Αυτοκίνητο και Περιβάλλον
Σε ένα οικοσύστημα, ό,τι παράγεται σε αυτό αποικοδομείται επιτόπου. Στο σημείο αυτό εντοπίζεται μια από τις σοβαρότερες διαταραχές που προκαλεί στη φύση ο άνθρωπος, η οποία εστιάζεται σε δύο σημεία: πρώτον, στην παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων ουσιών, που ενώ μπορούν να αποικοδομηθούν κανονικά σε μικρές ποσότητες, σε τεράστιες ποσότητες δεν το καταφέρνουν. Δεύτερον, στην είσοδο τεχνητών ενώσεων στα οικοσυστήματα, οι οποίες, όταν συσσωρεύονται, είναι αδύνατο να αποικοδομηθούν. Ας ασχοληθούμε αναλυτικά με αυτές τις δύο περιπτώσεις.
Στο παρελθόν, σε ένα οικοσύστημα στο οποίο ο άνθρωπος ήταν αναπόσπαστο τμήμα, ό,τι παραγόταν σε αυτό μπορούσε να αποικοδομηθεί στον ίδιο χώρο. Οι καλλιέργειες που γίνονταν με τη βοήθεια των ζώων πρόσφεραν διάφορες τροφές. Όμως, τα απορρίμματα τόσο των ανθρώπων όσο και των ζώων ξαναγύριζαν στα χωράφια με την κοπριά. Με αυτό τον τρόπο, η αποικοδόμηση γινόταν, οι κύκλοι έκλειναν και το οικοσύστημα ήταν σε ισορροπία. Με την αύξηση του πληθυσμού και τη συγκέντρωσή του στις μεγάλες πόλεις, έχουμε να κάνουμε με συστήματα που απαιτούν τεράστιες ποσότητες ενέργειας και τροφών για να διατηρηθούν. Έτσι, το σιτάρι της Θεσσαλίας μεταφέρεται στην Αθήνα, όπως συμβαίνει και με αναρίθμητα άλλα προϊόντα. Δηλαδή οι καταναλωτές των Αθηνών χρησιμοποιούν τους παραγωγούς άλλων οικοσυστημάτων. Αυτή η μεταφορά έχει ως αποτέλεσμα τεράστια συσσώρευση προϊόντων για αποικοδόμηση στην Αθήνα. Όμως, σε αυτήν, οι αποικοδομητές που υπάρχουν δε φτάνουν γι’ αυτήν τη διαδικασία.
Έτσι, τα οικιστικά λύματα χύνονται στη θάλασσα. Βέβαια, υπάρχουν και εκεί αποικοδομητές, μόνο που για να κάνουν την ανοργανοποίηση χρειάζονται οξυγόνο, το οποίο όμως δεν είναι αρκετό. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος είναι ψόφια ψάρια, που ουσιαστικά νεκρώθηκαν από ασφυξία, γιατί το οξυγόνο καταναλώθηκε όλο από τα μικρόβια, στην προσπάθειά τους να αποικοδομήσουν τις τεράστιες ποσότητες οργανικού υλικού που χύνονταν εκεί. Όταν όμως εξαντληθεί το οξυγόνο, αρχίζει η αναερόβια αποικοδόμηση, που είναι ιδιαίτερα αργή και μπορεί να έχει ως τελικό προϊόν υδρόθειο, γι’ αυτό και σε κλειστούς κόλπους εκλύεται βρόμα.
Ο βιολογικός καθαρισμός των λυμάτων δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια καθυστέρησή τους σε μεγάλες δεξαμενές, στις οποίες γίνεται συνεχής οξυγόνωση. Με αυτό τον τρόπο, οι αποικοδομητές μπορούν να κάνουν («τρώγοντάς το») την ανοργανοποίηση του οργανικού υλικού.
Όλα όσα αναφέραμε παραπάνω ισχύουν για ουσίες που παράγονται στη φύση και τις «γνωρίζουν» οι αποικοδομητές. Όμως, η ανάπτυξη της τεχνολογίας επέτρεψε στον άνθρωπο τη σύνθεση ενώσεων που δεν προϋπήρχαν. ¶λλες από αυτές τις παρήγαγε για να επέμβει σε λειτουργίες της φύσης που δεν τον ευνοούσαν, για παράδειγμα ορισμένα εντομοκτόνα, όπως το DDT, ή σε άλλες που του παρείχαν δυνατότητες που δεν τις είχε στο παρελθόν, όπως τα πλαστικά. Και στις δύο περιπτώσεις οι αποικοδομητές δεν μπορούν να δράσουν και το αποτέλεσμα είναι η συνεχής συσσώρευσή τους. Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο να βλέπουμε τις ακτές μας γεμάτες πλαστικά μπουκάλια και σακούλες. Αυτά τα υλικά συσσωρεύονται συνεχώς, γιατί δεν υπάρχει στη φύση οργανισμός που να τα διασπά.
Η δημιουργία των αστικών κοινωνιών
Πριν από τη Βιομηχανική Επανάσταση, το ποσοστό του αγροτικού πληθυσμού ήταν πολύ μεγαλύτερο από εκείνο που απασχολούνταν στα αστικά κέντρα. Σε αυτά υπήρχε υποτυπώδης βιοτεχνία και, φυσικά, εμπόριο και υπηρεσίες.
Μέχρι και το 18ο αιώνα, ουσιαστικά η επιστήμη ήταν ξέχωρος τομέας, με τάση «μόρφωσης» στην «ανώτερη» τάξη των ευγενών, ενώ η τεχνολογία ήταν χαμηλού «συντεχνιακού» κοινωνικού επιπέδου, εμπειρική και προσανατολιζόμενη στο αποτέλεσμα. Η ένωση των δύο, περίπου στα μέσα του 18ου αιώνα, είναι φυσικά συνδεδεμένη με τις δημοκρατικές επαναστάσεις, οι οποίες, σπάζοντας κοινωνικούς φραγμούς, έτειναν σε μια λειτουργική ενότητα μυαλού και χεριών. Όπως αναφέρει ο ιστορικός Lynn White, η οικολογική μας κρίση είναι το προϊόν μιας τελείως καινούργιας δημοκρατικής κουλτούρας, η οποία, είναι σίγουρο, έφτασε η εποχή να επανεξετάσει τα αξιώματά της.
Στις αγροτικές κοινωνίες τα παιδιά είναι παραγωγοί. Συμμετέχουν στις δουλειές και προσφέρουν έργο που το αξιοποιεί η οικογένεια. Με τη Βιομηχανική Επανάσταση αρχίζουν να προσφέρονται στις αγροτικές περιοχές εργαλεία και μηχανές που κάνουν τις ίδιες δουλειές με λιγότερα εργατικά χέρια. Το τρακτέρ, η σπαρτική, η θεριζοαλωνιστική τα εκτοπίζουν. Το αγροτικό εργατικό δυναμικό λοιπόν, εφόσον δε χρειάζεται στο χωριό, είναι λογικό να μετακινηθεί προς την πόλη. Επομένως, είναι λογική η μετακίνηση πληθυσμού από τις αγροτικές προς τις αστικές περιοχές. Εκεί όμως τα παιδιά γίνονται από παραγωγοί που ήταν πριν καταναλωτές. Έτσι όμως μειώνεται σοβαρά η κινητικότητα της οικογένειας. Σε αυτή τη φάση ο αριθμός των γεννήσεων μικραίνει και αυτό το (παγκόσμιο!) φαινόμενο έχει ονομαστεί «δημογραφική μετάπτωση». Η αύξηση του ορίου ζωής, που επέρχεται επειδή η ιατρική προχωρά, τα εμβόλια ανακαλύπτονται, οι συνθήκες υγιεινής καλυτερεύουν, αντισταθμίζεται από τη μείωση των γεννήσεων και έτσι υπάρχει μια σταθεροποίηση των πληθυσμών στις βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης. Από την άλλη, η Αμερική, που ανακαλύφθηκε αργότερα, απορρόφησε το «πληθυσμιακό περίσσευμα» των Ευρωπαίων, το οποίο προέκυψε όταν αυξήθηκε ακόμη περισσότερο το όριο ζωής.
Όσο αναπτύσσεται η βιομηχανία, είναι λογικό να είναι αναγκαία όλο και περισσότερα εργατικά χέρια. Από την άλλη, τα βιομηχανικά προϊόντα διευκολύνουν τις αγροτικές δουλειές και έτσι χρειάζονται λιγότεροι αγρότες. Ας αναφέρουμε ως παράδειγμα τη Θεσσαλία. Είναι φυσικό να μειώνεται συνεχώς ο πληθυσμός στα χωριά της. Ένα τρακτέρ που οργώνει, μια μηχανή που φυτεύει, μια άλλη που αλωνίζει περιορίζουν σημαντικά την ανάγκη για εργατικά χέρια. Είναι λογική λοιπόν η μετακίνηση που έγινε. Η «ερήμωση» της υπαίθρου δεν είναι τόσο φοβερή όσο νομίζουμε. Στις πεδινές περιοχές της χώρας, όπου δεν υπάρχει σπιθαμή γης ακαλλιέργητη, είναι σωστή και αναμενόμενη. Στις ορεινές περιοχές, εκεί που η εκμηχάνιση είναι αδύνατη στις καλλιέργειες, το κόστος παραγωγής γεωργικών προϊόντων, όπως οι πατάτες, οι ντομάτες, το βαμβάκι, το καλαμπόκι, είναι τόσο μεγάλο που δε «συμφέρει» τον αγρότη. Προτιμά να γίνει εργάτης στην πόλη, γιατί εκεί κερδίζει περισσότερα. Στις περιοχές της χώρας που βρέθηκε απασχόληση νέου τύπου η μείωση του πληθυσμού σταμάτησε. Κάτι τέτοιο συνέβη στην Κάλυμνο, χωρίς όμως τον τουρισμό. Η προσαρμογή στις νέες τεχνολογίες της αλιείας κράτησε σταθερό τον πληθυσμό στο νησί εδώ και δεκαετίες.
Ρυπαντές της ατμόσφαιρας και υγεία
Κάθε μέρα ο άνθρωπος χρειάζεται περίπου ενάμισι κιλό τροφή. Αν ζυγίσουμε τον αέρα που χρησιμοποιεί για την αναπνοή του, αυτός είναι γύρω στα 50 κιλά, όσο κι αν αυτό φαίνεται παράδοξο, γιατί χρειαζόμαστε περίπου 30 λίτρα αέρα το λεπτό, όταν εργαζόμαστε ελαφρά. Αυτός που είναι ξαπλωμένος χρειάζεται τουλάχιστον 12 κιλά αέρα την ημέρα, ενώ κάποιος που δουλεύει βαριά έχει ανάγκη πάνω από 70 κιλά αέρα.
Η παραπάνω σύγκριση δείχνει γιατί τόσος κόσμος προβληματίζεται με τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και ακόμη γιατί η παρουσία του νέφους πρέπει να μας κινητοποιήσει.
Ας δούμε αναλυτικότερα τι είδους βλάβες παθαίνουμε και σε ποια σημεία ακριβώς του οργανισμού μας δρουν ουσίες που εδώ και είκοσι χρόνια μπήκαν στο λεξιλόγιό μας, όπως διοξείδιο του θείου, μονοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου.
Το μονοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας προέρχεται από την ατελή καύση. Ενώνεται με τη χρωστική του αίματός μας αιμογλοβίνη διώχνοντας το οξυγόνο, που σε κανονικές συνθήκες μεταφέρεται από αυτήν τη χρωστική. Όταν η προσφορά οξυγόνου στα κύτταρα μειώνεται, η καρδιά, όπως και ο μηχανισμός της αναπνοής, πρέπει να δουλεύει γρηγορότερα. Αυτό σημαίνει περισσότερα προβλήματα στα άτομα με καρδιακά και αναπνευστικά νοσήματα. Παραμονή οκτώ ωρών σε ατμόσφαιρα που περιέχει 80 μέρη στο εκατομμύριο (ppm) μονοξειδίου του άνθρακα έχει το ίδιο αποτέλεσμα με την απώλεια μισού λίτρου αίματος. Σε περιπτώσεις κυκλοφοριακής συμφόρησης το μονοξείδιο του άνθρακα στον αέρα μπορεί να ξεπεράσει τα 300 ppm. Συμπτώματα που έχουν σχέση με πονοκέφαλο, απώλεια όρασης, μειωμένο μυϊκό συντονισμό και ναυτία, που τα αντιλαμβανόμαστε όταν τα αυτοκίνητα κινούνται στο κέντρο με μεγάλη καθυστέρηση, μπορούν να οφείλονται στο μονοξείδιο του άνθρακα.
Το διοξείδιο του θείου, που προέρχεται από τα καύσιμα που χρησιμοποιούμε, σχετίζεται με τη δημιουργία χρόνιου άσθματος, βρογχίτιδας και εμφυσήματος. Οι περισσότερες ενώσεις του θείου βλάπτουν σοβαρά τα αναπνευστικά περάσματα. Έχει διαπιστωθεί ότι οι αυξημένοι θάνατοι που παρατηρήθηκαν σε ακραία επεισόδια νέφους, όπως αυτό του Λονδίνου το 1952, οφείλονται κυρίως στην ένωση αυτή.
Τα οξείδια του αζώτου, που παράγονται όταν ένα καύσιμο καίγεται σε μεγάλη θερμοκρασία στην ατμόσφαιρα, έχουν παραπλήσια δράση με εκείνη του μονοξειδίου του άνθρακα. Μειώνουν, δηλαδή, τη φέρουσα δυνατότητα του αίματος σε οξυγόνο. Μελέτες που έγιναν σε ζώα φανέρωσαν ποικιλία τοξικών δράσεων των ενώσεων αυτών κυρίως στους πνεύμονες.
Όσο περισσότερο εργαζόμαστε, λοιπόν, τόσο περισσότερο αέρα χρειαζόμαστε για την αναπνοή μας. Όταν ανεβαίνουμε τρέχοντας τις σκάλες «λαχανιάζουμε». Οι ανάγκες μας, δηλαδή, σε οξυγόνο αυξάνονται σοβαρά. Επομένως, όταν υπάρχει νέφος, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να καθόμαστε ξαπλωμένοι. Όσο περισσότερο κουραζόμαστε τόσο περισσότερο αέρα αναπνέουμε, τόσο περισσότερες «μονάδες» οξυγόνου αντικαθίστανται από το μονοξείδιο του άνθρακα και τα οξείδια του αζώτου. Η καρδιά δουλεύει γρηγορότερα, οι πνεύμονες το ίδιο, οπότε περισσότερες «μονάδες» ρυπαντών μπαίνουν στο κυκλοφορικό μας σύστημα. Απέχοντας από δραστηριότητες, μπορούμε χωρίς πρόβλημα να μειώσουμε τις βλάβες αυτές μέχρι και δέκα φορές. Σε ό,τι αφορά τα παιδιά, ας προσπαθούμε να τους βρίσκουμε παιχνίδια που δεν τα κουράζουν, αλλά τα κρατούν όσο το δυνατόν περισσότερο ήσυχα, για να αναπνέουν λιγότερο αέρα. Όσοι είναι καρδιοπαθείς ή έχουν αναπνευστικά προβλήματα, το καλύτερο που έχουν να κάνουν είναι να καθίσουν αναπαυτικά (όσο μπορούν!) σε μια πολυθρόνα. Ο κίνδυνος έτσι μειώνεται στο ένα έβδομο.
Ο κύκλος του άνθρακα
Ίσως θεωρηθεί περίεργο, αλλά ο κύκλος του άνθρακα στηρίζεται στο οξυγόνο, το οποίο είναι απαραίτητο σε όλους σχεδόν τους ζωντανούς οργανισμούς για την αναπνοή τους. Τα «προϊόντα» της αναπνοής είναι το διοξείδιο του άνθρακα και το νερό, τα οποία με τη σειρά τους συνιστούν τα υλικά της φωτοσύνθεσης. Αλλά ενώ ελάχιστο από το νερό το οποίο χρησιμοποιείται από τη φωτοσύνθεση προέρχεται από την αναπνοή, δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για το διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο είναι ένα σχετικά σπάνιο αέριο της ατμόσφαιρας. Ο άνθρακας που περιέχεται σε αυτό είναι απαραίτητο και πολύτιμο συστατικό όλων των οργανικών ενώσεων. Εάν σταματούσε ξαφνικά η αναπνοή όλων των οργανισμών και ιδιαίτερα των αποικοδομητών, μεγάλες ποσότητες άνθρακα θα παρέμεναν δεσμευμένες στα νεκρά οργανικά υλικά και η λειτουργία της φωτοσύνθεσης θα ελαχιστοποιούνταν, αφού η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα θα μειωνόταν. Βέβαια, όπως ήδη αναφέραμε, ο άνθρωπος με την καύση των λεγόμενων απολιθωμένων καυσίμων (γαιάνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) κάνει ακριβώς το αντίθετο, ανεβάζοντας τη συμμετοχή του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Σύμφωνα, επομένως, με ό,τι αναφέραμε, ο κύκλος του άνθρακα υπάρχει σε δράση, γιατί υπάρχουν οι λειτουργίες της ζωής. Κάθε χρόνο τα φυτά δεσμεύουν περίπου το 8% του διοξειδίου του άνθρακα που υπάρχει στην ατμόσφαιρα, κάτι που σημαίνει ότι αυτό επαρκεί για 13 χρόνια στην περίπτωση που σταματούσε ο εμπλουτισμός της με την αναπνοή. Από αυτό το ποσό περίπου το ένα τρίτο γυρίζει αμέσως πίσω με την αναπνοή των φυτών. Τα υπόλοιπα δύο τρίτα οδηγούνται διαμέσου της τροφής των ετερότροφων οργανισμών, κυρίαρχο μέρος των οποίων είναι οι αποικοδομητές.
Λόγω των εκτεταμένων ανταλλαγών που συμβαίνουν μεταξύ των ζωντανών οργανισμών και της ατμόσφαιρας, υπάρχουν τόσο ημερήσιες όσο και ετήσιες διακυμάνσεις στο διοξείδιο του άνθρακα που περιέχεται στον αέρα. Έτσι, κατά τη διάρκεια της ημέρας με τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα των φυτών η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα πέφτει, ενώ τη νύχτα με τις λειτουργίες της αναπνοής αυξάνεται εκ νέου.
Αν κάνουμε κάποια σύγκριση των ποσών του διοξειδίου του άνθρακα που εισέρχεται στην ατμόσφαιρα από την αναπνοή των οργανισμών (φυτά, ζώα, μικρόβια) με εκείνο που παράγεται από τη βιομηχανική δραστηριότητα και τις μετακινήσεις του ανθρώπου, έχουμε να κάνουμε με ένα λόγο της τάξεως του δεκαπέντε προς ένα.
Περίπου εκατό δισεκατομμύρια τόνοι διοξειδίου του άνθρακα ανταλλάσσονται ανάμεσα στην ατμόσφαιρα και τους ωκεανούς κάθε χρόνο. Οι ωκεανοί περιέχουν περίπου 60πλάσιο διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Στα ψυχρά υψηλά γεωγραφικά πλάτη οι ωκεανοί απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, το οποίο απελευθερώνεται ξανά από τα θερμά επιφανειακά ύδατα στα χαμηλότερα γεωγραφικά πλάτη, κυρίως στον Ειρηνικό. Οι ωκεανοί αποτελούν μια τεράστια δεξαμενή διοξειδίου του άνθρακα – όπως και η χερσαία βιόσφαιρα. Η απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα εξαιτίας της αποδάσωσης με καύση εντοπίζεται εύκολα στις τροπικές περιοχές. Οι ωκεανοί σε συνδυασμό με τα φυτά της χέρσου δεσμεύουν μόνο το μισό περίπου διοξείδιο του άνθρακα που παράγουν οι άνθρωποι, ενώ το υπόλοιπο παραμένει στην ατμόσφαιρα. Στο μοντέλο άνθρακα του Αμβούργου η ανάπτυξη των φυτών ενισχύεται από την αυξημένη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Έτσι, η βιόσφαιρα δεσμεύει περισσότερο ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα στην ξηρά. Αυτό όμως προϋποθέτει επαρκή αποθέματα θρεπτικών συστατικών και νερού, αλλιώς η περαιτέρω αύξηση του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα δεν οδηγεί απαραίτητα σε αυξημένη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα από τη χερσαία βιομάζα.
Οι ωκεανοί αποθηκεύουν και μεταφέρουν όχι μόνο θερμότητα αλλά και διοξείδιο του άνθρακα. Μόνο το μισό περίπου διοξείδιο του άνθρακα που εκλύεται εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων –χρήση ορυκτών καυσίμων, καταστροφή των δασών– βρίσκεται σήμερα ακόμα στην ατμόσφαιρα. Οι ωκεανοί θεωρούνται η κύρια δεξαμενή συγκέντρωσης του υπόλοιπου μισού. Μακροπρόθεσμα, περίπου το 85% του διοξειδίου του άνθρακα που εκλύεται στην ατμόσφαιρα θα διαλυθεί στους ωκεανούς. Ωστόσο αυτή η διαδικασία χρειάζεται εκατοντάδες χρόνια για να πραγματοποιηθεί. Όσο οι ανθρωπογενείς εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αυξάνονται, όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια, η ικανότητα των ωκεανών να το αποθηκεύουν δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική. Το φυτοπλαγκτόν της θάλασσας επίσης «καταναλώνει» διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Το μεγαλύτερο τμήμα του δεσμευμένου διοξειδίου του άνθρακα απελευθερώνεται ξανά στην ατμόσφαιρα μέσω της τροφικής αλυσίδας, αλλά ένα μικρό ποσοστό αποτίθεται στον ωκεάνιο πυθμένα στα κελύφη των νεκρών οργανισμών, που αποτελούνται από ανθρακικό ασβέστιο, αφαιρώντας διοξείδιο του άνθρακα από το σύστημα ατμόσφαιρας-ωκεανών – έπειτα από μερικές χιλιάδες χρόνια.
Το διοξείδιο του άνθρακα
Μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση ο άνθρωπος άρχισε να χρησιμοποιεί αρκετά καύσιμα, όπως το κάρβουνο και το πετρέλαιο. Όταν αυτά καίγονται, εκλύεται στην ατμόσφαιρα διοξείδιο του άνθρακα. Πράγματι, έχει διαπιστωθεί ότι από τον προηγούμενο αιώνα η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε αυτό το αέριο συνεχώς αυξάνεται. Ενώ πριν από εκατόν πενήντα χρόνια το ποσοστό συμμετοχής του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα ήταν κάτω από 280 μέρη στο εκατομμύριο, σήμερα έχει ξεπεράσει τα 330 μέρη στο εκατομμύριο.
Πώς όμως αυτή η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα οδηγεί στο λεγόμενο φαινόμενο του θερμοκηπίου; Ας το απλουστεύσουμε λίγο: Όταν αφήνουμε το καλοκαίρι το αυτοκίνητό μας στον ήλιο και επιστρέφουμε ύστερα από ώρα, διαπιστώνουμε ότι το εσωτερικό του είναι περισσότερο θερμό από ό,τι έξω. Τα τζάμια, δηλαδή, των παραθύρων του, ενώ επιτρέπουν να μπει η ζέστη του ήλιου, δεν την αφήνουν να φύγει. Το ίδιο συμβαίνει και σε ένα θερμοκήπιο, το οποίο είναι πάντοτε θερμότερο από τον περιβάλλοντα χώρο. Βρέθηκε, λοιπόν, –χωρίς η θεωρία να είναι πλήρως επιβεβαιωμένη– ότι το διοξείδιο του άνθρακα δημιουργεί γύρω από τη Γη μια στοιβάδα που μοιάζει περίπου με τα τζάμια των παραθύρων στα αυτοκίνητα ή το πλαστικό κάλυμμα του θερμοκηπίου. Αποτέλεσμα είναι η Γη να υπερθερμαίνεται.
Σύμφωνα με τη θεωρία του θερμοκηπίου, η Γη θα υπερθερμανθεί, οι πάγοι στους πόλους θα λιώσουν, η στάθμη της θάλασσας θα αυξηθεί και γενικά θα αλλάξει το κλίμα. Ειδικά για τη χώρα μας υπάρχουν μελέτες, οι οποίες έχουν εκπονηθεί από την υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον, που προβλέπουν διάφορα σενάρια, τα οποία, εξ όσων γνωρίζω, αφορούν στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και της Ρόδου.
Τα αποτελέσματα του φαινομένου του θερμοκηπίου δεν έχουν σχέση μόνο με την υπερθέρμανση της Γης αλλά και με μια γενικότερη κλιματική αλλαγή. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ένα στοιχείο που αφορά την Ελλάδα.
Αν λοιπόν το φαινόμενο του θερμοκηπίου δράσει –όπως λέει η πλειονότητα των επιστημόνων–, η Ελλάδα θα μετατραπεί σε μια περισσότερο ξηρή χώρα. Θα είναι περίπου σαν τη σημερινή Λιβύη, αφού φαίνεται ότι το ξηρότερο, ερημικό, κλίμα «θα ανεβεί» βορειότερα. Τι σημαίνει αυτό; Ότι, απλούστατα θα λιγοστέψουν οι βροχές και οι υδάτινοι πόροι.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
Η ανάγκη της προστασίας του περιβάλλοντος
Φαίνεται ίσως περίεργο, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες κάποιες «καινούργιες» (ή «παλιές» με νέα σημασία) λέξεις ενσωματώθηκαν στο λεξιλόγιό μας. Δε χρησιμοποιούσαμε πάντα, για παράδειγμα, το επίθετο σφαιρικός, ούτε το σύνθετο διεπιστημονικός. Επίσης, πρόσφατα εντάξαμε στο λεξιλόγιό μας και πολλούς όρους που συνδέονται με την οικολογία ή το περιβάλλον. Τι είναι, όμως, η οικολογία; Πρόκειται μήπως για μια περαστική μόδα ή είναι κάτι αντίστοιχο με τα ειρηνιστικά κινήματα περασμένων δεκαετιών; Πώς συμβιβάζεται η χρήση του όρου με την περιγραφή κάποιου επιστημονικού πεδίου και τον καθορισμό πολιτικών κινημάτων και κομμάτων; Πώς είναι δυνατό να είμαστε όλοι «οικολόγοι» και την ίδια στιγμή να αποδεχόμαστε ότι το περιβάλλον πάσχει;
Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’50, η χρήση της λεγόμενης καρτεσιανής λογικής, της συνεχούς διαμερισματοποίησης (άλλη καινούργια λέξη!) της γνώσης και της εξειδίκευσης, είχε οδηγήσει σε μεγάλη πρόοδο. Ο χημικός –για να απλοποιήσουμε κάπως τα πράγματα– που κατασκεύασε το DDT και έσωσε χιλιάδες ζωές από τη μάστιγα της ελονοσίας, φυσικά δε γνώριζε ότι κάποτε θα ανιχνεύονταν υπολείμματα του εντομοκτόνου αυτού ακόμη και στο μητρικό γάλα. Ανάλογα ισχύουν και για τις νέες τεχνικές και τα καινούργια φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται σε καλλιέργειες, διότι οι συνέπειες για τους καταναλωτές ενδέχεται να είναι σοβαρότατες. Ένα πραγματικά «εκρηκτικό» βιβλίο, «Η Σιωπηλή ¶νοιξη» της Ράκελ Κάρλσον, που κυκλοφόρησε στα μέσα της δεκαετίας του ’60, απασχόλησε ιδιαίτερα τους επιστήμονες που ασχολούνταν με το περιβάλλον –οι οποίοι είχαν ήδη αρχίσει να προβληματίζονται–, αλλά και τους απλούς πολίτες. Αυτά που ακολούθησαν τη δημοσίευσή του πήραν τη μορφή χιονοστιβάδας, ενώ, όπως συμβαίνει σε κάθε μεταβατική φάση της ιστορίας, συνδυάστηκαν με πολλά λάθη και υπερβολές εκ μέρους όλων των εμπλεκόμενων πλευρών και, αργότερα, των παρατάξεων.
Ωστόσο, σχεδόν όλοι όσοι πιστεύουν στην ουσιαστική αλλά ψύχραιμη αντιμετώπιση των κρίσιμων περιβαλλοντικών προβλημάτων υποστηρίζουν ότι, πέραν όλων των άλλων, έχουμε να κάνουμε με μια νέα λογική η οποία αναδεικνύει και κάνει απαραίτητη την ολιστική προσέγγιση. Η πολυπλοκότητα των λειτουργιών που σχετίζονται με τα ζητήματα αυτά έχει καταστήσει αναγκαία την ανεύρεση μιας συνολικής λύσης, γεγονός που γίνεται αντιληπτό με την πάροδο του χρόνου. Επομένως, δεν είναι δυνατόν πλέον να ασχοληθούμε με αυτά τα δυσεπίλυτα θέματα αν εστιάζουμε σε ξόρκια και κραυγές διαμαρτυρίας. Aντίθετα, όπως συμβαίνει και στην ιατρική, η θεραπεία τους προϋποθέτει τη σωστή διάγνωση.
Στις παραγράφους που ακολουθούν, θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε τα παγκόσμια προβλήματα και ειδικά την (ενδεχόμενη;) κλιματική αλλαγή. Κατ’ αρχάς, όμως, θα παρουσιάσουμε εν συντομία τη γενικότερη κατάσταση του περιβάλλοντος, με τις θεμελιώδεις παραμέτρους που καθορίζουν τη δομή και τη λειτουργία του. Όσο για τα παραδείγματα που θα χρησιμοποιήσουμε, πολλά είναι από τον ελληνικό χώρο, αφού ζούμε σε έναν τόπο με εξαιρετικές οικολογικές ιδιομορφίες, τις οποίες αξίζει να γνωρίσουμε.
Περί των οικοσυστημάτων
Με τον όρο οικοσύστημα εννοούμε ένα σύστημα προς μελέτη – επειδή η επιστήμη που ασχολείται με αυτό είναι η οικολογία, του έχει προστεθεί το πρόθεμα «οικο-». Βέβαια, τα οικοσυστήματα αποτελούσαν αντικείμενο μελέτης πριν από την καθιέρωση του όρου, το 1935, από το Βρετανό A. G. Tansley. Συγκεκριμένα, ένα οικοσύστημα αποτελείται από δύο τμήματα, το βιοτικό (φυτά, ζώα, μικρόβια) και το αβιοτικό (κλίμα, έδαφος, μητρικό πέτρωμα κτλ.) που απαντούνται σε μια περιοχή.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα την έννοια του οικοσυστήματος, θα πρέπει να βασιστούμε στο αξίωμα ότι οι ζωντανοί οργανισμοί (τουλάχιστον στο δικό μας πλανήτη) είναι αδύνατο να υπάρξουν απομονωμένοι. Συνεπώς, υφίστανται αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους οργανισμούς, αλλά και μεταξύ οργανισμών και περιβάλλοντος. Αυτό σημαίνει ότι το οικοσύστημα είναι μια σύμπλοκη, ιδεατή στην ουσία μονάδα. Η Γη δεν περιλαμβάνει κάποιο συγκεκριμένο αριθμό οικοσυστημάτων, καθένα από τα οποία έχει ξεκάθαρα σύνορα από το διπλανό του. ¶ρα, ο αριθμός και το μέγεθος των οικοσυστημάτων που αναγνωρίζουμε καθορίζονται κατά κύριο λόγο από εκείνον που κάνει την κατάταξη. Ως εκ τούτου, ένα οικοσύστημα μπορεί να είναι τόσο μεγάλο όσο ολόκληρος ο πλανήτης μας ή τόσο μικρό όσο τα κόπρανα ενός ποντικού.
Η οικολογία μελετά οικοσυστήματα και, αντίθετα από άλλους κλάδους, όπως η βοτανική και η ζωολογία, που ασχολούνται με τμήματά τους, στοχεύει στην κατανόηση των συνολικών μηχανισμών λειτουργίας τους. Αυτό είναι εύκολο στη θεωρία, αλλά σχεδόν αδύνατο στην πράξη, γι’ αυτό έγινε μια πρώτη λειτουργική διάκριση των συστατικών τους. Η βάση αυτής της διάκρισης είναι το γεγονός ότι κανένα σύστημα δε διατηρείται χωρίς ενέργεια. Ένα τρανζίστορ, για παράδειγμα, χρειάζεται μπαταρίες, ενώ ο άνθρωπος έχει ανάγκη από φαγητό. Έτσι, σε κάθε οικοσύστημα αναγνωρίστηκαν οι παραγωγοί, οι καταναλωτές και οι αποικοδομητές.
Παραγωγοί είναι τα πράσινα φυτά, τα οποία με τη φωτοσύνθεση δεσμεύουν ηλιακή ενέργεια και τη μετατρέπουν σε χημική (σάκχαρα κτλ.), χρησιμοποιώντας το διοξείδιο του άνθρακα από τον αέρα και νερό από το έδαφος. Κατόπιν, οι παραγωγοί παράγουν τροφή που είναι απαραίτητη για την επιβίωση των καταναλωτών (ζώων), είτε άμεσα (φυτοφάγα) είτε έμμεσα (σαρκοφάγα). Ωστόσο, τόσο τα φυτά όσο και τα ζώα έχουν ένα κόστος επιβίωσης, το οποίο καλύπτεται από τις τροφές τους, ενώ συγχρόνως απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα, με την αναπνοή, διοξείδιο του άνθρακα. Επιστρέφουν δηλαδή τον άνθρακα που χρησιμοποιήθηκε στη φωτοσύνθεση. Εντούτοις, εκτός από διοξείδιο του άνθρακα και νερό, τα φυτά παίρνουν από το έδαφος θρεπτικά συστατικά, όπως το άζωτο (από τον αέρα τα ψυχανθή), το φώσφορο, το σίδηρο, το ασβέστιο, το μαγνήσιο και άλλα, που τα αξιοποιούν στις ενώσεις που χρειάζονται. Το μαγνήσιο, για παράδειγμα, είναι συστατικό της χλωροφύλλης και το άζωτο, των πρωτεϊνών.
Επειδή σε κάθε μεταφορά ενέργειας έχουμε μεγάλες απώλειες, παρατηρούμε ότι οι παραγωγοί ενός οικοσυστήματος έχουν πολύ μεγαλύτερο βάρος από τους καταναλωτές, όταν το υπολογίσουμε με βάση την επιφάνεια. Έτσι, σε ένα θαμνώνα με ασφάκες το υπέργειο μέρος των φυτών ζυγίζει (χωρίς νερό) πάνω από έναν τόνο ανά στρέμμα, ενώ τα ζώα πολύ λιγότερο – δεν ξεπερνούν τα 50 κιλά.
Τα φυτά και τα ζώα, όμως, μεγαλώνουν και κάποια στιγμή νεκρώνονται. Επιπλέον, παράγουν συνεχώς απορρίμματα, τα φυτά με τα φύλλα που ρίχνουν και τα ζώα με τα κόπρανα και τα ούρα τους. Επειδή σε ένα οικοσύστημα οι θρεπτικές ουσίες, όπως, π.χ., το μαγνήσιο, είναι συγκεκριμένης ποσότητας, ορισμένοι οργανισμοί πρέπει να αποικοδομούν και να ανοργανοποιούν τις οργανικές ενώσεις, κλείνοντας έτσι τον κύκλο και κάνοντάς τες ξανά διαθέσιμες στα φυτά. Το ρόλο αυτόν παίζουν οι αποικοδομητές (μικρόβια) που βρίσκονται στο έδαφος. Έτσι, μόλις ένα ξερό φύλλο πέσει στο έδαφος, το τρώνε τα μικρόβια, ενώ συγχρόνως διασπούν πολύπλοκες ενώσεις (όπως οι πρωτεΐνες) σε απλούστερες (όπως τα αμινοξέα). Με αυτό τον τρόπο οι αποικοδομητές συνεχώς αυξάνονται και νεκρώνονται, οπότε τους διασπούν άλλοι από αυτούς. Ταυτόχρονα, αναπνέουν και επιστρέφουν στην ατμόσφαιρα το υπόλοιπο διοξείδιο του άνθρακα που είχε δεσμευτεί με τη φωτοσύνθεση. Αν τώρα καταφέρουμε να «ζυγίσουμε» τους αποικοδομητές –με τις ανάλογες μεθόδους–, θα διαπιστώσουμε ότι ξεπερνούν σε βάρος τα ζώα τουλάχιστον πέντε φορές. Στο προηγούμενο δηλαδή παράδειγμα με τις ασφάκες, τα μικρόβια του εδάφους είναι περίπου 200 κιλά ανά στρέμμα.
Ένα παράδειγμα πολυπλοκότητας
Για πρακτικούς λόγους, στο παρελθόν, προσπαθούσαμε να διακρίνουμε τη γνώση σε μικρότερα τμήματα. Έτσι, εξετάζοντας χωριστά τα φυτά και τα ζώα –αντίθετα από ό,τι ισχύει στη φύση–, φτάσαμε στη βοτανική και τη ζωολογία. Χαρακτηριστικά μπορούμε να αναφέρουμε το παράδειγμα της γονιμοποίησης των λουλουδιών των φυτών από τα έντομα και τη στενή αλληλεξάρτηση που υπάρχει. Αλήθεια, πότε διδαχτήκαμε το ρόλο των λουλουδιών;
Κατ’ αρχάς, δεν έχουν λουλούδια –τουλάχιστον με την κοινή αντίληψη– όλα τα φυτά. Δεν ανθίζουν, για παράδειγμα, το πεύκο, η οξιά και η καρυδιά όπως η αμυγδαλιά, η κερασιά και η κυδωνιά. Για να αναπαραχθούν τα φυτά (για να παραγάγουν, δηλαδή, βιώσιμα σπέρματα), είναι απαραίτητο η γύρη –το αρσενικό «σπέρμα»– να έλθει σε επαφή με τα «θηλυκά» ωάρια των λουλουδιών. Τα πεύκα την άνοιξη (όσοι έχουν αλλεργία στη γύρη το γνωρίζουν καλά) παράγουν τεράστιες ποσότητες κόκκων γύρης την οποία μεταφέρει ο άνεμος, και έτσι γίνεται η ένωσή της με τα θηλυκά ωάρια. Τα πεύκα είναι ανεμογαμή, γιατί η λειτουργία της επικονίασης (της γονιμοποίησης των λουλουδιών!) επιτελείται με τον άνεμο. Για να επιτευχθεί όμως η «τυχαία» επικονίαση με τον αέρα, θα πρέπει τα ανεμογαμή φυτά να παράγουν μεγάλες ποσότητες γύρης. Πρόκειται για μια «σπάταλη» δραστηριότητα, αφού οι περισσότεροι κόκκοι ουδέποτε φτάνουν στον προορισμό τους.
Αλλά και όταν ένα θυμάρι ανθίζει στον ένα λόφο και το επόμενο θυμάρι εκατοντάδες μέτρα μακριά, πώς θα μεταφερθεί η γύρη με τον αέρα, ώστε να ενωθεί με το ωάριο που υπάρχει στο απέναντι βουνό; Το πρόβλημα λύθηκε με τα έντομα. Όλα τα εντομογαμή φυτά έχουν σε εμφανή τους σημεία λουλούδια, τα οποία με την κατάλληλη μορφή και το χρώμα τους προσελκύουν τα έντομα. Παράγονται, λοιπόν, βιώσιμοι σπόροι θυμαριού, επειδή υπάρχουν οι μέλισσες και άλλα έντομα που εξασφαλίζουν τη μεταφορά της γύρης.
Βέβαια, στη φύση τίποτα δε συμβαίνει στην τύχη. Τα έντομα που αναλαμβάνουν τη μεταφορά της γύρης «αμείβονται» με το νέκταρ των λουλουδιών. Τα φυτά πληρώνουν τα καύσιμα, τα έντομα αναλαμβάνουν τη μεταφορά! Για να επισκεφθούν τα έντομα τα αναπαραγωγικά όργανα των φυτών, χρειάζεται να τα βλέπουν από μακριά. Έτσι, τα φυτά έχουν λουλούδια, σχηματισμούς που διακρίνονται. Έχουν, μάλιστα, κατάλληλη μορφή, χρώμα και μυρωδιά που διευκολύνουν την αναγνώρισή τους. Εντούτοις, δεν έχει το οποιοδήποτε έντομο τη δυνατότητα να επισκεφθεί όλα τα λουλούδια. Υπάρχει εξειδίκευση και το κάθε λουλούδι επισκέπτονται συγκεκριμένα είδη εντόμων.
Επίσης, πρέπει να επισημάνουμε ότι τα περισσότερα έντομα δε ζουν ή δεν είναι δραστήρια όλο το χρόνο. Όπως προαναφέρθηκε, τη δύσκολη περίοδο του χειμώνα είτε επιβιώνουν ως αβγά είτε πέφτουν σε νάρκη, που είναι γνωστή στα έντομα ως διάπαυση. Μόλις ζεστάνει ο καιρός, τα πρώτα έντομα βγαίνουν από το αβγό ή τη διάπαυση και την ίδια εποχή τα φυτά αρχίζουν, το ένα μετά το άλλο, να ανθίζουν. Τα έντομα βρίσκουν τροφή και συγχρόνως γονιμοποιούν τα φυτά. Αυτός ο συντονισμός επιτυγχάνεται με τη διάρκεια της ημέρας, τη φωτοπερίοδο, που δίνει τις κατάλληλες εντολές.
Τα έντομα, στη συντριπτική τους πλειονότητα, ζουν περισσότερο από όσο διαρκεί η ανθοφορία ενός φυτού. Για το λόγο αυτό, δεν ανθίζουν όλα τα φυτά συγχρόνως. Τι θα έτρωγαν τα έντομα και πώς θα επιβίωναν αν όλα τα φυτά άνθιζαν τον Απρίλιο; Έτσι, στη φύση δημιουργήθηκαν «αλυσίδες» φυτών που το ένα ανθίζει μετά το άλλο. Αν, επομένως, λείψει έστω και ένα μόνο είδος φυτού, υπάρχει κίνδυνος να εξαφανιστεί και το έντομο που το γονιμοποιεί και «στηρίζεται» για την τροφή του σε αυτό για τη συγκεκριμένη περίοδο που η ανθοφορία του φυτού διαρκεί. Στην περίπτωση αυτή, ενδέχεται να καταστραφούν όλα τα υπόλοιπα είδη φυτών που το έντομο γονιμοποιεί στη συνέχεια.
Tαξί - Μια νέα προσέγγιση στο θέμα
Το ταξί έγινε για να καλύψει τα κενά που παρουσιάζουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Ηλικιωμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες και πολλές άλλες κατηγορίες πληθυσμού χρειάζονται πολλές φορές ένα μέσο για να τους μεταφέρει από την πόρτα του σπιτιού τους στην πόρτα του προορισμού τους, κάτι στο οποίο τα κλασικά μέσα μαζικής μεταφοράς αδυνατούν εκ των πραγμάτων να ανταποκριθούν. Αυτή η δυνατότητα κάνει το ταξί σε ορισμένες περιπτώσεις αναντικατάστατο.
Η Αθήνα, σε αντίθεση με πολλές άλλες πόλεις της Ευρώπης, είχε πάντοτε μεγάλο πρόβλημα στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Έτσι, το ταξί έγινε ουσιαστικά το υποκατάστατο των Μ.Μ.Μ. Η αίσθηση ότι το πρόβλημα των Μ.Μ.Μ. δε θα εύρισκε εύκολα τη λύση του αύξησε σε μεγάλο βαθμό τον αριθμό των ταξί στην Αθήνα. Ο μεγάλος αριθμός των ταξί που κυκλοφορούν στο κέντρο της πόλης έχει επιβαρύνει σημαντικά την κυκλοφορία και την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Τα περισσότερα από τα ταξί που κυκλοφορούν στην Aθήνα είναι μεγάλα αυτοκίνητα, που το μήκος τους πλησιάζει τα 5 μέτρα και το πλάτος τους τα 2. Η φύση του επαγγέλματος αναγκάζει τα ταξί να κάνουν πολλές άτακτες στάσεις, για να φορτώσουν και να εκφορτώσουν επιβάτες και αποσκευές. Αυτό επιβαρύνει την κυκλοφορία και την ήδη επιβαρυμένη ατμόσφαιρα, διότι οι περισσότεροι κινητήρες συν τοις άλλοις είναι και αρρύθμιστοι. Οι πόρτες των ταξί ελέγχονται από τους επιβάτες και ανοίγουν προς τα έξω εμποδίζοντας την κυκλοφορία. Το ανεξέλεγκτο όμως άνοιγμα και κλείσιμο των θυρών μέσα στην κίνηση της πόλης γίνεται πολύ συχνά πρόξενος άσχημων ατυχημάτων με μοτοσικλετιστές που ανυποψίαστοι πέφτουν πάνω στην ανοικτή πόρτα. Επειδή τα περισσότερα ταξί είναι μετασχηματισμένα αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης (εκτός των μαύρων ταξί του Λονδίνου), δεν έχει προβλεφτεί τίποτε που να εξασφαλίζει τον οδηγό, που μέρα νύχτα είναι στο τιμόνι, από εγκληματίες επιβάτες που θέλουν να τον ληστέψουν ή να τον κακοποιήσουν.
Το όχημα που σχεδίασα δεν είναι ένα επιβατικό όχημα που παρεμπιπτόντως παίζει και το ρόλο του ταξί. Είναι όχημα ειδικά μελετημένο για να παίξει αυτόν το συγκεκριμένο ρόλο.
Η θέση του οδηγού διαχωρίζεται από τον υπόλοιπο χώρο του ταξί με αλεξίσφαιρο, κατάλληλα διαμορφωμένο Lexan, για λόγους ασφαλείας. Στην αριστερή πλευρά του ταξί υπάρχει μόνο η πόρτα του οδηγού και στη δεξιά μόνο η πόρτα των επιβατών. Συγκεκριμένα, η πόρτα των επιβατών ανοίγει ηλεκτρικά, περιστρεφόμενη γύρω από έναν άξονα, που είναι παράλληλος με τον άξονα των τροχών. Έτσι, όταν η πόρτα των επιβατών ανοιγοκλείνει, δεν εμποδίζει και δεν υπάρχει κίνδυνος να πέσει κάποιος επάνω της με τα γνωστά άσχημα επακόλουθα. Το άνοιγμα και το κλείσιμο της πόρτας, το χειρίζεται ο οδηγός. Ο επιβάτης μπορεί να την ανοίξει μόνο σε περίπτωση κίνδυνου με ειδική χειρολαβή ασφαλείας, όπως τις πόρτες των τρένων και των λεωφορείων. Η πόρτα του πορτ μπαγκάζ δεν ανοίγει περιστρεφόμενη γύρω από έναν άξoνα, αλλά σύρεται προς τα επάνω με ειδικό μηχανισμό έτσι ώστε να μην προεξέχει κατά τη φορτοεκφόρτωση των αποσκευών και προκαλέσει κάποιο ατύχημα. Πίσω από το κάθισμα του οδηγού υπάρχει μια σειρά τριών καθισμάτων εργονομικά σχεδιασμένων για τους επιβάτες. Δίπλα στον οδηγό υπάρχει κάθισμα ανάγκης, το οποίο ανοίγει όταν οι επιβάτες είναι πάνω από τρεις. Συνήθως το κάθισμα δίπλα στον οδηγό είναι κλεισμένο και επάνω του μπορούν να τοποθετηθούν οι μικρές χειραποσκευές των επιβατών.
Οι διαστάσεις του ταξί είναι: μήκος 3.668 χλστ., πλάτος 1.700 χλστ. και ύψος 685 χλστ.
Το ταξί έχει σχεδιαστεί για να κινηθεί με τρεις εναλλακτικούς τρόπους:
1. Με συσσωρευτές. Οι συσσωρευτές θα τροφοδοτούν με ρεύμα τους ηλεκτροκινητήρες υψηλής ροπής σχήματος τυμπάνου που θα είναι ομοαξονικοί με τους τροχούς. Οι εκφορτισμένοι συσσωρευτές θα εναλλάσσονται με φορτισμένους στους σταθμούς ταξί, όπου θα υπάρχουν ειδικοί χώροι φόρτισης.
2. Με υβριδικό τρόπο. Όταν το ταξί θα βγαίνει από το αστικό κέντρο, οι συσσωρευτές θα σταματούν να τροφοδοτούν με ρεύμα τους κινητήρες και το ρόλο αυτό θα αναλαμβάνει κινητήρας εσωτερικής καύσης σταθερών στροφών ο οποίος θα κινεί γεννήτρια, το ρεύμα της οποίας θα διοχετεύεται στους ηλεκτροκινητήρες και φυσικά θα φορτίζει και τους συσσωρευτές.
3. Με γεννήτρια ενεργειακών κυψελών, η οποία θα τροφοδοτεί με ρεύμα τους ηλεκτροκινητήρες των τροχών. Η γεννήτρια Ε.Κ. θα τροφοδοτείται με υδρ