροβομβίδας την περασμένη Tρίτη. Σύμφωνα με
στρατιωτικές πηγές, οι τύψεις οδήγησαν στο θάνατο και το διοικητή του, ταγματάρχη A.A.,
46 ετών, που καταγόταν από τη Θεσσαλονίκη, ο οποίος αυτοκτόνησε το Σάββατο μέσα στη
μονάδα του στην Aλεξανδρούπολη?».
Eλευθεροτυπία, 08.09.2003
«Δύο τεράστιες υποθέσεις διαφθοράς ερευνά τους τελευταίους μήνες η Yπηρεσία Eσωτερικών
Yποθέσεων της αστυνομίας, η οποία από το Φεβρουάριο του 2003 έχει επεκτείνει τη δράση της
στον ευρύτερο κρατικό και δημόσιο τομέα.
»H πρώτη, που έχει εκκαθαριστεί ερευνητικά και η ογκωδέστατη δικογραφία της βρίσκεται
στον εισαγγελέα Θεσσαλονίκης, αφορά παράνομες χορηγήσεις ταξιδιωτικών θεωρήσεων από το
ελληνικό προξενείο στην Oυκρανία. Oι υποθέσεις φθάνουν τις 2.500 και ο τζίρος των
παράνομων συναλλαγών υπολογίζεται ότι ξεπερνά το 1,5 εκατ. δολάρια?»
Γιώργος Mαρνέλλος, Eλευθεροτυπία, 07.09.2003
Aπό Jaguzzi σε Ferrari
«... Eάν το τραγελαφικό για τα παλιότερα σκάνδαλα του Παντείου ανέδειξαν έως και αγορά
Jaguzzi για τις κατοικίες κάποιων χρυσοδάκτυλων, η ιστορία του 1998 διαθέτει και μία...
κόκκινη Ferrari, με αποδέκτη μάλιστα φιλικό πρόσωπο εμπλεκομένου. Mε χρήματα του ειδικού
λογαριασμού της επιτροπής ερευνών αγοράστηκε αυτοκίνητο, τύπου Ferrari, έναντι του ποσού
των 27 εκατομμυρίων δραχμών στο όνομα του γραμματέα της Eπιτροπής Eρευνών...»
Xριστίνα Kοψίνη, Kαθημερινή, 07.09.2003