Βάσω Παπανδρέου
ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Κοινωνική ευημερία και ποιότητα ζωής
Βάσω Παπανδρέου
Υπουργός Περιβάλλοντος,
Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων
Η ατμοσφαιρική ρύπανση, ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις, οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στα καυσαέρια που απελευθερώνονται κατά την κίνηση των αυτοκινήτων. Πιστεύω ότι η ορθολογική χρήση του αυτοκινήτου δεν έρχεται κατ’ ανάγκη σε αντίθεση με την περιβαλλοντική ισορροπία. Η ορθολογική χρήση του αυτοκινήτου παρέχει σημαντικές δυνατότητες και εναλλακτικές λύσεις που επηρεάζουν θετικά την ποιότητα ζωής του πολίτη, χωρίς να επιβαρύνουν υπέρμετρα το περιβάλλον.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία εφαρμόζει ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα μέτρων και δράσεων που ως στόχο έχει την ταχύτερη, ασφαλέστερη, οικονομικότερη και πιο φιλική στο περιβάλλον κίνηση των αυτοκινήτων. Οι παρεμβάσεις αυτές αφορούν την αγορά φιλικών προς το περιβάλλον Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, την αύξηση χώρων στάθμευσης, τις θεσμικές και διαχειριστικές παρεμβάσεις που διευκολύνουν την κυκλοφορία, την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, όπως επίσης ελεγκτικά και κατασταλτικά μέτρα.
Η κατασκευή των μεγάλων περιφερειακών δρόμων και των ανισόπεδων κόμβων έχει φέρει ιδιαίτερη αναστάτωση στη ζωή της πόλης. Θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι συμπολίτες μας έδειξαν πολύ μεγάλη υπομονή. Η υπομονή τους βεβαίως έχει να κάνει με τις προσδοκίες που γεννά η δημιουργία σύγχρονων αυτοκινητόδρομων. Κατασκευάζουμε γρήγορους, άνετους, καλοφωτισμένους αυτοκινητόδρομους, άξονες αναπτυξιακών ευκαιριών. Οι χρήστες της Αττικής Oδού, των περιφερειακών της Θεσ/νίκης, της Πάτρας και όλων των αντίστοιχων παρεμβάσεων που έχουν γίνει στις μεγάλες πόλεις της χώρας μπορούν πολύ εύκολα να διαπιστώσουν ότι η υπομονή και οι κόποι τους δεν πήγαν χαμένοι. Είναι, όμως, πάρα πολύ δύσκολο να δουν και να διαπιστώσουν την ωφέλεια των συγκοινωνιακών αυτών παρεμβάσεων για το περιβάλλον.
Σύμφωνα με τις μέχρι τώρα μετρήσεις, με τη λειτουργία της περιφερειακής λεωφόρου Υμηττού, ο χρόνος της σχετικής διαδρομής περιορίστηκε κατά μία ώρα περίπου. Η μέση ημερήσια κυκλοφορία της περιφερειακής του Υμηττού σήμερα που η Αττική Oδός δεν έχει εξελιχθεί πλήρως είναι κατά μέσο όρο 30.000 αυτοκίνητα. Αυτό για την ατμόσφαιρα της Αττικής σημαίνει 30.000 ώρες ημερησίως λιγότερες εκπομπές καυσαερίων. Για να υπάρξει μια πλήρης εικόνα των περιβαλλοντικών επιδράσεων της περιφερειακής του Υμηττού στην ατμόσφαιρα της Αττικής, θα πρέπει να συνυπολογιστεί: α) ότι η ταχύτητα που αναπτύσσουν τα αυτοκίνητα στον περιφερειακό είναι 70 χιλιόμετρα την ώρα, ενώ προηγουμένως, που διέρχονταν από τη Μεσογείων, εκινούντο με πρώτη, δευτέρα ταχύτητα, β) ότι η λειτουργία της περιφερειακής απεγκλώβισε τη Μεσογείων, που και εκεί παρατηρείται αύξηση της μέσης ταχύτητας και γ) το θετικό «πράσινο» ισοζύγιο. Στον περιφερειακό του Υμηττού φυτεύτηκαν 200.000 επιπλέον φυτά. Η παράδοση στην κυκλοφορία, στο τέλος Νοεμβρίου 2003, του συνόλου σχεδόν της Αττικής Oδού αναμένεται να πολλαπλασιάσει τα περιβαλλοντικά οφέλη.
Είναι χαρακτηριστική, εξάλλου, η διαφορά που υπάρχει στους δείκτες ορισμένων ρύπων πριν και μετά τη λειτουργία του Μετρό. Φυσικά, η μείωση των τιμών των ρύπων δεν οφείλεται μόνο στη λειτουργία του Μετρό. Δεν μπορεί, όμως, κανένας να αρνηθεί ότι στα θετικά αποτελέσματα των μέτρων για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης συγκαταλέγεται και η λειτουργία του Μετρό.
Η περιβαλλοντική διάσταση των μεγάλων συγκοινωνιακών και οδικών έργων δεν έχει ακόμα γίνει ευρέως κατανοητή. Σε όλα τα μεγάλα οδικά έργα γίνονται παράλληλα τεράστια αντιπλημμυρικά έργα και έργα αποκατάστασης τοπίου. Μόνο στην Εγνατία Oδό οι αποκαταστάσεις τοπίου και οι περιβαλλοντικές παρεμβάσεις ανέρχονται περίπου σε 310.000.000 ευρώ. Σε αυτό το ποσό δε συνυπολογίζονται οι επιπλέον δαπάνες που προκλήθηκαν από την επαναχάραξη της οδού για λόγους προστασίας της τοπικής βιοποικιλότητας (βιότοπος καφέ αρκούδας, πέρασμα Νέστου κτλ.). Οι χρηματοδοτικές αυτές ροές για το περιβάλλον είναι πρωτόγνωρες για τα ελληνικά δεδομένα. Oι περιβαλλοντικές αυτές παρεμβάσεις είναι χωρικά προσδιορισμένες γύρω από τους οδικούς άξονες, αλλά έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο, ώστε τα οφέλη τους να διαχέονται στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή και να αναβαθμίζουν το φυσικό και δομημένο περιβάλλον της.
Η παρακολούθηση της εφαρμογής και της αποτελεσματικότητας των μέτρων και των δράσεων για το περιβάλλον και το αυτοκίνητο πραγματοποιείται από διυπουργική επιτροπή που αποτελείται από στελέχη του ΥΠΕΧΩΔΕ, των συναρμόδιων υπουργείων και φορέων. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. Υπάρχει μια σαφής καθοδική τάση στις τιμές των ρύπων που αφορούν το μονοξείδιο του άνθρακα (CO), το οποίο αποτελεί δείκτη για τις εκπομπές της κυκλοφορίας, αφού οι τελευταίες κατά 99% οφείλονται σε αυτή, το μονοξείδιο του αζώτου (NO), το διοξείδιο του αζώτου (NO2), το διοξείδιο του θείου (SO2), το μόλυβδο (Pb) κτλ. Η ολοκλήρωση των χωματουργικών εργασιών στα μεγάλα έργα αναμένεται να περιορίσει τις τιμές των αιωρούμενων σωματιδίων, ενώ η παράδοση στην κυκλοφορία των μεγάλων συγκοινωνιακών έργων αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά το σύνολο των ρύπων.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, λόγω των ιδιαίτερων κλιματολογικών αλλά και μετεωρολογικών συνθηκών που επικρατούν στη χώρα μας, υπάρχει μια ιδιαίτερη επιβάρυνση σε «νέους» ρύπους, όπως το βενζόλιο και τα αιωρούμενα σωματίδια. Σύμφωνα με όλες τις επιστημονικές έρευνες, ένα μεγάλο ποσοστό των αιωρούμενων σωματιδίων που εντοπίζονται στη χώρα μας είναι αερομεταφερόμενα, κυρίως από τη Β. Αφρική, ενώ οι εκπομπές βενζολίου επηρεάζονται από την ηλιοφάνεια και τη θερμοκρασία. Για το λόγο αυτό, το υπουργείο Περιβάλλοντος έχει θέσει σε εφαρμογή ολοκληρωμένο και μακροχρόνιο πρόγραμμα με αντικείμενο τη μείωση των τιμών των ρύπων αυτών.
Οι δημόσιες επενδύσεις στο περιβάλλον είναι μεγάλης κλίμακας και κόστους, με τα αποτελέσματά τους να γίνονται αισθητά έπειτα από πολύ καιρό. Ωστόσο, πέρα από τις μεγάλες κρατικές επενδύσεις, οι πολίτες, με τα αυτοκίνητά τους, μπορούν να κάνουν μικρές, εύκολες, καθημερινές κινήσεις που διευκολύνουν την περιβαλλοντική ισορροπία, και το σημαντικότερο, οι περισσότερες από τις οποίες αποφέρουν οικονομικό όφελος, ασφάλεια και ποιότητα στον οδηγό. Η συνετή οδήγηση, ο έλεγχος του αέρα των ελαστικών ή των λαδιών δεν έχουν κόστος, ενώ προσφέρουν μεγαλύτερη ασφάλεια, περιορισμό των εξόδων και κυρίως λιγότερους ρύπους. Αυτές, όμως, οι μικρές καθημερινές αλλαγές συμβάλλουν καθοριστικά στην προστασία του περιβάλλοντος, απαιτούν, όμως, τη συμμετοχή όλων μας και τη συνειδητοποίηση της ευθύνης του καθενός. Απαιτούν, δηλαδή, αλλαγή της συμπεριφοράς και των καταναλωτικών συνηθειών μας.